Anlatımın Temel Özellikleri
ÖN HAZIRLIK
SAYFA 80
Akıcılık: Sözcüklerin uyum içinde düzenlenmesi, ses akışını bozan, söylenmesi zor seslere ve sözcüklere yer verilmemesidir. Akıcılık, metnin kolay okunur olma niteliğidir.
Bir metnin akıcı olması için
Telaffuzu zor sözcüklere yer verilmemeli. Açık anlamlı kolay sözcükler seçilmeli
Gereksiz sözcük tekrarlarından kaçınılmalı.
HAZIRLIK
2. Mevlânâ’nın “Ne kadar bilirsen bil, söylediklerin karşıdakinin anladığı kadardır.” özdeyişiyle dile getirmek istediklerini kısaca açıklayınız.
Bu sözle çok konuşmanın değil, anlaşılır ve açık konuşmanın önemi
vurgulanmaktadır. Karşımızdaki insanla seviyesine uygun bir şekilde iletişim
kurmak gerekir.
1.etkinlik: “Geldiği Gibi” adlı metinde sözcük, cümle veya paragraf
düzeyinde anlamadığınız ifadeler var mıdır? Nurullah Ataç’ın metinde
duygularını, düşüncelerini açık, net ve dil bilgisi kurallarına uygun biçimde
ifade edip etmediğini belirtiniz.
Geldiği Gibi adlı metinde sözcük, cümle veya paragraf düzeyinde anlaşılmayan
ifadeler yoktur. Nurullah Ataç, duygu ve düşüncelerini oldukça açık bir üslupla
aktarmıştır.
2.etkinlik: “Geldiği Gibi” adlı metni okurken ses, kelime, kelime grubu
veya cümle düzeyinde okumanızı güçleştiren, ses akışınızı bozan birimler olup
olmadığını belirtiniz. Yaptığınız araştırmadan hareketle metinde akıcılığı
sağlayan unsurların neler olduğunu söyleyiniz.
Geldiği Gibi adlı metinde bazı cümlelerde benzer sesli sözcüklerin bir arada
kullanılması metnin akıcılığını olumsuz etkilemiş.
Metin genel olarak akıcı. Gereksiz sözcük tekrarları yok. Genel olarak
söyleyiş kolaylığı var.
3.etkinlik: “Geldiği Gibi” adlı metinde kelime ve cümle düzeyinde gereksiz
bulduğunuz, kullanılmasa da cümlenin veya metnin anlamında daralma olmaz
dediğiniz ifadeler var mıdır? Düşüncelerinizi açıklayınız.
Yeterlilik birleşik zamanlı fiiileri çokça kullanması akıcılığı olumsuz
etkilemiş.
SAYFA 82
4. Etkinlik:Örnek genelgede mesajın net olarak anlaşılabilmesi için metnin birkaç kere okunması gerekmektedir. Bu metnin kurgulanışından, cümlelerin yapısından kaynaklanıyor. Metinde kelime grubu tekrarları vardır. Bu da akıcılığı olumsuz etkilemektedir.
SAYFA 83
5. Etkinlik:
Yaprak adlı metinde “namütenahi, münevver, tahassür” gibi sözcükler günümüz Türkçesinde pek kullanılmadığından bu sözcüklerin telaffuzu da zorlaşmaktadır.
6. Etkinlik:
İletilmek istenenler, Geldiği Gibi adlı metinde Yaprak adlı metinden daha kısa ve kesin ifadelerle dile getirilmiştir.
SAYFA 84
7. Etkinlik:
Metinde kullanılan sözcükler genellikle birleşik yapılıdır. Cümlelerde kullanılan kelimeler anlatıldığı dönemi yansıtıyor. Bu da metinle içerik arasındaki uyumu ortaya koyuyor.
Açıklık
|
|
· Düşüncenin yeterli sözcük ya da sözcük
öbeği kullanılarak anlatılması
· Sözcüğün metin içinde açık ve net anlam
vermesi
· Cümlede öğelerin yerli yerinde
kullanılması
|
Duruluk
|
|
· Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz
ifadelere yer verilmemesi
· Karmaşık, anlaşılması güç cümle
yapılarından kaçınılması
· Anlatılmak istenenin en kısa biçimde ifade
edilmesi
|
Yalınlık
|
|
· Anlatımın gösterişsiz, sade, süssüz
olması
· Eski, anlamı bilinmeyen kelimelerin
kullanımından kaçınılması
· Anlatılmak istenenin kısa ve kesin
ifadelerle dile getirilmesi
|
Akıcılık
|
|
· Kelime tekrarlarından
kaçınılması
· Ses akışını bozan, söylenmesi güç
kelimelere yer verilmemesi
|
9. Etkinlik:
|
Açık
|
Akıcı
|
Duru
|
Yalın
|
Geldiği
Gibi
|
X
|
X
|
|
X
|
Yaprak
|
|
X
|
|
|
Genelge
|
|
|
|
X
|
Benim Adım
Kırmızı
|
|
X
|
X
|
|
SAYFA 86
ANLAMA VE YORUMLAMA
1. İki Kardeş adlı metinde kişileştirme ve intak sanatları kullanılmış. Bu söz sanatlarının kullanılması metne etkileyicilik ve canlılık katmıştır.
Bu söz sanatlarının kullanılması metnin duruluğunu ve yalınlığını etkilemiştir.
2. İki Kardeş adlı metinde ağırlıklı olarak öznel anlatım kullanılmıştır.
“Neyse çok şükür ikisinin de onuru kurtulmuştur.”, “Lakin nedense bu doğru iş pek yayılamadı.”
4. “İki Kardeş” adlı metin Karasu ve Murat Nehri hakkında bilgi vermek amacıyla yazılmıştır; ancak yazar gerçekçi bir anlatımı yeğlememiş kurgusal bir anlatım yöntemi kullanmış, metni öykü türüne yaklaştırmıştır.
SAYFA 87
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
•Aynı sesin veya çıkış yeri bakımından birbirine yakın seslerin tekrarlanması metnin AKICILIĞINI bozar.
•İçinde kelime, kelime grubu düzeyinde gereksiz ifade bulunan bir cümle DURU
değildir.
•İletisi tam olarak belli olmayan bir metin AÇIK değildir.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.
•Aynı sesin veya çıkış yeri bakımından birbirine yakın seslerin tekrarlanması metnin AKICILIĞINI bozar.
•İçinde kelime, kelime grubu düzeyinde gereksiz ifade bulunan bir cümle DURU
değildir.
•İletisi tam olarak belli olmayan bir metin AÇIK değildir.
B) Aşağıdaki çoktan seçmeli sorularda doğru seçeneği
işaretleyiniz.
1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde anlatım açık değildir?
A) Geleceğini dün babamdan öğrendim.
B) Gezgin oldum, dolaştım gurbet illeri.
C) Tiyatro toplumsal sorunları çözen bir araçtır.
D) Gençliğimi düşündükçe mutlu oluyorum.
E) Bilgili olmak başarılı olmanın ilk koşuludur.
CEVAP: A (Senin geleceğini mi, onun geleceğini mi – anlatım açık
değil)
2. (I) Toroslar Anadolu içlerinden başka, deniz tarafından bambaşka görünür.
(II) Kara tarafından hem endamını tam göstermez hem de yüzü sert, yalçın ve
hiddetlidir. (III) Hâlbuki deniz tarafından bak, hem ayağa kalkmış gibi
büsbütün yüksek ve gösterişli hem bayramlığını giymiş gibi yeşil ve süslü. (IV)
Çünkü İç Anadolu’dan bu dağlara sert, kuru, kavurucu poyrazlar eser. (V)
Hâlbuki öteden nemli bulut, ozonlu hava ve serin rüzgâr alıyor.
Bu metni oluşturan cümlelerin hangisinde söz sanatlarına, sanatlı anlatıma
başvurulmuştur?
A) I ve IIB) II ve IIIC) III ve IVD) IV ve VE) I ve V
CEVAP: B (II ve III. numaralı cümlelerde sanatlı anlatım vardır.)
3. “Aynı sesin veya çıkış yeri bakımından birbirine yakın seslerin
tekrarlanması telaffuzu güçleştirir.” Aşağıdaki cümlelerden hangisi bu duruma
örnek gösterilebilir?
A) Kaş’taki taş yapılar her yaştan insanı baştan çıkarıyor.
B) Kasadaki balıklar denizden yeni çıkmış gibi dipdiri duruyordu.
C) Rüzgârlara dahi yol vermeyen bu dağlar insanlara nasıl yol
versin?
D) Gün ağarıncaya dek yol yapım çalışmalarına devam ettiler.
E) Toplantıya gelenler birer birer salondan çıkmaya başladılar.
CEVAP: A
4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “o” kelimesinden sonra virgül
kullanılmaması anlam karışıklığına yol açmaz?
A) O adamı sulu dereye susuz götürür, susuz getirir.
B) O oyunda her zaman başarılı oluştur.
C) O sokağa bakan küçük ve şirin bir evde yaşadı.
D) O memleketinde tanınmış, sözüne güvenilir biriydi.
E) O insanların ne düşündüğünü hemen anlardı.
CEVAP: D
C) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. “Sanat metinlerinde açıklık ve yalınlık ilkesi aranmalı mıdır?”
konusundaki düşüncelerinizi açıklayınız.
“Sanat metinleri, gerçeği olduğu gibi yansıtmadığı için bu metinlerde açıklık
ve yalınlık ilkesi aranmaz. Sanatçı, öznel düşünceleriyle okuyucusunun karşısına
çıkar.
2. Anlatımın açık, akıcı, duru ve yalın olması niçin önemlidir?
Düşüncelerinizi açıklayınız.
İletişimin sağlıklı olması, iletinin net olarak anlaşılması için anlatımda bu
özelliklerin bulunması gerekir.
0 Yorumlarınız