12. Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 73 - 94 Soruları ve Cevapları ( Ekoyay Yayınları )

Sanat Metinleri

 Roman

Sayfa 73

Hazırlık

2)Roman, kaynağını günlük yaşamdan, hayattan alır. Roman okurken karşımızda her haliyle insanı görürüz. Roman kahramanlarından birinde kendi yaşantılarımızı, kendi duygu ve duyarlılıklarımızı görürüz. Bazen de bir empati yoluyla kendimizi bir kahramanın yerine koyup günlük yaşamın akışında böyle bir durumda ne yapabileceğimizi düşünürüz.

Sayfa 78

2.Etkinlik

Genellikle insanların serüvenlerini, iç dünyalarını, toplumsal bir olay ya da olguyu, insan ilişkilerini yansıtmayı amaçlayan düz yazı türüdür. Olayları, yer, zaman, şahıs kadrosu bütünlüğü ve uyumu içinde anlatır. Her bir gerçekliğin hem de düş gücünün ürünüdür. Yaşamın yeniden yaratımı ve üretimidir. Roman dört temel öğeden oluşur. Yer ,zaman, olaylar zinciri, şahıs kadrosu. Her sanatçı eserini kendine özgü anlayış ve anlatış özelliğine göre oluşturur. İnsanlar gibi roman kişileri de belli bir çevrede yaşar. Romanlar, temel bir olay etrafında gelişen ve iç içe geçmiş çok sayıda olaydan oluşur.

4.Etkinlik

İnce Memed romanının olay örgüsünü oluşturan parçalar kendi içinde bir bütünlüğe sahiptir. Memed’in tarlayı bırakıp başka bir köye sığınması, Hatçe’yi kaçırması, eşkıyalara karışıp dağlarda yaşaması, Hatçe’yi hapisten kaçırması gibi birçok olay parçasının kendi içinde bir mesaj ve bütünlüğü vardır.

Sayfa 79

5.Etkinlik

4, 2,5,1,5,6

6.Etkinlik

Romanın teması isyan kavramı etrafında oluşmuştur. Romanda köylülerin ağalık sistemi tarafından sömürülüşü ve sonunda bu sisteme karşı ayaklanışı anlatılmaktadır.

7.Etkinlik

Roman, cumhuriyetin ilanını takip eden yıllarda Anadolu köylüsünün sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamını ortaya koymaktadır. Ağalık sistemi, dönemin en önemli zihniyet özelliğidir.

8.Etkinlik

Zaman: Roman, 1925- 1933 yıllarında geçer.

Zamanın Özellikleri: Roman, 4 ana bölümden oluşmaktadır. İnce Memed’in çocukluğu ve köylüsünün durumu, eşkıya olma süreci, eşkıyalık günleri ve ağayı öldürüp öcünü aldıktan sonra ortadan kayboluşu

Zamanın Metindeki İşlevi: Dinamik bir karakter olarak çizilen İnce Memed, roman boyunca çeşitli aşamalardan geçer, bilinçleşir, olgunlaşır, değişir. Onun bu değişiminde zaman unsurunun  önemli payı vardır.

Zamanda Geriye Dönüşler: Romanda İnce Memed’in  ruh tahlilleri yapılırken sık sık zamanda geriye dönüşler olmuştur.

9.Etkinlik

1.Jandarmadan kaçan Memed’in dağlarda saklanması

2.Memed’in gece yarısı Ümmet’in  evinin damına gelmesi

3.Memed’in kendisini arayan jandarmaların Ümmet’in evinde olduğunu öğrenmesiyle kaçması

4.Memed’in geceyi bir mağarada geçirmesi

5.Köy özlemine dayanamayan Memed’in bütün tehlikesine ve arkadaşının uyarısına rağmen köyüne gitmeye karar vermesi

6.Memed’in tepeden köyünü seyrederken çocukluğunu hatırlaması

Sayfa 83

10.Etkinlik

Meşrutiyet döneminde İstanbul’un seçkin beyefendilerinden biri olan Naim Efendi’nin ailesiyle bir konakta yaşaması

Naim Efendi’nin eşi Nefise Hanım’ın ölmesiyle konaktaki düzenin bozulması

Naim Efendi’nin torunu Seniha’nın alafranga düşkünlüğüne kapılarak her gün eğlenceler tertip etmesi

Naim Efendi’nin kızı Sakine’nin konaktaki  düzeni korumakta zorlanması

Seniha ile konağa sık sık gelen Faik Bey arasında bir gönül ilişkisinin başlaması

Yaşanan çirkinliklerden dolayı Naim Efendi’nin sağlığının bozulması

Naim Efendi’nin mallarını tek tek elden çıkarması

Son olarak konağın kiraya verilmesi

Seniha’nın  Faik Bey ile Avrupa’ya kaçması

Orduya katılan Hakkı Celis’in Çanakkale Savaşında şehit olması

11.Etkinlik

Naim Efendi: 2.Abdülhamit döneminin önde gelen kişilerindendir. Emekli nazırdır. Geleneksel değerlere bağlı, titiz, dürüst,  aynı zamanda nazik ve centilmen.

Servet Bey: Sakine’nin kocasıdır. Tam bir alafranga tiptir. Batı medeniyetinin maddi getirilerini önemser. Ahlaksız, değer yargıları olmayan, eğlence düşkünü, hercai.

Seniha: Naim Efendi’nin torunudur. Asi ve zevk düşkünü, ahlaki değerleri olmayan vefasız, sorumsuz. Tanzimat’la gelen Batı medeniyetini maddi cephesiyle algılamaktadır.

12.Etkinlik

Romandaki her kişi temsil ettiği sosyal yapının gerektirdiği kişilik özelliklerini en iyi biçimde yansıtmaktadır. Naim Efendi, son derece duygusal, değerlerine bağlı bir insandır. Hakkı Celis, aydın kişiliğiyle yazarın düşüncelerini de temsil eder. Romanın temasını oluşturan çatışma yeni ve eski kuşakların yaşam anlayışıdır.

Sayfa 85

13.Etkinlik

Zeyniler Köyü: Anadolu’nun bakımsız, kırsal köylerinden biridir. Köyün medeniyet yaşamından uzak, yıkık, dökük bir hali vardır. Zeyniler Köyü yazarın okuyucuda uyandırmak istediği Anadolu’nun geri kalmışlığına yönelik manzaraları yansıtmaktadır.

Mektep Binası: Köydeki diğer evlerden farksızdır. Derme çatma bir binadır. Okulun o halde olması Anadolu köylerinde eğitimin hangi şartlarda yapılmakta olduğunu göstermesi bakımından önemlidir.

Muallim Dairesi: Eski, loş, tek odalı bir yerdir. Bakımsız haldedir.  Bu görüntüler, devletin eğitimi henüz köylere kadar ulaştıramadığını, köylülerin de eğitime ve öğretmene yeterince önem vermediğini göstermektedir.

Sayfa 87

14.Etkinlik

Roman, kahramanlarından biri olan Peyami’nin dilinden kaleme alınmıştır. Anlatıcı aynı zamanda olay örgüsü içinde aktif rol oynayan  bir karakterdir.

15.Etkinlik

1919 yılında İstanbul halkını ülkenin işgallerine karşı harekete geçirmek için yaptığı konuşmaları ile zihinlerde yer edinmiş usta bir hatiptir. Kurtuluş Savaşı’nda cephede Mustafa Kemal’in yanında görev yapmış, sivil olmasına rağmen rütbe alarak bir savaş kahramanı sayılmıştır.

Sayfa 88

16.Etkinlik

1.Metin parçası: Kahraman anlatıcının bakış açısı

2.Metin parçası: Hakim (ilahi) bakış açısı

3.Metin parçası: Kahraman anlatıcının bakış açısı

17.Etkinlik

Cumhuriyet dönemi roman geleneğine göre yazılmıştır. Cumhuriyet romancılığı  çeşitli düşünce ve sanat anlayışlarına göre farklı kollarda ilerlemiştir. Milli edebiyat zevk ve anlayışını  sürdüren romanlardan biridir.

18.Etkinlik

Romanın Sultan Ahmet Mitinginden alınan bu cümleler Anadolu halkının zengini, fakiri, yaşlı, genci, kadını ve erkeğiyle bir bütün olarak milli mücadele anlayışı etrafında birleştiğini anlatmaktadır.

Sayfa 89

21.Etkinlik

Ateşten Gömlek: Tarihsel roman,

Kiralık Konak, Çalıkuşu: Sosyal roman

22.Etkinlik

1.Metin parçası: Öyküleyici ve betimleyici anlatım, sanatsal işlev

2.Metin parçası: İzlenimsel betimleme, öyküleyici anlatım, sanatsal işlev

3.Metin parçası: öyküleyici ve betimleyici anlatım, sanatsal işlev

Sayfa 91

Anlama Yorumlama

1)Anadolu köylüsünün ağalık baskısı altında ezilip sömürüldüğü gerçeğini kurmaca bir olay çevresinde ortaya koymaktadır.

Kullanılan dilin sanatsal işlevde olması,

Olay örgüsü ve kişilerin kurmaca olması,

Metinde hayal gücüne yer verilmesi,

Her okunuşta farklı bir anlam ifade etmesi,

Duyguya yer vermesi

2)Ateşten Gömlek  romanındaki Ayşe’nin milli mücadele yıllarında İzmir ve İstanbul’da sergilediği aktif çalışmalar, Halide Edip’in aynı amaçla yaptığı faaliyetlerin kurmaca bir yansımasıdır. Romandaki kişi, zaman, mekan unsurları olayın geçtiği dönemin gerçekliğine uygun bir şekilde kurgulamıştır.

3)Ateşten Gömlek romanının teması vatan sevgisi  ve milli mücadeledir. Bu tema, Yaban, Vurun Kahpeye, Devlet Ana, Küçük Ağa gibi dönemin diğer romanlarında da ele alınmıştır.

4) Çalıkuşu romanı, cumhuriyetin ilanından bir yıl önce 1922’de yazılmıştır. Bu dönem Osmanlı devletinin tarihe karıştığı, yeni bir devletin kurulduğu yılların sosyal yaşamını yansıtmaktadır. Anadolu hayatını anlatan bir eserdir.

5) Romanlarda anlatılan olaylar gerçeğin kendisi değil kurgulanmış ve değiştirilmiş halini yansıtır.

Sayfa 93

Ölçme ve Değerlendirme

A)DYD

B) roman, psikolojik-tarihi-macera-sosyal-fantastik-egzotik, Namık Kemal- İntibah

C)

1)B

2)E

3)B

4)E

5)D

Ç)

1) Benzerlikler: Her ikisinin de yazarı bellidir. Her ikisinde de giriş, gelime ve sonuç bölümleri vardır. Gerçek veya gerçeğe uygun olaylar anlatılır. Olağanüstü özelliklere sahip olmayan, normal yapıda kişiler vardır. Olayların geçtiği zaman ve mekan bellidir.

Farklılıklar: Hikaye romana göre daha kısadır. Hikayede temel öğe olaydır, romanda ise bir karakter yani kişidir. Hikaye olay üzerine kurulur, romanlar kişi üzerine kurulur. Öyküde olayın geçtiği yer sınırlıdır, romanda ise olay çok olduğu için geniştir. Hikayede tek bir olay olmasına karşın romanda birbirine bağlı olaylar zinciri vardır. Hikayedeki kahramanların tanıtımında ayrıntıya girilmez, her yönüyle tanıtılmaz, bu yüzden karakter özelliği göstermez. Hikayeler kısa olduğu için anlatım yalın, anlaşılır ve özlüdür. Romanlarda ise anlatım daha ağır ve sanatlıdır.