2013 Zambak Yayınları 10.Sınıf Dil ve Anlatım Cevapları

10.Sınıf Dil ve Anlatım Kitabı Tüm Cevapları (Zambak) (2012-2013)

14. sayfa

A bölümü

*Sunum

*İletişim

*kısa

*takip etmelidir

*dinleyicileri

*sunum

B bölümü

D

D

D

Y

D

D

D

Y

D

D

D

D

c bölümü

sunum hazırlık aşaması

2-planlama

3-bilgi toplama

4-hedef kitleleri belirleme

sunum planlaması

2-taslak üzerinde çalışma

3-sunum yöntemini belirleme

4-araçları hazırlama

sayfa 14;

A.Boşluk doldurma:

1-sunum

2-uyum(eşgüdü)

3-görsel/kısa

4-dinlemelidir.

5-dinleyiciyi

6-Sunum

B.Doğru/Yanlış

1-D, 2-D, 3-D ,4-Y, 5-D, 6-D, 7-D, 8-Y, 9-D, 10-D, 11-D, 12-D

Sayfa-15

1-b

2-e

3-b

4-a

Sayfa 19

1- Türkçemize giren yabancı kökenli kelimeler üzerinedir. Bu kelimeleri ayırmamız gerektiği söylenmektedir.

2-Bu tartışmada sadece tek bir taraftan bakılmıştır. Yani zıt düşünceler söz konusu değildir. Tartışma bence amacına tam anlamıyla ulaşamamıştır.

3-Tartışmalarda zıt düşünceye sahip insanlar birbirlerini kıracak, küçük düşürecek şeyler yapmamalıdırlar.Hakaret etmemelidirler.Eğer yapılırsa bu hem tartışmanın kalitesi açısından hem de bu tartışmaya katılan, izleyen, dinleyenler açısından da hiç iyi olmayacaktır.

4- Evet ben düşünüyorum; çünkü insanlar önyargılı davranıp, karşısındaki kişinin görüşüne aldırmayıp benim dediğim doğru diye diretirse tartışmanın kalitesi düşer ve ortaya büyük bir gerginlik çıkabilir.

5- Güncel konular yer alır, tartışmaya katılanlar örneklerle beraber kendi düşüncelerini başkalarıyla paylaşırlar ve bu düşüncelere karşı zıt düşünceler tartışmada yer alır.

Bu kadar yapabildim arkadaşlar.

7-Öğreticilik. Göndergesel işlev. bunu şurdan anlıyoruz dille ilgili açıklamalar yaptığından.

Sayfa 20

2. etkinlik

1-tartışma problemlerinin seçimi

2-tartışmayı yönlendirecek soruların belirlenmesi

3-araç ve tekniklerin belirlenmesi

4-tartışmanın yapılacağı fiziksel ortamın düzenlenmesi

5-değerlendirme

sayfa 21

3.etkinlik

topluma açık tartışmalar

-herkese açık olarak olarak gerçekleştirilir

-bilgilendirme yönlendirme amçlıdır

-basın ve halk önünde gerçekleştirilir

-sonuçlar ayrıca duyurulmaz

-tartışmaya dinleyicilerde katılır

topluma kapalı tartışmalar

-sonuçları yalnızca basın aracılığıyla verilir

-kamuoyu oluşturmak amaçlanır

-sonuç bildirisi yayınlanır

-basına ve topluma kapalıdır

-konuları günceldir

sayfa 22 BOŞLUK DOLDURMA

1.başkan

2.tartışma

3.panel

4.münazara

DOĞRU-YANLIŞ

Y D D D

Sayfa 23 - ÇOKTAN SEÇMELİ

1.A

2.E

3.E

4.E

5.B

6.C

7.D

8.A

sayfa 29

boşluk doldurma

1-başkanın

2-panel

3-katılımcılar

y

d

d

d

1-e

2-b

3-d

sayfa 30

1-fikirlerin

2-paneli

3-amaç

b bölümü

d

d

d

y

c bölümü

1-a

2-d

3-d

Sayfa 30

panelde seçilen konu üzerinde farklı 'düşüncelerin dile getirilmesi sağlanır.

tartışmayı yoneten başkan knouyu yonlendirecek şekilde...

B:

D

Y

Y

D

C:1.C 2.D 3.B

Sayfa 34

1.) Vardır .Tema, hazırlık , sözcükler etkiler.

2.) Gerçekçilik kazandırır.

3.) Evet Belirtmiştir. Giriş , Gelişme, Sonuç

Sayfa 35

1. Etkinlik

3. Soru) Önemlidir. Çünkü hazırlıksız olursak anlatımımızı çok iyi yapamayız, karışıklık olur ama eğer hazırlanırsak çok iyi bir şekilde yaparız.

Sayfa 36

3. Soru) Önemlidir. Çünkü ön hazırlık yapınca konuyu nasıl anlatacağımızı planlarız ve düzgün bir şekidle anlatırız.

4.Soru) Yazıya ve konuşmaya öznel düşünce eklemek, Toplanan bilgileri deneyimlerle zenginleştirmek, Yazma ve Kobuşması öncesi bilgi toplamak.

Sayfa 37

Ölçme ve Değerlendirme

D

D

D

D

D

D

D

D

C.

3. C

4. E

Sayfa 41

A)1.boşluk konu

2.boşluk tema

3.boşluk içerik

4.boşluk kişiler

5.boşluk olay örgüsü

B)1,4,5,7,9.boşluk-bireysel tema

2,3,6,8. boşluk -sosyal tema

C)1-b

2-d

3-d

Sayfa 50 - Hazırlık

1.Bu hikayeyle verilmek istenen mesaj nedir? Düsüncelerin kisiden kisiye değistiği.

Ayrıca Bacon'ın sözünde sıradan şeyleri gözümüzde büyüterek mucizevi şeylere dönüştüreceğimize mucizevi şeyleri sıradan şeylere dönüştürün böylece başarıya ulaşırsınız

Sadi Şirazi'nin sözünde ise Bazı güzellikleri herkes aynı gözle göremeyebilir.Bakışa göre karşı tarafın güzelliği,iyiliği veya kötülüğü değişebilir. bunlar anlatılmakta..

Metin İnceleme

1-Yazarın hayata bakış açısıyla ilgilidir.

3-Kişiselerin bireysel düşünceleri,yaşam biçimleri,hayat şartları..

5-Çirkinlik-somut Romantizm-soyut İyi-soyut Oy deposu-soyut Binalar-somut vb..

Sayfa 51 - 1.Etkinlik

1.Metin Somut 2.Metin Soyut

Tablodaki görme işitme tatma koklama dokunma bunlar 1.metine aittir.

2.Etkinlik

Öznel-kişinin kendi duygularıyla ifade ettiği düşünceler

Nesnel-herkes tarafından değişmeyen kesin ifadeler. (bunu açıklamama gerek yoktu sanırım neyse )

1.Metin Nesnel 2.Metin Öznel

Sayfa 52

Tablodaki özelliklerden

1- 1.Metin

2- 1.Metin

3- 2.Metin

4- 2.Metin

5-6-7 - 1.Metin

8-9 - 2.Metin

10-11 -1.Metin sadece bu kadar yaptık 3.Etkinlik ve 53.sayfa benimde ödevim umarım yardımcı olmuşumdur..

52. sayfadaki tablo şöyle

Doğrudan Anlatım 1.Metin hepsi. İç taraflarında ağaçların yüksekliği elli,altmış metreyi bulur. buradaki bulur doğrudan anlatım olduğumu gösterir vb..

Dolaylı Anlatım 2.Metin. Annesini tanımıyormuş burdaki -muş dolaylı anlatım oldugunu gösterir. vb..

53. sayfadaki 4.etkinlik

Şiir aynı olduğu halde değişen nedir? örneğin çocuk gibi okunduğunda daha bir masumluk,şirinlik vardır. Şiir tamamen konu başlığımızda olduğu gibi anlatıcının tavrıyla ilgilidir.

6.Etkinlik

kişisel düşünceler- hiç görmediğim bir güzellikteydi. hiç kimse görmüyor bu güzelliği.. vb

günlük olduğu için tamamen kişisel düşüncelere yer verilmiştir diyebiliriz..

Sayfa 54 - 8.Etkinlik

1.cümle- öznel soyut doğrudan

2.cümle-öznel soyut doğrudan

3.cümle-nesnel somut dolaylı

4.cümle-öznel soyut doğrudan

5.cümle-nesnel somut dolaylı

Ölçme Değerlendirme

1-Somut 2-Öznel 3-Nesnel 4-Soyut 5-Doğrudan Anlatım 6-Dolaylı Anlatım.

Sayfa 55 (D/Y)

1-D 2-Y 3-Y 4-Y 5-Y

Çoktan seçmeli sorular

1-D 2-D 3-D 4-E 5-C

Sayfa 56 ile Sayfa 60 Arası Cevaplar

6. Anlatımın Özellikleri

Metin İnceleme

1.)Açık bir anlatımda fikirler, duygular açık ve net şekilde anlatılmalıdır. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisinin açık anlatıma sahip olduğunu belirtiniz.

CEVAP:Birinci metin açık anlatıma sahiptir.

2.) Açık anlatımlarda, anlatılacak hâlin ve olayın, betimlenecek görünüşün, sezginin, dile getirilecek duygunun ve düşüncenin anlatıcının zihninde açık ve net biçimde belirlenmesi gerekir. Anlatılacak, dile getirilecek, betimlenecek hususların dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uyularak düzenlenmesi zorunludur. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisi açık bir anlatıma sahip değildir? Niçin? Sözlü olarak ifade ediniz.

CEVAP:İkinci metin açık anlatıma sahip değildir. Çünkü bu metinde çok sayıda anlatım bozukluğu yapılmış ve metnin anlaşılırlığı zayıflamıştır.

3.) Güzel bir anlatım için sözlü veya yazılı ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi; ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmemesi; gereksiz söz tekrarından kaçınılması gerekir. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisinin güzel anlatıma örnek olamayacağını açıklayınız.

CEVAP:İkinci metin güzel anlatıma sahip değildir. Çünkü bu metinde ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmiş, dilbilgisi kurallarına uymamaktan kaynaklanan “ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi” kuralına da uyulmamıştır.

Anlama ve Yorumlama

1.etkinlik

İncelediğiniz metinleri tablodaki özelliklere göre değerlendiriniz.

CEVAP:

Açık, duru anlatım ile kapalı anlatımın özellikleri nelerdir? Tablodan ve metinlerden hare*ketle tartışınız. Sonuçları maddeler hâlinde defterinize yazınız.

CEVAP:

Açık ve duru anlatım anlatımın özellikleri:

ü Fikirler, duygular açık ve net biçimde anlatılır.

ü Anlatılanları okuyucu net şekilde anlar.

ü Anlatılanlar bilinen dil kurallarına uyularak aktarılır.

ü Gereksiz ses ve kelime tekrarlarına yer verilmez.

ü Dil ve ifade gayet sade, gösterişsiz ve süssüzdür.

ü Söylenmek istenenler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.

Kapalı anlatımın özellikleri:

ü Anlaşılmayan ifadelere yer verilir.

ü Ses akışını bozan, söylenmesi güç ses ve kelimelere yer verilir.

ü Fikirler ve duygular anlatılırken muğlâk ifadeler kullanılır.

ü Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz ifadeler kullanılır.

ü Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılır.

ü Gereksiz deyim ve terimlere yer verilir.

ü Kullanılmayan söz ve söz öbeklerine yer verilir.

Yukarıdaki tablodan yararlanarak aşağıdaki şemaya açık bir anlatımın özelliklerini yazınız.

CEVAP: Akıcı Bir Anlatımın Özellikleri :

Akıcı : Söyleyişin pürüzsüz olması, bir yazının kolayca ve zevkle okunmasıdır. Uzun cümlelerde aynı hece ve eklerin tekrar edilmesi akıcılığı bozar.

Duru : Parçada veya cümlede gereksiz sözcük kullanılmamasıdır.

Yalın : Sanatlı söyleyişlerden, süsten uzak durmaktır. Gereksiz ayrıntılara, sanatsal söylemlere girilmemesidir.

Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdaki yargılardan hangisi akıcı bir metnin özelliği olamaz?

A) Devrik ve uzun cümlelere yer verilir.

2. Aşağıdakilerden hangisi sözlü ve yazılı ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesini sağlayan unsurlardan değildir?

E) Yabancı dillerden dilimize geçmiş kelimelerin kullanılması

3. Aşağıdakilerden hangisi yazılı ve sözlü bir metinde akıcılığı sağlayan unsurlardan de*ğildir?

A) Metindeki dil ve ifadenin süslü olması

4. "Dilimizde Arapça ve Farsça dillerinden geçmiş birçok sözcük vardır." cümlesinde akıcılığı bozan neden aşağıdakilerden hangisidir?

A)Fazla kelime kullanılması

Sayfa 60 ve Sayfa 70 Arası Cevaplar

7. Anlatımın Oluşumu

Hazırlık

Dizelerinin sırası karıştırılmış aşağıdaki şiiri ve cümlelerinin yeri karıştırılmış nesir parçalarını anlamlı birer metin hâline getiriniz.

CEVAP:

Kimsesiz odanda kış geceleri,

İçin ürperdiği demler beni an!

De ki: Rüzgâr değil, odur haykıran!

De ki: Odur sarsan pencereleri,

v Evrende gördüğümüz, binlerce ışık yılı yarıçapında dev galaksileri bile atomun oluşturduğunu biliyor musunuz?

v Biliyorsunuz da hiç düşündünüz mü?

v Düşündüğünüzde ve evreni "tümevarım" metoduyla incelediğinizde en küçük parçaların en büyük yapıları oluşturduğunu görürsünüz.

v İnsan da böyle değil midir?

v Gözümüzle göremediğimiz atomlar hücreleri, hücreler dokuları, dokular organları, organlar sistemleri oluşturmaz mı?

v Peki dil için aynı şeyleri düşünebilir miyiz?

Cümleler arasındaki bütünlüğü oluşturan öğeleri belirleyiniz.

CEVAP:

• Her cümlenin kendinden önceki cümleye dil ve düşünce yönlerinden iyice bağlanması

• Önce verilen bilgilerle sonrakiler arasında bir ilişki ve bir bütünlüğün olması

• Cümleler arasında doğal geçişlerin kurulması

• Boşlukların bırakılmaması

• Bağdaşıklık kurallarına uyulması

• Bağlaşıklık kurallarına uyulması

Metin İnceleme

1.)İlk metinde dil bilgisi kurallarına ve sözcüklerin anlam bağlantısına uyulmuş mudur? Metinden hareketle açıklayınız.

CEVAP:Uyulmamıştır. Çünkü metinde dilbilgisi kuralları adeta yok sayılmış, Türkçe ve yabancı kelimeler uyumsuz bir şekilde bir arada kullanılmış, anlamsız kelimeler kullanılmış, kelimelerin büyük bir çoğunluğu yanlış telaffuz edilmiş, cümlelerde bağlaşıklık ve bağdaşıklık kurallarına uyulmamış, bağdaştırmalar yanlış ve anlamsız yapılmış…

2. )İlk metinde ifade edilenler hâlin gereğine uygun mudur? Niçin?

CEVAP:Uygun değildir. Çünkü bir olay veya durum karşısında insanların tavır, düşünce ve hislerini dile getirme tarzları her dilde bellidir. Ancak bu metinde ifade edilenler, doğru ve güzel bir dile ait değildir. Dolayısıyla metinde alışılmamış bağdaştırmalar bir hayli fazla yapılmıştır.

3.)İlk metindeki anlatım bozuklukları metni nasıl etkilemiştir? Tartışarak belirtiniz.

CEVAP:Anlatım bozuklukları metni elbette olumsuz etkilemiştir. Çünkü metni oluşturan söz ve söz öbekleri arasındaki anlam ve mantık bağıntısına uyulmamış, metni oluşturan söz öbekleri arasındaki dil bilgisiyle ilgili unsurlar göze ve kulağa rahatsızlık verecek şekilde yanlış kullanılmıştır.

4.)İlk metindeki konuşmalar dilimize zarar vermekte midir? Dilimizi korumanın, doğru ve güzel konuşmanın önemini düşünerek tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

CEVAP:İlk metindeki konuşmalar dilimize hem de çok zarar vermektedir.

5.)Yazar, ikinci metinde bağdaştırma ve bağlaşıklık kavramlarını nasıl tanımlıyor? Örneklerle açıklayınız.

CEVAP:Sözcüklerin yeni bir anlam ifade etmek için bir araya gelerek oluşturduğu söz gruplarına bağdaştırma denir. Bağdaştırmalar, yaygın olarak kullanılan sözcüklerle oluşturulabildiği gibi birbiriyle anlamca pek uyuşmayan sözcüklerle de oluşturulabilir. Bağdaştırma, sanatsal metinlerde çok sık rastlanan bir özelliktir. Örneğin; “şehrin kalesi” ifadesi alışılmış bağdaştırma iken “aşkın kalesi” ifadesi alışılmamış bağdaştırmadır.

Metni oluşturan söz öbekleri arasındaki dil bilgisiyle ilgili unsurların göze ve kulağa seslenmesine ise bağlaşıklık denir. Buna göre; adıllar, belirteçler, ön adlar, tamlamalar, durum ekleri, fiil çatısı, cümle öğeleri ve vurgusu vb. bağlaşıklık unsurlarıdır. Örneğin; dilbilgisiyle ilgili anlatım bozuklukları bağlaşıklığa uymayan anlatım bozukluklarıdır.

6.)İkinci metinden hareketle bağdaştırmaların kaça ayrıldığını ve işlevlerini örnekler vererek açıklayınız.

CEVAP:Alışılmış ve alışılmamış olmak üzere iki tür bağdaştırma vardır. Aşağıdaki tabloda bir şiir üzerinde alışılmış ve alışılmamış bağdaştırma örnekleri görülmektedir:

Sayfa 60 ve Sayfa 65 Arası Cevaplar

6. etkinlik

Gruplara ayrılarak aşağıdaki metinleri inceleyiniz. Bütün cümlelerin bir tema etrafında birleşmesi gerekirken bu birleşmeyi bozan cümleleri gösteriniz.

CEVAP:

I. Bu kitap, sanat yaşamımın değişik dönemlerinden seçilmiş ürünlerden oluşuyor.

II. Ağırlık, 1970'lerden önce yazdığım şiirlerde.

III.Son beş yılda dergilerde birçok şiir yayımladım ancak bu şiirleri kitaba almadım.

IV. Anılarımda da belirttiğim gibi bunlar kendimle uzun bir hesaplaşmadan sonra oluşan şiirler.

V. Dolayısıyla beni bütün yönlerimle okurlarıma tanıtacaktır.

I. Okuduğunuz bir eserin nitelikli olup olmadığını mı anlamak istiyorsunuz?

II. Bu, seçici bir okurun yanıtlaması gereken ilk sorudur.

III.Onu birkaç ay sonra tekrar ele alın.

IV. Kötüyse okumaya değmez; iyi ise değişik bir tatla karşınıza çıkar.

V. Size yepyeni ufuklar açar.

7. etkinlik

Aşağıdaki metinde yazarın amacı nedir?

CEVAP:Yazarın amacı; insan hayatında kaderin önemli olduğunu ve insanların karşılaştıkları zorluk ve sıkıntıları göğüsleyebileceğini okuyucuya anlatmaktır.

Bu amaç onu bağdaştırma yaparken "alışılmış" ve "alışılmamış" tercihinde hangi bağdaş*tırma türüne yöneltmiştir?

CEVAP:Metinde alışılmamış bağdaştırma örnekleri çok fazla dikkat çekmektedir. Alışılmamış bağdaştırmalar, metin üzerinde renkli harflerle belirginleştirilmiştir.

Akla aykırı olduğu için inanıyorum." diyen Latin şairinin herhalde bir bildiği vardı. Gerçekte çevre*mizde olup bitenlerin kahir ekseriyeti önceden tahmin edilemeyen, hesaba geçirilemeyen, mantığa ve düz muhakemeye aykırı şeylerdir. Muhabbetin şirazesi, nefretin endazesi, aşkın hendesesi yoktur. İvazsız samimiyetin sıkletini çekecek terazi, huzurlu bir "fakirhane"nin sıcaklığını ölçecek bir termometre, kahır ve mihnetli geçirilmiş bir ömre sunulan fedakârlığın genişliğini tespit edecek bir mikâp icat edilmemiştir. İnsanlar, hayatın önceden kestirilemeyen, hendese ve matematiğe vurulamayan sürprizlerini yine hesaba ve endazeye sığmaz aykırılıklarla göğüsleyebilirler. Bilinmeyen her şey gibi kader de hesap haricidir. Hayata egemen olan rakamlar ve semboller değil kaderdir.

Ahmet Turan ALKAN

Ölçme ve Değerlendirme

A. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

v Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin dil bilgisi kurallarına uyularak yan yana getirilmesi*ne bağlaşıklık denir.

v Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısına bağdaşıklık denir.

v Bağdaştırma bağlaşıklık ve bağdaşıklık ile sağlanır.

v Dil birimlerini birbirine bağlayan dil kurallarının birbirine ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısı yazarın Türkçeyi doğru kullanması ile ilgilidir.

v Bağdaştırma alışılmış ve alışılmamış olmak üzere ikiye ayrılır.

B. Aşağıdaki şemayı doldurunuz.

Doğru Bir "Bağdaştırma" Yapmak İçin Gereken Kurallar

1 Bağlaşıklığa dikkat edilmesi

2 Bağdaşıklığa dikkat edilmesi

3 Birden fazla kelimenin bir araya getirilmesi

4 Bir araya getirilen kelimelerin anlamlı olması

5 Deyim, tamlama ya da kalıplaşmış söz grubu oluşturulması

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağlaşıklıkla ilgili bir dil hatası vardır?

A) Dün akşam Taksim meydanından gelen haber hepimizi üzdü.

B) Yirmi beş kişiden oluşan üniversitenin genç araştırmacılar topluluğu çalışmalarına başladı.

C) Konuğumuzla yapacağımız söyleşiyi canlı olarak yayınlıyoruz.

D) Tabelasız durak yerlerine tabela takılacak.

E) Kar yağışı aralıksız olarak sürüyor.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bağdaşıklıkla ilgili bir dil hatası yoktur?

A) Hocam beni ben de kendisini tanırım.

B) Uzun uğraşlar sonucu hurdaya dönen araçtan cesetler çıkarıldı.

C) Görevlilerin mavi ceket ve kravat takması gerekiyor.

D) Yolda çok sayıda askeri ve polis aracı vardı.

E) Bırakın yemek yapmayı patates bile soyamaz.

3. Aşağıdakilerden hangisi "bağdaşıklık" kavramıyla ilgili değildir?

A) Gereksiz sözcük kullanılması

B) Sözcüğün yanlış yerde kullanılması

C) Tamlama yanlışlığı

D) Anlam belirsizliği

E) Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması

4. I. Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin dil bilgisi kurallarına uyularak yan yana getirilmesine "bağlaşıklık" denir.

II. Bir metnin ve metin parçasında dil öğelerinin ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısına "bağdaştırma" denir.

III.Bağdaştırma, yalnızca gerçek anlamlı sözcüklerin kullanımıyla oluşturulur.

IV.Bağdaştırma "bağlaşıklık" ve "bağdaşıklık" ile sağlanır.

V. Dil birimlerini birbirine bağlayan dil kurallarının birbirine ifade ettikleri husus ve durumlar arasındaki anlam bağlantısı, konuşmacı ya da yazarın Türkçeyi doğru kullanması ile ilgilidir.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) I. B) II. C)III. D) IV. E)V.

Sayfa 65 ve Sayfa 70 Arası Cevaplar

8. Anlatım Türlerinin Sınıflandırılması

Hazırlık

İnsanlar birikimlerini niçin farklı türlerle anlatıyorlar?

CEVAP:Çünkü insanlar bir konu hakkında yazmak ya da konuşmak istediklerinde farklı farklı amaçlar taşırlar. Bir anlatımda amacımız heyecanlandırmak ise o şeyi olay veya olaylar yoluyla okuyanları adeta olayı yaşayacak bir şekilde hikâye ederiz. Okuyanları bir hayal vasıtasıyla ilişkilendirmek, o şeyi gözleri önünde canlandırmak istiyorsak, sanatlı ifadeler kullanarak onu bir tablo gibi canlandırarak betimleriz. Amacımız okuyanlara heyecan vermek, bilgi veya haber vermek ise sanatsız ve açık bir ifadeyle doğrudan doğruya anlatma yolunu tercih ederiz. Verilen bilgi ve haberler konusunda okuyanları inandırmak istiyorsak amacımızı ispat ve delillerle ifade ederiz.

Metin İnceleme

1.) Her anlatım: gerçekleştiği bağlam içinde ayrı bir bütündür. Anlatım, dil bilgisi kuralları ve anlam ilişkisi ile birbirine bağlanan cümle ve paragraf adlı birimlerden oluşur. Buna göre okuduğunuz metnin kendi içinde bir bütünlük ve birim değeri taşıyıp taşımadığını belirtiniz.

CEVAP:Metin, kendi içinde cümleler ve paragraflar vasıtasıyla bir bütünlük ve birim değeri taşımaktadır. Bu bütünlük neticesinde ortaya hikâye çıkmıştır.

2.)Edebî türler veya metin türlerinde farklı anlatım birlikleri bir araya gelir. Bir hikâyede betimleme, açıklama, tanıtma amacıyla yazılmış parçalar öyküleme (hikâye etme) çevresinde birleşir. Makalede; açıklama, tanımlama, tartışma, öğretme, anlatım biçimleri birlikte kullanılabilir. Buna göre okuduğunuz metinde hangi anlatım türleri kullanılmıştır? Örneklerle açıklayınız.

CEVAP:Bu metinde daha çok betimleme ve öyküleme anlatım türleri kullanılmıştır. Örneğin; “Bir sonbahar günü baktı ki küçük çam ağaçları filizi, körpe diken yapraklarıyla, üç beş kocayemiş çıngıl çıngıl yemişleriyle yer yer esmer pembe, kül rengi toprağa saye salar.” cümlesinde sıfatlar ve ayrıntı bildiren sözcükler yardımıyla adeta bir resim çizilmekte, yani betimleyici anlatım türü kullanılmaktadır.

“Bir sabah her zamanki çamın altına vardım ki bir köylü kadın, üç yarı çıplak çocuk garip birtakım taşlar, tahtalar, saçlarla bir şeyler yaparlar. Bu, her tarafından poyraz, lodos, gün doğusu, keşişleme, yıldız, karayel rüzgârı giren bir evdi. Mustafa arkasına yeşiller giymiş güçlü kuvvetli bir kadın takmış, üç evleğine çizgiler, ocaklar açıyordu.” paragrafında ise betimlemeyle birlikte bir olayın anlatılması söz konusu olmakta, yani öyküleyici anlatımdan yararlanılmaktadır.

3.)Anlatımın gerçekleşmesinde iletişime katılan öğeler, anlatımın amacı, alıcıda uyandırılmak istenilen etki ve anlatıcının anlatılan husus veya obje karşısındaki tavrı anlatım türünü belirler. Buna göre okuduğunuz metinde anlatım türünün belirlenmesinde hangi unsurların etkili olduğunu tartışarak açıklayınız.

CEVAP:İletişime katılan öğeler (gönderici, alıcı, ileti, kanal, bağlam), anlatımın amacı (bir olayı veya durumu hikâye etme), alıcıda uyandırılmak istenen etki (konu, tema) ve anlatıcının anlatılan husus veya obje karşısındaki tavrı (üslup, anlatım) bu metnin anlatım türünün belirlenmesinde ayrı ayrı etkili olmuştur.

4.) Sizce bu metinde yazarın amacı nedir?

CEVAP:Yazarın amacı, bir olayı ve durumu hikâye etmek suretiyle okuyucuda tabiata ve nesnelere karşı duyarlılık hissi uyandırmaktır.

5.)Yazar, görmediğimiz şeyleri zihnimizde canlandırıyor mu? Bunun için nelere başvuruyor? Sözlü olarak ifade ediniz.

CEVAP:Evet, yazar, görmediğimiz şeyleri zihnimizde canlandırıyor. Bunun için betimleyici anlatım öğelerine (sıfatlara, renk ve ayrıntı bildiren sözcüklere) başvuruyor.

Anlama ve Yorumlama

1.etkinlik

Aşağıdaki cümlelerden anlamlı bir paragraf oluşturunuz.

CEVAP:Vatanıma yararlı ama insanlığa zararlı bir şey bilseydim bir cinayet gözüyle bakardım ona, diyor Montesquieu (Montesku). Ünlü yazarın bu sözünü duyunca kendimi hep bu açıdan kontrol ederim. Ne var ki her zaman bu söze uygun davranmadığımı görüyorum. Bana yararlı ama aileme zararlı bir şey bilseydim unutmaya çalışırdım onu. Aileme yararlı ama vatanıma zararlı bir şey bilseydim aklımdan atardım onu.

Her anlatımın kendi içinde bir birim değeri taşıdığını düşünüyor musunuz? Niçin?

CEVAP:Elbette her anlatım kendi içinde bir birim değeri taşımaktadır. Cümlelerin oluşturduğu paragraflar hikâye, deneme, makale, vs. düzyazı metin türlerini; mısralar ise beyitleri, dörtlükleri, onlar da metin türü olarak şiiri oluşturmaktadır.

2.etkinlik

Aşağıda yazma amaçlarıyla anlatım türleri verilmiştir. Yazarın amacına uygun anlatım türlerini boş bırakılan yerlere yazınız.

CEVAP:

v Bu tekniği kullanan yazarın amacı okuyucuya bilgi vermektir. Genelde öğretici/didaktik metinler de kullanılır. Onun için makale, eleştiri gibi yazılarda, tarih, coğrafya gibi ders kitaplarında kullanılır. Yazar, okuyucunun bilmediğini düşündüğü bilgileri aktarır. Bu tekniğe açıklama denir.

v Bu tekniği uygulayan yazarın amacı, okuyucunun görmediği bir görüntüyü, olayı, yeri okuyucunun kafasında canlandırmaktır. Yazar özellikle görme duyusundan yararlanarak okuyucunun hayalinde sanki sözcüklerle resim yapar. Okuyucuya böylece izlenim kazandırır. Bu tekniğe betimleme denir.

v Bu teknikte yazarın amacı, okuyucuyu bir olay içinde yaşatmaktır. Olay akışı vardır. Olaylar birbiri üzerine gelişir ve zaman durmadan geçer. Genellikle haber kipleriyle çekimlenmiş fiiller kullanılır. Bu tekniğin en önemli iki özelliği; zaman akışı ve bir romandan alınmış izlenimi vermesidir. Bu tekniğe öyküleme denir.

v Bu tekniği kullanan yazarın amacı, okuyucunun herhangi bir konudaki fikrini değiştirmektir. Bu teknikle yazılmış metinlerde iki görüş vardır. Bunlardan biri yazarın görüşü diğeri de başkalarının görüşüdür. Yazar değişik yöntemler kullanır, deliller getirir, ispatlar yapar, metnin sonunda kendi görüşünü haklı çıkarır. Metinde genellikle karşılıklı konuşma havası vardır. Bu tekniğe tartışma denir.

3.etkinlik

Öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım, öğretici anlatım, açıklayıcı anlatım, kanıtlayıcı anlatım, tartışmacı anlatım, coşku ve heyecana bağlı anlatım, destansı anlatım, düşsel anlatım, mizahi anlatım, emredici anlatım, söyleşmeye bağlı anlatım, gelecekten söz eden anlatım vb. anlatım türleri vardır.

(Not: Bu bilginin yer aldığı 68.sayfada -sehven- “göstermeye bağlı anlatım” ve “acı ve hüzünlendirici anlatım” şeklinde müfredatta olmayan anlatım türleri de yazılmıştır. Düzeltiriz…)

Aşağıdaki metinlerde yazarların hangi anlatım türlerini kullandığını söyleyiniz.

CEVAP:Yahya Kemal tıpkı son zamanlardaki resimlerde göründüğü gibi: orta boylu, şişman, çok şişman, göğsüne kadar çıkan yarım küre şekline bir göbek... Bu muazzam gövdeyi başa bağlayan kalın ve kısa bir boyun, yuvarlak, buğday renginde kansız bir yüz... Ama cildi yaşına göre taze ve pürüzsüz. Kapıdan girince hemen solda banyo ve tuvalet... Onun her tarafı gömme gardırop... Gardırobun yanında üst üste konmuş bavullar. En üsttekinin üzerinde kitaplar, gazeteler, pasta kutuları... Orta yerde, baş tarafı duvar kenarında olan ve üzerinde, içeri girdiğinde Yahya Kemal'in oturduğu karyola...

(BU METİNDE BETİMLEYİCİ ANLATIM TÜRÜ KULLANILMIŞTIR.)

İşçi arıların vücutları, hayatları boyunca bazı değişikliğe uğrar ve bu değişikliklere göre kalanı içerisinde görev alır. İşçi arıların ilk üç günü kovanları temizleme ile geçer. Sonraki bir hafta boyunca genç kovanlar için gerekli besini salgılamaya başlarlar. Artık temizlikten larva bakıcılığına geçmiştirler. Onuncu günden itibaren ise karın bölgelerinde mum üreten bezler gelişir. Bu bezler petek yapımı ve onarımında kullanılacaktır. Artık arılarımız birer kovan işçisidir. Yirminci günlerinde ise mum bezleri işlevini yitirir ve artık iğne bezleri gelişir; zehir üretmeye başlarlar. İşçilikten askerliğe terfi etmişlerdir. Askerlik sonrasında ise hayatlarının geri kalanına çiçek özü toplayıcısı olarak devam ederler.

(BU METİNDE ÖĞRETİCİ ANLATIM TÜRÜ KULLANILMIŞTIR.)

Yeşil pencerenden bir gül at bana,

Işıklarla dolsun kalbimin içi

Geldim işte mevsim gibi kapına

Gözlerimde bulut saçlarımda çiğ

Ahmet Muhip DIRANAS

(BU METİNDE COŞKU VE HEYECANA BAĞLI ANLATIM TÜRÜ KULLANILMIŞTIR.)

Ölçme ve Değerlendirme

A. Aşağıda boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

v Yazarın amacının okuyucuyu bilgilendirmek olduğu anlatım türüne öğretici ya da açıklayıcı anlatım denir.

v Yazarın amacının okuyucunun herhangi bir konuda fikrini değiştirmek olduğu anlatım türüne tartışmacı anlatım denir.

v Sözcüklerin yeni bir anlam ifade etmek için bir araya gelerek oluşturduğu söz gruplarına bağdaştırma denir. Alışılmış ve alışılmamış olarak iki çeşidi vardır.

v Bir metni oluşturan söz ve söz öbekleri arasındaki anlam ve mantık bağıntısına bağdaşıklık adı verilir.

v Metni oluşturan söz öbekleri arasındaki dil bilgisiyle ilgili unsurlar göze ve kulağa seslenir. Buna göre; adıllar, belirteçler, ön adlar, bağlaçlar, durum ekleri, fiil çatısı, cümle öğeleri ve vurgusu vb. bağlaşıklık unsurlarıdır.

B. Aşağıdaki anlatıma hazırlıkla ilgili yargıları doğru-yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz.

(Y) Öyküleyici, betimleyici, göstermeye bağlı anlatım, anlatım türlerinden bazılarıdır. (Çünkü göstermeye bağlı anlatım diye bir anlatım türü yoktur.)

(D) Makalelerde açıklama, tanımlama, tartışma, öğretme anlatım biçimleri kullanılır.

(D ) Açıklayıcı anlatımlarda genellikle haber kipleriyle çekimlenmiş fiiller kullanılır.

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden hangisi bir anlatım türüdür?

A) Nesnellik B) İlişki kurma C) Benzetme D) Tartışma E) Öğretme

2. Aşağıdakilerden hangisi metni oluşturan birimlerden değildir?

A) Ses B)Kelime C) Cümle D) Paragraf E)Anlam

Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme

A. Aşağıdaki boş bırakılan yerlere gelebilecek uygun sözcükleri yazınız.

v Yazarın amacının okuyucuyu bir olay içinde yaşatmak olduğu anlatım türüne öyküleyici anlatım denir.

v Yazarın amacının okuyucunun görmediği bir yeri zihninde canlandırmak olduğu anlatım türüne betimleyici anlatım denir.

v Yazar anlattığı kavramı daha belirgin hâle getirmek için tanımlar kullanır.

v Yazar soyut düşünceyi daha görünür hâle getirip somutlaştırmak için örnekler kullanır.

B. Aşağıdaki tabloda verilen temaları, istenen unsurlara göre sınırlandırınız.

Yer, Kişi, Zaman ve Bağlam

Ayrılık Soğuk bir kış günü küçük çocuğun evinden ayrılması

Hoşgörü Toplumda zaman zaman hata yapan çocuklara karşı büyüklerin hoşgörüsü

C. Aşağıdaki anlatıma hazırlıkla ilgili yargıları doğru-yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz.

( D ) "Romanda, fakir köylünün hayat mücadelesi zengin benzetme ve mecazlarla süslenerek aktarılmış." cümlesinde eserin hem konusundan hem de üslubundan söz edilmiştir.

( Y ) Akıcılık; hiç kimseye benzememek, farklı olmak, taklit ve kopyadan uzak durmak, basmakalıp ifadelerden vazgeçerek kendine has bir anlatım oluşturmaktır.

( D ) Duruluk, metinde veya cümlede gereksiz sözcük kullanılmamasıdır.

( Y ) Özgünlük; söyleyişin pürüzsüz olması, bir yazının kolayca ve zevkle okunmasıdır.

( D ) Konuşmada ve yazmada yerel ağızların, söyleyişlerin yerine kültür dilini kullanmaya özen göstermeliyiz.

( D ) Sözcüklerin doğru seçilmesi, cümlelerin gereği gibi kurulması ve birbirine mantıksal bir ilgi ile bağlanması, konuda birliğin sağlanıp sürdürülmesi, bilgilerin doğruluğu bağdaşıklıktır.

( Y ) "Çiçeklerin ağlaması" söz grubunda alışılmış bağdaştırma vardır.

( D ) "Renk kuşağı" söz grubunda alışılmamış bağdaştırma vardır.

(Not: 69.sayfadaki bu tabloda -sehven- 13 sütun yerine 7 sütuna yer verilmiştir. Düzeltiriz…)

Anlatım Türleri

Öyküleyici anlatım, Betimleyici anlatım, Coşku ve heyecana bağlı anlatım, Destansı anlatım , Emredici anlatım, Öğretici anlatım, Açıklayıcı anlatım, Tartışmacı anlatım, Kanıtlayıcı anlatım, Düşsel anlatım, Gelecekten söz eden anlatım, Söyleşmeye bağlı anlatım, Mizahi anlatım

E. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden hangisi anlatımın türünü belirleyen özelliklerden değildir?

A) İletişime katılan öğeler

B) Anlatımın amacı

C) Alıcıda uyandırılmak istenen etki

D) Anlatıcının obje karşındaki tavrı

E) Anlatımda izlenecek yolun belirlenmesi

2. Aşağıdakilerden hangisi makalede kullanılabilecek anlatım türlerinden değildir?

A) Açıklama B) Tartışma C) Öyküleme D) Tanımlama E) Tanık gösterme

3. Aşağıdakilerden hangisi düşünceyi geliştirme yollarından değildir?

A) Sayısal verilerden yararlanma

B) Benzetme

C) Betimleme

D) Tanımlama

E) Örneklendirme

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışı vardır?

A) Edebî eserlerde dil ve anlatım biçimlerinin tümüne konu denir.