10. Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 88 - 94 Soruları ve Cevapları ( Ekoyay Yayınları )

10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Cevapları EKOYAY 2013-2014 (sayfa 88-94)
ANLATIMIN OLUŞUMU
ÖN HAZIRLIK
SAYFA 88
Bağdaşıklık:  Dil ögelerinin ifade ettiği özellikler ve durumlar arasındaki anlam bağlantılarıdır.
Kısaca bağdaşıklık anlamla ilgili uyumdur.

Bağlaşıklık: Bir metinde ya da metin parçasında dil ögelerinin, dil bilgisi kurallarına uyularak yan yana getirilmesine bağlaşıklık denir.
Kısaca bağlaşıklık dil bilgisi bakımından uyumdur.

Bağdaştırma: Kelime, kelime grubu, cümle gibi dil birliklerinin yeni anlamların üretilmesi için art arda getirilmesidir.

Attila İlhan ve Hilmi Yavuz gibi şairler, noktalama işaretlerini ve büyük harfleri kullanmayarak biçimin şiirin içeriğinin önüne geçmesine engel olmak, şiirde ahengini koruyarak duyguyu daha net yansıtmak amacını taşımış olabilirler. Bu şairlerin divan edebiyatından etkilendiklerini de belirtelim.

HAZIRLIK

Ahmet eve erken geldi. Ahmet’in ateşi çıkmıştı ve düşmüyordu, ateşini düşürmeye çalıştık; düşüremedik. Ahmet’i hastaneye götürdük.

Yukarıdaki metinde aynı anlama gelen kelime veya cümleleri metinden çıkarıldı, onların
yerine noktalama işaretleri ve bağlaç getirildi.

Derinkuyu’dan sonra rotamızı Ihlara Vadisi’ne çevirdik.
Alaçatı’dan inerken etraftaki sakız ağaçları dikkatimizi çekmişti.

SAYFA 89
1.etkinlik:
Eski efsane dünya Marsiyas, Apollo gururlu saz değersiz kamış düdük ile alt et.”

Çekim eklerini çıkardığımızda yukarıda olduğu gibi ortada sadece kelime yığını kalır, bu kelime yığını cümle özelliği taşımaz.

2. etkinlik: “Musikinin her hamlesi, hünerinin hem teorisini hem de lezzetini, dinleyene bir anda güzelce anlatıyor.” cümlesindeki “dinleyen” kelimesine yönelme hâl eki (-e) yerine belirtme hâl eki (-i) ve “an” kelimesine de bulunma hâl eki (-de) yerine ayrılma hâl eki (-den) getirerek cümleyi aşağıya yazınız. Yaptığınız değişikliğin cümlenin anlamını etkileyip etkilemediğini açıklayınız.

“Musikinin her hamlesi, hünerinin hem teorisini hem de lezzetini, dinleyene bir anda güzelce anlatıyor.”

Yukarıdaki cümledeki ekleri değiştirirsek

“Musikinin her hamlesi, hünerinin hem teorisini hem de lezzetini dinleyeni bir andan güzelce anlatıyor.

şeklinde dil bilgisi bakımından yanlış bir cümle olacaktır. Bu cümlede aynı zamanda anlam bütünlüğü kalmamıştır.

3. etkinlik:
Bağlaşıklığın olmadığı cümlelerde dil bilgisi kuralları bakımından uyum yoktur. Yanlış ek kullanımı, ya da kullanılması gereken bir ekin kullanılmaması bağlaşıklık bakımından uyumsuzluğu ortaya çıkarır.

4. etkinlik:
“Sokak aleyhine mızıkasının duruşu hep kendi  bu kutusudur kıyafeti sırrın bedeni bir.”
Verilen cümleyi oluşturan sözcükler, rastgele karıştırdığımızda ortaya anlamsız kelime yığını çıkar.

5. etkinlik:

“Dikenli, karmakarışık bir fidanda ‘lale’ mucizesinin gelişmesini tabii bulanlar, sanatkârın maddî ve manevî varlığı arasındaki farka hayret etmelidirler.

Bu cümlede mantıksızlıklar ortaya çıkmıştır.

dikenli, karmakarışık bir fidan “lale” ile ilgili değil, “gül” ile ilgilidir.

SAYFA 90
6. etkinlik:
Cümlelerin karışık bir şekilde sıralandığı paragrafta anlam bütünlüğü bozulmuştur.

7. etkinlik
Cümlelerde anlam bakımından uyum bulunmaması metnin anlaşılamamasına ya da yanlış anlaşılmasına neden olur. Bağdaşıklığın olmadığı cümlelerde açıklık, anlaşılırlık yoktur.

8. etkinlik

Ürperme gömleği giydirmek: İnsanı, bütün duygularıyla etkilemek

Kanımızın akışına hükmetmek: Dinleyeni heyecanlandırıp kalp atışını hızlandırmak

Nefes tüketmek: Boş yere konuşmak, söz söylemek

9. etkinlik:

Bir kelimenin yeterli gelmediği durumlarda bağdaştırmalara başvurulur. Bunlar kelime gruplarıdır. (birleşik kelime, ikileme, tamlama, deyim vb.) Yazarlar, sözcüklerin ilk anlamlarıyla yetinmeyip onlara yeni anlamlar kazandırarak duygularını farklı kelimelerle ifade etme ihtiyacıyla bağdaştırmaları kullanırlar.

SAYFA 92

10. etkinlik:

	Yazılış Amacı	Gerçeklikle İlişkisi	Dilin İşlevi
Basit Bir Mesele	Gözlemlerini aktarmak	Gerçek hayattan alınmıştır.	Sanatsal işlev
Doğunun Sevdaları	Okuyucuda duygulanma oluşturmak	Kurgusal bir metindir.	Şiirsel işlev
Çağlayanlar	Yazarın düşsel yak­laşımlarını aktarmak	Kısmen kur­gusaldır.	Sanatsal işlev

11. etkinlik:
Doğunun Sevdaları adlı metinde alışılmış bağdaştırma: Ferhad üstünü kazmada dağın

Doğunun Sevdaları adlı metinde alışılmamış bağdaştırmalar: laciverdi ve mahmur bir ağrı, en aşılmaz, en derin şiirin yurt edindiği billur köşk