AÖF Ekonominin Güncel Sorunları 7. Ünite Ders Notları

Ekonominin Güncel Sorunları
ÜNİTE 7


*Hazine kurumu nedir ?
-devletin mal varlığını temsil eder . bu anlamda devletin mülkiyet haklarının koruyucusu olarak tanımlanır
-devletin nakit akımını düzenler . bu anlamda devletin kasası ,ödemeleri yapan veznedardır.
-devletin parasının yabancı paralarla değişimi konusunda kural koyucu ve başlıca uygulacılarından biridir
-madeni para basma tek yetkilisidir (para basma MB karıştırmayalım)
-devletin tüzel kişiliğini temsil etmesi nedeniyle bu anlamda KİT leride devletin sermedarlık haklarının temsilcisidir .bu anlamda hazine kamu teşebbüsleri üzerimde bir finansal yönetim merkzi konumundadır
-devletin adına borçlanmanın karar vericisi ve uygulayıcısıdır.

*Hazinenin 2 temk ve farklı kurumsal anlamı vardır bunlar nelerdir ?******
-hazinenin devletin kasası olması ve bu niteliğiyle parasal akımları yönetmesi
-devletin her türlü mali hak ve yükümlülüklerinin yönetilmesi

*Hazine kavramının bugun ulaştığı asıl önemli anlam nedir ?*******
-Devletin mali hak ve yükümlülüklerinin temsili ve yönetimi konusu
-devletin borçu, alacağı ,ödemeye dönüştürülebilecek her türlü yükümlülüklleri hazinece izlenir ve uygulanır

*Devlet hazinesi yöneticinin özel hazinesi arasındaki ilk ayırım ne zaman olmuştur ?
-M.Ö ikinci binin ortalarında Mısırda ortadönem firevunun 12 hanedanı sırasında ortaya çıktığı görülmektedir

*Taşra gelir ve giderlerinin merkezden izlenebilmesi imkanının ortaya çıkması nasıl gündeme gelmiştir ?
-Devlet merkezi ile taşra arasında ulaşım ağının genişlmesi dolayısıyla

*Hazine kavramı İmparatorluk döneminde ilkkez nerede rastlanır ?
-Romada (imp.mülklerinin bulunduğu hazineye fiscus pricipis veya fiscus ceasaris halka air olan gelirler toplandığı hazineye aeruim publicum deniliyordu )

*Tek ve merkezi bütçe anlayışı nedir ?
-ingilizcede "earmarking , Türkçede belirli gidere belirli gelirin tahsis edilmesi denilen " ve 19 yy da bütçe vergi ve hazine reformlarına kadar avrupada yaygın sekilde uygulanarak kaynak israfına yol açmış bulunan mali uygulamalardan sonra ulaşılmıştır.

*18. ve 19.yy da bütçenin tek ve merkezi hazineye dayanması gerektiiğini savunan bütçe reformcuları kimlerdir?
-Turgot fransalı
-necker fransalı
-louis fransalı
-prusyada Stein ve Harderberg
-ingilterede Gladstone

*Şanlı OSMANLI DEVLETİ hazine sisteminin başlangıcını oluşturan ve İSLAM hazinesini kapsayan hazinenin ismi neydi ?
-BEYTÜLMAL MS 642 yılına kadar

*FATİH SULTAN MEHMET Han kendi döneminde yürürlükte bulunan kararnameyi kurar ve diğer mezuatı toparlayıp yeniden düzenlemiş bu kanunnamenin ismi nedir ?
-Kanuname- i MEHMET veya FATİHİN Kanunamesi

*FATİH SULTAN MEHMET 3 ayrı hazine oluşturmuştur bunlar nelerdir ?
-Devlete ait Hazine =Hazire-i Amire-Humeyun , Emiriye -Hazine-i Birun dış hazine yada hazine-i devlet
-Padişahın Özel hazinesi =Hazine-i Hassa- Hazine-i Enderun yada iç hazine
-Hazine-i HAREM =hazine olmaktan çok İSLAM ın kutsal emanetlerini korumak için tahsis edilmiş hazineydi

*Baş defterdarın yönetimi altında bulunan Devlet Hazineleri nelerden oluşmaktaydı ?
+GELİRLER
-PADİŞAHA verilen hediyeler (rikabiye)
-savaş gibi olağandışı durumlarda alınan vergiler (avariz)
-timar sistemine dahil olmayan yılda birkez alınan vergiler (sanyeli eyaletler vergisi)
-devlet arazileri kiralanması karşılığı elde edilen kira gelirleri (mukataa)(ilerleyen konularda bu gelirin devletin gelir oluşturmk için özellestiğini görücez )
~GİDİRLERİ
-YENİÇERİ ve DEVLET memurlarının maaşı ile merkezi yönetim giderleri oluşturmaktaydı..

*OSMANLI DEVLETİ hazine sisteminde bozulma nasıl olmuştur nedenleri nelerdir ?********
-17.yyda 2.yarısından itibaren OSMANLI DEVLETİ NİN uzun süreli savaşlar ve bu zamanki olduğu gibi isyanlar bunların neden olduğu bütçe açıklarıyla tanışmaya başlamış
-1617 yılından sonra değişen padişahların dağıttıkları " cülüs bahsişleri Devletin yıllık gelerini ulaşması

*OSMANLI DEVLETİ artan giderlerini karşılamak için hangi yollara yöntemlere başvurdu ?
-PADİŞAHIN özel hazinesinden borçlanma
-paranın değerinin düşürürmesi (buna Tağşiş de denir)
-OSMANLI DEVLETİ orta ve yakın vadede toparlayacak devlet gelirlerini özel kişilere satması (mukataat)
-yeni ürünlere ait aşar vergisini açık arttırmayla en yüksek veren kişilere satmak (buna iltizam da denir )
-mukataa gelirlerini paylara bölerek özel kişilere satmak (sehim)

*OSMANLI DEVLETinde tek ve merkezi hazine düşüncesinden ilk sapma nasıl ortaya çıkmıştır ?
-1793 yılında İrad-ı Cedid Hazinesi (Yeni Gelirle Hazinesi) kurulmuş böylece OSMANLI DEVLETİ nin tek ve merkezi hazineden ilk sapması olmuş

*Çoklu hazine sistemi III.SELİM Döneminde kurulan Tersana hazinesi ile Zahire Hazinesi (hububat alımlarını finanse etmek için hazine) izlemiş ve defterdar sayıları artmıştır . II.MAHMUT döneminde devam etmiş çoğalan hazineler devletin mali yönetimini belirli gidere belirli gelirlerin ayrılması yoluyla isleyen bir yapıya dönüştürmüş ve gelirlerin yalnızca %10 u merkezi hazineye girmeden harcanır olmuş bu harcamalar nelerdir ?********

-Mutakaat Hazinesi =Devletin arazilerinin kiralanması karşılığı elde edilen hazine
-Mansure Hazinesi =Yeni askerleri örgütün giderlerini karşılamak için tahsis edilen hazine
-Redif hazinesi =Terhis edilen askerlerin giderlerinin karşılanması
-Darphane ve Maliye hazinesi

*1839 yılında Tanzimat Fermanı sonrası Hazine açısından nasıl Yapılanma Olmuş ?*****
-1840 yılında Hazine-i Amire, Mansure Hazinesi ve Redif hazinesi tümüyle kaldırılmış bunların yerine gelir ve giderlerinin Maliye Hazine-i Celilesi (Yüce Malie Hazinesi) ile birleştirilmesi kararı alınmış

*OSMANLI DEVLETİ nin çoklu hazine dönemi ne zaman hangi sebeple kapanmıştır ?
-1793 yılından beri sürmekte olan Çoklu Hazine dönemi kapanmış ve yeniden tek ve merkezi hazine sistemine dönülmüş

*PADİŞAHın özel hazinesi (Hazine-i Hassa) ve Hazin-i Harem hazinesine ne zman hangi reformla bağlanmış ?
-TANZİMAT FERMANIYLA 1840 yılında her iki hazinenin varlıkları ve gelirleri maliyeye bağlanmış. PADİŞAH ın ve ailseine hazineden maaş bağlanmış (bu aynı zmanda hüküm etme gücününde kısıtlamasıdır )

*Cumhuriyet döneminde hazineden sorumlu birimler hangileriydi ?
-cumhuriye ilanından sonra Hazine Maliye Bakanlığı bünyesinde yer almıştır. o dönemde bugunki anlmada hazine işleminden sorumlu 2 birim vardır
-Muamelat-ı Nakdiye Müdürlüğü
-Vezne Müdürlüğü ---->>>>bunlar birleştirilmiş ve Duyun-u Muntezene Müdürlüğü ile Darphane eklenmiş

-1946 yılında Hazine Genel Müd. adını almış
-1960 yılında 13 sayılı kanunla Hazinenin Yapısı tamamen değişmiş ve yine Maliye Bakanlığı bünyesinde bir Genel SEk. bünyesi altında Hazine Gen.Müd . bulunduğu (Hazine Genel müd ve Mİlletler arası iktisadi iş birliği teşkilatı genel sek. kurulmuş
-Hazinenin yürüttüğü nakit ve borç yönetimi işlevlerinin yanına
+Dış Ekonomik ilişkilerin Yürütülmesi
+Mali sektörün Yönetimi
+Döviz Yönetimi

İşlevleri katılmış böylece ekonomik ve mali politikanın yürütülmesi ve geliştirilmesinde en önemli kurumlardan biri haline gelmiş (detaylı bilgi s-173)

*Hangi kanunla hazinenin Yurtdışı ilişkileri rolu yeniden tanımlanmıştır ?
-1969 yılında 1173 sayılı Milletlerarası Münasebetlerin yürütülmesi ve Koordinasyonu hakkında kanunla

*Hazinenin görevleri nelerdir ?****20 yyda
-Devletin taşınır taşınmaz her türlü mal varlığını korumak ve yönetmek bu malvarlığını değerlendirmek
-Devlet gelirlerini toplamak , giderlerini yapacak olan kurum ve kuruluşlara gerekli parayı göndermek
-Devletin gelir ve giderlerinin zamana ve yer itibariyle uyumlandırılmasını sağlamak
-Devletin iç ve dış borçlarını yürütmeki devletin BORÇ SERVİSİni yapmak
-KİT lerin devlet adına sermedarlık işlemlerini yerine getirmek
-Madeni paranın basım ve dağıtımını yapmak dolaşımını sağlamak

*Hazineye verilen EK Görevler nelerdir ? ******
-Devletin dış ekonomik ilişkilerini yürütmek
-uluslararası kuruluş nezdinde devletin temsilini sağlamak hazineye verilmiş görev olarak ortaya çıkar

*Hazinenin yanına verilen EK Görevlerin Sebebi Nedir ? *****
-Sermaye piyasasının gelişimi ve uluslararası ekonomik kuruluşların sayısının artması
-Hazinenin en önem li görevi Devletin parasının dolaşımıdır (MB aracılığıyla gerçekleştirilmektedir )

*Hazinenin EN TEMEL GÖREVLERİ nelerdir ? ******
-Kamu para akımı yönetimi
-kamu kesimi borç yönetimi
-kamu paylarının mali açıdan yönetimi ( soru sıklarına dikkat edin kamu çok geçiyorsa temel görevidir geçmiyorsa genel görevleridir )


*Kamu para akımı doğuşu ve yönetimini açıklayınız ?
-vergi,resimi,harç gibi zorunlu gelirlerin tahsis edilmesi
-Devletin taşınmaz mallarının satışı kiralanması veya başka şekilde işletmesinden sağlanan gelirler
-Devletin çeşitli iktisadi işletmelerinde (kit,özel kesim şirketlerindeki iştirakler, döner sermaye işl. v.b.) elde edilen ve hazineye devredilen karlar temettü gelirleri
-Kamu mülkiyetindeki iktisadi işletmelerin çeşitli yöntemlerle özelleştirilmesinden elde edilen gelirler
-iç ve dış borçlanmasa sağlanan imkanlar
-Devletin mülkiyetinde bulunan taşınır malların satışı kiralanma veya diğer şekillerde işletikmesinden sağlanan gelirler
-kamu parasının getirildiği bankalardaki hesaplar ve tahvil gibi kaynaklardan elde edilen faiz v.b. gelirleri
-Devlete air bazı temel hakları ve imtiyazların belirli kurum ve kuruluşlara kullandırılmasından elde edilen gelirler
-Değerli kağıtların (kira kontratosu, noter senedi vb. gibi) satışlardan elde edilen gelirler
-vergi cezaları trafik cezaları ve diğer para cezaları

*Devletin süreklilik gösteren ve göstermeyen giderleri nelerdir ?********
+gösterenler
-Kamu kesimi memur işci maaş ücret yollık hastalık ve tedavi giderleri
-Devletin yatırım faaliyetleri
-Çeşitli sübvansiyonlara destekleme gideri
-Devlet hizmetlerinin gerektirdiği mal ve hizmetlerin satın alınması veya kiralanması karşılığı yapılan ödemeler
-Devletin vadesi gelen iç ve dış borç ödemeleri

+göstermeyenler
-Başka devletlere Uluslararası kuruluşlara yönelik hibeler yardımlar
-savaş deprem doğal afetler gibi olağanüstü haller
-çeşitli tazminatlar



*Kamu Para Akımı Yönetimi nedir ?
-en eski işlevlerinin başında gelir. kısacası şöyle tanımlanır .Kamu kesiminin veya dar anlamda devletin elinde bulunan para ve parayı temsil eden belgelerin saklanmısa ,değerlendirilnesi ,kullanımının planlanması ve yürütülmesi faaliyetidir.

*Tek hazine hesabı yönetimi yerine tek hazine cari hesabı yönetimine ne zman geçildi ?
-2007

*Kamu kesimi borçlanma gereği nedir ?
-Kamu giderlerinin kamu gelirlerinde fazla olması nedeniyle ortaya çıkan açıktan meydana gelir.

*KK Finansman Açığı dengelemesi formlü nasıldır ?***
*KKFA dengelemesi = özel kesim finansman fazlasından borçlanma (yani özel kesimin borç devletin tahvilleriyle borç vermesi )
yurtdışı ..........
_____________________toplamıdır

*KK borç Gereği ölçmek amacıyla hangi yöntem hangi yılda gerçekleşmiştir?
-1980 lerde geliştirilen ve PSBR (public secter browing requirement )
-KKBG / GSYH

-toplam kamu kesimi borç gereği /GSYH = KKBG PSBR

*Devletin borçlanma yöntemlerinde ihale yöntemiyle borçlanma kaç çeşittir ?****
-Yükselen fiyat yöntemi =en çok arttırana ihale -Örneğin özelleştirilen kurumu yüksek fiyattann satmak -ingiliz yöntemi
-Azalan fiyat yöntemi =düşük verene ihale örneğin 3. köprü yapımı için en ucuza ihale verilmesi gibi- hollanda yöntemi
-Çoklu fiyat yöntemi =çeşitli fiyatlardan ihale
-Ortalama fiyat yöntemi


*Çoklu fiyat yöntemiyle hazine kağıtların ihalesi nasıl ?****

-borçun vadesi miktarı belirlenip- faizin oluşumu ihaleye bırakılması
-borçun vadesi faizi belirlenip - borçlanılacak miktarın ihaleye bırakılması
-borçun vadesi belirlenip - faizin ve miktarın ihaleye bırakılması ******(vade ihaleye bırakılmaz yani )))*********

*İhalesiz borçlanma nedir ?******
-Satışa çıkarılan belirli vadeli tahvillerdir

*MB na borçlanma ne şekilde olur ?*********
-Doğrudan borçlanma =hazinenin MB dan doğrudan avans nakit borçlanması
-Dolaylı borçlanma = hazinenin borçlanmak amacıyla çıkardığı hazine kağıtlarının MB tarafından açık piyasa işlemleriyle satın alınması

*HÜKÜMRANLIK hakkı (seignorage) nedir ?
-ingiliz MB hazinenin gereksinim duyduğu borçlanmanın sağlanması

*MB hazineye veya kamu kesiminin diğer kuruluşlara kredi avans vermesi yasalarca yasaklanan ülkeler hangileridir ?
-Avusturalya -işviçre

*Avans miktarı devlet gelirlerine bağlanan ülkeler hangileridir ?
-(AK_İV) arjantin -kanada -israil -venezuela
-İspanya ve tayland kamu giderleine bağlanmıştır

*MB açık piyasa işlemleriyle hazine kağıdı almasında limit olmayan ülkeler hangileridir ?
-(HİNİ-huni) isviçre norveç hollanda işveç ))
-Almanyada yasa şke belirlenmiştir


*TR nin HAZiNENİN MB dan Doğrudan borçlanması kaç yılında kalktı ?
-2002 yılında kalktı 2.elden hazine kağıdı alışverşlş yapılmakta

*Hazinenin İÇ BORÇLANMA çeşitleri nelerdir ?*****
-Normal faizle
-İskontolu kağıtla borçlanılan faiz
-kuponlu kağıtla borçlanılan faiz
-ihale yöntemiyle borçlanma
-MB dan borçlanma
Dış borçlanma

*KREDİ DEĞERLİLİĞİ nedir ?****
-Kredi açılacak kişi kuruluş devlet alacağı bu borcu zamanında ve tam olarak geri ödeyip ödemeyeceğinin belirlenmesi amacıyla ölçülür

*Kredi Değerliliği ölçen kuruluşlar ve göstergeleri hangileridir ?
-IMF Konsiltosyon raporları
-Dünya ekonomik görünüm raporları
-Mali gözlemevi raporu
-OECD
-Dünya Bankasının ülke raporları

*Dış borçlanma kaynakları (kaynaktan kasıt şekil koşul )yönünden nasıl incelenir ???****
-2 ye ayırarak Birincisi ; yabancı devletler veya uluslararası kuruluşlardan sağlanan borçlar (imtiyazlı -uzun vade-düşük faiz)
ikincisi ; uluslararası para ve sermaye piyasalarından kısacası dış piyasalardan sağlanan borçlar olarak incelenir

*Hazinenin Dış Borçlanmasının Amacı nedir ?
-ödemeler dengesinin finansmanı
-belirli projenin yürütülmesi için gerekli dış kaynakların sağlanması
*Borç Stoku nedir ?***
-Ülkenin herhangi bir dönemdeki iç ve dış borçlarının toplamı miktarı anlaşılır (KKBG ile karıştırmayalım )
-Bu hesaba
Kamu Kesimi iç ve dış borç stoku
Özel Kesim İç ve dış borç stoku dahil edilir

*Uuslararası karşılaştırmada ülkenin hangi borçuu dikkate alınır ?*********
-Toplam BORÇ STOKU DEĞİLLLLLL Kamu Kesimi Borç Stoku ve Yükü yer alır

-KK Toplam Borç Stoku = KK İç Borç Stoku + KK Dış Borç Stoku
-KK Toplam Borç Yükü = KKTBS/GSYH

*Borç servisi nedir ?***
-iç ve dış borçlanmadan doğan anapara faiz ve komisyon gibi diğer giderlerin ödenmesi mevcut borçun vadesinin uzatılması (erteleme tahkim) ,faizinin değiştirilmesi (konversiyon) ve mevcut borçların sermayee dönüştürülmesi (borç - Sermaye Swabı ) borç ödemeye ilişkin konulardır

-Vadenin uzatılması = erteleme tahkim ve konsolidasyon
-Faizin değiştirilmesi = değiştirme konversiyon
-Borçların sermayeye dönüştürülmesi = borç- Sermaye Swabı (örneğin sermayeden verdiğin değer karşılığı borçundan düşmesi
-Geri Alım ihalesi =reverse Auction

*Yeniden Finansman nedir ?
-Borç ertelemesinin özel şekli olup süresi dolan bir borcun bir başka kredi ile değiştirilmesi. yani eski borç kapatılıp yeniden borç düzenlenmesi. faiz vadesinde oymalar tek taraflı yada karşılıklı yapılır

*TR de Hazinenin İÇ BORÇLANMA uygulamaları yapı olarak nasıldı ?
-1985 e kadar düzenli borçlanma mevcut değildi
-hazine iç borlanma yapacak kamu kurumlarının bı borçlanmayı mümkün kılmak amacıyla garantör (kefil )olduğu hazinin garantisi denilen uygulamadır
-Hazinenin iç borçlanmasının asıl maliyetini oluşturan FAİZlerdir .(personel ve kağıt maatba masraflarıda vardır )

*TR ne zman DIŞ BORÇ lanmaya yönelmiştir ?
-1978-79
-1944 de kredi değerlemesinde geride kalmış

***(1996 yılı ekonomik tablonun veya durumun bozulması ve enflasyon sorununun çözülememesi TÜRKİYENİN TAHVİLLERİNİ NİTELİKSİZ tahvil sınıfına sokmuştur

*TR yabancı devletlere borçlanma sebeblerine neler gerekçe gösterilir ?****
-Dış borç ertelemeleri ve körfez krizi

*TR IMF 'nın desteğinden en geniş yararlandığı dönem ne zmandır ?

-1999- 2008

*Dünya Bankası (WB) kredi kullanımlarında en önemki bölümünü neler oluşturur ?
-Uyum Kredileri (aynı zamanda Politika değişikliği koşulu taşıyan kredi )
-Proje kredisi
-Avrupa birliği iskan fonu (Yeni yerleşimler insaatlar için)

*Dış borçlanmanın maliyeti iç borçlanmadan farklı olarak faiz dışında gider kalemlerinde ağırlık taşıdığı maliyetler nelerdir ?

-Faiz
-komisyon
-Tahadüt komisyonu
-Tanıtım giderleri


*özel kesimin dış borçları nerede izlenir ?
-Hazine tarafından izlenmekte ve borç kütüğü kutulmaktadır

*TR de KİT yönetimi nerede yer almaktadır ?
-bir yıllık yatırm ve finansman programları cercevesinde ele alınması 1961 anayasaı ile gelen planlama kavramı ve planlı ekonomi ilişkisi sonucu ortaya çıkmıştır

*KİTlerin FON akımı kaç bölümden oluşur ?
-Kaynaklar tablosu
-Ödemeler Tablosu
-Özel kesim işletmesi