HAZIRLIK
1. AYIKLA PİRİNCİN TAŞINI
(Bir zorluğu çözümlerken, bir engeli ortadan kaldırmaya çalışırken bazen hiç beklenmedik sürpriz olaylar çıkar ve daha büyük engeller karşınıza dikilir. Böyle durumlarda bu deyim kullanılır.) Deyimin öyküsü Osmanlı tarihine dayanır. Yavuz Sultan Selimin Yemen'i Osmanlı topraklarına katmasından bir süre sonra Yemen'de isyan çıkmış, uzun uğraşmalar sonunda Yemen Fatihi Sinan Paşa duruma hakim olmuş; Yemen bundan sonra 400 yıl Osmanlı egemenliğinde kalmıştı. Söylentiye göre Sinan Paşanın askerleri bir gün çölde konaklamış. Yemek pişirmek üzere hasır torbalar içindeki mısır pirinçlerini yere serdikleri büyük bir çadırın üstüne dökmüş ve taşlarını ayıklamaya başlamışlar. Bu sırada bir fırtına çıkmış ve rüzgarın savurduğu bir kum bulutu pirinçlerin üstüne inerek, ufak bir tümsek halinde yığılmış. Kumların altında kalan pirinçlere bakakalan yeniçeriler arasından şakacı bir asker, arkadaşlarına:
- Biz Allah'ın nimetini taşlı diye beğenmiyorduk, bizim gibi günahkar kullara üç beş taş az bile gelir. Asıl şimdi ayıklayın bakalım pirincin taşını. Ulu tanrımız, Kabe'ye hücum eden fil sahiplerinin başına ebabil kuşlarından taş yağdırmıştı. Bizim başımıza da daha büyük taş yağdırmadan hemen tövbe edelim, diyerek arkadaşlarını güldürmüş.
AKLA KARAYI SEÇMEK
Deyimin anlamı, "Bir işin üstesinden gelene kadar çok zorluk çekmek, güçlükle başarmak" demektir. Dinimize göre, Sabah namazının kılınma vakti, güneş doğuncaya kadar geçerlidir. Ortalık ağarmaya başlayıp da ak iplik ile kara iplik birbirinden seçilinceye kadar Sabah namazı kılma süresi devam eder. Ağır hastalar bütün gece sancı ve ızdırap içinde kıvranarak uyuyamadıklarından, Sabahı zor ederler.
ÇAM DEVİRMEK , POT KIRMAK
Başkalarını kızdıracak, üzecek, gereksiz, münasebetsiz söz söyleme anlamında bir deyimdir. Zengin bir adamın, Göztepe Erenköy taraflarında, sekiz on dönüm bahçeli, büyük bir köşkü varmış. Adam bu bahçenin bir köşesine bir bina daha yaptırmaya karar vermiş. Eski binalar hep ahşap yapıldığı için, gereken keresteyi tomruk halinde getirtmiş ve inşaat yaptıracağı yere istif ettirmiş. Bu tomrukların içinde çam, gürgen, meşe ve ceviz ağaçları da bulunuyormuş. Sayfiye mevsimi olmadığı için Nişantaşı'ndaki konağında oturan zengin adam bir sabah, köşküne gitmiş ve köşkün saf bekçisine emir vermiş:
-Bir hızarcı bul, bahçedeki ağaçların arasındaki çamları biçtir, tahta ve kalas yaptır demiş.
Saf uşak da efendisinin emri üzerine hızarcıları bulmuş. Çam tomrukları yerine, köşkün bahçesinde ne kadar kıymetli çam ağacı varsa kestirip devirmiş. Bu akılsız uşağın adı, çam deviren uşak kalmış.
AĞZINDAN BAKLAYI ÇIKARMAK
Deyiminin anlamı, "Sabrı tükenip, o zamana kadar söylemediğini söyleyivermek"tir. Eski zamanlarda çok küfürbaz bir adam varmış. Memleketin müftüsü bu adamı çağırıp sık sık nasihat edermiş. Küfür edeceği sırada aklına gelip, vazgeçmesi için de ağzında bir bakla tanesi tutmasını önermiş. Bir gün yine müftü efendi bu adama nasihat ederken, münasebetsizin biri içeri girmiş ve müftüye sormuş: -Müftü efendi, sağdıcım öldü. Bana mirasının kaçta kaçı isabet eder? Canı sıkılan müftü, küfürbaza dönmüş: -Çıkar ağzından şu baklayı da, bu herife gerekli cevabı kendi usulüne göre sen ver, demiş.
2.Düşünceyi daha iyi ifade edebilmek, daha etkili kılabilmek, daha güzel anlatmak için bir sözcükle ifade edilebilecek bir hareketi, bir kavramı birden fazla sözcükle ifade ederiz.
3. “Hastalanmak” kelimesi ile “hasta olmak” kelimelerinin birbirinin yerine kullanılması ifadenin daha zengin olmasını, anlatımın tekrara düşmenden ifade edilmesini sağlar
Sayfa 105.
· “Zaten babadan yetim kalan küçük Hasan, anası da ölünce uzak akrabaları ve konu komşunun yardımıyla halasının yanına, Filistin’in ücra bir kasabasına gönderiliyordu.”
“Hasan, sonra yardımla halasına, kasabaya gönderiliyordu.”
Yukarıdaki iki cümleden birincisi daha detaylı bir bilgi veriyor. Eğer ikinci cümle gibi kısa olsaydı anlatılmak istenen düşünce tam olarak anlatılamayabilirdi.
“gırıl gırıl işleyen vinç” ifadesinde tabiat taklidi sesler vardır. Bazı durumlar tek kelime ile ifade edilemez. Bu durumda birden fazla sözcük kullanılır.
· Metinde geçen tek kelime ile ifade edilmeyen kavramlar:
“şuraya buraya”, “pençe pençe”, “al al ol-“, “pırıl pırıl”, “kocaman kocaman”, “arka arkaya”, “ağır ağır”, yumuşak yumuşak”
· “Bahçeler tükendi, zeytinlikler seyrekleşti.” İfadesiyle verilebilecek bilgi “Fakat hem pür nakil çiçek açmış hem yemişlerle donanmış güzel, ıslak bahçelerde tükendi; zeytinlikler de seyrekleşti.” Cümlesiyle verilmiştir. İkinci cümle verilmek istenen bilginin daha ayrıntılı ve daha etkili bir şekilde olarak verildiğini gösteriyor. Bu ifadelerle ayrıntılar ortaya konmuş.
1.Et kinlik
* “Ali kitabı arkadaşına verdi.”
“Ali elinde tuttuğu eski siyah, meşin kaplı kitabı, istemeye istemeye arkadaşına verdi.”
…..
1.cümle. Hasan pencereyi kapattı.
Hasan, üzerinde oturduğu kanepeden kalkmadan yarı açık duran pencereyi kapattı.
2.cümle: Ceren okula gitti.
Ceren, sabah erkenden kalkarak, üstünü giyinip evin önünden geçen Edirnekapı minibüsüne binerek okula gitti.
3.cümle: öğretmen sınıfa girdi.
Öfkeli bir şekilde kapıyı açan öğretmen, sanki burnundan soluyan bir boğa gibi öfkeyle sağa sola bakışlar fırlatarak sınıfa girdi.
4.cümle: çocuk yemekleri yedi.
Sanki yıllardır aç kalmış gibi sofradakilere saldıran çocuk önüne konan yemekleri büyük bir iştahla yedi.
Yukarıdaki örneklerde ikinci cümlelerin daha geniş bilgi verdiği görülmektedir.
2.Etkinlik
Burada “üzerinden ağır bir yük kalkmak” söz grubu bir işi başarmaktan dolayı rahatlamak anlamlarına gelmektedir.
Bizim ifadelerimle yazarın ifadeleri kıyaslanmaz. Yazarın ifadeleri daha etkilidir.
*** metinde geçen deyimler:
“derdine yanmak, derdine derman bulmak, yürek yarası, yüreğine ateş düşmek, yüksekten uçmak,…”
DEYİMLERİN ÖZELLİKLERİ:
1. Kalıplaşmış sözlerdir. Yerleri değiştirilemez; bir kelime çıkarılıp, aynı anlama da gelse yerine başka bir kelime konamaz. "Eli yüzü düzgün" deyimi, "yüzü eli düzgün" biçiminde; "baş kaldırmak" deyimi, "kafa kaldırmak" biçiminde değiştirilip söylenemez; söylense de deyim olmaz.
2. Bir araya gelirken, çoklukla kendi gerçek anlamlarından ayrı bir anlam belirtirler. "Altın kesmek" deyimi, "altını kesip doğramak, parçalara ya da dilimlere ayırmak" anlamında kullanılmaz; bu söz "çok para kazanmak, kazanır durumda olmak" anlamında kullanılır. Ancak kimi deyimlerde, kalıplaşmış sözden çıkan anlam, gerçek anlamın dışında değildir. "Sesi çıkmamak; çoğu gitti, azı kaldı" deyimlerinde olduğu gibi.
3. Kısa ve özlü ifadeler taşırlar. Bir kavramı, bir düşünceyi, bir olayı az sözle belirtmek ya da daha etkili kılmak için kullanılırlar.
4. En az iki kelimeden oluşurlar. Bir kısmı kelime grubu, bir kısmı da cümle hâlinde biçimlenmiştir. "Günaha sokmak, içini dökmek" ve "elifi görse mertek sanır", "burnu yere düşse almaz" gibi.
5. Çoklukla mastar hâlinde olduklarından fiil çekimine girerler. "Burnunu çekmek" deyimi, "burnunu çekti"; "bozuk çalmak" deyimi, "bozuk çaldı"; "güçlük çıkarmak" deyimi, "güçlük çıkardı" biçiminde çekimlenebilir.
6. Deyimlerin bir çoğu benzetme ve söz sanatları ile süslüdür. Anlatıma güzellik, canlılık ve çekicilik katmak için bu şekilde kullanılırlar. Bu bakımdan, genel kural niteliği taşımazlar. Bu yönleriyle de ata sözlerinden ayrılırlar. Çünkü atasözleri genel kural niteliği taşırlar; yol göstermek, ders ve öğüt vermek amacı güderler. "Ağaçtan maşa aptaldan paşa olmaz" ata sözü, netleşmiş bir genel kuraldır. Denenmiş, uygulanmış, her zaman ve herkes için doğru olan bir genel kural niteliğinde biçimlenmiştir. Oysa "fiyatı kırmak" sözünde genel bir kural yoktur. Çünkü her zaman fiyat dondurulmaz.
7. Bazı benzetmeli söyleyişler deyim olmadıkları hâlde deyim gibi kullanılırlar. "Arpacı kumrusu gibi (düşünmek)", "beşlik simit gibi (kurulmak)", "arı kovanı gibi (işlemek)", "kabak çiçeği gibi (açılmak)" deyimleri, bu türdendirler.
8. Kimi ikilemeler de çoklukla deyim sayılmaktadır. "Allak bullak", "oldum olası", "takım taklavat", "süklüm püklüm", "ev bark" gibi.
9. Çoğu zaman deyimlerle birleşik kelimeler karıştırılır. Bu yanlışlara düşmekten kimi bilgilere sahip olmakla kurtulmak mümkündür. Birleşik kelimelerin bitişik yazıldıkları, isim soyundan geldikleri, aralarına yapım ve çekim eki girmeyecek kadar kaynaşmış oldukları unutulmamalıdır. Bunun yanı sıra, deyimleri oluşturan kelime gruplarının isim ve fiil çekimlerine girdikleri, aralarına çekim ekleri aldıkları da hatırdan çıkarılmamalıdır. Ancak, bu ilkeler her ne kadar göz önünde tutulsa da, deyimlerle birleşik kelimeleri kimi zaman tam ayırt etmek imkânı yoktur.
10. Bir milletin söz gücünden doğan ve doğduğu toplumun malı olan deyimler, bazı istisnaları dışında mecazdırlar; kelime grubu olarak da isim, sıfat, zarf görevlerinde bulunurlar: "İçten pazarlıklı bir adam" cümlesinde "içten pazarlıklı" deyimi sıfat olarak; "keyfimi kaçırıp gitti" cümlesinde "keyfi kaçmak" deyimi zarf olarak; "karga derneğinde işim yok benim" cümlesinde "karga derneği" deyimi de isim görevinde kullanılmıştır.
CÜMLE HALİNDE SÖYLENMİŞ DEYİMLER:
“Cami yıkılmış ama mihrap yerinde.” Yaşlandığı halde güzelliğini kaybetmemiş, hala alımlı.
“Atı alan Üsküdar’ı geçti.” Fırsat kaçtı, artık yapılacak şey kalmadı.
“Ne şiş yansın ne kebap” ”İki taraf da korunsun, gücendirilmesin, ikisinin de zarar görmeyeceği bir yol bulunsun” anlamında kullanılır.
**** gerçek anlamında kullanılan deyimler:
Canı sağ olsun,
Baskın çıkmak,
Ayda yılda bir
Nerde akşam orda sabah
****İnsanların kişilik özelliklerini karşılayan deyimler:
Aç gözlü
Tilki gibi kurnaz,
İnsan müsveddesi,
İnsan evladı
*** Yazar düşüncesini daha etkili anlatmak ve anlatımı kuvvetlendirmek için deyimlere başvurmuştur. Deyimlerin kullanış amacıyla yazarın amacı uyumludur.
sümbül çiçeği, ceketlerinin ilikleri
***tamlayan olan unsur isim çekim eklerinden –ın, in, un, ün ilgi hal ekini alır.
? “Kâtip” ve “ceket” kelimelerinde bulunan ilgi hal eki kelimeye aitlik ,ilgi anlamı katmıştır.
*** tamlayanı ilgi hal eki almayan isim tamlamaları genellik arz eder. Kesinlik ifade etmez. Bu tür bir anlatım kesinlik ifade etmeyen durumlarda kullanılır.
? “Kâtibin gözleri” isim tamlamasında gözlerin hangi katibe ait olduğu belli değil. Katip ifadesi burada genelleme bildirir.
? “Evin duvarı” tamlaması ile “ev duvarı” tamlaması arasında fark vardır. Birinci tamlamadaki evin ifadesinde evin belirginliği vardır. İkinci tamlamadaki ev ifadesi ise belirgin değildir. Daha genel kapsamlıdır.
9. Etkinlik
? diş fırçası , okul çantası , çamaşır makinesi ,
portakal ağacı , diş macunu , buz dolabı
◆Kedinin yavrusu, ağaçların altındaki yuvası
Kıraç topraklar, bütün gün, bu çöl, Bir akşamüstü
Kıraç topraklar, öldürücü güneş
3.Etkinlik
**** Deyimler ile halk kültürü arasında sıkı bir bağ vardır. Buradaki örnekte olduğu gibi birçok deyim zaman içinde yaşanan olaylardan ortaya çıkmıştır. Birçok deyim de halkın keskin zekasının bir durumu daha öz biçimde ortay konması için üretilmiştir.
*** Atasözleri ve deyimler arasındaki oluşum yönünden benzerlikler:
1.İkisinin de söyleyeni belli değildir, yani anonimdir.
2 – İkisi de kısa ifadelerden oluşur.
3 – İkisi için de cümle olma durumu söz konusu olabilir. (atasözleri her zaman, deyiler nadiren)
4 – İkisi de mecaz anlamda olabilir. (deyimler her zaman, atasözleri bazen)
4. Etkinlik
*** hıçkıra hıçkıra, katıla katıla, titreye titreye, saç sakal, göğüs bağır bu kelime grupları ikişer kelimeden oluşuyor.
Hıçkıra hıçkıra, katıla katıla, titreye titreye ikilemeleri kelimelerin aynen tekrar edilmesiyle oluşmuş,
Saç sakal, göğüs bağır ikilemeleri ise yakın anlamlı sözcüklerden oluşmuştur.
***Bu elbise aşağı yukarı yüz lira eder.” (Zıt anlamlı kelimelerden oluşmaktadır.)
◆ “Evi barkı satıp Ankara’yı terk etti ( biri anlamlı biri anlamsız kelimelerden oluşanikileme )
◆ “Ali bunu duyunca uflaya puflaya uzaklaştı.” ( yansıma seslerden oluşan ikileme)
◆ “Beni böyle ıvır zıvır işlerle meşgul etme.” ( iki anlamsız kelimeden oluşan ikileme)
***
Buraya gelirken üzerine eski püskü bir elbise giymişti.
Evin duvarlarını eğri büğrü yapınca çok çirkin bir görüntü çıktı ortaya.
Şırıl şırıl akan derenin suyunu kana kana içti.
Yaptığı yanlışlarla saç baş yoldurdu.
Eskici hikayesinde geçen ikilemeler:
Konu komşu, gırıl gırıl, şuraya buraya, ara sıra, kocaman kocaman, pırıl pırıl, ark arkaya, ağır ağır, yumuşak yumuşak, biçim biçim, sürü sürü, parça parça, çabuk çabuk, uzun uzun…..
“gırıl gırıl, ara sıra, kocaman kocaman, pırıl pırıl, ark arkaya, ağır ağır, yumuşak yumuşak, biçim biçim, sürü sürü, parça parça, çabuk çabuk, uzun uzun..” aynı anlamdaki sözcüklerin tekrarı ile oluşan ikilemeler.
Konu komşu: biri anlamlı biri anlamsız sözcüklerden oluşmuş.
Şuraya buraya: iki anlamlı sözcükten oluşmuş ikileme.
** İkilemelerin arsına virgül konmaz. Virgül konursa anlam değişir.
*** metinde gecen ikilemeler cümleye pekiştirme, güçlendirme zenginlik anlamları katıyor.
Örnekler:
“..güneşli mavi gök, pırıl pırıl akıyor.”
“Eskici ’de saç sakal dağınık, göğüs bağır açık, pantolonu dizlerinden yamalı, dişleri eksik
ve suratı sarı, sapsarıydı.”
5.Etkinlik
Vırak… vırak isim kökü
Zıplayan….zıp- isim kökü
Vızıldayan…….vız isim kökü
Şapırdatmadan…… şapır isim kökü
Tamtam….tam isim kökü
Hart… hart isim kökü
Miyavlayan….miyav isim kökü
Havlayarak…hav isim kökü
Mışıl mışıl … mışıl… isim kökü
Bu sözcükler yansıma sözcüklerdir. Tabiattaki varlıkların çıkardığı seslerden türemişlerdir.
Yansıma sözcükler bu cümlelerde zarf olarak kullanılmış ve davranışların özelliklerini betimlemişlerdir.
**** harıl harıl, tik tak , şırıltılı.. sözcükleri yansıma sözcüklerdir.
5.Etkinlik
Subaşının karşısı (kimin karşısı) … subaşının–
Köprünün üstü (neyin üstü) –––köprünün–––
Koca Ali’nin kolu (kimin kolu) ––––Koca Ali’nin––––
Ağa kapısı (ne kapısı) ––––Ağa––
Dizdarların odası (kimlerin odası) ––Dizdarların
Kısas günü (ne günü) –– ––Kısas–––
Kelime birliklerini oluşturan sözcükler isim soylu sözcüklerdir.
İsim tamlamalarında aitlik ilgisi vardır. Tamlamayı oluşturan birinci isim ikinci ismin neye ait olduğunu gösterir.
7. Etkinlik
“Ali’nin kitabı düştü.” Cümlesinde geçen isim tamlaması “Ali’nin kitabı” kelime grubudur. Düşen kitaptır.
İki isim unsurundan oluşan isim tamlamasında asıl unsur iyelik eki alan unsurdur. İsim tamlaması iyelik eki üzerine kurulur.
Son Kuşlar adlı metinde geçen isim tamlamaları
Güzün o güzel günleri
Bir kuş cıvıltısı
Konstantin Efendi’nin bulunabileceği sırtları
8. Etkinlik
gün içi, kâtibin gözleri,
tamlanan tamlanan
sümbül çiçeği, ceketlerinin ilikleri
________ tamlanan ________ tamlanan
***tamlayan olan unsur isim çekim eklerinden –ın, in, un, ün ilgi hal ekini alır.
“gün” ve “sümbül” tamlamalarında
? “Kâtip” ve “ceket” kelimelerinde bulunan ilgi hal eki kelimeye aitlik ,ilgi anlamı katmıştır.
*** tamlayanı ilgi hal eki almayan isim tamlamaları genellik arz eder. Kesinlik ifade etmez. Bu tür bir anlatım kesinlik ifade etmeyen durumlarda kullanılır.
? “Kâtibin gözleri” isim tamlamasında gözlerin hangi katibe ait olduğu belli değil. Katip ifadesi burada genelleme bildirir.
? “Evin duvarı” tamlaması ile “ev duvarı” tamlaması arasında fark vardır. Birinci tamlamadaki evin ifadesinde evin belirginliği vardır. İkinci tamlamadaki ev ifadesi ise belirgin değildir. Daha genel kapsamlıdır.
9. Etkinlik
? diş fırçası , okul çantası , çamaşır makinesi ,
portakal ağacı , diş macunu , buz dolabı
◆Kedinin yavrusu, ağaçların altındaki yuvası
◆Benim kitabım
◆ Yaz akşamları, balıkçı kulübesi
◆araba lastiği
10. Etkinlik
Kıraç topraklar, bütün gün, bu çöl, Bir akşamüstü
Sıfat isim Sıfat isim Sıfat isim Sıfat isim
Kıraç topraklar, öldürücü güneş
Sıfat isim sıfat isim
·
Bu çeşit tamlamaya sıfat tamlaması denir. bu sözcükler varlığın durumunu, biçimini, niceliğini, niteliğini belirtirler.
Bu çeşit tamlamaya sıfat tamlaması denir. bu sözcükler varlığın durumunu, biçimini, niceliğini, niteliğini belirtirler.
Sıfat tamlamasında sıfat olan unsur tamlayan görevinde isim olan unsur da tamlanan görevinde kullanılır.
Kırk bir bela Ahmet adlı metinde geçen sıfat tamlamaları
? Küçük bir kasaba, sevimli çarşı, Koca çınar, alçak iskemleler, Bir ensiz tahta köprü, ince dere
11.Etkinlik
Sıfatın Türü Sıfat İsim
Belirsizlik bazı + insanlar
her + ço cuk
sayı beş + ayakkabı
soru hangi + ev
gösterme (işaret) şu + ağaç
nitelik (vasıf) büyük + adam
bembeyaz + elbise
12. Etkinlik
Anlam bakımından farklılıklar: sıfat tamlaması varlığın özelliklerini gösterir. İsim tamlaması ise aitlik sahiplik bildirir.
Yapı bakımından farklılıklar: sıfat tamlamaları bir isim ile bir sıfattan oluşur. İsim tamlaması ise iki isimden oluşur. İsim tamlamaları ilgi hal ekini ve iyelik ekini alır. Sıfat tamlaması ise eksiz bir tamlamadır.
13.Etkinlik
◆ pür nakil çiçek açmış, yemişlerle donanmış güzel, ıslak bahçeler
? İlk cümledeki bahçenin özelliklerini anlatan sözcükler hem …..hem bağlacıyla birbirine bağlanmıştır.
? “hem ... hem ...” bağlacı cümlenin başında ve ortasında bulunuyor.
******
◆ Pazardan elma, armut __ve __ kiraz aldım.
◆ Yüzünde ___ne____ coşku ___ne___ se vinç ifla re ti var d›.
◆ Sen __değil_ kimse bana bunu yaptıramaz.
◆ Bana ___da____ sana _da__ ye ter.
◆ Bu karpuzları üç ___veya____ beş lira arasında satarsın.
Bağlama grupları
Ankara ve İzmir, Ay şe ile Handan, Ya Ali ya da Ömer, Üç ila beş, hem ödevini bitirmeli hem de sınavlarına çalışmalı
Gerek ev gerekse bahçe yeniden düzenlenmeli.
Hem sen hem de o bu gece dışarı çıkmayın.
Ya bana gelin ya da evde oturun, sakın dışarı çıkmayın.
İster alsın ister almasın sen yine de ona götür.
14. Etkinlik
? Yolcuyu geçirmeye gelenler nasıl ferahladılar? ( üzerlerinden ağır bir yük kalkmış gibi )
? Vapur ne zaman sıcak memleketlere yaklaştı? ( şuraya buraya uğrayıp bir sürü yolcu bıraktıktan sonra)
? Yanındaki askere ne ile gösterdi? (parmağıyla?
? Elini niçin ağır tutuyordu? ( daha çok dinlemek için)
? Sorulara verilecek cevaplar bir kelime grubu olduğu için tek kelime ile cevap verilememektedir.
**** hepsinde edatlar grubun sonunda bulunmaktadır.
15. Etkinlik
Feminist metnindeki edat grupları:
iyice, açıkça bilmediği için
onun gibi
Biraz hoşbeş ten sonra
****Sınavdan sonra eve gidip dinleneceğim.
Akşama doğru işim biter.
Senin gibi ben de okuyacağım.
Onun güzel hatırı için bunları yapıyorum.
16. Etkinlik
Ya Rab!
Eyvah, eyvah, Sakarya’m
Hey Sakarya
*** ünlem grubunda ilk sözcüğün türü ünlemdir.
Ünlem grubu ünlem+ isim unsuru= ünlem grubu şeklinde oluşur.
Ünlemler bu şiirlerde seslenme(hitap için, dikkat çekme )için kullanılmıştır.
Daha çok seslenme ve hitaplarda ünlem gruplarına başvurulur.
**** Yahu Ahmet,
Hey kardeşim,
A kardeşim,
17. Etkinlik
“Ali Bey, Hasan Usta, Tuğrul Bey’le Çağrı Bey, Sultan Alparslan, Oğuz Han,Ahmet Efendi, Enver Paşa” bu isimlerin hepsi kendin önce ve sonra bir unvan ismi almıştır. Bey, efendi, paşa, sultan, usta gibi. Bu sözcüklere unvan ismi denir.
18. Etkinlik
Gönülleri isli, şirin konuşma, taze, gevrek, billur ses, yüreği burkul-,kızgın göğüs……
Kelime grupları düşüncemizi daha iyi ver daha etkili anlatmak için kullanılır. Bazen sözcükler tek başına bir düşünceyi ifade etmede yetersiz kalır, bunun için bir başka kelime ile birleşerek yeni anlamlar oluştururlar.
ANLAMA VE YORUMLAMA
Kelime grupları düşüncemizi daha iyi ver daha etkili anlatmak için kullanılır. Bazen sözcükler tek başına bir düşünceyi ifade etmede yetersiz kalır, bunun için bir başka kelime ile birleşerek yeni anlamlar oluştururlar.
…….
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
1. Kelime grupları düşüncemizi daha iyi ver daha etkili anlatmak için kullanılır. Bazen sözcükler tek başına bir düşünceyi ifade etmede yetersiz kalır, bunun için bir başka kelime ile birleşerek yeni anlamlar oluştururlar. Bu yüzden kelime gruplarına ihtiyaç duyarız.
2. İlk soruyla benzer cevap.
3. Deyimler kalıplaşmış ifadelerdir. Bu yüzden herkes aynı şeyi anlar. Deyimler birden fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu yeni anlamdaki ifadelerdir.
4. İsim tamlamasının unsurları: tamlayan ve tamlanan . asıl unsur tamlanan olan unsurdur. İyelik eki alır.
5. * …….Kelime grubu….
*…gerçek, yan ve mecaz…..
*…iyelik eki….
*…tamlayan….tamlanan…
*…..zarf…..
6. Aşağıdaki cümlelerde geçen bilgiler doğru ise D yanlış ise Y yazınız.
D
Y
Y
Y
7.C) Büyük ağaç
8. C) Gün görmemek
9. C) Bağlama grubu
10. C) Okula otobüs ile geldim.
ÜNİTE SONU ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SORULARI
1.Dilin anlamlı en küçük birimi sözcüktür.
2…
3.Soyutanlamlı kelimler: beş duyumuzla algılayamadığımız varlıkları gösteren sözcüklere soyut anlamlı kelimeler denir.
4.Çok anlamlılık: bir sözcüğün birden çok anlamda kullanılmasına çok anlamlılık denir.
Eş anlamlılık: yazılışı ayrı anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir.
soy” sözcüğü birden çok anlama gelen, çok anlamlı bir sözcüktür.
Soy: 1. Bir atadan gelen kimselerin topluluğu, sülale.
2. Cins, tür, çeşit.
3. İyi ve üstün nitelikleri bulunan.
4. (eskiden) manzum söz: “Dede Korkut, boy boyladı soy soyladı.”
Eş anlam: ak- beyaz, siyah- kara, al- kırmızı, okul- mektep, talebe- öğrenci, öğretmen- muallim ..
5. Bağlama grubu: bağlaçlarla birbirine bağlanan kelime grubuna denir.
Hasan ve Hüseyin yarın geliyor.
Ya o ya ben, diyordu.
Hem beni hem de seni aramamış.
Edat grubu: bir edatla onu tamamlayan bir isim unsurunun oluşturduğu kelime grubudur.
Onun güzel hatırı için
İsim unsuru edat
6.Ünlemler cümleye seslenme anlamı katar.
7. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
* Sobayı yaktım cümlesinde mecaz anlatım vardır.
*…………….
* bağlama grubundaki iki isim birbirine bağlaçlarla bağlanır.
* Ahmet Hoca kelime dizisine unvan grubu denir.
* Herhangi bir kavramı, niteliği, hareketi, durumu detaylı anlatmak için ikilemeler kullanılır.
* Cümle ögeleri kelimelerden ve kelime gruplarından oluşur.
8. Aşağıdaki cümleler doğru ise D yanlış ise Y yazınız.
D
Y
D
D
Y
Y
D
D
Y
Y
Y
D
D
D
D
9. A) Buzdolabı
10. E) Elmayı yedi.
11. A) “A” ünlü bir sestir.
12. C) Gülşen’in gözü
13. E) Akşam yola çıkmış, sabaha gelir.
14. B) Ak akçe kara gün içindir
15. E) An lam iyileşmesi
16. D) Kapı kolu
17. C) Tavuk yumurtası
18. D) Bisikletle gitti
0 Yorumlarınız