Anlamına Göre Cümleler Nelerdir?

Anlamına Göre Cümleler:
1) OLUMLU CÜMLE
Cümlede yüklem durumundaki eylemin gerçekleştiğini veya yüklem durumundaki varlık ya da kavramın var olduğunu bildiren cümlelerdir.

• Kar lapa lapa yağıyordu.
• Çocuklar içeride uyuyordu.
• Bu şehir oldukça kalabalıktı
• Okul, evimize çok uzaktı.

Bu cümlelerde yağmak ve uyumak eylemlerinin gerçekleşmesi; kalabalık ve uzak kavramlarının gerçekliği söz konusu olduğundan cümleler olumludur.

2) OLUMSUZ CÜMLE
Cümlede yüklem durumundaki eylemin gerçekleşmediğini veya yüklem durumundaki varlık ya da kavramın var olmadığını bildiren cümlelerdir.

• Eylem cümlesinde olumsuzluk, -me / -ma (geniş zamanda –maz, -mez) ekiyle sağlanır.
• Ad cümlesinde olumsuzluk, değil / yok sözcükleriyle ya da –sız, -siz ekiyle sağlanır.

O, buralara sık gelmez.
Beni sakın unutma.
Hava bugün sıcak değil.
Aradığımız kitaplar bu kütüphanede yok.
Bu genç sanatçı çok yeteneksiz.

• Bazı cümleler, anlamca olumsuz yapıca olumlu; bazı cümleler de anlamca olumlu yapıca olumsuz olabilir:

a) Anlamca Olumsuz Yapıca Olumlu Cümle

• Bu ağır yükü taşımaya gücüm mü var?

(Bu ağır yükü taşımaya gücüm yok.)

• Ben bu masallara inanır mıyım?

(Ben bu masallara inanmam.)

• Ne gel yanıma ne ara beni artık.

(Yanıma gelme ve beni arama.)

• Çilesizler ne anlar halimden!

(Çilesizler halimden anlamaz!)

• Sanki tek sorumlu benim!

(Tek sorumlu ben değilim!)

b) Anlamca Olumlu Yapıca Olumsuz Cümle

• Beni nasıl sevdiğini bilmez miyim?

(Beni nasıl sevdiğini bilirim.)

• Pikniğe gelmeni istemiyor değilim.

(Pikniğe gelmeni istiyorum.)

• Bu konuda biz de suçsuz değiliz.

(Bu konuda biz de suçluyuz.)

3) SORU CÜMLESİ
İçinde soru eki ya da soru sözcüklerinden biri bulunan ve cevap gerektiren cümlelerdir.

• Yarın benimle tiyatroya gelecek misin?
• Havaalanında ne kadar beklediniz?

UYARI!
Yanıt gerektirmeyen, bir şey sormayı amaçlamayan soru biçimindeki cümlelere sözde soru cümlesi denir.

• Bu havada evden dışarı çıkılır mı hiç?
• Ne yapacağımı senden mi öğreneceğim?

4) ŞART CÜMLESİ
Yargının gerçekleşmesinin bir koşula bağlandığı cümlelerdir.

• Bize uğrarsan sana şehrimizi gezdiririm.
• Ben gurbete katlanırım yeter ki vefasızlık olmasın.
• Okuyup getirmek üzere istediğin kitabı alabilirsin.

5) İSTEK CÜMLESİ
İstek anlamı taşıyan cümlelerdir.

• Yarın sabah erkenden kalkıp yola çıkalım.
• Keşke sen de bizimle Uludağ’a gelsen.

6) EMİR CÜMLESİ
Emir anlamı taşıyan cümlelerdir.

• Herkes yerine otursun.
• Bavulları hemen odalara çıkarın.

7) ÜNLEM CÜMLESİ
İçinde ünlem ya da ünlem değeri taşıyan sözcükler bulunan cümlelere ünlem cümlesi denir.

• Vapuru da kaçırdık, işte şimdi yandık!
• Eyvah, orman alev alev yanıyor!