10. Sınıf Dil ve Anlatım 1. Dönem 2. Yazılı Soruları ve Cevapları

1. Aşağıdaki boşluklara uygun kelimeleri yazınız.(10 puan)

• Bir duyguyu, bir düşünceyi, bit konuyu sözlü veya yazılı olarak bildirmeye …………………………..denir. Buna hazırlık sürecinde şunlardan yararlanılır: (1)……………………………….. belirleme,(2)…………………………yapma,(3)…………………………. yapma,(4)…………………………………koyma,(5)……………………… çıkarma.
• Bir nesnenin, olayın veya bir gerçeğin, niteliklerinin bilinmesi amacıyla, dikkatli ve planlı olarak ele alınıp incelenemesine ……………………..………..denir.
• Hakkında konuşulan, üzerinde söz söylenen yazı yazılan bir olay, düşünce veya duruma …………………………….denir.
• Öğretici veya edebi eserde işlenen evrensel düşünce ve görüşe ……………………………...denir.
• Yazarın okuyucuya iletmek istediği düşünceye ……………………… denir.

2. Aşağıdaki ifadelerin karşısına yargılar doğruysa (D), yanlışsa (Y) yazınız. (5 puan)

• [ ] Metinlerde ele alınan konun niteliklerinden biri de ilginç olmasıdır.
• [ ] Sanatçının kendi ifade tarzına, duyuş, düşünüşteki farklılığına ana düşünce adı verilir.
• [ ] “Maddenin üç hali vardır.” Cümlesi bilimsel bir metindir.
• [ ] “Tokat Orta Karadeniz Bölgesi’nin en güzel şehridir” cümlesi öznel bir anlatıma sahiptir.
• [ ] Metinin anlatımında duraklamaya yol açacak hiçbir unsura yer verilmemesine açıklık denir.

18 MART’I KAZANAN RUH!

18 Mart çatışması yeni bitmiş, Çanakkale Boğazı düşmana dar edilmiş, Çanakkale, “Dünyayı yenenlerin yenildiği yer” unvanını takınalı, henüz birkaç saat olmuştur. Boğaz Komutanı Cevat Bey, isabet alan cephaneliği yüzünden alt-üst olmuş Mecidiye tabyasını teftiş etmektedir. Darmadağın olmuş tabyada önce hiç kimseyi göremez. Biraz sonra ise az ötedeki ağaçlıkta duran bir er dikkatini çeker… Yanına yaklaşır… Er de hiçbir değişiklik yoktur… Cevat Bey seslenir: “Oğlum”der. Er sese dönerek, esas duruşa geçer: “Buyurun kumandanım.” Er ayakta sallanmaktadır ve yıkılmak üzeredir… Cevat Beyin dikkatini çeken bir şey daha vardır. Er, komutana bakmamaktadır… Bakışları, paşanın omuzları üzerinden ötelere, Ege’nin maviliklerine yaralı ve ezik kaçmakta olan düşman donanmasına dalmış gibidir… Ya da başka bir deyimle boşluğa bakmaktadır. O an Cevdet Bey, acı gerçeğin farkın varır. İçi “cızz” eder. Sonra sorar: “Oğlum gözlerine bir şey mi oldu?”. Er, acı bir tebessümle cevap verir: “Ziyan etmez kumandanım bu gözler göreceğini gördü…”

Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Bey, sessiz sessiz ağlamaktadır.¹

1. ALPSOY Said, Ey Çanakkale,Gelenek Yayıncılık, İstanbul, Mart 2009, s.42

SORULAR

Metnin konusu nedir? (5 puan)

Metnin teması nedir?(5 puan)

Metindeki temayı sınırlandırma ögeleri nelerdir? Yazınız.(10 puan)

“Aşk, ayrılık, doğa sevgisi, ölüm, özgürlük” bunlar birer temadır. Bu temaları konu haline getiriniz. (10 puan)

Yukarıdaki metnin altındaki çizgiden sonra yer alan kısma ne ad verilmektedir? Bu unsuru metne yerleştirmenin amacı nedir? Bir cümleyle açıklayınız.(5 puan)

8. Nesnel ve öznel anlatım ne demektir? Örneklerle açıklayınız. (10 puan)

1. Metin 

Seni özledim sensizliğin boy attığı bir vadide,

Gelirsin umuduyla hep yolunu gözledim.

2. Metin

Suyun kaynama noktasını öğrencinin gözünde canlandırmak var bir de laboratuarda göstermek, ispatlamak var.

3. Metin

Toplumun davranış biçimlerini, yaşayış şekillerini inceleyen bilim dalı olan sosyoloji bireyin toplumdaki rolüne de dikkat etmektedir.

Yukarıdaki metinlerle ilgili soruları cevaplandırınız.

Üslup nedir? Yazınız. (5 puan)

Yukarıdaki metinleri anlatımın ve anlatıcının amacına nasıl sınıflandırabilir? Nedenleriyle açıklayınız (üslup, sözcüklerin anlamı ve dilin işlevi bakımından) (15 puan)

Aşağıdaki cümleleri “doğrudan, dolaylı, nesnel, öznel, soyut ve somut anlatım” açısından değerlendiriniz ve cümlelerin karşısındaki seçeneklerden hangisi doğru ise onu yuvarlak içine alınız. (5 Puan)

(Nesnel - Öznel) Ahmet Haşim’in “Sonabahar” şiirindeki kişileştirme de çok ilgi çekicidir.

(Nesnel - Öznel) Romanda anlatılanlar Kurtuluş Savaşı yıllarında geçiyor.

(Dolaylı - Doğrudan)Ünlü bir eleştirmen: “ Önyargılı olmayan okuyucuyu iyice meraka düşürdüğüm zaman işim bitmiş olur, görevimi yerine getirmiş olurum.”der.

(Dolaylı - Doğrudan)Oscar Wilde’ye göre, heykeltıraş mermerde düşünürmüş.

(Somut - Soyut) Güzel başka, doğru başkadır, denmez. Doğrunun ve inanarak söylediklerimizin dışında güzellik yoktur.

Okuduğunuz “İki Şehrin Hikâyesi” adlı romanla ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.

Eserdeki Bn. Defarge neyi, niçin örmektedir? Açıklayınız. (5 puan)

Eserdeki Charles Darney kimdir? Neden Fransa’ya dönme gereği duymuştur? Açıklayınız.(5 puan)

Eserdeki Charles Darney’in Fransa’da başına neler gelmiştir. Fransa’da ölmekten nasıl kurtulmuştur?(5 puan

Cevaplar

1. Aşağıdaki boşluklara uygun kelimeleri yazınız.(10 puan)

• Bir duyguyu, bir düşünceyi, bit konuyu sözlü veya yazılı olarak bildirmeye …anlatım..denir. Buna hazırlık sürecinde şunlardan yararlanılır: (1)…konu….. belirleme, (2)…gözlem…… yapma,(3)…plân…. yapma, (4)…dipnot… koyma, (5)…özet… çıkarma.
• Bir nesnenin, olayın veya bir gerçeğin, niteliklerinin bilinmesi amacıyla, dikkatli ve planlı olarak ele alınıp incelenmesine …gözlem..denir.
• Hakkında konuşulan, üzerinde söz söylenen yazı yazılan bir olay, düşünce veya duruma …konu….denir.
• Öğretici veya edebi eserde işlenen evrensel düşünce ve görüşe …tema...denir.
• Yazarın okuyucuya iletmek istediği düşünceye …ana düşünce … denir.

2. Aşağıdaki ifadelerin karşısına yargılar doğruysa (D), yanlışsa (Y) yazınız. (5 puan)

• [ D ] Metinlerde ele alınan konun niteliklerinden biri de ilginç olmasıdır.
• [ Y ] Sanatçının kendi ifade tarzına, duyuş, düşünüşteki farklılığına ana düşünce adı verilir.
• [ D ] “Maddenin üç hali vardır.” Cümlesi bilimsel bir metindir.
• [ Y ] “Tokat Orta Karadeniz Bölgesi’nin en güzel şehridir” cümlesi öznel bir anlatıma sahiptir.
• [ Y ] Metnin anlatımında duraklamaya yol açacak hiçbir unsura yer verilmemesine açıklık denir.

18 MART’I KAZANAN RUH!

18 Mart çatışması yeni bitmiş, Çanakkale Boğazı düşmana dar edilmiş, Çanakkale, “Dünyayı yenenlerin yenildiği yer” unvanını takınalı, henüz birkaç saat olmuştur. Boğaz Komutanı Cevat Bey, isabet alan cephaneliği yüzünden alt-üst olmuş Mecidiye tabyasını teftiş etmektedir. Darmadağın olmuş tabyada önce hiç kimseyi göremez. Biraz sonra ise az ötedeki ağaçlıkta duran bir er dikkatini çeker… Yanına yaklaşır… Er de hiçbir değişiklik yoktur… Cevat Bey seslenir: “Oğlum”der. Er sese dönerek, esas duruşa geçer: “Buyurun kumandanım.” Er ayakta sallanmaktadır ve yıkılmak üzeredir… Cevat Beyin dikkatini çeken bir şey daha vardır. Er, komutana bakmamaktadır… Bakışları, paşanın omuzları üzerinden ötelere, Ege’nin maviliklerine yaralı ve ezik kaçmakta olan düşman donanmasına dalmış gibidir… Ya da başka bir deyimle boşluğa bakmaktadır. O an Cevdet Bey, acı gerçeğin farkın varır. İçi “cızz” eder. Sonra sorar: “Oğlum gözlerine bir şey mi oldu?”. Er, acı bir tebessümle cevap verir: “Ziyan etmez kumandanım bu gözler göreceğini gördü…”

Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Bey, sessiz sessiz ağlamaktadır.¹

1. ALPSOY Said, Ey Çanakkale,Gelenek Yayıncılık, İstanbul, Mart 2009, s.42

SORULAR

3. Metnin konusu nedir? (5 puan)
4. Metnin teması nedir?(5 puan)
5. Metindeki temayı sınırlandırma ögeleri nelerdir? Yazınız.(10 puan)
6. “Aşk, ayrılık, doğa sevgisi, ölüm, özgürlük” bunlar birer temadır. Bu temaları konu haline getiriniz. (10 puan)
7. Yukarıdaki metnin altındaki çizgiden sonra yer alan kısma ne ad verilmektedir? Bu unsuru metne yerleştirmenin amacı nedir? Bir cümleyle açıklayınız.(5 puan)
   8. 
   1. Nesnel ve öznel anlatım ne demektir? Örneklerle açıklayınız. (10 puan)
   
   
   
   
   Toplumun davranış biçimlerini, yaşayış şekillerini inceleyen bilim dalı olan sosyoloji bireyin toplumdaki rolüne de dikkat etmektedir.
   ukarıdaki metinlerle ilgili soruları cevaplandırınız.
   
   1. Üslup nedir? Yazınız. (5 puan)
   2. Yukarıdaki metinleri anlatımın ve anlatıcının amacına nasıl sınıflandırabilir? Nedenleriyle açıklayınız (üslup, sözcüklerin anlamı ve dilin işlevi bakımından) (15 puan)
   3. Aşağıdaki cümleleri “doğrudan, dolaylı, nesnel, öznel, soyut ve somut anlatım” açısından değerlendiriniz ve cümlelerin karşısındaki seçeneklerden hangisi doğru ise onu yuvarlak içine alınız. (5 Puan)
   • (Nesnel - Öznel) Ahmet Haşim’in “Sonabahar” şiirindeki kişileştirme de çok ilgi çekicidir.
   • (Nesnel - Öznel) Romanda anlatılanlar Kurtuluş Savaşı yıllarında geçiyor.
   • (Dolaylı - Doğrudan)Ünlü bir eleştirmen: “ Önyargılı olmayan okuyucuyu iyice meraka düşürdüğüm zaman işim bitmiş olur, görevimi yerine getirmiş olurum.”der.
   • (Dolaylı - Doğrudan)Oscar Wilde’ye göre, heykeltıraş mermerde düşünürmüş.
   • (Somut - Soyut) Güzel başka, doğru başkadır, denmez. Doğrunun ve inanarak söylediklerimizin dışında güzellik yoktur.
   4. Okuduğunuz “İki Şehrin Hikâyesi” adlı romanla ilgili aşağıdaki soruları cevaplandırınız.
   1. Eserdeki Bn. Defarge neyi, niçin örmektedir? Açıklayınız. (5 puan)
   2. Eserdeki Charles Darney kimdir? Neden Fransa’ya dönme gereği duymuştur? Açıklayınız.(5 puan)
   3. Eserdeki Charles Darney’in Fransa’da başına neler gelmiştir. Fransa’da ölmekten nasıl kurtulmuştur?(5 puan)
   CEVAPLAR
   3. Metnin konusu: Çanakkale savaşında gözlerini kaybeden askerin fedakârlığı, vatan sevgisi.
   4. Metnin teması: Fedakârlık, vatan sevgisi (Türk askerinin fedakârlığı, vatan sevgisi)
   5. Metindeki temayı sınırlandırma ögeleri
   Başlık :18 Mart’ı Kazanan Ruh
   Kişiler : Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevki Komutanı Cevat Bey, Gözleri görmeyen bir asker
   Zaman :Çanakkale Savaşı sonrası (1915)
   Mekan :Çanakkale Boğazı
   Bağlam : Mecidiye Tabyası
   Kanal : Düz yazı
   
   
   İleti : Vatanın kurtuluşu için nice canların, uzuvların feda edilebileceği.
   
   
   6. “Aşk, ayrılık, doğa sevgisi, ölüm, özgürlük” temalarının her birinin sınırlandırılarak konu hale getirilmesi ikişer puandan 10 puandır.
   7. Yukarıdaki metnin altındaki çizgiden sonra yer alan kısma dipnot adı verilir.(2 puan)
   Dipnot koymanın amaçları:
   • İleri sürülen görüşlerin doğruluğunu başka kaynaklarla desteklemek.
   • Elde ettiğimiz bilgilerin kaynağını göstererek, yazanın katkısını ortaya koymak.
   • Bilgilerin doğruluk ve güvenirliği konusunda okuyucuya denetim yapma olanağını sunmak.
   • O konuda yazı yazmak isteyen başka kişilere başvuru imkânı sağlamak. (3 puan)
   8. Nesnel Anlatım: Kişiden kişiye değişmeyen, kanıtlanabilen yargıların olduğu anlatıma nesnel anlatım denir.(3 puan)
   Öznel Anlatım: Kişisel düşünce, tasarı, kanaat ve duygularını yansıtan yargıların bulunduğu anlatıma öznel anlatım denir.(3 puan)
   Örnek: İstanbul, ülkemizin en kalabalık şehridir. (nesnel anlatım) (2 puan)
   İstanbul, ülkemizin en güzel şehridir. (öznel anlatım) (öznel anlatım)
   
   
   9.A) Sanatçının kendi ifade tarzına, duyuş, düşünüşteki farklılığına üslup adı verilir.(5 puan)
   
   
   B) Birinci metnin amacı okuyucuya estetik zevk vermektir.(2 puan)
   Bu nedenle üslup sanatsaldır. (1 puan)
   Sözcükler daha çok mecaz anlamdadır. (1 puan)
   Dil ise şiirsel işlevinde kullanılmıştır. (1 puan)
   
   
   İkinci metin suyun kaynama noktası konusunda bilgi veren bilimsel bir metindir. (2 puan)
   Bu nedenle üslup bilimseldir. (1 puan)
   Sözcükler daha çok terim anlamıyla kullanılmıştır. (1 puan)
   Dil ise göndergesel işlevindedir.(1 puan)
   Üçüncü metin felsefi bir metindir.(2 puan)
   Bu nedenle üslup kavram ağırlıklıdır. (1 puan)
   Sözcükler daha çok terim ve kavram ağırlıklıdır.(1 puan)
   Dil ise göndergesel işlevinde kullanılmıştır.(1 puan)
   
   
   
   
   11. A) Bn.Defarge ihtilâl geldiği zaman ortadan kaldırılmasını istediği bütün aristokratların adlarını içeren garip bir atkı örmektedir. (5 puan)
   
   
   B) Charles Darney, St.Evrémondé Markis’ininin ve aristokratların zulmüne karşı cephe alan yeğeni,
   Lucie Manette’in eşidir. Fransızca öğretmenidir. John Barsad adındaki bir adam tarafından İngiltere aleyhine casusluk yapmakla itham edilmiştir. Darney’i parlak bir avukat olan,
   
   
   Sydney Carton kurtarır. Carton sanığa o kadar benzemektedir ki onu son anda ölümden kurtarmıştır. (2 puan)
   Charles Darney’in amcası St.Evrémondé Markisinin kullandığı arabanın küçük bir çocuğu öldürmesi Fransız köylülerini öfkelendirmiştir. Çocuğun babası Markisi mahkemeye getiremeyince, yatağında öldürmüş ve bunun sonucunda da asılmıştır. Bir gün İngiltere’deki yeni St.Evrémondé Markisine bir mektup gelir. Darney, mektuptan, ailesinin eski hizmetçisinin ihtilâlciler tarafından hapsedilir. Markis’e müdahale ederek kendini kurtarmasını rica eder. Çünkü tutuklandığı zaman Charles’in emirlerini yerine getirmeye çalışarak halka aile namına tazminat vermektedir. Darney, şerefli bir düşünceyle, Fransa’ya giderek bir şeyler yapmaya karar verir. (3 puan)
   
   
   C) Darney, şehre gelir gelmez, ülkeye dönen bir aristokrat diye tutuklanır. Haber İngiltere ulaşır ulaşmaz, Lucie ve Manette, yardım için Fransa’ya giderler. Bastille zindanında uzun yıllar hapsediln Dr.Manette, bu olayın damadının kurtulmasına yardımcı olacağını düşünür.Manette’ler Paris’e geldiği zaman terör rejimi tam bir egemenlik kurmuştur. Kana susamış ihtilâlciler, yaşlı doktora saygı gösteriyorlarsa da, Defarge’lerin St.Evrémondé ailesi mensuplarına besledikleri nefret öylesine derindir ki, Darney mahkeme önüne çıkarılmadan önce, bir buçuk yıl hapis yatar.Bütün bu süre zarfında Lucie kocasını göremez. Darney mahkeme uzun bir mahkeme sürecinden sonra serbest bırakılır. Mahkeme, Darney’in Fransa’dan İngiltere’ye gitmesine izin vermez. Manette’ler bu zaferi henüz kutlamamışlardı ki, Darney yeniden tutuklanır. Defarge’ler ve kimliği belirtilmeyen esrarengiz bir tanık onu, halk düşmanlığıyla suçlamıştır. Bu senelerce önce İngiltere’deki mahkemede Darney aleyhine tanıklık yapan hain John Barsad’dır.
   Şimdi, Sydney Carton da Paris’tedir. İhtilâlcıların bir casusu olarak Barsad’la görüşür. Kendisini, daha önce İngiltere için casusluk yapmış biri diye teşhir edeceği tehtidinde bulunarak, onunla gizli bir antlaşma yapar. Darney’in yeni mahkemesinde, Mr. Deuarge, St. Evrémonde’ları iğrenç suçlamalarla karalayan bir liste çıkarır. Uzun yıllar unutulan bu belgenin hâkimler üzerinde etkisi olur. Bunu yazdığını reddetmesine ve hâkimlerden merhamet dilemesine rağmen, Dr.Marnette’nin sözleri göz önüne alınmaz Darney’in atalarının işlediği suçların cezasını çekmesi kanaatiyle 24 saat içinde giyotinle öldürülmesine karar verilir. (3 puan)
   
   
   Sydney Carton, sevdiği kadının kocası adına hareket etmeye karar verir. Şantaj yaptığı Barsad’ın yardımıyla, Barney’in hücresine girmeyi başarır. Kendisi ile elveda içkisi içeceğini söyleyerek Barney’in içkisine uyuşturucu madde katar ve onunla elbiselerini değiştirir. Mahkûma çok benzediğinden Carton, Darney’in adına giyotin altına yatacaktır.(2 puan)