Türk edebiyatının dönemleri
Başlangıcından zamanımıza kadar yüzyıllar boyunca süren edebiyat tarihimizi belli devirlere ayırmak zorundayız. Türk tarihinde esaslı iki dönüm noktası vardır. Bunlar, Türk tarihinin akışını değiştirmiş ve yeni devirlerin başlangıcı olmuştur. Bu dönüm noktalarından biri İslam dinin kabulü, öteki de Batı’ya dönüş hareketidir. Birincisinde Türkler, yeni dinin birleştirici özelliği içinde, Doğu uygarlığı dediğimiz İslam uygarlığının kurulup gelişmesindeedebiyatfatihi başlıca etken olmuştur. İkincisinde ise, Batı uygarlığını siyasal, sosyal, kültürel ve ekonomik birçok olayların baskısı altında benimsemeye koyulmuşlar ve çok çetin güçlüklerle karşılaşmışlardır. İşte Türk edebiyatı tarihini bu dönüm noktalarına göre devirlere ayırıyoruz:
1. İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı
2. İslâmî Devir Türk Edebiyatı
3. Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
1- İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı
İslâmiyet Öncesi Türk Edebiyatı, Orta Asya coğrafyasında, başlangıcı kesin tarihlerle belirlenemeyen ve X. yüzyıla kadar süren dönemdir. Bu dönem edebiyatı iki kolda gelişmiştir.
a) Sözlü edebiyat: Sözlü olarak yayılan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır. Çeşitli Türk boylarında şaman, baksı, kam, oyun adı verilen sanatçılar tarafından kopuz eşliğinde söylenen koşuklar, ölen bir kişinin ardından söylenen ağıtlar, destanlar, atasözleri vb. sözlü edebiyatın ürünleri arasındadır.
b) Yazılı edebiyat: Yazıya aktarılan ürünlerin oluşturduğu edebiyattır. Edebî değer taşıyan ilk yazılı metinler VIII. yüzyılda oluşturulan, Göktürklere ait Orhun Abideleri (Göktürk Kitabeleri)dir.
2-İslâmî Devir Türk Edebiyatı
X. yüzyılın ikinci yarısından XIX. yüzyılın başlarına kadar devam eden bu dönemde edebî eserlerde İslâm dininin etkisi görülür. İslâmî Devir Türk Edebiyatı iki koldan gelişme göstermiştir:
1. Klâsik Türk edebiyatı (gazel, kaside, mesnevi…)
2. Halk edebiyatı:
a. Anonim halk edebiyatı (mani, türkü, ninni, tekerleme…)
b. Dinî-tasavvufî halk edebiyatı (ilahi, nefes, devriye, şathiye, nutuk..)
c. Âşık tarzı halk edebiyatı (koşma, semai, varsağı, ağıt)
3-Batı Etkisinde Gelişen Türk Edebiyatı
XIX. yüzyılın ortalarından itibaren siyasî bir hareket olan Tanzimat'ın ilanıyla başlayan ve günümüze kadar etkisi devam eden dönemdir. edebiyatfatihi Bu dönemde edebiyatımız gazete çevresinde gelişen roman, hikâye, makale, deneme, eleştiri gibi birçok yeni türle tanıştı.
Batı uygarlığının etkisinde gelişen Türk edebiyatını altı bölümde inceliyoruz:
1. Tanzimat Edebiyatı
2. Edebiyat-ı Cedide (Servet-i Fünûn Edebiyatı)
3. Fecr-i Âti Edebiyatı
4. Millî Edebiyat
5. Millî Mücadele Dönemi Edebiyatı
6. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı :
9 Yorumlarınız