İnceleme Tekniği Nedir? İnceleme Nasıl Yapılır

ALAN araştırması yöntemi nedir?

Bir eserin, bir işin, bir şeyin ele alınıp özelliklerinin, ayrıntılarının sözle ve yazı ile anlatımıdır.

Öğrencilerin alan çalışmaları da inceleme kapsamına girer. Öğrenci, doğal çevreden ilk elden nesne ve örnekler inceler. İnceleme gezileri de bir alan çalışmasıdır.

2. Sözlü ve yazılı incelemeler nelerdir?

Bir yazının, bir eserin, bir varlığın vb. ele alınıp değerlendirilen özelliklerinin ayrıntılarının ortaya çıkarılmasıdır.

İnceleme, dil, sanat, ekonomi, tarım, politika vb. bütün alanlarda yapılabilir.

Yazın türleriyle ilgili incelemeler, şiir, öykü, roman, oyun, fıkra, makale, deneme gibi türleri kapsar.

Bir eser türlü yönlerden incelenebilir. Konusu, kişileri, dili, savunduğu düşünceler vb.

Bir eseri incelerken aşağıdaki iki nokta göz önünde tutulmalıdır:

a. Eser, dikkatle ve sindirilerek okunmalıdır.

b. Okuma sırasında yapılacak alıntılar belli edilmelidir.

2. Eser inceleme planı:

A)

1. Eserin adı:

2. Yazarı, çevireni:

3. Türü:

4. Basıldığı basım evi ve tarih:

5. Sayfa sayısı, fiyatı:

6. Boyutları:

B)

1. Yazarın yaşam öyküsü, sanat anlayışı

2. Özet

3. Kişiler

4. Ana fikri (düşünce)

5. Dili ve anlatım özelliği

6. Genel yargı

Bir makalenin, bir şairin, bir şiirin, bir biyografinin veya bir romanın incelenmesinde dikkat edilecek hususlar az çok ayrılık gösterir.

3. Makalenin incelenmesi

1. Makalenin ana fikri

2. Ana fikrin nasıl geliştiği

3. İncelemeyi yapan öğrencinin hangi fikre ve hükümlere katılıp hangilerine katılmadığı

4. Yazarın kişiliği, eğilimi hakkında makalenin bize neler verdiği hususlarında durulması gerekir.

4. Ünlü kişinin incelenmesi

Ünlü kişi bir savaş kahramanı, bir sporcu ya da bir matematikçi, fizikçi veya örneğin bir şair olabilir. Her dersle ilgili ünlü kişiler bulunabilir. Ünlü kişilerin durumuna göre incelemede az çok farklılıklar olursa da temelde değişmez. Örneğin bu kişi bir şair olsun. Şairin incelemesinde;

1. Bütün şiirleri kronolojik olarak tespit edilir.

2. Bütün şiirleri ayrı ayrı incelenir, ortak noktalar bulunup ana çizgiler meydana çıkarılır.

3. Diğer şairlerle (eski, yeni, yerli, yabancı) toplumla ilgisi araştırılır.

4. Yargıya varılır.

5. Biyografının incelenmesi

1. Biyografının adı

2. Yazarının ve yayımlayanın adı

3. Biyografi kahramanının en önemli başarısı

4. Kahramanın en önemli karakter özellikleri, kitapta hangi olayların bu nitelikleri en iyi biçimde belirttiği

5. Yazarın bu konuyu en uygun biçimde ele alıp almadığı

6. Yazarın üslubunun ilgi uyandıracak derecede olup olmadığı

7. İnceleyenin kitaptan ne gibi yararlar sağladığı

Benjamin Franklin, Madam Cruie, Edison gibi bilim adamları yanında, Atatürk, İsmet İnönü gibi komutanların, Ziya Gökalp, İsmail Hakkı Baltacıoğlu gibi düşünürlerin biyografileri mevcuttur. Bunlar incelenebilir.

6. Roman incelemesi

1. Romanın adı ve yayınlayanın adı

2. Hangi tarihte yazılmış, hangi tarihte yayımlanmıştır?

3. Yazarın kaçıncı romanıdır, diğerleri arasında yeri nedir?

4. Yerleştirme (lokalizasyon)

5. Romanın türü

6. Romancının o roman hakkındaki fikri ve genel olarak roman fikri nedir?

7. Romanın ana fikri

8. Özeti ve tip tasvirleri, karakteri belli eden kelimeler aynen alınmalı ve sahifeleri işaret edilmelidir

9. Romanın kahramanları

10. Romancının psikolojisi incelenerek kahramanların ruh halleri belirtilmelidir

11. Yazarın doğayı, dekoru nasıl işlediği

12. Romancının romanda ileri sürdüğü düşüncüler, hayat görüşü

13. Yazarın kitabı yazmaktaki amacı

14. Romanda üslup

15. Yargı (inceleyenin, kitabı sevip sevmediği, nedeni, kanısını destekleyen örnekler verilmelidir)

7. Bir bilimsel eserin incelenmesi

Bilimsel eserin incelenmesi de bir roman incelenmesine benzer

8. Sanat eserin incelenmesi

Sanat eserlerinin değerlendirilebilmesi, incelenebilmesi için sanat, sanatçı ve toplum ilişkilerini ve bunların başlangıçtan bu yana gösterdiği değişimleri bilmek ve yorumlayabilmek gereklidir.

Sanatın yapıldığı memleketin esas karakterleri, sanat eserinde görülür.

Örnek;

Hollanda’nın esas karakteri Avrupa’nın iki büyük nehrinin sularıyla deltalaştığı alüvyonlu topraklardır. Bu topraklar hayvancılığın geliştiği bereketli topraklardır. Bu topraklar memleketin mimarisini bile değiştirir. Böyle memleketlerde genellikle el sanatları gelişmiştir. Böylece insanların yiyeceklerini, mimarilerini, örf ve âdetlerini incelemekle sanatları hakkında yorum yapmak mümkün olacaktır. Bir bölgenin esas karakteri, insanların mizaçlarına kadar her şeyi değiştirmektedir.

9. Alan incelemeleri

İnceleme gezileri bir alan çalışmasıdır. İnceleme gezilerinden amaç; göz ve diğer duyu organlarına hitap ederek sınıfa getirelemeyen veya getirilmesinde sakınca olan eşya ve olaylardan bilgi sahibi olmaktır.

İnceleme gezileri, okul dışındaki bir yerlerde yapılan ya da işleri oluş ve yapılış durumunda iken görmektir.

•Bir taşocağının gezilip incelenmesi, dünyayı oluşturan maddelerden insanların nasıl yararlandığını görmesi yönünden önemlidir. Böyle bir gezide öğrenci, bir taş ocağından alınan güvenlik önlemlerini de yakından görmüş olur.

•Taş koleksiyonları hazırlamada olduğu gibi taş örnekleri toplamak için de geziler yapılabilir.

•Yanmış bir bölgenin incelenmesi ile yangının bitki ve hayvan hayatına etkilerini incelemek mümkündür.

•İnceleme gezisi ile bölge erazyonunu veya bir şeklin yaptığı yıkımı gözlemek mümkündür.

•Yapılmakta olan bir yeni binanın gözlenip incelenmesi ile binanın sıcak, soğuk veya nemden nasıl korunduğunu, yapıda kullanılan çeşitli malzemenin kullanılmasını gözlemek mümkündür.

Gezilecek yerler;

1. Müzeler, hayvanat bahçeleri, meralar ve kırlar

2. Kimsayal madde ve eczaları imal eden fabrikalar

3. Telefon santralları, hava meydanları, radyo istasyonları, hidrolik santrallar

4. Yol ve ev inşaatları

5. Mağaralar, ilginç vadi ve boğazlar, diğer boğaz manzaraların bulunduğu yerler

6. Sulama tesisleri, kazıları, meteoroloji istasyonları

7. Planetoryumlar ve rasathaneler

8. Çağlayan, nehir, göl ve bataklık vb. gibi yerler

9. Fabrikalar

10. Kanalizasyon, içme suyu, hastane ve dispanserler

ÖRNEK

Coğrafya dersi ile ilgili bir inceleme çerçevesi;

1. Şehir, kasaba ya da köyün bulunduğu yer, nüfus başlıca geçim kaynağı, başlıca tarım çeşidi, başlıca ticaret alanı.

2. Fiziki durumu: Çevrenin topografyası, toprak yapısı (eski ve yeni hali, kuruluk ya da nem tutma derecesi) yağış ve bu durumu.

3. Tarih: İlk iskan ve gelişim ile yerleşenler, önemli olaylar, önemli kişiler.

4. Halk: Yaş, cinsiyet, milliyet, nüfus sıklığı, doğum ve ölüm oranları, nüfus hareketleri (gelenler ve gidenler, halkın bölgelere göre dağılımı)

6. Alışveriş: Dükkânların sayıları ve çeşitleri, alışverişimizi yaptığımız öteki şehirler, kooperatifler, seyyar satıcılar, dinlenme yerleri.

7. Yapım evleri fabrikaları: Öteki yapımevleri, sayıları ve tipleri, kuruluşları, işçileri ve yaptıkları şeyler.

8. Ekonomik durum: Bankalar, tasarruf ve kredi kurumları, sigortalar.

9. Ulaştırma: Mevcut taşıtlar, bu taşıtlara isabet eden yolcu ve yük durumu, yollar.

10. Haberleşme: Mevcut telefonlar, radyolar, televizyonlar, gidip gelen mektup hacmi.

11. İş ve meslekler: Doktorlar, avukatlar, tüccarlar, berberler, tenekeciler, çiftçiler ve benzer meslek erbabının, işçilerin sayısı ve içinde bulundukları şartlar.

12. Servet dağılımı: Gelir gider durumları, işsizlik.

13. Hayat seviyesi: İskan durumu (şehirde ve köylerde evlerin durumu ve şartları, otel durumları, evlerin banyo, elektrik radyo, televizyon vb. gibi durumlar bakımından konfor durumu)

14. Sağlık durumu: Bölgede rastlanan bulaşıcı hastalıklar, çevrede doktor, sağlık memuru durumu. Çevrede sağlığı korumak için konulmuş hükümler, içme suyu ve kanalizasyon sistemi, hastaneler ve dispanlerler vb.

15. Eğitim ve öğretim: Şehirde ve köylerde okul, öğrenci, öğretmen durumu, mevcut öğretim araçları, çevrede çeşitli okulları bitirenlerin sayısı ve durumu, kitaplıktan kitap sağlanabilen yerler, yetişkinler eğitimi ile ilgili çalışmalar, konferanslar.

16. Camiler: Sayıları, durumları, din adamları.

17. Dinlenme parkları: Çocuk bahçeleri, eğlenme imkânları, öteki eğlence yerleri (sinemalar vb.)

18. Sosyal fikirler ve standartlar: Politik ve sosyal dernekler, çevrede halk liderleri cürüm, evlenme, boşanma durumları; içki, sigara gibi toplumu ilgilendiren sosyal problemler.