Öyküleyici Anlatım Nedir? Hikaye Etme Örnekleri, Sorular ve Cevaplar

Öyküleyici Anlatım-Hikaye etme- İsim
Öyküleyici Anlatım (Hikâye Etme) – İsim (Ad) 
Hazırlık
Oduncu ile Ayı
Adamın biri bir dağa oduna gitmişti. Orada karşısına bir ayı çıkmıştı. Ayı iki ayağının üstüne kalkarak ona:
– Ey insanoğlu sizinle benim aramda bir ayrım var mı, diye sordu. Bundan sonra da bir armudun başına tırmandı. Fakat dal uçlarındaki olgun armutlara erişemiyor bu yüzden onları aşağıya bükerek kırıyor ve ağacı harap ediyordu.
Buna oduncunun canı sıkılmıştı. Ona:
– Koca oğlan, dedi. Gelecek yıl yine meyve verecek dalları niçin kırıyorsun?
Ayı :
– Karnımı doyurabilmek için, diye homurdandı. O zaman adam:
– Işte ayılarla insanlar arasındaki en büyük farklardan biri, diye cevap verdi. Siz bugünü düşünerek hareket edersiniz. Biz ise yarını…

Masaldaki olayı, mekânı, zamanı ve kişileri belirtiniz.
Olay: Ayı ile insan arasındaki fark anlatan bir kıssadan hisse
Mekan: Orman
Kişiler: Ayı ile oduncu

Masaldaki olay kim tarafından anlatılmaktadır?
Olaylar kahramanların dışında bir gözlemci tarafından anlatılmaktadır.

Masaldaki zamanı, mekânı ve kişileri değiştirerek masalı tekrar yazınız.
Değişirse olay örgüsü de değişir.

Başınızdan geçen veya şahit olduğunuz bir olayı yer ve zaman belirterek anlatınız.
Cevabı size kalmış..

Seyrettiğiniz filmlerde anlatıcı kimdir? İzleyici kimin gözüyle olaylara bakmalıdır?
Bu durum filmine göre değişmektedir. Kimi filmlerde herkes kendi açısından bakarken kimi filmlerde kahramanlardan biri anlatmaktadır durumu. İzleyici filmin durumuna göre değişebilmektedir.

Öyküleyici anlatımla yazılmış değişik türdeki metinleri bulup sınıfa getiriniz.

Sınıfa makale, hatıra ve deneme metinleri getiriniz.


Hürriyete Doğru

Şiir metnindeki belirginleştirilmiş sözcüklerin ortak özellikleri nedir?
Varlıkları ve kavramları karşılaması, yani isim (ad) olması.

Şiirdeki bu sözcükleri çıkardığımızda metin anlamlı bir bütün olur mu? Niçin?
Şiirdeki bu sözcükleri çıkardığımızda metin anlamlı bir bütün olmaz. Çünkü isimlerin taşıdığı anlamı cümlede taşıyan başka sözcük yoksa cümlenin ya anlamı değişir ya da -bu şiirde olduğu gibi- cümle anlamlı bir bütün olmaktan çıkar. 

Metnin ikinci bölümündeki aynı özelliğe sahip sözcüklerin altını çiziniz.
Heeeey!
Ne duruyorsun be, at kendini denize;
Geride bekleyenin varmış, aldırma;
Görmüyor musun, her yanda hürriyet;
Yelken ol, kürek ol, dümen ol, balık ol, su ol;
Git gidebildiğin yere.
Orhan Veli KANIK


Metin İnceleme
1. Metin
Hayat Ne Tatlı

2. Metin
Binlerce Güvercin

3. Metin
Fatih – Harbiye


  1. 1.     Öyküleyici anlatımda anlatımın esas olduğunu da düşünerek okuduğunuz metinlerin hangi anla­tımla kaleme alındığını söyleyiniz. Bu metinlerin ortak özellikleri nelerdir? Açıklayınız.
1. Bu metinler öyküleyici anlatımla kaleme alınmıştır. Öyküleyici metinlerin ortak özellikleri şunlardır:
  • Sanat metinleri öyküleyici anlatımla yazılır. (Hikâye, roman, masal, tiyatro, fabl, vs…)
  • Öyküleyici anlatımda bir olayın olması şarttır.
  • Olay, kişi, mekân ve zaman ortak öğelerdir ve olay örgüsünü oluşturmak için kullanılır.
  • Olay kişiler arasında gelişir, bir zamanda oluşur, bir mekân içerisinde gerçekleşir ve bir anlatıcı tarafından anlatılır. Kişiler insan olabileceği gibi, onun yerine geçebilecek varlık ya da kavramlar da olabilir. Seçilen kişi ne olursa olsun kastedilen insandır.
  • Öyküleyici anlatım “sanat metinlerinde” kullanılabileceği gibi “öğretici metinlerde” de kullanılabilir. (anı, gezi yazısı, makale, vs…)
  • Öyküleyici anlatımlardaki olay yaşanmış veya yaşanması mümkün olan özellik gösterir, olay örgüsü ise tasarlanmış, hayal edilmiş bir olaydan hareketle gerçekleştirilen bir düzenlemedir.
  • Öğretici metinlerde anlatıcı gerçek kişidir. Sanat metinlerinde ise anlatıcı kurmaca bir kişidir.
  • Kurmaca metinlerde olay örgüsü, kurmaca olmayan metinlerde ise olay zinciri vardır.
  • Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir. Anlatıcı olay kahramanlarından biridir.
  • Olaylar üçüncü şahsın ağzından anlatılabilir. Olan biten her şey bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılır.
  • Olaylar ilahi (tanrısal, hâkim) bakış açısıyla anlatılabilir. Yazar; tüm olay, zaman, kişi ve mekâna hâkimdir, anlatıcı her şeyi bilir.

  1. 2.  Öyküleyici anlatımda olay, kişi, zaman, mekân ve anlatıcı ortak öğelerdir. Her öyküleyici an­latımda anlatılacak, nakledilecek veya gösterilecek bir olay veya olay örgüsü vardır. Buna göre oku­duğunuz hikâyelerdeki ortak öğeler nelerdir?
2. Bu metinlerde de olay, kişi, zaman ve mekân ortak öğelerdir.

  1. 3.  Bir anlatıcının bir olayı veya birbiriyle ilişkili olayları anlatması veya nakletmesi sonucu or­taya çıkan anlatıma “öyküleyici anlatım’ denir. Buna göre metinlerden hareketle öyküleyici anlatımın ayırıcı özelliklerini yazınız.
3. Bu sorunun cevabı 1. Soruda ayrıntılı olarak verilmiştir.

  1. 4.  Bir arada bulunmak zorunda olan en az iki kişinin veya iki kişi yerine geçen kavram veya var­lığın bireysel farklılıklar sebebiyle karşı karşıya gelmesi veya çatışması sonucu ortaya çıkan eyle­me “olay”; eylem zincirine de “olay zinciri” denir. Buna göre “Binlerce Güvercin” adlı metindeki ola­yı ve buna bağlı olarak meydana gelen olay zincirini belirtiniz. Olay ile olay zinciri arasındaki farkı tartı­şınız. Sonuçları maddeler hâlinde defterinize yazınız.
4. “Binlerce Güvercin” metnindeki ana olay; Ömer’in, güvercin almak için gerekli olan parayı babasının cebinden çalmasıdır. Buna bağlı olarak meydana gelen olay zinciri ise şöyledir:
-   Ömer’in çaldığı parayı, babasından dayak yeme korkusuyla tarla yolundaki bir taşın altına saklaması
-   Paranın çalındığının ortaya çıkması
-   Ömer’in parayı çalmadığını söylemesi üzerine teyzesinin oğlu Mustafa’yı zan altında bırakması
-   Suçsuz olan Mustafa’nın ağlayarak kendi köyüne dönmek istemesi
-   Ömer’in vicdan azabı çekmeye başlaması
-   Mustafa köyüne gitmek üzereyken Ömer’in suçunu itiraf etmesi
-   Ömer’in hastalanması
-   Mustafa’nın, Ömerlerin köyüne bir daha hiç gelmemesi
Bu metinde de görüldüğü üzere olay tektir; bu olaya bağlı olarak ortaya çıkan ve birbirini takip eden olaylar ise olay zincirinin oluşturur.

  1. 5.  Öyküleyici anlatımlardaki olay yaşanmış veya yaşanması mümkün olan özellik gösterir, olay örgüsü ise tasarlanmış, hayal edilmiş bir olaydan hareketle gerçekleştirilen bir düzenlemedir. Buna göre metinlerdeki olayları ve olay örgüsünü belirtiniz. Olay ile olay örgüsü arasındaki farkı metinlerden ve Türk edebiyatı 9. sınıf 3. ünitesinden faydalanarak açıklayınız.
5.

5.Metinlerden hareketle kişilerin olaydaki işlevlerinin ne olduğunu tartışarak belirtiniz.
5..Kişiler, olayların gerçekleşmesindeki en önemli öğedir. Kişi, bir insan olabileceği gibi, hayvan ya da cansız bir varlık da olabilir. Her olay mutlaka en az bir kişi etrafında şekillenir. Temelinde kişi olmayan bir öyküleyici metin düşünülemez.

  1. 6.  Metinlerde varlıkları ve kavramları karşılayan kelimelerden on tanesinin altını çiziniz. Bunlar çıkar­tıldığında anlamda bir değişme oluyor mu? Bu kelimelerin kullanılma nedenlerini açıklayınız.
6.
HAYAT NE TATLI
Hafız Nuri Efendi, kapının arkasından şemsiye­sini aldı, yavaşça sokağa çıktı. Neden? Bir işi mi var? Birini mi görecekti? Hiçbir işi yok. Hiç çıkma­sa da olabilirdi. Ancak çıkmış bulundu. Ayakları onu dört yol ağzına doğru götürdü. İki evin arasın­daki dar aralıktan, vagonların geçtiği görülüyor! Geçti, geçti, sonra birdenbire bitti.
Metindeki altı çizili kelimeler cümleden çıkarıldığında anlamda büyük değişmeler olmaktadır. Bu kelimeler, varlıkları ve kavramları karşılamak amacıyla kullanılmaktadır.

  1. 7.  Metinlerdeki çoğul eki alarak birden fazla varlığı karşılayan isimleri belirtiniz. Bunların kullanılma nedenlerini açıklayınız. Tekil ve çoğul isimler metne ne kazandırmaktadır?
7..

Metin adı

Çoğul eki alan isimler
HAYAT NE TATLI Ayakları, vagonların, bostanlara, marullara,   salatalara, iskemlelere, satıcıları, takunyalarını, takunyalarla
BİNLERCE GÜVERCİN Güvercinler, elbiseleri, yiyecekleri,   güvercinlerini, ceplerini, hıçkırıklarını, gözleri, gözlerimi, dizlerini,   insanlar, kötülüklerden, seneler
FATİH-HARBİYE Gözlerini
Çoğul isimlerin kullanılma nedeni, karşılanan varlık ya da kavramın sayısının çokluğunu göstermektir.

4. Metin
Oğlumuz

5. Metin
Anadolu


  1. 8.    İsimler çokluk eki almadan da birden fazla varlığı ifade edebilir mi? Açıklayınız.
8. İsimler çokluk eki almadığı halde, yani biçim bakımından tekil göründüğü halde birden fazla varlığı ifade edebilir. Bu tür isimlere topluluk ismi denir.  “Deste, alay, sürü, kurultay, jüri, meclis, takım, ordu, demet” örneklerinde olduğu gibi, -ler eki kullanılmamıştır; fakat bu isimler birden fazla varlığı ifade etmektedir.

9. Şiirde geçen; birden fazla ağacın ismi olan “orman” kelimesi ile çoğul eki (-ler, -lar) almış olan isimleri, varlıkların sayısını ifade edişleri bakımından karşılaştırınız. Farklılıkları belirtiniz.
9.

Eller, atalar, kahramanlar, zamanlar,   krallar, düşmanlar, kuşlar, koçlar Çoğul İsim -ler,-lar çokluk ekini alarak çokluk   anlamı taşıyan ad.
Orman Topluluk İsmi Biçim bakımından tekil göründüğü   halde çokluk anlamı taşıyan ad.

10. Okuduğunuz metinlerden topluluk ismi örnekleri bulunuz. Bunların ifadeye ne kattıklarını belir­tiniz.
10. Hayat Ne Tatlı metninde mahalle kelimesi, Anadolu isimli şiirde orman kelimesi topluluk ismi olarak kullanılmıştır.

11. Şiirde geçen “Osmanlı” kelimesi bir özel isim olduğu hâlde getirilen -lar” çekim eki kesme işa­retiyle (‘) ayrılmamıştır. Bunun sebebini tartışınız. Sonuçlarını bildiriniz.
11. Özel isimlere getirilen –lar / -ler ekinde önce o özel isme bir yapım eki getirilirse kesme iaşreti kullanılmaz.

12. “Oğlumuz” adlı metinde geçen “Ömer” kelimesine eklenen “-cik” eki, kelimeye nasıl bir anlam katmıştır? Bu tür kullanımlar ortaya nasıl çıkmıştır? Açıklayınız.
12.  “-cik” eki Ömer kelimesine “küçülme” anlamı katmış ve dolayısıyla “Ömercik” kelimesi “Küçük Ömer” anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır.

13. Dilde sayılı kelimelerle sayısız kavramları ifade etme zorunluluğu sebebiyle türemiş ve bir­leşik kelimeler kullanılır. Siz de 4. ve 5. metinlerdeki isimleri yapılarına göre ayırınız. Bunların özellikle­rini açıklayınız.
13.
Basit isimler Türemiş isimler Birleşik isimler
OĞLUMUZ  Şubat, gecesi, babamın, kucağına, isim,   kamus, kâinat, kelime,  ikbaline,  layık, diş, annesine, mektebe, evden,   kabul, mukadder, oğul, çarşı, mahkûm, yaş, karımın, endişem, liseyi,   fakülteyi,  arada, aşkın,  perişan, dünyamız, odaların, tarzını,   evi,  serçe, yavrusu, gözün,   dallarda,   misafir, odayı, tasavvur,   annen, sesini, vicdan, azabı, elinden, hayat. Gülüş, varlığına, sokak, bölünmeye, hırçınlıklar,   iştahsızlıklar, bahtsızlığı, döşeniş, uçmayı, düşündüğün, kardeşlerini,   okutacağından, burkulması, çaresizliğin.         Beşibirliğini.
ANADOLU Osman’ın, yurdu, Tuğrul, eller,   milletimiz, ana, kucağıdır, soyunu, hudut, boyunu, ateş, oyunu, ataların,   ocağıdır, devlete, temel, meydanda, can yaylasında, silah, kahramanlar,   krallardan, taç, kuştan, sudan, düşmanlardan, öç, kuvvetin, ormanında,   kuşlar, çayırında, koçlar, tarlasında, altın, başak, gölgesinde, gam, Rıza,   canım, kurbandır, sinesinde, atan, anandır, vatandır, anamızın. Konağıdır, Osmanlılar, kaynağıdır. Anadolu.

14. Aynı cinsten ve genel özellikleri ortak olan varlıkların ve kavramların ortak adı cins isim; bir tek varlığa veya kavrama özet olarak verilen isimler ise özel isimlerdir. Buna göre metinlerdeki özel ve cins isimleri belirtiniz.
14.
Cins isimleri Özel isimler
OĞLUMUZ  Şubat, gecesi, babamın, kucağına, isim,   kamus, kâinat, kelime,  ikbaline,  layık, diş, annesine, mektebe, evden,   kabul, mukadder, oğul, çarşı, mahkûm, yaş, karımın, endişem, liseyi,   fakülteyi,  arada, aşkın,  perişan, dünyamız, odaların, tarzını,   evi,  serçe, yavrusu, gözün,   dallarda,   misafir, odayı, tasavvur,   annen, sesini, vicdan, azabı, elinden, hayat, gülüş, varlığına, sokak,   bölünmeye, hırçınlıklar, iştahsızlıklar, bahtsızlığı, döşeniş, uçmayı,   düşündüğün, kardeşlerini, okutacağından, burkulması, çaresizliğin.      Ömer, Ömercik.
ANADOLU Yurdu, eller, milletimiz, ana,   kucağıdır, soyunu, hudut, boyunu, ateş, oyunu, ataların, ocağıdır, devlete,   temel, meydanda, can yaylasında, silah, kahramanlar, krallardan, taç, kuştan,   sudan, düşmanlardan, öç, kuvvetin, ormanında, kuşlar, çayırında, koçlar,   tarlasında, altın, başak, gölgesinde, gam, canım, kurbandır, sinesinde, atan,   anandır, vatandır, anamızın, konağıdır, kaynağıdır. Osman’ın, Tuğrul, Osmanlılar, Anadolu, Rıza.

Anlama ve Yorumlama

1.etkinlik
Öyküleyici anlatımda bir anlatıcı bulunur. Sanat metinlerinde anlatıcı kurmaca kişi: öğretici öyküleyici metinlerde ise gerçek bir kişidir. Sanat metinlerinde anlatıcı üç temel bakış açısının birin­den hareketle olayı, mekânı, kişileri ve zamanı anlattır. Buna göre incelediğiniz sanat metinlerinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

Binlerce Güvercin     Fatih Harbiye        Hayat Ne Tatlı
Anlatıcı olay kahramanlarından   birisidir. (1. şahıs ağzından anlatım)
X


Anlatıcı, olayın içinde olmayıp   sadece gözlemlenen yönlerini aktarmıştır.
(3. şahıs   ağzından anlatım)



X
Anlatıcı, olayın içindeki   kahramanlardan birisi olmamasına rağmen kişilerin iç dünyaları dâhil her şeyi   bilmektedir. (Hâkim (ilahi) bakış   anlatımı)

X


2.etkinlik
Metindeki küçültme eklerinin altı çizili kelimelere kattığı anlamı belirtiniz.
Bebeciği:  küçültme anlamı
Çocuk­cağız:  acıma anlamı
Anneciğim:  sevgi anlamı
Kızcağızı: acıma anlamı


3.etkinlik
İnceleme bölümündeki ilk üç metinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

Zaman

Mekân

Kişiler

Olay

Tema
1. Metin Sabahtan akşama bir gün İstanbul sokakları Hafız Nuri Efendi,   Kavaf’ın Şükrü, Halil ve mahalleli Hafız Nuri Efendi’nin   İstanbul sokaklarındaki bir günlük macerası Hayatın tadı
2. Metin Uzun günler Köy, tarla, ev Ömer, Mustafa, Ömer’in   babası ve annesi Ömer’in, güvercin almak   bahanesiyle babasının cebinden para çalması ve sonrası Son pişmanlık
3. Metin Kısa bir an Evin bir odası Şinasi, Faiz Bey Faiz Bey’in kızının eve   geç gelmesi Hakikat

4.etkinlik
Devenin Yularını Çeken Fare

Masalın olay örgüsünü belirleyip şema hâlinde gösteriniz.

1. Farenin deveyi   yularından tutarak sürüklemesi

2. Farenin gurura   kapılması

3. Irmağı görünce   farenin durması ve utanması

6. Devenin fareye   nasihat etmesi

5. Farenin gerçeği   görmesi ve deveye yalvarması


4. Devenin, ırmağın   derinliğini

5.etkinlik
Ahmet Rasim’in “Şehir Mektupları” adlı eserinden alınan aşağıdaki metinden türemiş isim örnekleri bulunuz.
Çımacı, yaygınlaşmasından, isimlendirilmesi, dilekçe, sunulmasına, Sucu, Zeytinlik, çekici, ağırlığı.

Kelime türetme yöntemi dilimizin hangi yapı özelliğini gösterir? Tartışarak sonuçları belirtiniz.
Türkçe  sondan eklemeli bir dil olduğunu gösterir.

Aşağıdaki metinde bir kavramı karşılamak üzere en az iki kelimenin aralarına başka bir ke­lime kabul etmeyecek şekilde birleşmesiyle oluşmuş birleşik kelimelere örnekler bulunuz. Bun­ların ifadeye neler kazandırdığını açıklayınız.
Sarıyer’de, Beyler­beyi’nin, Pazarbaşı’nda, Bakırköy’de, Göztepe, Karakulak, Kayışdağı, Taşdelen.

Aşağıdaki metinde geçen özel ve cins isimlere örnekler bulunuz. Bunların metne neler ka­zandırdığını belirtiniz.


Cins isimleri

Özel isimler
Unvanının, hamallardan, renk, hakkında, karar, ismi, suyu, imza, deposunun, levha,  dikkat, su, can, gözü, yüzü, boyu, ateşi, kanı, başının, içi,   huyu, ismi. Sarıyer’de,   Beyler­beyi’nin, Pazarbaşı’nda, Bakırköy’de, Göztepe, Karakulak, Kayışdağı,   Taşdelen, Monitör, Oryantal, Yakacık, Zeytinlik.

6.etkinlik
Kurmaca metinlerde olay örgüsü, kurmaca olmayan metinlerde ise olay zinciri vardır. Yuka­rıdaki tarihi metnin olay zincirini belirleyiniz.
1. Yavuz Sultan Selim’in, Kocaeli’nin bağ ve bahçelerinden geçmesi
2. Askerlerin izinsiz elma alıp almadığını kontrol etmek için orduyu durdurması
3. Yeniçeri ağasını yanına çağırarak askerlerin heybelerini arama emri vermesi
4. Askerlerin heybelerinden elma çıkmaması üzerine mutlu olması

Gerçek ya da gerçek dışı unsurlarla örgülenmiş olan öyküleyici metinlerde kime seslenilmektedir? “Devenin Yularını Çeken Fare” ve “Sefere Giderken” adlı metinlerden hareketle açık­layınız.
Okuyucuya seslenilmektedir. Her iki metinde de görüldüğü üzere okuyucuya ders verme amacı güdülmekte, toplumda kişilerin eksik görülen ahlaki davranışlarını tamamlamalarına yardımcı olmaya çalışılmaktadır.

Tarihî bir olayı anlatan “Sefere Giderken” metni ile “Devenin Yularını Çeken Fare” masalı­nı inceleyerek aşağıdaki tabloyu doldurunuz.


Masal

Tarih
Metinde geçen olay,   zaman ve mekânın neler olacağını yazar kendisi kurgulamış ve bunları olay   örgüsü hâline getirerek anlatmıştır.
X

Yazar; var olan bir   olayı, zamanı ve mekânı bir olay zinciri hâlinde anlatmıştır.

X

7.etkinlik
Öyküleyici anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirtiniz.
Olay anlatımının esas olduğu metinlerde (hikâye, roman, masal, fabl, anı, gezi yazısı…) çok yaygın olarak kullanılır. Ancak bazı öğretici metinlerde (tarihi metinler, makale, söyleşi, fıkra…) ve mülakat yazılarında da öyküleyici anlatım kullanılmaktadır. 

9.etkinlik
Aşağıdaki metinleri isimlerinin soyut- somut olması yönünden karşılaştırınız.

1.metin

SOMUT
Duyu organlarımızla   algılayabildiğimiz (somut) varlıklar yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Salata, turp, jambon, turşu, sos,   ekmek, tabak, ressam, boya, insan, göz, elma, kayısı, erik, şekil, çiçek,   dil, kamçı, hıyar, şeker, hindi, but, reçel, bezelye, pilaki, omlet, ıspanak,   ciğer, yahni, yemek, tabak.
2.metin

SOYUT
Duyu organlarımızla algılayamadığımız(soyut   ) kavramlar yoğun bir şekilde kullanılmıştır. Kalp, sevinç, keder, vefasızlık,   ölüm, felaket, acı, ayrılık, gurbet, hasret, sıkıntı, refah, his.

12.etkinlik
Göstergelere uygun birleşik isim örnekleri bulunuz.


Birleşik ismin oluşum şekli

Birleşik isim örneği
İsim tamlaması Aslanağzı, demiryolu, devekuşu,   keçiboynuzu, gökyüzü, ateşböceği, Çanakkale, Pamukkale, …
Sıfat tamlaması Kırşehir, Uludağ, akarsu, bozkır,   sivrisinek, alabalık, akbaba, kırkayak, …
Bir isimle bir fiilin birleşmesi Gecekondu, ateşkes, imambayıldı,   bilgisayar, …
İki fiilin birleşmesi Çekyat, gelgit, uyurgezer, kapkaç,   biçerdöver, …

13.etkinlik
Han Duvarları

Şiirdeki öyküleyici anlatım unsurlarını bulunuz.

Anlatıcı

Zaman

Mekân

Kişi

Han Duvarları

1.şahıs

- geçmiş zaman
- şimdiki zaman

- yollar
- han

Şair


14.etkinlik
Aşağıdaki metinde geçen isimlerin altını çiziniz.
Dönüş adlı romanda roman kahramanı Seyyit YILMAZ, kişiliğiyle ön plana çıkmıştır. Erzincan’ın Kemah ilçesinden İstanbul’a göç eden ve Narin Tekstilde, biraz da araya adam koyarak güç bela ge­ce bekçiliği işini bulan Seyyit YILMAZ, aslında Türk insanının tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişinde yaşadığı bütün gelgitleri yansıtmaktadır.

Metindeki özel isimleri uygun başlıkların karşısına yazınız.
Sosyal statü adları: Türk
Kişi adları                  : Seyyit YILMAZ
Coğrafya adları        : Erzincan, Kemah, İstanbul
Kurum-kuruluş adları: Narin Tekstil
Eser adları                 : Dönüş

Ölçme ve Değerlendirme
A. Aşağıdaki yargıları doğru-yanlış (D/Y) şeklinde değerlendiriniz
(D)  Olaylar tema çerçevesinde meydana gelir.
(D)  Cins isimler bazen özel isim olarak kullanılabilir.
(Y)  Öyküleyici anlatımda kişi öğesi insan dışındaki varlıklardan olamaz.
(Y)  Psikolojik tasvirlerde genellikle somut isimler kullanılır.
(D)  Öyküleyici anlatımda zaman, mekân, kişi ve olay olmak üzere dört unsur vardır.
(D)  Varlıkların sayısının birden fazla olduğunu (- ler/lar) ekini kullanmadan da ifade edebiliriz.
(D)  üçüncü şahıs anlatımda anlatıcı olayı dışarıdan gözlemleyen birisidir.
(Y)  “Güneş, balçıkla sıvanmaz.” atasözünde “-çık” eki kelimeye küçültme anlamı katmıştır.
(Y)  Hâkim bakış açısında, anlatıcı olayın içerisinde bir kahramandır.
(Y)  Öykülemede olay her zaman kronolojik olarak ilerler.
(Y)  Öyküleyici anlatım, “öğretici metin” ve “sanat metinleri”nde kullanılır.
(Y)  Topluluk isimlerinin çoğulu yapılamaz.

B.  Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun şekilde doldurunuz.
  • Olay zinciri ile olay örgüsü arasındaki fark: Olay örgüsü, kurmaca metinlerde; olay zinciri ise, kurmaca olmayan metinlerde vardır.
  • Beş duyu organımızla algılayamadığımız varlıkların isimleri soyut isimdir.
  • Özel isimlere gelen “-ler, -lar” eki kelimeye topluluk, aile, millet anlamı katarsa bitişik yazılır.

C.  Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız.
1.   Aşağıdaki türemiş isimlerin hangisinin kökü farklı bir kelime türüne örnektir?      
A) Birlik         B) Verim              C) Yazı   D) Uyku               E) Yorgun
CEVAP:A

2.      Solgun yüzünde kaygı taşır her geçen
I                                 II
Hep saz benizlidir, bu yıl eylül çocukları
III                IV                        V

Yukarıdaki dizelerde numaralandırılmış sözcüklerden hangisi isim görevinde değildir?
A) I.              B) II.                      C) III.                     D) IV.                    E) V.
CEVAP:A

3.   “Somut bir isim anlam genişlemesi yoluyla soyut anlam kazanabilir.”
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde böyle bir özellik vardır?
A)   Sabahın erken saatlerinde balık avlamaya gittiler.
B)   Bütün ağaçlar bahar aylarında güzelleşir.
C)   Batı Anadolu’nun bu küçük kasabası ol­dukça şirindir.
D)   Adam akşama kadar çalıştı, hâlâ yorulmadı.
E)    Dün akşam, ağzındaki baklayı nihayet çı­kardı.
CEVAP:E


4.    Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yu­varlak bir yer sofrasına, ayaklarımızı altımıza alıp yan oturarak yaklaşırdık. Sofra örtüsünü dizlerimizin üzerine çekerdik. Babam bağdaş kurarak baş köşede otururdu. Beni sağına, kız kardeşimi de soluna alırdı. Karşısında an­nem otururdu. Babam, yemeğe başlamadan içimizden biri yanılıp da yemeğe uzanacak olursa hiç acımadan kaşığının tersini, uzanan elin sırtına indirirdi.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerin hangisinden yararlanılmıştır?
A)      Betimleme – öyküleme
B)   Öyküleme – örnek verme
C)   Betimleme – açıklama
D)  Açıklama – öyküleme
E)   Açıklama – örnek verme
CEVAP:A

5.    Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut bir isim mecaz anlama gelerek soyut an­lam kazanmıştır?
A)      Saçların beyazlayınca anlarsın gençliğinin kıymetini.
B)   Çok yorgun ve hasta olduğundan dünkü davete katılmadı.
C)   Kuraklıkta ağaçların bile yaprakları kavrul­muş, kararmıştı.
D)  Onun kafasında ne tilkiler dolaştığını sen asla tahmin edemezsin.
E)   Çok kitap okuyunca aklım karışıyor zih­nim yoruluyor.
CEVAP:D

6.    Çalışmalarımız sonuç verdi. Meler mi oldu? Ot bitmeyen bozkırlar, ipek gibi yumuşak topraklı ovalara dönüştü. Tarlalar, an kovan­ları gibi uğuldamaya başladı. Toprağın derin­liklerinde uyuyan sular yeryüzüne çıkarıldı. Kova kova süt veren inekler, kovan kovan bal veren arılar yetiştirildi. Sofraları, el ele verile­rek üretilen yiyecekler süsledi.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)  Benzetme sanatından yararlanma
B)   Öykülemeye başvurma
C)   Yinelemelere yer verme
D)  Betimleme yapma
E)  Tanık gösterme
CEVAP:E



7. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi farklı yolla oluşturulmuş bir birleşik isim­dir?
A)  Dağlardan her yaz kuşüzümü toplardık.
B)   Akşam olunca gökyüzünü sığırcıklar kap­lardı.
C)   Eskiden ebegümeci ilaç yapımında kulla­nılırmış.
D)  Bu şirin derede alabalıktan bol bir şey yok.
E)   Geceleri ateşböceği yakalamaya bayılırdık.
CEVAP:D

8. Kapıyı arkasından çekince açılan boşluğu doldurarak içeriye doğru yürüdü kar. Tüm bedeni birden kuşatarak… Sabaha değin sü­rüp doldurmuştu evin duldada kalan önünü. Kapının yarı boyuna çıkmıştı çığ. Rüzgâr kö­şe bucak dolaştı evi bir anda. Hemen çocuk­ların yataklarına giderek iyice bastırdı yorga­nı, başlarına değin çekerek. Sonra da küreği aldı, içeriye doğru göçen karları attı, ardından ahırın yolunu açmaya koyuldu.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basamaktadır?
A) Öyküleme
B) Tanımlama
C) Açıklama
D) Tanık gösterme
E) Karşılaştırma
CEVAP:A

9.   Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut isim kullanılmamıştır?
A)      Hepimiz şaşkın şaşkın, kıyıya yanaşmaya çalışıyorduk.
B)   Kürek çeken arkadaşlarımın yüzleri sıcak­tan kıpkırmızı olmuştu.
C)   Dibinde beyaz taşların parıldadığı bir koya yaklaştığımızı gördüm.
D)  Yukarıda küçük, tahta bir kulübe vardı.
E)   Zihnimde güzel hayaller canlandı birden.
CEVAP:E

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çoğul isim kullanılmamıştır?
A)   Yolumuz bir gün onlara da uğrayacak.
B)   Yıllar birer hüzün kırışığı bırakıyor yüzler­de, gönüllerde…
C)   Dalgalar temiz sahillere hasret kalmıştı.
D)   Sizleri olaylara karışmamanız için uyarmıştım.
E)   Bu güzel insanlar niçin uzaklaşıyordu bu­ralardan.
CEVAP:A

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisi tamamıyla isim olan sözcüklerden oluşmuştur?
A)      Su kenarları, duvar dipleri çocukların eğ­lence yerleriydi.
B)   Bu sokaklar onun çocukluğunun geçtiği yerlerdi.
C)   Önüne çıkan fırsatları dikkatle değerlendi­rerek bugüne geldi.
D)  Bu çocuklar birer altındır, bunu zamanla siz de anlayacaksınız.
E)    O. çok eski bir aile dostumuzun yakın akrabasıydı.
CEVAP:A


12. Korkmadım, korkmuyorum ölümden.
Siz çiçek getirin, yalnız çiçek getirin.
    Bu dizelerde kaç tane isim kullanılmıştır?
A) 1                           B) 2                          C) 3                        D) 4                       E) 5
CEVAP:C

13. Ekmeği bol eyledik / Acıyı bal eyledik
 I                                                     II
Sıratı yol eyledik / Geldik bugüne
III     IV                                            V
Yukarıdaki numaralandırılmış sözcüklerden hangisi isim değildir?
A) I.                B) II.                      C) III.                     D) IV.                    E) V.
CEVAP:B

14. “Soğuk, kelebek, rüya, heyet”
Aşağıdakilerden hangisi bu kelimelerin hepsi için söylenebilir?
A) Somut                  B) Tekil                  C) Cins                   D) Basit                    E) Soyut
CEVAP:C

Load disqus comments

0 Yorumlarınız