İktisat
Teorisine Giriş
EKONOMİ:
En kabul görmüş şekliyl ekonomiyi "Sonsuz olan insan
ihtiyaçlarının, varolan kıt kaynaklarla
karşılanmasını inceleyen bilimdir." diyebiliriz.
Ekonomi insanların iktisadi davranışlarını inceleyen
toplumsal bir bilimdir. Tanımdan da anlaşılacağı
üzere bir yanda ihtiyaçlarını karşılamak isteyen
insanlar, bir yanda bu ihtiyaçları karşılayacak
mal ve hizmetler diğer yanda da mal ve hizmetlerin
üretiminde kullanılacak "kıt'
kaynaklar bulunmaktadır. Bunların herbiri ile ilgili
yapacağımız incelemede ekonomiyi biimlere
ayırmaktayız. Bunlar;
EKONOMiK BiRiMLER: Ekonomiyi meydana
getiren birimler üçe ayrılır;
a)
Tüketici (Hane halkı): ihtiyaçlarını
karşılamak için çeşitli mal ve hizmetleri alıp
kullanan ekonomik birimdir.
Temel amacı fayda maksimizasyonudur.
b)
Üretici: Üretim farktörlerini kullanarak
insanların ihytiyaçlarını karşılayabilecek mal ve
hizmetleri üretme çabasında olan ekonomik birimdir.
Temel amacı kar maksimizasyonudur
c)
Faktör sahipleri: Tüketici tarafından
tüketilen mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan
ve "üretim faktörleri" adını taşıyan kaynakların
mülkiyetini elinde bulunduran ekonomik birimlerdir.
Başlıca üretim faktörleri emek (işgücü), sermaye,
toprak ve girişimciliktir. Bu faktörlerin sahipleri
üretim sürecine faktörlerini katmaları karşılığında
gelir maksimizasyonunu hedeflerler. Sirasıyla emek
faktörünün geliri ücret, sermayenin faiz, toprağın
rant ve girişimcinin kardır.
Ekonomi iktisadi olayları başlıca iki kümede
değerlendirmekte burada da iki alt dalı ortaya
çıkmaktadır.
EKONOMiNiN ALT DALLARI
MAKRO EKONOMi VE MiKRO
EKONOMi
a) Makro ekonomi:
Bir bütün olarak ekonominin işleyişi ile ilgilenir.
istihdam düzeyi, işsizlik oranı, enflasyon, gelir
ve üretim düzeyi, büyüme oranı, para, faiz oranı,
fiyat düzeyi gibi konularla ilgilidir.
Mutadis- mutandis varsayımı kullanılır. Mutadis-
mutandis; diğer faktörlerin göz önüne alınmasıdır.
b) Mikro ekonomi:
Bir bütünü oluşturan ekonomik birimlerin davranışı ile
ilgilenir. Tek tüketici talebi, piyasa talebi, tek
firma arzı, endüstri arzı, kaynak dağılımı, kar
maximizasyonu gibi konuları kapsar.
Ceteris - Paribus varsayımı geçerlidir, (Diğer koşullar
değişmezken) Mikro ekonomide bir piyasada arz ve
talebin eşitlendiği yerde denge fiyatı ortaya çıkar
Makro analizde ise toplam arz ve toplam talebin eşitlendiği
yerde Milli Gelir Denge Düzeyi oluşur.
Mikro iktisatta fiyatın karşılığı makro iktisatta fiyatlar genel düzeyidir.
Mikro iktisatta fiyatın karşılığı makro iktisatta fiyatlar genel düzeyidir.
EKONOMİ TEORİSİNDE YÖNTEME İLİŞKİN BAZI AÇIKLAMALAR
a) Ekonomik Model:
Ekonomi Teorisi;
Ekonomik modeller kurarak ekonomik faaliyetleri ve
bunlar arasındaki ilişkileri açıklamaya çalışır.
Ekonomik model;
Ekonomik gerçeğin temsili bir örneğidir. Model
kullanmanın amacı karmaşık olayların anlaşılabilir
halle getirilmesidir. Modellerin
başlıca aşamaları;
1. İlgili değişkenler tanımlanır.
2. Modelin varsayımları belirlenir.
3. Değişkenler arasındaki Hipotezler ortaya konur.
4. Modele ilişkin öngörülerde blilunur. (Tahminler)
5. Gözlemler sınanarak model ile ortaya atılan teori kabul veya reddedilir.
2. Modelin varsayımları belirlenir.
3. Değişkenler arasındaki Hipotezler ortaya konur.
4. Modele ilişkin öngörülerde blilunur. (Tahminler)
5. Gözlemler sınanarak model ile ortaya atılan teori kabul veya reddedilir.
Modelin Özellikleri:
1. Modellerin varsayımları tutarlı ve gerçekçi olmalı.
2. Modelin sunduğu bilgiler geniş ve genellemeye uygun olmalı.
3. Modelin tahmin gücü yüksek olmalı.
2. Modelin sunduğu bilgiler geniş ve genellemeye uygun olmalı.
3. Modelin tahmin gücü yüksek olmalı.
Modellerin Amaçları:
1. Model analiz (tahlil) yapmak için kullanılır. Ekonomik
karar birimlerinin davranışları incelenerek
aralarındaki ilişkiler ve etkileşimler, bağlı
oldukları genel kurallar tespit
edilir. .
2. Tahmin (öngörü) amacı; Ekonomik değişkenlerin birinde
meydana gelen bir değişmenin, diğer değişkenleri
nasıl etkileyeceğinin tahmin edilmeye
çalışılmasıdır.
b) Fonksiyonel ilişki; Bir değişkenin değeri belliyken diğer
değişkenin değerini bulmaya imkan veren bağıntıdır
Örnek: x=f(y): Burada x, y'nin bir fonksiyonu olduğuna
göre x'in değeri y'ye bağlı olarak ortaya çıkar
c) Veriler ve Varsayımlar; Ekonomik olayların inceleme
sürecinde, değişmeyen unsurlar "veri", değişken
unsurlara da "değişken" olarak tanımlanmıştır.
Ekonomik olayların içinde yer alan birimlerin hangi
koşulda nasıl davranacaklarının belirlenmesine de
"Davranış Varsayımları" denir.
d) Ekonomi Biliminin Temel Varsayımı;
Homo Economicus; (ekonomik insan veya rasyonel
insan) ekonomisinin temel varsayımıdır. Ekonomik
insan, kendi çıkarlarını maximize etmek için
uğraşır. Tüketiciler fayda maximizasyonuna,
üreticiler kar maximizasyonuna, faktör sahipleri de
faktör gelirlerinin maximizasyonuna çalışırlar. Bu
arada ekonominin temel sorunu kıtlıktır.
DEGİŞKENLER
Değişkenler bir fonksiyonu oluşturan unsurlardır.
Değişkenler farklı biçimlerde incelenmektedir.
a) Bağımsız ve bağımlı değişken:
Değeri fonksiyonel ilişkinin dışında belirlenen
değişken bağımsız değişken, değeri fonksiyonel
ilişkinin içinde belirlenen değişken ise bağımlı
değişkendir.
Örnek: Ma= f(Fa) bu ifade talep fonksiyonunu anlatır.
Ma: a malının talep edilen miktarı (bağımlı değişken) Fa: a
malının fiyatı Burada a malının talep edilen
miktarı fonksiyonel ilişki içerisinde belirlerken a
malının fiyatı bu ilişkinin dışında ortaya çıkar. Fa
nın sahip olduğu değere bağlı olarak Ma değeri
bulunur.
b) içsel (endojen) ve dışsal (egzojen) değişkeni
Ekonomik model çerçevesinde açıklanan değişken içsel
değişken, değeri model dışında belirlenen fakat
modeldeki içsel değişkenleri etkileyen değişken ise
dışsal değişkendir.
c) Stok, Akım ve Oran Değışken
Bir zaman boyutuna bağlı olarak ifade edilebilen
değişkenlere akım değişken denir. Örneğin üretim,
miktarı zaman (tonl ay) birimleriyle ifade
edilen bır akım değişkendir zaman boyutuna bağlı
olmadağı ifade edilen değişken ise stok
değişkendir. Bir firmanın mal stoku örnek olarak
verilebilir. iki değişkenin oranı şeklinde ifade
edilen değişkenlere oran değişken denir: Örneğin kar
oranı = kar/sermaye şeklindeki değişim oran
değişkeni anlatır.
d) Ex-ante
ve
Ex-post
büyüklük
Ex-ante; Bir değişkenin dönem başında planlanan (umulan)
değeri değişkenin ex-ante değeridir. Örneğin bir
firmanın yıllık yatırım planı
Ex-post; Bir değişkenin dönem sonunda gerçekleşen (fiili)
değeridir, kesindir. Örnek; bahsedilen firma için
dönem (yıl) sonunda gerçekleşen yatırımlar
toplamı.
e) Özdeşlik ve Eşitlik
Değişkenlerin bütün değerleri için geçerli olan ilişkiye
özdeşlik denir.
Örnek; 2x+y = x+x+y' dir.
x= 1 y= 3 olsun. Öyleyse 2.1 +3= 1 + 1 +3 ya da x= 4.
x= 1 y= 3 olsun. Öyleyse 2.1 +3= 1 + 1 +3 ya da x= 4.
y= 2 olsun. Bu durumda da 2.4+2= 4+4+2 olur. Görüldüğü gibi
2x+y=x+x+y özdeşliği x'in ve y'nin bütün değerleri
için geçerlidir.
Değişkenlerin ancak belli bazı değerleri için geçerli olan
y= 2x+3 bir eşitliktir. Ve x ile y'nin bazı
değerleri için geçerlidir.
Örnek; y = 2x+3
x= 4;
y
= 11 olsun
11= 2.4+3 11 =11
Fakat x = 5, Y = 4 olduğunda, 4 = 2.5+3 görüldüğü üzere 4, 13'e eşit değil, x'in ve y'nin her değeri için eşitlikte gösterilen ilişki geçerli değildir.
Fakat x = 5, Y = 4 olduğunda, 4 = 2.5+3 görüldüğü üzere 4, 13'e eşit değil, x'in ve y'nin her değeri için eşitlikte gösterilen ilişki geçerli değildir.
DENGE
Bir sistemde farklı yöneiişteki güçlerin eşitlik içinde
olduğu ve sistemdeki değişkenlerin değişim
göstermediği bir durumdur.
a)
Kısa ve Uzun Dönem;
Kısa dönem, sistemdeki bazı değişkenlerin
değiştirilmediği zaman dilimidir, Uzun dönem ise
sistemdeki bütün değişkenlerin değişebileceği bir
zaman dlimidir.
b)
Kısmi ve Genel Denge Analizi;
Kısmi denge analizinde ekonomik sorunlar
incelenirken ele alınan birim veya konu çeşitli
gruplara veya bölümlere ayrılır. Ele alınan konunun
karşısındaki tüm olay ve değişkenler ceteris-
paribus kabul edilir. Mikro ekonomi de kullanılır,
Analiz dışı olan (sabit kabul edilen) değişkenlere
"Parametre" denir. Say'in Mahreçler kanunu (say
yasası) makro olmasına karşılık kısmi denge
analizine örnektir.
Genel denge analizinde, analizle ilgili tüm değişkenler
ele alınır. Ve hepsinin karşılıklı etkileşimleri
araştırılır.
Mutadis- mutandis varsayımı geçerlidir.
Makro ekonomide kullanılır, Refah teorisi genel
denge analizidir.
c) Statik, Dinamik ve Karşılaştırmalı Statik Analiz;
Stalik Analiz; Bir olayın veya modelin içerisinde yer alan
değişkelerin belli bir andaki değerleri saptanarak
bunlardan sonuç çıkarılmasıdır. Bir olayın bir
anlık durumunu gösterir. Örnek; Bir firmanın belli
bir zamandaki karı ile ilgili sonuç çıkarmak gibi.
Dinamik analiz; Bir olayın veya modelin içinde yer alan
değişkenlerin zaman içindeki değişimi ve değerleri
belirlenerek sonuç çıkarılmasıdır. Örnek; Bir malın
fiyatının oluşumu incelemek için sonuç
çıkarılmasıdır.
Karşılaştırmalı Statik Analiz; Yapılan birkaç statik
analizden sonuç Çıkarılmasıdır.
Karşılaştırmalı statik analiz, dinamik ve statik
analiz arasında aracıdır. Örnek; iki yılın Milli
Gelirlerinin karşılaştırılması
EKONOMi BiLiMiNiN YÖNTEMLERi VE ANLATIM
TEKNiKLERi
a) Ekonominin Yöntemleri
1. İstatiksel Yöntem: Daha önce toplanmış verilerden sonuç
çıkarılarak yorum yapılmasıdır.
2. Mantıksal Değerleme: Ekonominin temel yöntemidir. (Akıl yürütme)
2. Mantıksal Değerleme: Ekonominin temel yöntemidir. (Akıl yürütme)
b) Ekonominin Anlatım Teknikleri
Sözlü Anlatım Tekniği: Örn: Arz, diğer koşullar sabitken
fiyatın fonksiyonudur.
Cebirsel Anlatım Tekniği: Aa = f(Fa)
Geometrik Anlatım Tekniği
Cebirsel Anlatım Tekniği: Aa = f(Fa)
Geometrik Anlatım Tekniği
Özet İpuçları
Makro ekonomi ekonomiyi bir bütün olarak ele alır.
Mikro ekonomi ise tek tek tüketiciler, firmalar ve faktör sahipleri gibi bütünü oluşturan birimlerin davranışlarını inceler
Bir değişkenin dönem sonunda gerçekleşen (fiili) değerine expost değer denir.
Değişkenlerin tüm değerleri için geçerli olan ifadeye özdeşlik denir.
iktisat bitiminin kullandığı en ayrıntılı anlatım tekniği geometrik anlatım tekniğidir
Mikro ekonomi ise tek tek tüketiciler, firmalar ve faktör sahipleri gibi bütünü oluşturan birimlerin davranışlarını inceler
Bir değişkenin dönem sonunda gerçekleşen (fiili) değerine expost değer denir.
Değişkenlerin tüm değerleri için geçerli olan ifadeye özdeşlik denir.
iktisat bitiminin kullandığı en ayrıntılı anlatım tekniği geometrik anlatım tekniğidir
İKTİSAT TEORİSİ ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1-
Ekonomi biliminin temel varsayımı aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Ceteris Paribus B) Mutadis Mutandis
C)
Mutadis Paribus D) Homo Economicus
YANIT
D' dir. Bu varsayıma göre ekonomik birimler kendi
çıkarlarını maksimize etmek için çaba
göstermektedirler.
2.
Değeri fonksiyonel ilişkinin dışında belirlenen
değişkene ne ad verilir?
A) içsel Değişken B) Stok Değişken C) Bağımlı Değişken D)
Dışsal Değişken E) Bağımsız Değişken
YANIT E' dir. Değeri fonksiyonel ilişkinin dışında
belirlenen değişkene bağımsız değişken denir. A=f(F)
burada A bağımlı F bağımsız değişkendir.
3-
Aşağıdakilerden hangisi makro ekonominin ilgilendiği
konulardan biri değildir?
A)
Fiyatlar genel düzeyi B) Firma arzı C) Faiz
oranı D) Para miktarı E) istihdam
YANIT
B' dir. Firma arzı mikro ekonominin ilgilendiği
konular arasındadır.
4- I.
Üreticiler II.
tüketiciler
III.
Faktör sahipleri
IV.
Devlet
Yukarıdakilerden hangileri ekonomi biliminin
incelediği ana birimler arasında yer alır?
A) i, ii, III,
IV
B) i, ii, iii
C)
i, ii
D) ii,
III,
IV
E) i, ii, IV
YANIT
B' dir. Ekonomi bilimi üç ana birimi ele alıp
inceler. Bunlar; Üreticiler, tüketiciler ve faktör
sahipleridir.
5- Bir ekonomik model oluşturulmasında ilk aşama
aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Varsayımların belirlenmesi B) Hipotezlerin ortaya
konması C) Öngörülerde bulunulması
O) İlgili değişkenin tanımlanması E) Modelin gözlemlerle
sınanması
YANlT D' dir. Ekonomik modeloluşturulurken ilk
olarak ilgili değişken tanımlanır
Kaynak; www.ekodialog.com
0 Yorumlarınız