Diplomat muaflığı nedir?

Gelir Vergisi Kanunu nun 15. maddesine göre Yabancı Devletlerin Türkiyede bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları (fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensup olan ve o memleketin uyrukluğunda bulunan memurları, Türkiyede resmi bir görevle memur edilenler bu sıfatlarından dolayı ve karşılıklı olmak şartıyla Gelir Vergisinden muaftırlar.
Madde hükmüne göre diplomat muaflığı olarak adlandırılan bu muaflıktan yabancı devletlerin Türkiyede bulunan aşağıdaki memurları yararlanabilecektir.

Elçiler,
Maslahatgüzarlar,
Konsoloslar (fahri konsoloslar hariçtir.),
Elçilik ve konsolosluk memurları (elçilik ve konsolosluğun mensup olduğu devletin uyrukluğunda bulunmak kayıt ve şartiyle),
Türkiyede resmi bir göreve tayin edilenler
Mahiyetleri beş grupta tespit edilen bu yabancı Devlet memurlarının muaflıktan yararlanabilmeleri, münhasıran kanunda belirtilen sıfatları taşımalarına ve aynı sıfatı taşıyan Türk memurlarının da bu memleketlerde karşılıklı olarak Gelir Vergisine veya benzeri bir vergiye tabi tutulmamalarına bağlıdır.

Maddede, münhasıran diplomat muaflığından faydalanacak yabancı Devlet memurları sayılmış ve bunların bu sıfatları dolayısiyle ve karşılıklı olmak şartiyle muaflıktan faydalanabilecekleri belirtilmiştir. Bu itibarla ilk nazarda bu memurların eş ve çocuklarının muaflıktan istifade etmelerine kanunen imkân yok gibi görünmektedir.

Ancak elçilik, maslahatgüzarlık ve konsoloslukların temsil salâhiyetini taşıyan memurlarıyla, resmi ve siyasi heyetlere iştirak eden yabancı Devlet memurlarının eş ve çocuklarını da kendilerinden ayrı mütalâa etmeğe, devletlerarası münasebetlerin mahiyet ve icapları imkân vermez. Ve buna muhalif hareket, devletler umumî hukuk kaidelerine de aykırı düşer. Bu bakımdan diplomat muaflığının, bu muaflıktan istifade edenlerin eş ve küçük çocuklarına da şamil olduğunu kabul etmek ve tatbikatta buna göre, hareket etmek kanun vazının maksadına daha uygun olacaktır.1

Bunun yanısıra G.V.K. nun 15. maddesinin son fıkrasında diplomat muaflığının menkul sermaye iradı üzerinden tevkif suretiyle alınan vergiye şümulü olmadığı hüküm altına alınmıştır.

Diplomat muaflığı dışında kalan yabancı elçilik ve konsolosluk memurlarının ücretlerine ait istisnalar

Yabancı elçilik ve konsolosluklara mensup olup da bu elçilik ve konsoloslukların bağlı oldukları Devletlerin uyrukluğunda bulunan memurlar, kanunun 15. madesinde yazılı muaflıktan istifade edeceklerdir. Bu muaflık şartı dışında kalan memur ve hizmetliler ise, yalnız bu işlerinden dolayı aldıkları ücretlere münhasır kalmak ve karşılıklı olmak kayıt ve şartiyle kanunun 16. maddesinde yazılı olan bir ücret istisnasına tabi tutulmuştur.

Karşılıklı olmak şartı, bu elçilik ve konsoloslukların tabi oldukları yabancı Devlet nezdindeki elçilik ve konsolosluklarımızda çalışan memur ve hizmetlilerimizin aldıkları ücretlerin aynı şekilde gelir vergisinden veya benzeri bir vergiden istisna edilmiş olmasını tazammun etmektedir.2

1 Maliye Bakanlığı ,Gelir Vergisi Kanunu ve İzahları,Ankara, 1949 s.136

2 Maliye Bakanlığı ,Gelir Vergisi Kanunu ve İzahları,Ankara, 1949 s.137