10. Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 123 - 124 Soruları ve Cevapları ( Ekoyay Yayınları )

SAYFA 123
Ön Hazırlık
Gözlem çeşitleri
Nicel gözlem: Ölçülebilirliğe dayalı gözlemlere denir.
Nitel gözlem: Öznel yapılan gözleme denir. 
Bunların yanında edebi metinlerde fiziksel ve ruhsal gözlem kavramları da karşımıza çıkar.

Hazırlık
1. Herkes bakar ama görmez. Görmek için bilinçli, dikkatli bir bakış gerekir. Hafta içi her gün okula giden bir kişi, geçtiği sokaklardaki birçok yere bakmaktadır; ancak bunlardan kaçına dikkatli bakmıştır? Bunun yanında bir sanatçının eşyaya, insana, tabiata bakışı daha farklıdır. Tabi bunu öğrenmek de bir çaba gerektirir.

2. Sınıfınızda bulunan bir arkadaşınızı, adını söylemeden ayırt edici özelliklerini anlatarak tanıt¬maya çalışınız. Arkadaşlarınızdan, tanıttığınız kişiyi bulmalarını isteyiniz.

3. Arkadaşınızı tanıtırken onun ayırt edici özelliklerini hangi tür kelimelerle ifade ettiğinizi belirtiniz.

4. Sıfatları kullanmadan betimleme yapıp yapamayacağınızı tartışınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.
Sıfatları kullanmadan betimleme yapılamaz. Varlıkların belirleyici özelliklerini sıfatlarla anlatırız. Sıfat kullanmadan betimleme yapamayız.

SAYFA 124

2.etkinlik:
Bir Adam adlı metinde 
Kavak hışırtıları = işitme
pis kokulu dere = koklama
serinlik = dokunma
incecik iki keçi yolu = görme

3. etkinlik: “Bir Adam” adlı metindeki manzara betimlemesi hangi duyu organları ile desteklene­rek sunulmuştur? Metinden hareketle betimlemelerde gözlemin önemini açıklayınız.
CEVAP:
“Bir Adam’’ adlı metin; işitme, koklama, dokunma, görme duyularıyla desteklenerek sunulmuştur. Gözlem yapılarak varlıkların belirgin ve ayırt edici özellikleri aktarılır.

4. etkinlik: Sınıfa getirdiğiniz ve okuduğunuz metinlerde betimleme yapılırken gözlemden yarar­lanılmış mıdır? Gözlem çeşitleri ile ilgili yaptığınız araştırmadan hareketle incelediğiniz metinlerde ne tür gözlem yapıldığını söyleyiniz.
5. etkinlik: “Bir Adam” adlı metinde isimleri niteleyen ya da belirten sözcükleri bulunuz. Bu söz­cüklerin kullanılma nedenlerini belirtiniz.

İsimleri niteleyen ya da belirten sözcükler (sıfatlar) kırmızı ile gösterilmiştir.

BİR ADAM
Kavak hışırtıları alttan akan pis kokulu derenin şırıltısıyla karışınca rutubetli bir serinliğin havaya yayıldığını, derinizin üzerinde gezindiğini duyumsar gibi oluyordunuz. Daha fecr-i kaziptir. O serinliğin derinizin, göz çukurlarınızın, ayak parmaklarınızın ucunda kıpır kıpır oynaştığını duyumsarken kavakların, kararmış söğüt ağaçlarının yukarılarda göğün alacasına doğru ağdığını görürsünüz. Kentin birkaç tepesinden birinin eteğindedir bu dere. İki yanında incecik iki keçi yolu.
Diğer sıfatları da siz bulunuz.
Bu niteleyici ya da belirleyici birlikte kullanıldıkları isimlerin ayırt edici özelliklerini vermek için kullanılmıştır.

6. etkinlik: Aşağıdaki paragrafta altı çizili sözcüklerin kendisinden sonra gelen ismi nasıl nitelen­dirdiği veya ne şekilde belirttiğini belirleyiniz. Bu sıfatların hangi tür sıfatlara örnek gösterebileceği­ni tabloya yazarak belirtiniz.

“Kavak hışırtıları alttan akan pis kokulu derenin şırıltısıyla karışınca rutubetli bir serinliğin havaya yayıldığını, derinizin üzerinde gezindiğini duyumsar gibi oluyordunuz. Dahafecr-i kaziptir. O serinli­ği derinizin, göz çukurlarınızın, ayak parmaklarınızın ucunda kıpır kıpır oynaştığını duyumsarken ka­vakların, kararmış söğüt ağaçlarının yukarılarda göğün alacasına doğru ağdığını görürsünüz. Kentin birkaç tepesinden birinin eteğindedir bu dere. İki yanında incecik iki keçi yolu.
Önemli olan sorun başka bir şeydi. Bu adamın karşısına hangi yüzle çıkacaktım? Kim olursa ol­sun şu kara yüzümü ona nasıl gösterecektim?”
Pis kokulu dere: Niteleme sıfatı

Rutubetli bir serinlik: Niteleme sıfatı

O serinlik: İşaret sıfatı

Kararmış söğüt ağaçları: Niteleme sıfatı

Birkaç tepe: Belgisiz sıfat

iki yan: Sayı sıfatı

İncecik keçi yolu: Niteleme sıfatı

Hangi yüz: Soru sıfatı

Şu kara yüzüm: İşaret ve niteleme sıfatı

7. etkinlik:
Küçük kapısından başka aydınlık başka yeri olmayan dükkânında, tek başına gece gündüz kıvılcımlar saçarak dolaşan koca Ali, tıpkı kafese konmuş terbiyeli bir aslanı andırıyordu.
Uzun boylu, iri pençeli, kalın pazılı, geniş omuzlu bir peh­livandı. Beş yıldır bu karanlık içinde ham demirden döv­düğü kılıç namluları, Batı Anadolu’da, Doğu Rumeli’de serhat boylarına kadar büvük bir nam kazanmıştı.
Ömer SEYFETTİN

Sıfatlar, varlıkların belirgin ve ayırt edici özelliklerini verirler.