10. Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Sayıfa 152 - 156 Etkinlikleri Soruları ve Cevapları ( Zambak Yayınları )

Anlama ve Yorumlama
Tartışmacı anlatımda kullanılan kelime ve cümlelerin özelliklerini belirtiniz.
CEVAP:

• Dil ve ifade sade, gösterişsiz ve pürüzsüzdür.
• Gereksiz ifadelere yer verilmez.
• Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılmaz.
• Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler ve kelimeler yoktur.
• Dil daha çok göndergesel işlevde kullanılır.
• Düşünce ve duygular kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.
• İhtimal bildirmeyen, kesin, kanıtlanmış bilgiler kullanılır.

Okuduğunuz metinlerde belli bir tartışma yöntemi var mıdır? Açıklayınız.
CEVAP:
“Tartışma” adlı metinde önce karşı düşünce verilmiş, daha sonra bu düşüncenin yanlışlığı ileri sürülerek doğru olan düşünce verilmiştir.
“Batıya Doğru” adlı metinde de aynı yöntem izlenmiştir.
“Denemeler, Konuşmalar” adlı metinde ise yazar, kendi sorduğu sorulara cevap vermek suretiyle düşüncelerini dile getirmiştir.

5.etkinlik

1. “Öğrencilerin hepsi aşağı indi.”
2. “Öğrencilerin hepsi aşağıya indi.”‘

Yukarıdaki cümlelerin birincisinde “aşağı” sözcüğü zarf iken ikinci cümledeki “aşağıya” sözcüğü isimdir. Bunun nedenini tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.
CEVAP:
“Aşağı” sözcüğü, bir yargının hemen önünde yer alarak o yargıyı aynı anda hem yer hem de yön bakımından belirttiği için yer-yön zarfıdır. Ancak bu tür zarflar isim çekim eki aldığında, belirttiği yargının hemen önünde olsa bile zarf olmaktan çıkar, isim olur.

6.etkinlik
Yapım eki almamış zarflar basit, yapım eki almış olanlar türemiş, iki sözcüğün birleşmesiyle oluş­muş olanlar ise birleşiktir.” Buna göre yukarıdaki cümlelerde bulunan zarflan basit, türemiş ve bir­leşik olmaları bakımından belirleyip tabloya yazınız.

Basit	Türemiş	Birleşik
İyi Çok En Dün Aşağı	Hızlı Sabahleyin Neşeli Ansızın	Biraz Akşamüstü Bugün Ayaküstü Gelişigüzel

Ölçme ve Değerlendirme

1. A. Aşağıdaki tartışmacı anlatımla ilgili ya ı yi lan doym-vanlıs (D/Y) seklinde değerlendiriniz.

(D) Tartışmacı anlatımda amaç okuyucunun düşünce ve kanılarına saygı duymak, onları başkala­rına duyurmaktır.
(D) Tartışmacı anlatımda anlatıcı, one sürülen düşünce, duygu ve kanılara katılmıyorsa onları ince­ler ve değiştirmek ister.
(D) Düşüncelere karşı çıkış, onları değiştirmek isteyiş, değiştirmek istediklerinin yerine ileri sürece­ği görüşler, tartışmacı anlatımı gerektirir.
(D) Toplu şekilde yapılan tartışmalar; forum, panel, açık oturum, sempozyum, münazara gibi isimler alır.
(D) Zayıf ve yanlış düşünceleri bulan ve çürüten kişi, tartışmadan başarılı çıkabilmek için bunların sağlam ve doğru olanlarını ortaya koymak zorundadır.
(Y) Tartışma sadece edebi ve sanatsal konularda yapılır.
(Y) Tartışmada yeri geldikçe karşı tarafa üstünlüğümüzü göstermek için sesimizi yükseltmeliyiz.
(D) Düşüncelerimizi etkili ve başarılı ifade edebilmek için tartışmadan önce belli bir plan yapmalı­yız.
(D) Tartışma hem sözlü hem de yazılı olabilir.
(D) Bazı zaman zarfları bağ-fiillerle yapılır: gelince, anlatırken, konuştuğunda.
(D) Bu metinler bir görüşü ispatlamak için yazılır.
(D) Savunulan düşünce tek yönlü ve açık olmalıdır.
(D) Okuyucuyu etkilemek için zaman zaman sorular kullanılır.
(D) Düşünceyi ispatlamak için tanık gösterilir.
(D) Konuşma, sohbet havasıyla yazılır.
(Y) Sadece edebiyat ve sanatla ilgili konularda yazılır.
(Y) Kelimelerin daha çok yan anlam, mecaz ve kinayeli söyleyişleri tercih edilir.
(Y) Mümkün olduğu kadar çok ayrıntı ve yan bilgiye yer verilir.
(Y) Uzun ve devrik cümleler kurulur.
(Y) Düşünceler, belli bir yöntem belirlenmeden ve savruk bir şekilde dile getirilir.

1. B. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız.

v “Dün, yarın, şimdi, sabah, akşam, gece, öğle, ikindi, henüz, erkenden, sabahleyin, sonradan, ara sıra, yazın, kışın, bayramda, eylülde, saat ikide, hâlâ, şimdilik, daima…” Türkçedeki zaman zarflarından bazılarıdır.
v “İçeri, dışarı, yukarı, aşağı, geri, ileri” Türkçede kullanılmakta olan yer-yönzarflarıdır.
v “En, daha, pek, az, çok, biraz, kadar, fazla, gayet, aşırı” kelimeleri miktarzarfıdır.
v Azlık-çokluk zarfları “ne kadar?” sorusu ile bulunur.

1. C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Tartışmacı anlatım ile ilgili aşağıdaki bilgi­lerden hangisi yanlıştır?
A) Tartışmada amaç, okuyucunun düşünce ve kanılarını değiştirmektir.
B) Tartışmada önce karşı tez çürütülür, sonra yazar kendi tezini örneklerle savunur.
C) Tartışmada basit bilgileri tekrar etmekten kaçınılmalı, orijinal ve çarpıcı örneklerle il­gi çekmeye çalışılmalıdır.
D) Tartışma yazısı sade bir dil, açık ve duru bir anlatımla kaleme alınmalıdır.
E) Tartışma yazısında sert ve kırıcı ifadelerle karşı tezi çürütür, böylelikle kendi tezimizi de güçlendirmiş oluruz.

2. Demokrasinin geliştiği uygar toplumlarda çok sık rastlanan türündeki konuş­malarda önemli olan, birbirinin düşüncesine saygılı olmaktır. Birbirine hakaret etmemek
ve küçültücü hareketlerde bulunmamaktır.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A)Hazırlıklı konuşma B)Tartışma C)Öğretici anlatım D)Açıklayıcı anlatım E)Sunum

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem hem durum hem zaman yönünden belirtil­miştir?
A) Ahmet bugün ilk defa eve sakin geldi.
B) Öğretmen sınıfa girince herkes ayağa kalktı.
C) Son günlerde derslerine çok fazla çalışı­yorsun.
D) Akşamki kar yağışı çocukları çok sevindirdi.
E) Şehrin en yüksek tepesinden uzun uzun denize baktım.


4. Karşılıklı olarak düşüncelerin ortaya konuldu­ğu tartışmada hedef, gerçeğe ulaşmak, haklı ve doğru olanı bulmaktır. Bunun için tartışan taraflar birbirlerinin düşüncelerindeki zayıf ve yanlış noktaları belirlemeye çalışırlar. Zayıf ve yanlış düşünceleri bulan ve çürüten kişi. tar­tışmadan başarılı çıkabilmek için bunların sağlam ve doğru olanlarını ortaya koymak zorundadır.
Bu parçadan tartışmayla ilgili olarak aşa­ğıdaki yargılardan hangisiçıkarılamaz?
A) Karşılıklı düşünceler ortaya konulur.
B) Hedef: doğruyu, gerçeği bulmaktır.
C) Taraflar birbirlerinin düşüncelerini çürüt­meye çalışır.
D) Yanlış düşünceler çürütülüp doğru olanlar savunulur.
E) Zayıf ve yanlış düşünceleri bulan tartışma­da başarılı olur.


5. Aşağıdaki cümlelerde geçen altı çizili keli­melerden hangisi basit yapılı bir zarf değildir?
A) Dünkü maçta çok güzel oynadı.
B) İşlerimiz çok yavaş ilerliyordu.
C) Çocuğun yüzü solgun görünüyordu.
D) Babam, gece aniden fenalaştı.
E) Onun saçma konuşmalarından pek sıkıldım.


6. Aşağıdakilerden hangisi tartışmacı anlatım çeşitlerinden biri değildir?
A) Forum B) Panel C) Açık oturum D) Münazara E) Sunum