2013 - 2014 11. Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 81 - 96 Soruları ve Cevapları ( Evrensel İletişim Yayınları )

11. SINIF DİL VE ANLATIM DERS KİTABI CEVAPLARI 2012-2013 (EVRENSEL YAY.) GEZİ YAZISI SAYFA 81-96

                   HAZIRLIK:

• "Çok yaşayandan sorma, çok gezenden sor" atasözü  gezen  insanın farklı kültürleri , farklı coğrafyaları görüp, faklı insanlarla tanışarak bilgisini, görgüsünü kültürünü arttırdığı, bu şekilde gezilerin insanın ufkunu açtığını anlatır.

•  Gezi yazıları, gezilen yerler hakkında izlenim ve bilgilerin(coğrafi, tarihi özellikler, kültür ve tabiat zenginlikleri, gelenek görenekler...)  diğer insanlara aktarmak için yazılabilir.

 SAYFA 90:

1.ETKİNLİK:

•             Okuduğumuz gezi yazısıyla diğer gezi yazıları içerik ve bakış açısı olarak birbirinden farklıdır. Her yazar farklı bir yerle ilgili anlatmaya değer ilginç yönlerini kendi düşüncelerini ve yorumlarını da ekleyerek kendi bakış açısıyla ifade etmişlerdir.

•             Gezi yazılarının ortak yönleri:

•             Gezilip görülen yerlerle ilgili bilgi ve gözlemler anlatılmıştır.

•             Gezilip görülen yerlerin tarihi, sosyal, ekonomik, kültürel yaşantısı yansıtılmıştır.

•             Dil açık, sadedir.

•             Genelde göndergesel işlev kullanılmıştır.

•             öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı, öğretici anlatım türleri kullanılmıştır.

•             Yazarlar kendi yorumlarını da katmışlardır.

         Farklı yönleri:

•             Her yazar farklı bir yeri kendi bakış açısı bilgi ve gözlemlerine göre anlatmıştır. Dil ve Anlatım yönünden farklıdır.

2.ETKİNLİK:

 "Beserabya Köyleri" adlı gezi yazısından...

•             Komrad'ın Beserabya'da (bugünkü Moldova) Gagavuz Türklerinin yaşadığı tek kasaba olduğunu

•             Köydeki yel değirmenlerinin bulunduğunu

•             Gagavuzların toplu halde yaşadığı ve birbirlerine çok bağlı olduğunu

•             Komrat'ın 14 bin nüfuslu olduğunu

•             İnsanların yalnız çiftçilikle geçindiği

•             Gagavuzların kültürlerine son derece bağlı olduklarını

•             Ana yurttan çok önceleri koptukları halde Türklüklerini kaybetmediklerini... öğrendik.

•             Bu bilgiler daha önce hiç bilmediğimiz Beserabya köyleri hakkında az da olsa bilgi edinmemizi sağladı.

•             Yazar, gezdiği bu yörenin bütün özelliklerine yer vermemiştir. Çünkü gezi yazılarında görülen her şey değil sadece yazarın dikkatini çeken kültür ve doğa zenginlikleri, tarihi ve sosyal özellikler ve yaşama biçimi hakkında bilgi verilir.

3.ETKİNLİK:

ÖRNEK METİN...

 "Yamacındaki yemyeşil çam ağaçlarının aksinin vurduğu pırıl pırıl bir göl...Zümrüt teninin içinde bir cennet bahçesi saklayan enfes bir doğa harikası burası. Ciğerlere doldurulan bu tertemiz havada çamlara özgü o mis koku nefeslere karışıyor. Bir, kuş sesi eksik fonda.O mis kokuyu içime çekerken gözlerimi kapatıp ormanın derinliğinde kaybolmuş kuş seslerini duymaya çalışıyorum. Gözlerim kapalı, ne kadar kalıyorum böyle bilmiyorum; ama tam da kuşlar şakımaya başlıyor ki hayalimde birden......." (devam edebilirsiniz:))))

SAYFA 91:

•                Herkesin duyuş ve düşünüşü, bakış açısı birbirinden farklı olacağı için yazılanlar arasında farklılıklar olacaktır.

4.ETKİNLİK:

•             Metindeki anlatım türleri ve örnekleri:

•             Öyküleyici anlatım:

"Komrat Lisesi'ni bitirmiş bir genç kız gördüm,Türkçe konuşmakta güçlük çekiyordu."

•             Betimleyici Anlatım:

"Alabildiğine düz ve geniş bahçeler, bahçeler içinde beyaz boyalı muntazam, kiremitli, çoğu tek katlı evler..."

•             Açıklayıcı Anlatım:"Halkın büyük çoğunluğu Gagavuz olan on dört bin nüfuslu Komrat yalnız çiftçilikle geçinen bir kasabadır."

•             Söyleşmeye Bağlı Anlatım:

-Sen nesin?

-Gagavuz

-Gagavuz ne demek, Bulgar mısın?

-Yok, Bulgar değilim..."

-Peki, ya nesin?

-Türk

•             Metnin yazılış amacı gezilip görülen Beserabya Köyleri hakkında izlenimlerin, gözlemlerin canlı ve etkili bir şekilde aktarılması olduğu için metinde bu anlatım türleri kullanılmıştır.

5.ETKİNLİK:

•             Metindeki paragraflar metnin bütünlüğü bozmayacak şekilde birbirine bağlanmıştır. Paragrafların yapı unsurları olan cümleler birbirlerine bağlanmış, başka konulara atıfta bulunularak paragraflar arasında geçişler sağlanmıştır. Metindeki diğer paragraflar da Beserabya Köyleri hakkında okuyucuya bilgi vermek amacı etrafında yapı unsurlarıyla oluşturulmuş ve bu amaçla bütünsel bir biçimde birbirine bağlanmıştır.

6.ETKİNLİK:

Metnin yapı unsurları metnin iletisini vermek amacıyla düşünsel bir bütünlük içinde bir araya getirilmiştir. Yapı unsurları metnin iletisini vermede ve somutlaştırmayı sağlamada birer araçtır.

7.ETKİNLİK: Duygularınızı belirtiniz.

SAYFA 92:

8.ETKİNLİK:

•             Tarihi, coğrafi özellikleri

•             Sosyal, ekonomik, kültürel yaşantısı

•             Ahlak, gelenek ve görenekler gibi bilgiler yer almıştır.

•             Bu bilgilerden yola çıkılarak gezi yazıları sosyoloji, tarih, coğrafya gibi bilim dallarına yarar sağlar.

9.ETKİNLİK:

•             Okuduğumuz gezi yazıları açık, duru, akıcı ve yalındır.

•             Bu anlatım özellikleri gezi yazıları için önemlidir. Çünkü amaç, okuyucuya bilgi vermektir.

10.ETKİNLİK:

Anlatım bozukluğu olan cümlelerin düzeltilmiş hali:

"Yabancı bir dille lise tahsili görmüş, kafasındaki kavramlar (artmış) ve dünyayı görüş seviyesi yükselmiş bir insan..." (fiilimsi eksikliğinden kaynaklanan anlatım bozukluğu)

"Yalnız Hristiyan değil  hatta Müslüman birçok Türk kitlesinin ...(tamlama yanlışlığı)

11.ETKİNLİK:

1.cümlede:

ilerde: ses düşmesi

köyü-n-ü: ses türemesi ( Türkçe ‘de iki ünlü harf yan yana gelmediği için "n" kaynaştırma harfi gelmiş)

savaşçı : benzeşme

ses daralması yok...

2.cümlede:

ses düşmesi yok

ses türemesi: hak-k-ım-da ("hak"  sözcüğüne lütfen dikkat ediniz. Yardımcı eylem( et-) aldığında ses türemesi olmaz; ama "-ı,-a"  gibi ünlü ekler aldığında ses türemesi olur.

Lütfen konuyla ilgili  tıklayınız...     ünsüz türemesi videosu

ses benzeşmesi yok

gizlemiyorum: ses daralması ( "yor" eki kendinden önceki geniş ünlüyü (a-e) daraltır.

SAYFA 93:

12.ETKİNLİK:

Metinde dil ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılmıştır.

13.ETKİNLİK:

GEZİ YAZISI-ANI KARŞILAŞTIRMASI:

BENZER YÖNLER:

•             İki türde de açık, sade, anlaşılır, içten bir dil kullanılır.

•             İki türde de dil göndergesel işlevde kullanılır.

•             Her iki türde de açıklayıcı, betimleyici, öyküleyici anlatım türleri kullanılır.

•             Her iki tür de başka bilim dallarına kaynaklık edebilir.

FARKLI YÖNLERİ:

•             Anılarda amaç yazarın yaşamından ilgi çekici olayları anlatmakken gezi yazıları gezilip görülen yerler hakkında okuyucuya bilgi vermek için yazılır.

•             Gezi yazılarında gözlem önemli bir yer tutar, anılarda ise yazarın kendi yaşamına dair izlenimleri vardır.

•             Anılarda çevreye ait bilgiler gezi yazısı kadar ayrıntılı değildir.

ANLAMA-YORUMLAMA

14.ETKİNLİK:

•Yazara göre ana dilinin zenginliklerinden habersiz olan ve kendi milletiyle bağlarını koparmış insanlar ancak konuştuğu dilin dar çerçevesinde düşüncelerini anlatmak zorunda olur. Böyle bir insan dili daha zengin ve kalabalık yabancı topluluklar arasında kaldığında da kendi ana dilini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalır.

•Yazar bu görüşünde son derece haklı, çünkü dilini kaybeden milletler yok olmaya mahkûmdur.

•Gezi yazısında işlenen konuyu yazar kendi kişisel gözlemlerine, izlenimlerine ve bakış açısına göre öznel bir şekilde anlatır.

15.ETKİNLİK:

Evliya Çelebi son derece dikkatli bir seyyahtır. O, gezdiği yerlerin tarihini, coğrafyasını, iklim ve tabiatını, sanat eserlerini, insanlarını, insanlarının giyiniş, yaşayış, dil ve dinlerini, silahlarını, âdetlerini, tanınmış hususiyetlerini, yerleşme şekillerini, kısaca şahsi ve günlük hayattan, cemaat hayatına, manevi hayata kadar bütün unsurları eserine almıştır. Bu durum Seyahatname’nin dünyada eşine rastlanmayan bir zenginlikle önemli bir kaynak olmasını sağlamıştır. Düşünceye ve daha çok göze hitap eden güçlü tasvirler, sıcak bir mizah, mübalağa ve secilerle süslü üslubu onu farklı kılan unsurlardır.

Seyahatname on ciltten oluşmaktadır.

Seyahatine dair bıraktığı 10 ciltlik Seyahatname'nin konuları şu şekildedir:

*I. Cilt: İstanbul ve civarı Eserin birinci cildinde İstanbul'un târihi, kuşatmaları ve fethi, İstanbul'daki mübârek makamlar, câmiler, Sultan Süleyman Kânunnâmesi, Anadolu ve Rumeli'nin mülkî taksimâtı, çeşitli kimselerin yaptırdığı câmi, medrese, mescit, türbe, tekke, imaret, hastane, konak, kervansaray, sebilhane, hamamlar... Fatih Sultan Mehmet zamanından itibaren yetişen vezirler, âlimler, nişancılar, İstanbul esnâfı ve sanatkârları yer almaktadır.

*II. Cilt: Nisan 1640'ta yaptığı Buca, Batum, Trabzon, Kafkasya, Girit seferi, 1645'te Erzurum, Azerbaycan ve Gürcistan. Osmanlı Devletinin kuruluşu, İstanbul'un fethinden önceki Osmanlı sultanları, Bursa'nın âlimleri, vezirleri ve şâirleri.

* III. Cilt: Şam-Suriye, Filistin-Urmiye, Sivas, El-Cezire, Ermenistan, Rumeli (Bulgaristan ve Dobruca)

* IV. Cilt: İstanbul'dan Van'a kadar yol üzerindeki bütün şehir ve kasabalar, Evliyâ Çelebi'nin elçi olarak İran'a gidişi, İran ve Irak hakkında bilgiler

* V. Cilt: Van, Basra seyahatinin sonu, Oçakov seyahati, Rakoçzi'ye karşı sefer, Rusya seferi, Anadolu asilerine karşı hareket, Çanakkale yolu ile Bursa'ya avdet, Boğdan'a gidiş, Transilvanya seyahati, Bosna'ya gidiş, Dalmaçya seferi, Sofya'ya avdet.

*VI. Cilt: Transilvanya seferi, Arnavutluk'a gidiş, İstanbul'a avdet. Macar seferi, Uyvar'ın muhasarası, müellifin 40.000 Tatarla, Avusturya, Almanya, Flemenk'e ve Baltık Denizine kadar gitmesi. Uyvar'ın zaptı, Belgrad'a avdet. Hersek'e gönderilmesi, Raguza seyahati, Karadağ seferi, Kanija seferi ve Kanizsa-Hırvat memleketi.

*VII. Cilt: Avusturya, Kırım, Dağıstan, Deşt-i Kıpçak, Esterhan.

*VIII. Cilt: Kırım, Girit, Selanik, Rumeli.

*IX. Cilt: Garbi Anadolu, Suriye, Mekke ve Medine seyahati.

*X. Cilt: Mısır.

•             Seyahatname yazıldığı dönemde de bugün de değerinden hiçbir şey kaybetmemiştir, eşsiz bir kültür hazinesidir.

•             Öznel anlatıma yer verilmiştir. Örneğin Reşat Nuri'ni hazırlık çalışmasında verilen "Otoray Yolculuğu " adlı metindeki "Yolculukta akşam, insanının gayri ihtiyarî garipsediği, kendini karan¬lık düşüncelere bıraktığı saattir. “cümlesi ;   "Beserabya Köylerinde" adlı metinde ise "Binbir gece masallarının sihirli değneğini hayal ediyorum. Bir mucize olsa diyorum günün birinde gözlerimizi açtığımız zaman bu güzel ve bayındır köylerin Türk halkıyla beraber Anadolu ya da Trakya'nın bereketli ovalarında yükseldiğini görsek." cümleleri öznel anlatıma örnektir.

•             Dil öğretici metinlerde göndergesel işlevde kullanılır. Çünkü amaç okuyucuya bilgi vermektir.

16.ETKİNLİK:

İlk anlam:  rüzgar ,lehçe, kelime , köy ,Türkçe

Yan anlam:  kanat

Mecaz anlam:  hafif, ağır, örülmüş, kuşatmıştır

Terim  anlam:    lehçe

SAYFA 94:

17.etkinlik:

bir gezi yazısı yazınız.Aşağıdaki plan size yardımcı olabilir:

Giriş  bölümünde gezi için yapılan hazırlıklar;

Gelişme bölümünde

yolculuk,

yolculuk sırasında görülen ilgi çekici olaylar;

 varış

 varıştaki ilk izlenimler

Sırasıyla gezilen yerler ve bunların ilginç, belirgin ve ayırt edici özellikleri(betimlemeler, açıklamalar)

Sonuç bölümünde ise bu gezinin  sizde bıraktığı etki...

ÖLÇME-DEĞERLENDİRME:

1. öyküleyici, betimleyici ve açıklayıcı

•             öğretici

•             tarihi,coğrafi,ekonomik ve  kültürel

2)

•             (Y)

•             (D)

•             (Y)

•             (D)

3) (E)

4) (E) "Şiir ve İnşa" Ziya Paşa'ya ait makaledir.

SAYFA 95:

5) (D)

6) (C)

7) (B)

SAYFA 96:

8) (A)

9) (C)

10) (D)