12. Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 77 - 78 Soruları ve Cevapları ( Paşa Yayınları )

2. ETKİNLİK:

“Tiyatro, tiyatro metni, dram, drama, dramatik tür, oyun” kelime ve kelime gruplarının anlamlarını

ve bunların kullanımları hakkında bilgi edininiz.

Tiyatro: Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteridir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket(jest)ve konuşmalarla anlatılmasıdır

Tiyatro metni: Göstermeye bağlı anlatımla oluşturulmuş eserlere tiyatro metni denir.

Dram : Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir. Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur.

Drama : İçinde gerilim, çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da olay

Dramatik tür Dramla, yani oyun türü ile ilgili olan. 2. Oyun türü ile kesin ilintisi olmadan, içinde gerilim, çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da olay. 3. Zaman ve konu bakımından gerilimli ve bölümlü yoğunluğu olan bir yapıt türü

Oyun:  Sahnede canlandırılmak için yazılmış metin

3. ETKİNLİK:

Tiyatroya gitmek, temaşa etmek, temaşa sanatı, görsel sanatlar, tiyatro metni” kelime gruplarının

anlamlarını ve bu kelime gruplarının ait oldukları dönemleri araştırınız.

Tiyatroya gitmek: Tiyatro oyunu seyretmek

Temaşa etmek:  Seyretmek, bakmak

Temaşa sanatı : Oyun, temsil, piyes, tiyatro, sahne sanatları.

Görsel sanatlar :Görsel sanatlar göze hitap eden ürünler çıkaran sanatlardır

Tiyatro metni: sahnede canlandırılmak için yazılmış metin.

4. Etkinlik

Tiyatro metinlerinde olay örgüsünü karşılamak üzere farklı bir terim kullanılıp kullanılmadığını

Araştırınız

Tiyatro metinlerinde olay örgüsünü karşılamak üzere  Dramatik örgü terimi kullanılır.

5. Etkinlik

Kemal Bilbaşar’ın edebiyatımızın hangi döneminde eserler verdiğini ve “Çıldır Gölü Efsanesi”ni

hangi tarihte yazdığını araştırınız.

Kemal Bilbaşar, (d. 1910, Çanakkale - ö. 21 Ocak 1983, İstanbul),

Girdiği Edirne Öğretmen Okulu'ndan 1929 yılında mezun olan Bilbaşar, altı yıl sonra Gazi Eğitim Enstitüsü, Tarih Bölümü'nü bitirdi. 1937 yılında İzmir Karataş Orta Okulu'nda başladığı tarih öğretmenliğini, 1961 yılında emekli olana kadar sürdüren yazarın ilk öyküsü, 1939 yılında İlhan İleri ve Cahit Tanyol ile birlikte çıkardıkları edebiyat dergisi "Aramak"ta yayımlandı. Aynı yıl ilk kitabı olan " Anadolu'dan Hikâyeler" basıldı. Yazar ve eleştirmen Doğan Hızlan, Bilbaşar'ın eserlerini " "Kasaba olgusu değerlendirilmesinde edebiyat ve toplumbilim açısından paha biçilmez belgeler taşır." şeklinde yorumlamıştır.

1943 yılında Türk yazınında yabancılaşma olgusunun ilk örneği sayılan "Denizin Çağrısı" adlı ilk romanını yazdı. Asıl tanınmasına yol açan kitabı "Cemo", (1967) Türk Dil Kurumu Roman Ödülü kazandı ve MEB 100 temel eser listesi (ortaöğretim) ile MEB 100 temel eser listesi (ilköğretim) listelerine girdi. Yerleştiği İstanbul'da biyografik özellikli romanlar yazmayı sürdüren Kemal Bilbaşar'ın öykü ve düzyazıları, gazete ve dergilerde yayımlandı.

II. Dünya Savaşı sonrası Doğu Anadolu köylüsünün geri kalmışlığını da dile getiren yazar, bir dönem politikayla da ilgilenmişti.

“Çıldır Gölü Efsanesi”ni  hangi tarihte yazmıştır?

“Çıldır Gölü Efsanesi”ni 1945 yılında Ankara radyopsunda canlandırılmak üzere yazmıştır.

6. Etkinlik

“Aktör ve aktris” kelimelerinin anlamını araştırınız.

Genel olarak tiyatroda herhangi bir oyunu oynayan erkek oyuncuya aktör denir.

Genel olarak tiyatroda herhangi bir oyunu oynayan kadın oyuncuya aktris denir.

7. Etkinlik

“Trajedi, komedi, müzikli tiyatro” terimleri hakkında bilgi edininiz

TRAJEDİ

İlk tiyatro türünün adıdır.

Klasik dönem trajedisinin özellikleri

-Manzum olarak yazılır.

-Konularını mitoloji ve tarihten alır.

-Oyun kahramanları soylu kişilerden seçilir.

-Trajediler erdem ve ahlâk temeli üzerine kurulur.

-Vurma, yaralama, öldürme olayları sahnede gösterilmez;konuşmalarla duyurulur.

-Sade, açık, anlaşılır bir dil kullanılır. Halk diline yer verilmez.

-Üç birlik kuralı (Konunun bir günle, bir mekânla ve tek bir olayla sınırlandırılması ) uygulanır.

En ünlü trajedi yazarları:

Eski Yunan'da Aiskhylos, Euripides. Sophokles; Klasik Fransız edebiyatında Corneille ve Racine'dir.

KOMEDİ

İnsanların ve olayların gülünç yanlarını göstermek için yazılan tiyatro türüdür.

Klasik komedyanın özellikleri

-Kişilerde ya da toplumda görülen aksaklıklar, gülünç taraflar sergilenerek seyirciyi hem güldürmeyi hem de düşündürmeyi amaçlar.

-Kişiler toplumun her kesiminden olabilir.

-Her türlü olay sahnede canlandırılır.

-Konuşma dili kullanılır.

-Nazım ve nesir olabilir.

-Üç birlik kuralına uyulur.

Komedi Çeşitleri

Vodvil(entrika komedisi):  Yalnız güldürme amacı güden komedilere denir.

Fars (kaba güldürü):  Abartılı hareketlerle sivri esprilerle güldürmeyi amaçlayan komedilere denir.

Parodi:  Gerçekte güldürücü olmayan bir olayı gülünçleştirerek işleyen komedilere denir.

Satir:  Yergiye dayanan komedilere denir.

Karakter Komedisi:  Bir kişinin karakterini ortaya koymak için yazılan komedilere denir.

En ünlü komedi yazarları:

Eski Yunan'da Aristophanes, Klasik Fransız edebiyatında Moliere'dir.

DRAM

Dramlarda, trajedilerde işlenen acıklı olaylarla komedi oyunlarında işlenen güldürü unsurları bir arada işlenir.

Dram türünün özellikleri

-Hem acıklı hem de güldürücü olaylar, hayatta olduğu gibi bir arada bulunur.

-Olaylar tarihten ve günlük olaylardan alınır.

-Kişiler toplumun her kesiminden olabilir.

-Üç birlik kuralına uyulmaz.

-Nazım ya da nesir şeklinde olabilir.

-Kahramanlar ait oldukları çevrenin diliyle konuşurlar.

-Perde sayısı sınırlı değildir.

Başlıca dram çeşitleri

Melodram: Heyecan verici, acıklı ve duygusal olaylara dayanan müzikli drama melodram denir.

Feeri: Masalımsı oyunlara feeri denir.

En ünlü dram yazarları:

İngiliz yazar Shakespeare dramın ilk ürünlerini vermiştir. Ancak bu türün özelliklerini Victor Hugo belirlemiştir. Şehitler, Geothe diğer ünlü dram yazarlarıdır.

Müzikli Tiyatro:

a) Opera: Sözlerinin tümü ya da çoğu "koro, solo, düet" biçiminde şarkılı olarak söylenen müzikli tiyatro eseridir. Oyunculara, orkestra eşlik eder.

b) Operet: Eğlenceli, hafif konulu, içinde bestesiz konuşmalar da bulunan müzikli tiyatrodur. Daha çok halk için yazılmış eserlerdir.

c) Opera Komik: Operetin, yüksek sınıf için yazılmış, besteli biçimidir.

ç) Vodvil: Hareketli, eğlenceli bir konuya dayanan, içinde şarkılara da yer verilen hafif komedidir. Bu nedenle vodvil, bir "komedi türü" olarak da gösterilir.

d) Bale: Konusu; türlü dans ve davranışlarla anlatılan müzikli, sözsüz tiyatro türüdür.

HAZIRLIK  sayfa 78.

1. Tarihin ilk dönemlerinden bu yana insanların seyretme ihtiyacını karşılamak üzere hangi sanat

dallarının oluşturulduğunu belirtiniz.

İlk tiyatro şenliği M.Ö. 534 yılında Atina’da yapılmıştır. Antik çağda tiyatro, üst sınıfa özgü bir etkinlikti. Her yıl Dionysos’u kentin hangi ileri geleninin onurlandıracağına karar verilir ve bu kişi etkinlikleri düzenlerdi. Bu nedenle sosyal itibarla doğrudan ilgiliydi. Tanrı adına bir yarışma yapılır ve en iyi oyun, hazırlayan kişinin itibarını arttırırdı. Festival niteliğinden dolayı popüler olarak nitelendirilebilecek olan antik tiyatro, günümüze de örnekleri kalmış olan, genellikle amfitiyatro olarak adlandırılan sahnelerde sergilenirdi.

Türk Tiyatro Tarihi

Türk boyları Anadolu’ya gelirken sözlü ve yazılı edebiyatlarının yanı sıra eğlence ve temaşa geleneklerini de getirmişlerdi. Bunlar, bugün de Türkistan’da rastlanan “binam”, Orta Asya’dan Azerbaycan’a değin geniş bir alanda varlığını sürdüren “çadırhayal” gibi kukla oyunlarıyla çeşitli gölge ve seyirlik oyunlardır. Şamanlık ve islamlıktan başka zaman içinde, başta Bizans olmak üzere Anadolu’daki yerel kültürlerden de etkilenen bu oyunlar kuşaktan kuşağa aktarılarak ve yeni öpelerle zenginleştirilerek günümüze değin gelmiştir

2. Daha önce seyrettiğiniz bir tiyatronun konusunu kısaca özetleyerek oyunun sizi en çok etkileyen

özelliğini açıklayınız

Namık Kemal’in zavallı çocuk adlı tiyatrosunu özeti:

Namık Kemal'in son oyunudur. Abdulhamit'in ilk senelerinin hissi hayatına tesir etmektedir Recaizade'nin Vuslat'ı ile Abdulhak Hamit'in İcli Kızı’ndan, Uşakzade'nin Bir Olünün Defteri'ne kadar bütün bir edebiyatta bu küçük piyesin havasını buluyoruz Piyesin asil konusunu,19asrin en moda mevzularından biri olan ana-babanın çocuklarını kendi menfaatlerini düşünerek evlendirmelerinin felaketle neticelendiği davası olustur(10) Bu anlatımlı basit oyunun etkisi oldukça büyüktür Zavallı Çocuk çıktığı zaman o donemin bütün kalem sahiplerine bir örnek olmuştur

Zavallı Çocuk'ta görücü yoluyla evlenmeye karsı çıkar On beş perdelik Celaleddin Harzemsah, Namık Kemal'in en beğendiği yapıtı olarak bilinir Oyun, Mogollar'a karsı İslam dünyasını koruyan Celaleddin Harzemsah'ın kişiliği çevresinde gelişir Bu eserde Namık Kemal, İslam birliği düşüncesini kapsamlı bir biçimde sergilemiştir.

Şefika , babası Halil Bey’ in öksüz bir akrabası olduğu için yanına aldığı Ata ile birlikte büyümüştür Bir süre sonra zengin bir paşa ile evlendirilen Şefika , gönlü Ata’ da olduğu için bu acıya dayanamaz ve hastalanır Kısa süre içerisinde verem , Şefika’yı ölümün eşiğine getirir Okuldan izinli gelen tıbbiye öğrencisi Ata , Şefika’nın ölmek üzere olduğunu görünce , eczaneden aldığı zehri içer , ikisi birlikte ölürler

1. Etkinlik

a.Grup olarak seçip okuduğunuz “orta oyunu, Karagöz, trajedi, komedi, müzikli tiyatro” türündeki

oyunların konularını grup sözcüleriniz aracılığıyla arkadaşlarınıza aktarınız.

b. Okuduğunuz bu metinlerin, kitabınızdaki “Çıldır Gölü Efsanesi”nin ve seyrettiğiniz tiyatroların

ortak özelliklerini belirleyerek aşağıya sıralayınız.

Tiyatro metinlerinin özellikleri

a. Canlandırmaya dayalı metinlerdir.

b. Karşılıklı diyaloğa dayanırlar.

c. Kişilerin davranışları parantez iççinde verilir.

d. Seyircinin önünde canlı oynanır.

1. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

a. Sizce, yazılı bir edebî eser (örneğin; Çalıkuşu, Yaprak Dökümü, Köprü vb.) film senaryosuna

nasıl çevrilebilir? Açıklayınız.

Bu tür eserler diyalog üzerine oluşturularak sahneye uyarlanırlar.  Sahne ve kişililerin davranışları ile ilgili bölümler parantez içinde anlatılır.

b. Bir romanı okumakla aynı romanı dizi film şeklinde izlemek arasında nasıl farklar olabileceğini

belirtiniz.

Filmde her ayrıntı yoktur. Romanda ise daha fazla ayrıntıya ulaşabiliriz.

c. Bu sorulardan hareketle seyretmenin, niçin edebiyattan farklı bir sanat etkinliği olduğunu

açıklayınız.

Seyretme görme ve duyma üzerine kurulur. Bu yüzden edebiyattan farklı bir türdür.

2. Etkinlik

a. “Tiyatro, tiyatro metni, dram, drama, dramatik tür, oyun” kelimelerinin anlamlarını defterinize

yazınız. Bu kelimelerin başka hangi anlamlarda kullandığını belirtiniz.

Tiyatro: Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış gösteridir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket(jest)ve konuşmalarla anlatılmasıdır

Tiyatro metni: Göstermeye bağlı anlatımla oluşturulmuş eserlere tiyatro metni denir.

Dram : Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir. Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur.

Drama : İçinde gerilim, çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da olay

Dramatik tür: Dramla, yani oyun türü ile ilgili olan. 2. Oyun türü ile kesin ilintisi olmadan, içinde gerilim, çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da olay. 3. Zaman ve konu bakımından gerilimli ve bölümlü yoğunluğu olan bir yapıt türü

Oyun:  Sahnede canlandırılmak için yazılmış metin

b. Okuduğunuz “Çıldır Gölü Efsanesi” adlı metnin, drama ile ilişkisini açıklayınız.

Çıldır Gölü Efsanesi de sahnede canlandırılmak üzere  oluşturulan bir metindir.

3. Etkinlik

Aşağıdaki kelime gruplarının anlamlarını, ait oldukları dönemleri, yaptığınız araştırma ve 10. sınıf

Türk edebiyatı dersinde edindiğiniz bilgilerden de yararlanarak tabloya yazınız.

Kelimeler	Anlamları	Ait oldukları dönem
Tiyatroya gitmek	Tiyatro oyunu seyretmek	Modern dönem
Temaşa etmek	Seyretmek, bakmak	Osmanlı dönemi- İslami devri
Temaşa sanatı	Oyun, temsil, piyes, tiyatro, sahne sanatları.	Osmanlı dönemi- İslami devri
Görsel sanatlar	Görsel sanatlar göze hitap eden ürünler çıkaran sanatlardır	Modern dönem
Tiyatro metni	sahnede canlandırılmak için yazılmış metin	Modern dönem

• Modern dönemlerde, göstermeye bağlı edebî metinleri ifade etmek için yukarıdaki kelimelerden

hangisinin kullanıldığını belirtiniz. Tiyatro terimi kullanılmaktadır.

• Modern dönemlerde, göstermeye bağlı edebî metinleri ifade etmek tiyatro terimi kullanılmaktadır.

                                                          DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine "D", yanlış ise "Y" yazınız.

(  D ) Anlatmaya bağlı metinlerdeki “olay örgüsü” teriminin karşılığı tiyatro metinlerinde “dramatik   örgü”dür.

( Y ) Orta oyunu ve Karagöz modern Türk tiyatrosu çeşitlerindendir.

(…D ) Drama metinlerinde hâkim anlatım türü “söyleşmeye bağlı (diyalog) anlatım”dır.

(  D ) “Anayasa ve Topkapı” iki adın birleşip kaynaşmasıyla oluşmuş birleşik addır.

2. Aşağıda anlamı verilen kelimeleri uygun şekilde eşleştiriniz.

Sahnelenmek için yazılmış oyunların tümü.                                                TİYATRO

Acıklı, üzüntülü olayları, bu olayların bazen güldürücü yönlerini                   DRAM

de katarak konu alan sahne oyunu veya televizyon filmi

Seslendirilmek veya sahnede oynanmak üzere hazırlanmış                          OYUN

eser, piyes.                                   

3. Aşağıdakilerden hangisi, Karagöz, meddah ve orta oyunu gibi seyirlik halk oyunlarının özelliklerinden biri değildir?

A. Göze ve kulağa seslenmeleri

B. Güldürü ögesine yer vermeleri

C. Şive taklitlerinden yararlanmaları

D. Tek kişilik gösteri olmaları

E. Sözlü tiyatro örneği olmaları

(1992-ÖYS)

4. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri yazınız.

• Tiyatroda dramatik örgüde görev alan kişilerden erkeklere … AKTÖR………… , bayanlara …….AKTİRİS……denir.

• Dramatik metinler …DRAM………… , TARJEDİ…………… , …KOMEDİ………… şeklinde gruplandırılır.

• “Okuldan koşarak geldi.” cümlesinde “koşarak” kelimesi türemiş bir …KELİMEDİR( ZAR FİİL)………………… .

• “Birazı, birkaç” kelimeleri …BELGİSİZ… zamirlerdir.

bu yazının tamamı http://yeniedebiyat.blogspot.com sitesinden alınmıştır.