Metin İnceleme
1. Okuduğunuz metinlerin türlerini belirtiniz. Söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş bu metinle¬rin ortak özelliklerini bulunuz.
CEVAP:
Söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerin ortak özellikleri:
• Söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerde jest ve mimikler anlatımın gücünü arttırır.
• Karşılıklı konuşmalar, bağlam’a ve konuşulan kişiye göre değişebilir.
• Görme ve işitmeyle kurulan iletişim önemlidir.
• Vurgu ve tonlama önemlidir.
• Tekrarlar söyleşmeye bağlı anlatımlarda ifadeyi kuvvetlendirir.
• Sohbet, mülakat ve diyalog, monolog metinleri söyleşmeye bağlıdır.
• Hikâye, roman tiyatro, mülakat, röportaj, monolog söyleşmeye bağlı anlatımın kullanıldığı metin türleridir.
Anlama ve Yorumlama
5.etkinlik
Söyleşmeye bağlı metinlerle ilgili bilgi verilen aşağıdaki metinde boş bırakılan yerlere uy¬gun terimleri kutucuklardan seçip yerleştiriniz.
CEVAP:
İki veya daha fazla kimsenin, bir konu üzerinde, karşılıklı konuşturulmasına diyalogdenmektedir.Başta günlük hayat olmak üzere tiyatro eserleri, roman, hikâye, röportaj, sohbet, açık oturumve manzumhikâye türlerinde bu anlatım biçimine çok sık rastlanır. Bununla birlikte iç konuşma, yani monologdasöyleşmeye dayanmaktadır. Roman, hikâye, masal gibi türlerde konuşmacının adının yerine, satırbaşına gelmek üzere sadece bir konuşma çizgisi konur. Özellikle son yıllarda yazılan roman ve hikâyelerde karşılıklıkonuşmalar, olayı anlatanın sözleri tırnak işareti içine yerleştirilmektedir. Tiyatroeserlerinde oyuncularınkarşılıklı konuşmalarında önce konuşmacının adı belirtilir, önüne “konuşma çizgisi” (—) çekildikten son¬ra konuşmaya yer verilir.
7.etkinlik
Birdenbire uyanan türlü duyguların etkisiyle söylenen “Ay!” ünleminin cümleye kattığı an¬lamları aşağıdaki kutucuklardan seçerek parantez içindeki boşluklara yazınız.
CEVAP:
Ay, dişimin ağrısı tuttu! (acı)
Ay, bunu sen mi söylüyorsun! (şaşma)
Ay, ne güzel, ne sevimli şey! (beğenme)
Ay, bir araba üzerimize doğru geliyor! (korku)
8.etkinlik
“Ah!” ünleminin cümleye kattığı anlamları aşağıdaki kutucuklardan seçerek parantez için¬deki boşluklara yazınız.
CEVAP:
Ah yavrum, bu ne kaza! (acıma)
Ah, neydi o eski günler! (özlem)
Ah çocuk ah! Nasıl yaptın bu işleri? (öfke)
9.etkinlik
“Ey!” ve “Hey!” ünlemlerinin cümleye kattığı anlamları aşağıdaki kutucuklardan seçerek parantez içindeki boşluklara yazınız.
CEVAP:
Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker! (hitap)
Hoca rahmetliye bak, oğluna bak, hey gidi hey! (Umutsuz bir özlem)
10.etkinlik
“A!” ünleminin cümleye kattığı anlamları aşağıdaki kutucuklardan seçerek parantez içinde¬ki boşluklara yazınız.
CEVAP:
A! Ne güzel! Siz de mi geldiniz? (sevinme)
A! Sen artık çok oluyorsun. (kızma)
Aaa! Onu ben mi söylemişim? (şaşma)
A Paşam! İnsan önce kendini bilmeli. (hitap)
11.etkinlik
“Ha!” ünleminin cümleye kattığı anlamları aşağıdaki kutucuklardan seçerek parantez için¬deki boşluklara yazınız.
CEVAP:
Ha gayret, göreyim seni! (isteklendirme)
Ha, şimdi anladım! (hatırlama)
Sakın yapma ha! (uyarma)
12.etkinlik
Genellikle şaşkınlık anlamı taşıyan “vay!” ünleminin cümleye kattığı anlamları aşağıdaki kutucuklardan seçerek parantez içindeki boşluklara yazınız.
CEVAP:
Vay o zavallının hâline! (acıma)
Vay hocam! Vay gözümün nuru efendim buyurun! (sevinme)
Vay, demek böyle sevimsizlikler de oluyormuş ha! (tiksinme)
Ölçme ve Değerlendirme
A. Söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerden mülakat ile ilgili aşağıdaki bilgi ve yargıları doğru – yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz.
(Y)Mülakat yapmak için kesinlikle mühim bir şahsiyetle buluşmaya, onun hakkında bilgi edinmeyeihtiyaç vardır.
(Y)Bu türdeki yazılar için belli bir kural yoktur, mülakat yapılan kişiye rastgele sorular sorulabilir.
(D)Bir kimse ile yapılacak mülakattan önce onun hakkında mümkün olduğu kadar zengin bilgi edinmeliyiz; böylece onunla ilgili şeyleri öğrenir, daha rahat sorular sorabiliriz.
(Y)Mülakatta soruların okuyucuları ilgilendirecek tarzda düzenlenmesi önemli değildir; önemli olan o mülakatı yapabilmektir.
(D)Görünüşü, tavırları, sesinin tonu, başka insanlardan farkı vb. şeyler hakkındaki ayrıntılar müla¬katı daha ilgi çekici kıldığı gibi, soru ve cevapların monotonluğunu önleyerek yazıya hareket ve canlılık da kazandırır.
(D)Söyleşmeye bağlı metinlerde söyleyişin sağlam ve inandırıcı olmasını sağlamak için noktalama işaretlerine, özellikle tire, tırnak ve parantez işaretlerini yerinde kullanmaya çok dikkat edilmeli¬dir.
B. Aşağıdaki cümlelerde geçen ünlemlerin hangi anlamlarda kullanıldıklarını yanındaki boş¬luklara yazınız.
1. Eyvah, gitti bizim güzelim ciğer! (üzülme)
2. Hey, seni çağırıyorum, baksana bu tarafa! (seslenme)
3. Vay, sen misin bunu söyleyen! (şaşma)
4. Eh, şimdi rahatsındır herhalde! (hayıflanma)
5. Eh, çalışmazsanız siz bilirsiniz! Sorumlusu ben değilim. (uyarma)
6. Ah, bu öğrenciler! (yakınma)
7. Oh, ne güzel bir gün! (beğenme)
8. Ee, o kadar da olacak! (kabullenme)
9. Ee, yeter artık kardeşim! (kızma)
10. E, bu ne kadar sürecek ya! (sabırsızlanma)
C. Aşağıdaki tabloya söyleşmeye bağlı metin türlerinin isimlerini yazınız.
Söyleşmeye Bağlı Metin Türleri
mülakat tiyatro roman hikaye masal
D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. Aşağıdakilerden hangisi söyleşmeye bağlı anlatımla oluşturulmuş metin türlerinden değildir?
A) Tiyatro B) Hikâye C) Fabl D) Makale E) Roman
2. Aşağıdakilerden hangisi bir ünlem cümle¬sidir?
A) Ne kadar da yaramaz bir çocuk
B) Havalar yavaş yavaş ısınıyor
C) Bu kitabı yeni aldım
D) Yemeğimi henüz yemedim
E) Yarın geziye çıkabiliriz
3. Söyleşmeye bağlı anlatım ile ilgili aşağıda¬ki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Sohbet, diyalog, mülakat adı verilen me¬tinler söyleşme çevresinde oluşmaktadır.
B) Günlük hayat, roman, hikâye ve tiyatrolar¬da karşılıklı konuşma ve ikiden fazla kişi¬nin konuşmasına bağlı metinler de söyleş¬me anlatım turunun örneklerini oluştur¬maktadır.
C) Günlük hayatta en çok kullanılan anlatım türlerinden biri olan söyleşmeye bağlı an¬latımın amacı; insanların birbiriyle görüş¬mesi, konuşmasıdır.
D) Konuşmalı anlatımda, duruluk ve açıklık gereklidir; kelimeler yerli yerinde kullanıl¬malıdır.
E) Söyleşmeye bağlı anlatımın en önemli metin türlerinden biri olan mülakatı yalnız¬ca o konuda eğitim almış yazarlar gerçek-leştirebilir.
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “sevinme” anlamında bir ünlem kullanılmıştır?
A) Ah, nerede o eski güzel günler!
B) Oh, nihayet sevgili yurduma kavuşabildim!
C) Cif, elime iğne battı!
D) Amanın dostlar, yetişin!
E) E! Ne olacak bunun sonu?
5. Aşağıdakilerden hangisi ünlem olmadığı hâlde, cümlede ünlem olarak kullanılabilir?
A) Evet B) Hey C) Oh D) Tüh E) Eyvah
6. Aşağıdaki yargılardan hangisi söyleşmeye bağlı anlatımda dikkat edilmesi gereken önemli özelliklerden biri değildir?
A) Konuşmalar, konuşanların kişiliklerine ve toplumdaki yerlerine uygun olmalıdır.
B) Uzun konuşmalarla konu dışına çıkılmamalıdır.
C) Okuyucuyu ya da dinleyiciyi kendi düşün¬celerimize inandırmak için zaman zaman kendimizi övmeliyiz.
D) Gereksiz bilgilerle dolu konuşmalar oku¬yucuyu veya dinleyiciyi sıkabilir.
E) Tek taraflı, bir kişinin iç dünyasını yansıtan diyaloglar sıkıcı olabilin
7. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ünlem kul¬lanılmamıştır?
A) Ey sevgili, uzatma dünya sürgünümü be¬nim
B) Ey benim yeni alfabemdeki kadim elif
C) Zaman ne de çabuk geçiyor Mona
D) Ah, senin yüzünden kana batacak
E) Eyvah eyvah Sakarya’m, sana mı düştü bu yük
8. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “şaşırma” anlamında bir ünlem kullanılmıştır?
A) Eyvah, herkes yerimizi öğrenmiş!
B) Gençliğim gitti arada, ah, neden sonra anladım!
C) Vay be, demek bizi artık ne arayacak ne de soracak!
D) Hey durun! Siz bensiniz, bensiz nereye gi¬dersiniz?
E) Tüh, artık eskisi gibi yürüyemeyecekmiş ha!
0 Yorumlarınız