2. ETKİNLİK:
“Tiyatro, tiyatro metni, dram,
drama, dramatik tür, oyun” kelime ve kelime gruplarının
anlamlarını
ve bunların kullanımları hakkında
bilgi edininiz.
Tiyatro: Tiyatro, bir
sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış
gösteridir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket(jest)ve
konuşmalarla anlatılmasıdır
Tiyatro metni: Göstermeye
bağlı anlatımla oluşturulmuş eserlere tiyatro metni denir.
Dram : Trajediyle komediyi
bir araya getiren tiyatro çeşididir. Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat
zümrenin yaşayışını veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye konmasını
yeterli bulmayarak hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur.
Drama : İçinde gerilim,
çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da
olay
Dramatik tür Dramla, yani
oyun türü ile ilgili olan. 2. Oyun türü ile kesin ilintisi olmadan, içinde
gerilim, çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da
olay. 3. Zaman ve konu bakımından gerilimli ve bölümlü yoğunluğu olan bir yapıt
türü
Oyun: Sahnede
canlandırılmak için yazılmış metin
3. ETKİNLİK:
Tiyatroya gitmek, temaşa etmek,
temaşa sanatı, görsel sanatlar, tiyatro metni” kelime
gruplarının
anlamlarını ve bu kelime
gruplarının ait oldukları dönemleri araştırınız.
Tiyatroya gitmek: Tiyatro oyunu seyretmek
Temaşa etmek: Seyretmek, bakmak
Temaşa sanatı : Oyun, temsil, piyes, tiyatro, sahne
sanatları.
Görsel sanatlar :Görsel sanatlar göze hitap eden ürünler
çıkaran sanatlardır
Tiyatro metni: sahnede canlandırılmak için yazılmış
metin.
4. Etkinlik
Tiyatro metinlerinde olay örgüsünü
karşılamak üzere farklı bir terim kullanılıp
kullanılmadığını
Araştırınız
Tiyatro metinlerinde olay örgüsünü karşılamak üzere
Dramatik örgü terimi kullanılır.
5. Etkinlik
Kemal Bilbaşar’ın edebiyatımızın
hangi döneminde eserler verdiğini ve “Çıldır Gölü
Efsanesi”ni
hangi tarihte yazdığını
araştırınız.
Kemal Bilbaşar, (d. 1910, Çanakkale - ö. 21 Ocak 1983,
İstanbul),
Girdiği Edirne Öğretmen Okulu'ndan 1929 yılında mezun olan
Bilbaşar, altı yıl sonra Gazi Eğitim Enstitüsü, Tarih Bölümü'nü bitirdi. 1937
yılında İzmir Karataş Orta Okulu'nda başladığı tarih öğretmenliğini, 1961
yılında emekli olana kadar sürdüren yazarın ilk öyküsü, 1939 yılında İlhan İleri
ve Cahit Tanyol ile birlikte çıkardıkları edebiyat dergisi "Aramak"ta
yayımlandı. Aynı yıl ilk kitabı olan " Anadolu'dan Hikâyeler" basıldı. Yazar ve
eleştirmen Doğan Hızlan, Bilbaşar'ın eserlerini " "Kasaba olgusu
değerlendirilmesinde edebiyat ve toplumbilim açısından paha biçilmez belgeler
taşır." şeklinde yorumlamıştır.
1943 yılında Türk yazınında yabancılaşma olgusunun ilk
örneği sayılan "Denizin Çağrısı" adlı ilk romanını yazdı. Asıl tanınmasına yol
açan kitabı "Cemo", (1967) Türk Dil Kurumu Roman Ödülü kazandı ve MEB 100 temel
eser listesi (ortaöğretim) ile MEB 100 temel eser listesi (ilköğretim)
listelerine girdi. Yerleştiği İstanbul'da biyografik özellikli romanlar yazmayı
sürdüren Kemal Bilbaşar'ın öykü ve düzyazıları, gazete ve dergilerde
yayımlandı.
II. Dünya Savaşı sonrası Doğu Anadolu köylüsünün geri
kalmışlığını da dile getiren yazar, bir dönem politikayla da
ilgilenmişti.
“Çıldır Gölü Efsanesi”ni hangi
tarihte yazmıştır?
“Çıldır Gölü Efsanesi”ni 1945 yılında Ankara radyopsunda
canlandırılmak üzere yazmıştır.
6. Etkinlik
“Aktör ve aktris” kelimelerinin
anlamını araştırınız.
Genel olarak tiyatroda herhangi bir oyunu oynayan erkek
oyuncuya aktör denir.
Genel olarak tiyatroda herhangi bir oyunu oynayan kadın
oyuncuya aktris denir.
7. Etkinlik
“Trajedi, komedi, müzikli tiyatro”
terimleri hakkında bilgi edininiz
TRAJEDİ
İlk tiyatro türünün adıdır.
Klasik dönem trajedisinin özellikleri
-Manzum olarak yazılır.
-Konularını mitoloji ve tarihten alır.
-Oyun kahramanları soylu kişilerden
seçilir.
-Trajediler erdem ve ahlâk temeli üzerine
kurulur.
-Vurma, yaralama, öldürme olayları sahnede
gösterilmez;konuşmalarla duyurulur.
-Sade, açık, anlaşılır bir dil kullanılır. Halk diline yer
verilmez.
-Üç birlik kuralı (Konunun bir günle, bir mekânla ve tek
bir olayla sınırlandırılması ) uygulanır.
En ünlü trajedi yazarları:
Eski Yunan'da Aiskhylos, Euripides. Sophokles; Klasik
Fransız edebiyatında Corneille ve Racine'dir.
KOMEDİ
İnsanların ve olayların gülünç yanlarını göstermek için
yazılan tiyatro türüdür.
Klasik komedyanın özellikleri
-Kişilerde ya da toplumda görülen aksaklıklar, gülünç
taraflar sergilenerek seyirciyi hem güldürmeyi hem de düşündürmeyi
amaçlar.
-Kişiler toplumun her kesiminden olabilir.
-Her türlü olay sahnede canlandırılır.
-Konuşma dili kullanılır.
-Nazım ve nesir olabilir.
-Üç birlik kuralına uyulur.
Komedi
Çeşitleri
Vodvil(entrika komedisi):
Yalnız güldürme amacı güden komedilere denir.
Fars (kaba güldürü):
Abartılı hareketlerle sivri esprilerle güldürmeyi amaçlayan komedilere
denir.
Parodi: Gerçekte güldürücü
olmayan bir olayı gülünçleştirerek işleyen komedilere denir.
Satir: Yergiye dayanan
komedilere denir.
Karakter Komedisi: Bir
kişinin karakterini ortaya koymak için yazılan komedilere
denir.
En ünlü komedi
yazarları:
Eski Yunan'da Aristophanes, Klasik Fransız edebiyatında
Moliere'dir.
DRAM
Dramlarda, trajedilerde işlenen acıklı olaylarla komedi
oyunlarında işlenen güldürü unsurları bir arada işlenir.
Dram türünün
özellikleri
-Hem acıklı hem de güldürücü olaylar, hayatta olduğu gibi
bir arada bulunur.
-Olaylar tarihten ve günlük olaylardan
alınır.
-Kişiler toplumun her kesiminden olabilir.
-Üç birlik kuralına uyulmaz.
-Nazım ya da nesir şeklinde olabilir.
-Kahramanlar ait oldukları çevrenin diliyle
konuşurlar.
-Perde sayısı sınırlı değildir.
Başlıca dram
çeşitleri
Melodram: Heyecan
verici, acıklı ve duygusal olaylara dayanan müzikli drama melodram
denir.
Feeri: Masalımsı
oyunlara feeri denir.
En ünlü dram
yazarları:
İngiliz yazar Shakespeare dramın ilk ürünlerini vermiştir.
Ancak bu türün özelliklerini Victor Hugo belirlemiştir. Şehitler, Geothe diğer
ünlü dram yazarlarıdır.
Müzikli
Tiyatro:
a) Opera: Sözlerinin tümü
ya da çoğu "koro, solo, düet" biçiminde şarkılı olarak söylenen müzikli tiyatro
eseridir. Oyunculara, orkestra eşlik eder.
b) Operet: Eğlenceli, hafif
konulu, içinde bestesiz konuşmalar da bulunan müzikli tiyatrodur. Daha çok halk
için yazılmış eserlerdir.
c) Opera Komik: Operetin,
yüksek sınıf için yazılmış, besteli biçimidir.
ç) Vodvil: Hareketli,
eğlenceli bir konuya dayanan, içinde şarkılara da yer verilen hafif komedidir.
Bu nedenle vodvil, bir "komedi türü" olarak da gösterilir.
d) Bale: Konusu; türlü dans
ve davranışlarla anlatılan müzikli, sözsüz tiyatro türüdür.
HAZIRLIK sayfa
78.
1. Tarihin ilk dönemlerinden
bu yana insanların seyretme ihtiyacını karşılamak üzere hangi
sanat
dallarının oluşturulduğunu
belirtiniz.
İlk tiyatro şenliği M.Ö. 534 yılında Atina’da yapılmıştır.
Antik çağda tiyatro, üst sınıfa özgü bir etkinlikti. Her yıl Dionysos’u kentin
hangi ileri geleninin onurlandıracağına karar verilir ve bu kişi etkinlikleri
düzenlerdi. Bu nedenle sosyal itibarla doğrudan ilgiliydi. Tanrı adına bir
yarışma yapılır ve en iyi oyun, hazırlayan kişinin itibarını arttırırdı.
Festival niteliğinden dolayı popüler olarak nitelendirilebilecek olan antik
tiyatro, günümüze de örnekleri kalmış olan, genellikle amfitiyatro olarak
adlandırılan sahnelerde sergilenirdi.
Türk Tiyatro Tarihi
Türk boyları Anadolu’ya gelirken sözlü ve yazılı
edebiyatlarının yanı sıra eğlence ve temaşa geleneklerini de getirmişlerdi.
Bunlar, bugün de Türkistan’da rastlanan “binam”, Orta Asya’dan Azerbaycan’a
değin geniş bir alanda varlığını sürdüren “çadırhayal” gibi kukla oyunlarıyla
çeşitli gölge ve seyirlik oyunlardır. Şamanlık ve islamlıktan başka zaman
içinde, başta Bizans olmak üzere Anadolu’daki yerel kültürlerden de etkilenen bu
oyunlar kuşaktan kuşağa aktarılarak ve yeni öpelerle zenginleştirilerek günümüze
değin gelmiştir
2. Daha önce seyrettiğiniz bir
tiyatronun konusunu kısaca özetleyerek oyunun sizi en çok
etkileyen
özelliğini
açıklayınız
Namık Kemal’in zavallı çocuk
adlı tiyatrosunu özeti:
Namık Kemal'in son oyunudur.
Abdulhamit'in ilk senelerinin hissi hayatına tesir etmektedir Recaizade'nin
Vuslat'ı ile Abdulhak Hamit'in İcli Kızı’ndan, Uşakzade'nin Bir Olünün
Defteri'ne kadar bütün bir edebiyatta bu küçük piyesin havasını buluyoruz
Piyesin asil konusunu,19asrin en moda mevzularından biri olan ana-babanın
çocuklarını kendi menfaatlerini düşünerek evlendirmelerinin felaketle
neticelendiği davası olustur(10) Bu anlatımlı basit oyunun etkisi oldukça
büyüktür Zavallı Çocuk çıktığı zaman o donemin bütün kalem sahiplerine bir örnek
olmuştur
Zavallı Çocuk'ta görücü yoluyla
evlenmeye karsı çıkar On beş perdelik Celaleddin Harzemsah, Namık Kemal'in en
beğendiği yapıtı olarak bilinir Oyun, Mogollar'a karsı İslam dünyasını koruyan
Celaleddin Harzemsah'ın kişiliği çevresinde gelişir Bu eserde Namık Kemal, İslam
birliği düşüncesini kapsamlı bir biçimde sergilemiştir.
Şefika , babası Halil Bey’ in
öksüz bir akrabası olduğu için yanına aldığı Ata ile birlikte büyümüştür Bir
süre sonra zengin bir paşa ile evlendirilen Şefika , gönlü Ata’ da olduğu için
bu acıya dayanamaz ve hastalanır Kısa süre içerisinde verem , Şefika’yı ölümün
eşiğine getirir Okuldan izinli gelen tıbbiye öğrencisi Ata , Şefika’nın ölmek
üzere olduğunu görünce , eczaneden aldığı zehri içer , ikisi birlikte
ölürler
1. Etkinlik
a.Grup olarak seçip okuduğunuz
“orta oyunu, Karagöz, trajedi, komedi, müzikli tiyatro”
türündeki
oyunların konularını grup
sözcüleriniz aracılığıyla arkadaşlarınıza aktarınız.
b. Okuduğunuz bu metinlerin,
kitabınızdaki “Çıldır Gölü Efsanesi”nin ve seyrettiğiniz
tiyatroların
ortak özelliklerini
belirleyerek aşağıya sıralayınız.
Tiyatro metinlerinin
özellikleri
a. Canlandırmaya dayalı metinlerdir.
b. Karşılıklı diyaloğa dayanırlar.
c. Kişilerin davranışları parantez iççinde
verilir.
d. Seyircinin önünde canlı oynanır.
1. Aşağıdaki soruları
cevaplayınız.
a. Sizce, yazılı bir edebî
eser (örneğin; Çalıkuşu, Yaprak Dökümü, Köprü vb.) film
senaryosuna
nasıl çevrilebilir?
Açıklayınız.
Bu tür eserler diyalog üzerine oluşturularak sahneye
uyarlanırlar. Sahne ve kişililerin davranışları ile ilgili bölümler parantez
içinde anlatılır.
b. Bir romanı okumakla aynı
romanı dizi film şeklinde izlemek arasında nasıl farklar
olabileceğini
belirtiniz.
Filmde her ayrıntı yoktur. Romanda ise daha fazla ayrıntıya
ulaşabiliriz.
c. Bu sorulardan hareketle
seyretmenin, niçin edebiyattan farklı bir sanat etkinliği
olduğunu
açıklayınız.
Seyretme görme ve duyma üzerine kurulur. Bu yüzden
edebiyattan farklı bir türdür.
2. Etkinlik
a. “Tiyatro, tiyatro metni,
dram, drama, dramatik tür, oyun” kelimelerinin anlamlarını
defterinize
yazınız. Bu kelimelerin başka
hangi anlamlarda kullandığını belirtiniz.
Tiyatro: Tiyatro, bir
sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilenmesi amacıyla hazırlanmış
gösteridir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket(jest)ve
konuşmalarla anlatılmasıdır
Tiyatro metni:
Göstermeye bağlı anlatımla oluşturulmuş eserlere tiyatro metni
denir.
Dram : Trajediyle
komediyi bir araya getiren tiyatro çeşididir. Modern tiyatronun sürekli olarak
aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye
konmasını yeterli bulmayarak hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan
doğmuştur.
Drama : İçinde gerilim,
çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da
olay
Dramatik tür: Dramla,
yani oyun türü ile ilgili olan. 2. Oyun türü ile kesin ilintisi olmadan, içinde
gerilim, çatışma, zengin olaylar, karşıtlıklar bulunan herhangi bir yapıt ya da
olay. 3. Zaman ve konu bakımından gerilimli ve bölümlü yoğunluğu olan bir yapıt
türü
Oyun: Sahnede
canlandırılmak için yazılmış metin
b. Okuduğunuz “Çıldır Gölü
Efsanesi” adlı metnin, drama ile ilişkisini açıklayınız.
Çıldır Gölü Efsanesi de sahnede canlandırılmak üzere
oluşturulan bir metindir.
3. Etkinlik
Aşağıdaki kelime gruplarının
anlamlarını, ait oldukları dönemleri, yaptığınız araştırma ve 10.
sınıf
Türk edebiyatı dersinde
edindiğiniz bilgilerden de yararlanarak tabloya yazınız.
|
Kelimeler
|
Anlamları
|
Ait
oldukları dönem
|
|
Tiyatroya gitmek
|
Tiyatro oyunu seyretmek
|
Modern dönem
|
|
Temaşa etmek
|
Seyretmek, bakmak
|
Osmanlı dönemi- İslami
devri
|
|
Temaşa sanatı
|
Oyun, temsil, piyes, tiyatro, sahne
sanatları.
|
Osmanlı dönemi- İslami
devri
|
|
Görsel sanatlar
|
Görsel sanatlar göze hitap eden ürünler çıkaran
sanatlardır
|
Modern dönem
|
|
Tiyatro metni
|
sahnede canlandırılmak için yazılmış
metin
|
Modern
dönem
|
• Modern dönemlerde,
göstermeye bağlı edebî metinleri ifade etmek için yukarıdaki
kelimelerden
hangisinin kullanıldığını
belirtiniz. Tiyatro terimi kullanılmaktadır.
• Modern dönemlerde, göstermeye bağlı edebî metinleri ifade
etmek tiyatro terimi kullanılmaktadır.
DEĞERLENDİRME
1.
Aşağıdaki bilgiler doğru ise yay ayraç içine "D", yanlış ise "Y"
yazınız.
( D ) Anlatmaya bağlı
metinlerdeki “olay örgüsü” teriminin karşılığı tiyatro metinlerinde “dramatik
örgü”dür.
( Y ) Orta oyunu ve Karagöz
modern Türk tiyatrosu çeşitlerindendir.
(…D ) Drama metinlerinde hâkim
anlatım türü “söyleşmeye bağlı (diyalog) anlatım”dır.
( D ) “Anayasa ve Topkapı” iki
adın birleşip kaynaşmasıyla oluşmuş birleşik addır.
2.
Aşağıda anlamı verilen kelimeleri uygun şekilde
eşleştiriniz.
Sahnelenmek için yazılmış
oyunların tümü.
TİYATRO
Acıklı, üzüntülü olayları, bu
olayların bazen güldürücü yönlerini DRAM
de katarak konu alan sahne
oyunu veya televizyon filmi
Seslendirilmek veya sahnede
oynanmak üzere hazırlanmış OYUN
eser,
piyes.
3.
Aşağıdakilerden hangisi, Karagöz, meddah ve orta oyunu gibi seyirlik halk
oyunlarının özelliklerinden biri değildir?
A. Göze ve kulağa seslenmeleri
B. Güldürü ögesine yer
vermeleri
C. Şive taklitlerinden
yararlanmaları
D.
Tek kişilik gösteri olmaları
E. Sözlü tiyatro örneği
olmaları
(1992-ÖYS)
4.
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere uygun kelimeleri
yazınız.
• Tiyatroda dramatik örgüde
görev alan kişilerden erkeklere … AKTÖR…………
, bayanlara …….AKTİRİS……denir.
• Dramatik metinler …DRAM………… , TARJEDİ…………… , …KOMEDİ………… şeklinde
gruplandırılır.
• “Okuldan koşarak geldi.”
cümlesinde “koşarak” kelimesi türemiş bir …KELİMEDİR( ZAR FİİL)………………… .
• “Birazı, birkaç” kelimeleri
…BELGİSİZ… zamirlerdir.
bu yazının tamamı http://yeniedebiyat.blogspot.com sitesinden alınmıştır.
