2014 10. Sınıf Dil ve Anlatım İsimler Konu Anlatımı

DİL VE ANLATIM 10 . SINIF DERS NOTLARI- (Anlatım Biçimleri Hariç) AHMET TOK
İSİMLER:
Özelliklerine Göre İsimler:							Yapılarına Göre İsimler:
Özel:	Cins:	Somut (Madde)	Soyut (Mana):	Tekil:	Çoğul:	Toplu-luk:	Basit yapılı isimler: Yapım eki yoktur. Çekim eki olabilir.	Türemiş yapılı isimler: Mutlaka yapım eki vardır. Ayrıca çekim eki de bulunabilir.	Birleşik yapılı isimler: Ayrı veya bitişik yazılan iki sözcükten oluşur.
Ali Türkiye Sevgi: (kişi adı) Kızılır-mak	ağaç vatan ırmak sevgi (duy- gu adı)	Ali ağaç vatan Sevgi: (kişi adı)	sevgi: (duygu adı) üzüntü yas mutluluk	ağaç yas üzüntü	ağaçlar yaslar üzüntüler	ikiz deste düzine tümen manga
							Göz: Bulutların: masamızda: Mustafa’nın:	Gözlük-çü : İsimden türemiş. Sadece yapım eki var. Çiz-gi-ler-in: Fiilden türemiş. Hem yapım eki hem de çekim eki var.	Topkapı ( Topun kapısı,Top kapısı): Ad tamlamasından oluşmuş.(Mecazlaşmış.) Eskişehir: Sıfat tamlamasından oluşmuş.( Mecazlaşmış.) Boşboğaz: Sıfat tamlamasından oluşmuş.( Mecazlaşmış.) Biçerdöver: İki çekimli fiilden oluşmuş.(Mecazlaşmış) Gecekondu: Bir isim ve bir fiilden oluşmuş.(Mecazlaşmış) Kara sinek: sıfat tamlamasından oluşan ve ayrı yazılan birleşik isimdir.Çünkü her ikisi de gerçek anlamlıdır, mecazlı sözcük yok. Sivrisinek: sıfat tamlamasından oluşan ve bitişik yazılan birleşik isimdir.(Çünkü sözcüklerden en az biri “ sivri” mecazlaşmış.)
İsimlerin cümle içindeki başlıca görevleri: a)Özne olurlar: Ali geldi. Çiçekler açtı. Mutluluk, herkesin yaşaması gereken bir duygudur. Türkiye bizim ülkemizdir. b) Yüklem olurlar ve isim cümlesi yaparlar: Bizim ülkemiz, Türkiye’dir. Durmadan konuşan şu çocuğun adı, Ali’dir. Bende kalem var. c) Nesne olurlar:Ali ödevini bitirmiş. Ben ülkemi seviyorum. Kalemini düşürmüşsün. Ben elma yedim. d) Zarf tümlecinde bulunurlar: Öğretmen olmak için çalışıyormuş. Onu gözümde dağ gibi büyütüyorum. (Edat tümleci de diyebiliriz.) e) Dolaylı tümleç olurlar: Okan, okula gitmiş. Çarşıdan geliyorum. Sokakta kimseler yok. f)Ad tamlamasında tamlayan ve tamlanan olurlar: Ali’nin velisi okula gelmiş.(özne) Demir kapıyı boyadım. (Nesne) Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan g)İsim- fiil grubunda bulunur: Kitap okumak güzeldir:(özne) h) Ünlem grubunda bulunur: Ey Türk gençliği!( Ad tamlamasını oluşturan isimler ünlem alarak ünlem grubuna dönüşmüş.) …
Soru: Aşağıdaki cümlelerde geçen isimleri bulup özelliklerine ve yapısına göre inceleyiniz. “Ahmet’in annesi Çanakkale’de doğmuş. Çanakkaleliler genellikle tarım ve hayvancılık ile uğraşırmış.” Ahmet: Özel, somut, tekil, basit. anne: Cins, somut, tekil,basit. Çanakkale: Özel, somut, tekil, birleşik. Çanakkaleliler: Özel, somut, çoğul, birleşik sözcükten türemiş. tarım: Cins, somut, tekil, basit. hayvancılık: Cins, somut, tekil, türemiş. Soru:Cümlelerde geçen isimlerin görevlerini yazınız. “Ahmet’in annesi Çanakkale’de doğmuş. Çanakkaleliler genellikle tarım ve hayvancılık ile uğraşırmış.” Tamlayan Tamlanan Dolaylı tümleç özne zarf tümleci B.li ad tamlaması bağlama grubu( tarım ve hayvancılık) Özne Edat grubu ( tarım ve hayvancılık ile)