11. Sınıf Edebiyat Sayfa 39-43 | Biryay Yayınları

Şiirin yazılış amacı nedir?

Şiirin yazılış amacı, sevgiliye duyulan özlemi ve ayrılığın üzüntüsünü dile getirmektir. 

Şiirin ahenk özelliklerini, nazım birimini, temasını ve imgelerini bulup aşağıdaki tablonun ilgili bölümüne yazınız

1. Şiirin temasını divan şiirlerinde işlenen temalarla karşılaştırınız. Karşılaştırma sonucunda belirlediğiniz benzerlik ya da farklılıkları defterinize yazınız.
Şiirin teması sevgiliye özlemdir. Tema yönünden divan şiiriyle benzerlik gösterir. Divan şiirinde aşk, sevgili, ayrılık acısı gibi temalar işlenmiştir. Bu temalar divan şiirinde daha çok gazellerde işlenir. R. Mahmut Ekram bu şiiri muhammes tarzında yazmıştır.

2. "Şevki Yok" adlı şiirin hâkim duygusu nedir? Bu duyguyu verebilmek için şiir, nasıl bir ses tonu ve vurgu ile okunmalıdır? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

Ayrılık acısı, özlem
Şiir duygusal, ağır bir söyleyiş tarzıyla okunmalı. Vurgu ve tonlamalar şiirdeki duyguyu iyi yansıtmalı

3. Şiirin söyleyiş tarzı ile Tanzimat Döneminin sosyal ve siyasi yapısı arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.
Şiir içerik ve şekil olarak divan edebiyatına yakınlık gösteriyor. Şair, şiirde toplumsal konulardan uzak durmuş, bireysel bir konuyu işlemiştir. O dönemin baskıcı yönetiminin etkisiyle 2. dönem Tanzimat sanatçıları bireysel konuları işlemişlerdir.

Tekrar edilen dizelerin anlam ve ahenk yönünden şiirdeki işlevini tartışınız.
Tekrar edilen dizeler, şiirin akıcı ve etkileyici olmasını sağlamıştır. Şair tekrarlarla vermek istediği duyguyu daha güçlü bir şekilde yansıtmıştır. Dizelerin tekrarı şiire ahenk kazandırmıştır.

b. Dizeler, şiirin özgün hâlinde de yukarıdaki gibi sıralansa ahenk ve anlamda değişiklikler olur mu? Bu değişikliklerin, şiirin bütünlüğünü nasıl etkilediğini söyleyiniz.
Dizelerin sıralanışı değiştirildiğinde anlam bütünlüğü bozulur, söyleyiş güzelliği de olumsuz etkilenir. Şiirin bu beşliğindeki son dize şiirde anlam bütünlüğünü sağlayan dizedir. Bu dizeyi başa almak anlam bütünlüğünü bozar.
4. Şiirde anlam, bir dizede tamamlanmış mıdır? Dizeler arası bağlantının ne şekilde sağlandığını açıklayınız.
Her dizede yüklem vardır. Dizeler kendi içinde anlam bütünlüğüne sahiptir.
5. İşlediğiniz kaside, gazel örnekleriyle bu şiiri dizelerin kümelenişi bakımından karşılaştırınız. Farklılığı bir cümle ile ifade ediniz.
Kaside ve gazelde nazım birimi olarak beyit kullanılır; bu şiirde ise beşlik bentlerle kurulan muhammes nazım birimi kullanılmıştır.
6. Şairin ruh hâlini şiirden vereceğiniz örneklerle açıklayınız.
Şair karamsar ve üzgündür. Rüzgarın ah edip inlemesi, gül bahçesinin acıyla titremesi
7. Şiirde sosyal, siyasi olguları çağrıştıran söz ve söz gruplarının varlığını araştırınız. Sonucu arkadaşlarınızla paylaşınız.
Şiirde sosyal, siyasi olguları çağrıştıran söz ve söz gruplarına yer verilmemiştir.

"Şevki Yok" adlı şiirle aynı temayı işleyen günümüz şiirini karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıkları arkadaşlarınızla paylaşınız.

8 . Divan edebiyatında şiirler neye göre ve nasıl adlandırılırdı? Recaizade Mahmut Ekrem'in şiirine ad verirken ve temayı seçerken divan geleneğinden faydalanıp faydalanmadığı konusunda fikirlerinizi belirtiniz.
Divan şiirlerinde şiirin nazım şekli başlık olarak yazılırdı. (gazel, mersiye, kaside, şarkı gibi.) Recaiza-de ise divan şiirindeki bu geleneği yıkmış, şiirin anlam özelliğine göre bir başlık bulmuştur.

9. Şairin yaşadığı hayattan zevk alamadığını anlatan kelimeleri/dizeleri belirleyiniz. Bu kelimeleri/dizeleri, "Aydınlanma Dönemi" düşüncesini yansıtan yeni kavram ve imajlar olarak değerlendirebilir miyiz? Niçin?
Hayır. Bu dizelerde şair hayattan zevk alamadığını söylüyor, bireysel duygularını yansıtıyor. Aydınlanma döneminde duygulara değil akla, mantığa, gerçeğe, bilimselliğe önem verilir.

10. Şairin duygularını açıkça ifade edip etmediği, yoruma açık olup olmadığı yönünden şiiri değerlendirip düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Duygularını açıkça ifade etmemiş, söz sanatlarına yer vermiş, anlatmak istediklerini şiirin derinliklerine gömerek yansıtmıştır. Şiir yoruma açıktır.
11. İncelediğiniz şiir, "Sanat, toplum içindir.", "Sanat, sanat içindir." anlayışlarından hangisine örnektir? Şiirden vereceğiniz örneklerle düşüncenizi açıklayınız.
Sanat sanat içindir anlayışıyla yazılmıştır. Şair bu şiirde bireysel duygularını yansıtmıştır.
Namık Kemal'in kasidesini işlerken klasisizm ve romantizmin özelliklerini öğrenmiştiniz. Her iki akımın özelliklerini hatırlayınız. Recaizade Mahmut Ekrem'in şiirinde klasisizm ve romantizmden hangisinin izleri görülmektedir? Görüşünüzü "Şevki Yok"tan vereceğiniz örneklerle ispatlayınız.
Romantizmin etkisi görülmektedir
12. "Şevki Yok" şiirinin divan ve Tanzimat şiiri geleneğiyle ilişkisini açıklayınız.
Divan şiiri geleneğine daha yakındır. Dili ağır olması, bireysel duyguların dile getirilmesi, aruz ölçüsü...
13. Bu şiirin size hissettirdiklerini arkadaşlarınızla paylaşınız.

14. Şiirden ve araştırmanızdan hareketle Recaizade Mahmut Ekrem'in fikrî ve edebî yönüyle ilgili düşüncelerinizi aşağıya sıralayınız.
Araştırınız.

YORUMLAMA GÜNCELLEME
1. Tanzimat şiirinde ahengi sağlayan unsurlardan hangilerinin, ne şekilde kullanıldığını söyleyiniz.
Ölçü, uyak,redif kullanılmış. Ölçü, aruz ölçüsüdür.  Şiirlerde zengin bir ritim vardır.
Tanzimat şiirinde kafiye konusunda tartışmalar da olmuştur. Kafiye göz için mi kulak için mi tartışması yaşanmıştır.

"Toplumsal hayatta en mühim esas, bireydir. Gerçi, ruh biliminin yasaları, toplum biliminin yasaları ile ucu ucuna uymuyor, bununla beraber yine en esaslı top¬lumsal kurallar bireye ve bireydeki niteliklere dayanır.
Gerçek hürriyet, hükümetin şeklinden ziyade bireyin tahsil ve terbiyesiyle kültür seviyesinin mümkün mertebe yükselmesiyle mümkündür. Bu ilk esas, yerine getirilmedikçe ve her türlü noksanlarımızın, her türlü beceriksizliklerimizin hatta şiddetli yoksulluğumuzun bile çözüm ve tedavisini hükümetten bekledikçe hürriyet ve meşrutiyetimizin şeklinde yücelmeyi değil, çökmeyi beklememiz gerekir."
Baha Tevfik

a. Yukarıdaki metni iki cümle hâlinde özetleyiniz.
a. Toplumsal hayatın en önemli unsuru bireydir. Bireyin hürriyeti, ancak eğitim ve kültür seviyesinin yükselmesiyle mümkün olur.
b. Metnin ana fikrini belirleyip arkadaşlarınızla paylaşınız.
Eğitim ve kültür olmadan hürriyet anlamsızdır.
c. İncelediğiniz üç metinden hangilerinin teması birbiriyle ilişkilidir? Metinlerden hangisi bireysel bir temayı işlemektedir?
Namık Kemal'in Hürriyet Kasidesi ve Ziya Paşa'nın Gazel'i toplumsal konuları işlemesi yönünden benzerlik göstermektedir. Şevki Yok şiiri ise bireysel bir konuyu işlemiştir.

2. Namık Kemal'in kasidesinde en çok beğendiğiniz beyit hangisidir? Niçin?

3. Namık Kemal'in şiiri ile aynı temada yazılmış günümüz şiirini karşılaştırınız. İki şiirin farklı yönlerini defterinize yazınız.

4. Ziya Paşa'nın şiiri ile aynı temada yazılmış günümüz şiirini karşılaştırınız. İki şiir arasındaki farklılıkları arkadaşlarınızla paylaşınız.

5. "Şevki Yok" şiiri ile aynı temada yazılmış günümüz şiirini karşılaştırınız. İki şiir arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirleyiniz.

6. Tanzimat Dönemine ait incelediğiniz üç şiirin tema bakımından birbirleri ile ilişkisi olup olmadığını yorumlayınız.
Bakınız 1. c

Karşılaştırma Ölçütleri	Divan Şiiri	Namık Kemal’in Kasidesi	Ziya Paşa’nın Gazeli	Şevki Yok
Ölçü	Aruz	Aruz	Aruz	Aruz
Söyleyiş tarzı	Aşıkane söyleyiş	Didaktik ve eleştirici söyleyiş (genckafem)	Didaktik ve eleştirici söyleyiş	Aşıkane söyleyiş
Ses benzerlikleri	aa, ba, ca...	aa, ba, ca...	aa, ba, ca...	aaaab, ccccb, ddddb...
Şiir dili	Ağır ve süslü	Ağır ve süslü	Ağır ve süslü	Ağır ve süslü
İmge ve çağrışım­lar	Gül, bülbül, servi boy, gonca (dudak) kaşların yay, kirpiklerin ok gibi olması	Vatan yolunda toprak olmak, zincire vurulmuş aslan, hürriyetin güzel yüzü	Küfür diyarı, salhane, akıl hastanesi (genckafem.bolgspot.com)	gül, bülbül, ırmağın coşkusu, baharın neşesi, gül bahçesinin titremesi
Nazım birimi	Beyit	Beyit	Beyit	Bent
Tema	Aşk, ayrılık, hüzün...	Hürriyet	Toplumsal gerileme	Sevgiliye özlem
Şiir anlayışı	Bireysel duyarlılıklar anlatılır.	Toplumsal duyarlı­lıklar anlatılır.	Toplumsal duyarlı­lıklar anlatılır.	Bireysel duyarlılıklar anlatılır.
Şiirin birimleri	Beyit	Beyit	Beyit	Beyit
Gerçeklik ve anlam	Gerçeklikten uzak	Toplumsal gerçekler	Toplumsal gerçekler	Gerçeklikten uzak
Benzerlikler	Bu şiirlerin temaları farklı olsa da biçim özellikleri aynıdır.
Farklılıklar