11. Sınıf Edebiyat Sayfa 173 - 175 Soruları ve Cevapları

Kaynak; http://edebiyatfatihi.blogspot.com

11. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları Milli Edebiyat Döneminde Saf (Öz) Şiir (Sayfa 173-175)

SAYFA 173 Merdiven Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak Sular sarardı yüzün perde perde solmakta Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta Eğilmiş arza kanar muttasıl kanar güller Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller Sular mı yandı neden tunca benziyor mermer Bu bir lisan-ı hafidir ki ruha dolmakta Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta

Ahmet Haşim

DİKKAT: MERDİVEN ŞİİRİNİN AYRINTILI TAHLİLİ İÇİN TIKLAYINIZ

Sema: Gökyüzü

arz: Yeryüzü, yer

Muttasıl: Durmadan, devamlı

Lisan-ı hafî: Gizli dil, gizli ses

Okuduğunuz şiirin ahenk öğelerini inceleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya yazınız.

Ses tekrarları: -rak (zengin uyak), -ol (tam uyak) –er (tam uyak)

Redif :-makta

Ölçü :Aruz ölçüsü

Uyak düzeni: abb cc ddd cc

Şiirdeki ahengin sizi nasıl etkilediğini açıklayınız.

Ahmet Haşim’in “Piyale” adlı eserinin ön sözünden alınan aşağıdaki bölümü okuyu­nuz.

ŞİİR HAKKINDA BAZI MÜLAHAZALAR

Hâlbuki şair ne bir hakikat habercisi ne bir belagatli insan ne de bir kanun yapıcıdır. Şâirin lisanı; “nesir” gibi anlaşılmak için değil fakat duyulmak üzere vücûd bulmuş, musiki ile söz arasında, sözden ziyade musikiye yakın, ortaklaşa bir dildir. Nesirde üslubun teşekkülü için zaruri olan unsurların hiçbiri şiir için söz konusu olamaz. Şiir ile nesir, bu itibarla, birbiriyle yakınlığı ve ilgisi olmayan, ayrı nizamlara tabi, ayrı sahalarda, ayrı boyutlar ve şekiller üzerinde yükselen ayrı iki mimaridir. Nesri doğuran, akıl ve mantık; şiiri ise kavrayışımızın bölgeleri dışında, sırların ve meçhullerin geceleri içine gömülmüş, yalnız aydınlık sularının ışıklan zaman zaman duygularımızın ufkuna aks eden, kutsi ve isimsiz bir kaynaktır.

“Mana” araştırmak için şiiri deşmek, terennümü yaz gecelerinin yıldızlarını ürperten zavallı bir kuşu eti için öldürmekten farklı olmasa gerek. Et zerresi, sus­turulan o sihirli sesi telafiye kafi midir?

Ahmet Haşim’in şiirle ilgili görüşlerini yansıtan yazısından yararlanarak “Merdiven” şiirinde ritmin nasıl sağlandığını belirleyiniz.

Şiirin tamamında bir ses ahengi, müzikal uyum vardır. Şiirde ritim, kafiye ve rediflerle sağlanmış, aruz ölçüsünden yararlanılmıştır.

1. a. Okuduğunuz şiirin birim değerlerini belirtiniz.

Şiir üç dizelik bentler ve bentlerden sonra gelen birer beyitten oluşmuştur.

a. Şiirin birim sayısını söyleyiniz.

İki bent ve iki beyitten oluşmuştur.

b. Şiirdeki birimlerin arasında nasıl bir bağlantı olduğunu tartışınız. Ulaşılan sonucu belirtiniz.

Bentler ve beyitler birbiriyle anlam ve yapı bakımından bağlantılıdır.

ç. Şiirde anlamın, birimlerde ayrı ayrı mı verildiğini, yoksa şiirin bütününe yayılarak mı tamam­landığını tartışınız. Sonuçları sıralayınız.

Şiirde anlam şiirin bütününe yayılarak tamamlanmıştır.

• Yaptığınız incelemeden hareketle şiirin yapı yönünden özelliklerini sıralayınız.

Şiirin ölçüsü aruzdur. Beyitler kendi arasında uyaklıdır.

SAYFA 174

Okuduğunuz şiirdeki benzetme ve eğretileme sanatlarını ve bunların nasıl yapıldıklarını tabloya kısaca yazarak şiire katkılarını açıklayınız.

Söz sanatları		Nasıl yapıldıkları
Teşbih (Benzetme)	Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller Bülbüller aleve benzetilmiş. Benzeyen: bülbül, benzetilen: alev Neden tunca benziyor mermer? Mermer tunca benzetilmiş.
Eğretileme (İstiare)	Merdiven – İnsan hayatı merdivene benzetilmiş (açık istiare) Bir yığın yaprak – insanın anıları (açık istiare) Akşam – ölüm, hayatın sonu (açık istiare) Güllerin kanaması – Güller yaralanmış, kanı olan canlı bir varlığa benzetilmiş. (kapalı istiare)

2. Şair, hayatın yollarında ağır ağır çıkan, aşkı, hayatı en güzel biçimde yaşayan insanların bir süre sonra yaşayacağı duyguları hangi öğelerle dile getirmiştir? Açıklayınız.

Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak ifadesiyle insanın hatıraları, geçmişi, acı tatlı günleri anlatılmak istenmiş olabilir. Yaşlılık döneminde insan yaptıklarını hatırlayarak bazen hüzünlenir, bazen buruk bir mutluluk duyar.

3. Şiirin temasını söyleyiniz.

Şiirin teması “ölüm” duygusudur. Şiirde, merdiven, ha­yat; akşamı ve sonbahar mevsimi ise hayatın sona yak­laşması olarak düşünülmüştür.

a. Şiirde geçen yabancı kelimeleri tespit ediniz. Bu incelemenizin sonucuna göre şiirin dil özel­liklerini sıralayınız.

“muttasıl, lisan-ı hafî, arz, semâ” şiirdeki yabancı sözcüklerdir. Şiirin dili sade değildir, fazla ağır da değildir. Ahmet Haşim, Milli Edebiyat sanatçılarının dilde sadeleşme hareketine katılmamış, Fecr-i Ati anlayışını devam ettirmiştir.

b. Ahmet Haşim’in şiirinde “ruha dolan gizli dille” kastettiği nedir? Açıklayınız.

“Ruha dolan gizli dil” ifadesiyle dış dünyanın, tabiatın insana anlatmak istediği şeylerin anlaşılmaya başlanması anlatılmak istenmiştir. Güneşin kızıl renginin mermere yansıması, akşam vaktinde suların yanıyor gibi görünmesi, güllerin ve bülbüllerin kızıl renge bürünmesi insana bir mesaj vermektedir: Sonun yaklaştı, hayatın bitiyor. İşte bu ruha dolan gizli dil.

c. Şairin duygularını dile getirirken kullandığı kelimelere gösterdiği özenden yola çıkarak Ahmet Haşim’in şiirindeki dil zevki hakkında düşüncelerinizi belirleyiniz.

Ahmet Haşim, saf şiirinin öncülerindendir. Saf şiirde kelimelerin ses ve anlam bakımından uyumu önemlidir. Akşamın tasvirini yaparken kelimeleri özenle seçmiş, kelimelerin çağrışım gücünden yararlanmıştır. Sözcüklerin ahengine de önem vermiştir. Kullandığı kelimelerle müzik ve resim sanatına ait unsurları bir arada yansıtmış (kızıl, akşam, kanlı bülbüller kanayan güller, yanan sular, tunca benzeyen mermer…)

4. a. Şiirdeki birimlerde nasıl bir görüntünün tasvir edildiğini açıklayınız.

Merdivenlerden bir insan ağır ağır çıkıyor. Etekle­rinde savrulan sarı yapraklar... Gökyüzüne bakıyor, dalıyor, ağlıyor. Suların rengi soluk, havada, ufukta kırmızı bir renk oluşuyor. Güneş batmak üzere. Gurup vaktidir. Güller, bülbüller, mermerler bu kızıl renge bürünüyor. Bütün tabiat sanki insana bir şeyler anlatmak istiyor.

b. Bu tasvirlerin, nasıl bir duygu hâlini yansıttığını belirtiniz.

Hüznü ve hayattan ayrılma duygusunu yansıtıyor.

c. Ahmet Haşim bu tasvirleri (lirik anlatımı) ve duyguları şiirine seslerle nasıl yansıtmıştır? Açık­layınız.

Sözcüklerin ahenginden, çağrışım gücünden yararlanmış.

Şiirde geçen “muttasıl (durmadan) kanar güller, alev gibi dallarda kanlı bülbüller, lisân-ı hafî (gizli dil)” söz öbeklerinin eski şiir geleneğimizle ilgisini açıklayınız.

Eski şiirimizde (divan şiiri) gül, bülbül mazmunları sıkça kullanılmıştır. Bülbül, güle kavuşmak için feryat eder, bülbül, şairin kendisidir, gül de sevgili. Merdiven şiirinde gül, bülbül motifi, aşk temasıyla değil hayatın sona ermesi ve bu varlıkların buna tanıklık etmesi şeklinde verilmiş.

5. a. Ahmet Haşim, bu şiirinde insan hayatındaki hangi gerçekliği dile getiriyor?

Ölüm gerçekliği, hayatın geçici olduğu, her güzel şeyin bir gün sona ereceği

b. Şair bunu, hangi söz gruplarıyla hissettiriyor? Açıklayınız.

“Sular sarardı… Yüzün perde perde solmakta.”

c. Şairin şiirde dile getirdiği gerçekliği değiştirip okuyucuya nasıl sezdirdiğini belirtiniz.

Akşam vaktinin kızıllığında tabiatın görünüşünü şiirsel bir üslupla yorumlayıp ölüm gerçekliğiyle ilişkilendirmiştir.

6. Şiirin size hissettirdiklerini değişik yaş grubundaki insanlar da yaşayabilir mi? Açıklayınız.

Her insan kendi ruh dünyasına, bilgi, birikim ve kültür düzeyine göre bir şiiri farklı yorumlayabilir...

Aşağıda belirtilen özellikler yönünden şiiri inceleyiniz. Uygun seçenekleri işaretleyiniz.

Duygu ve hayal dünyası hâkimdir. (X)

Şiirde, kelimelerin müzikalitesi (sesi) ön plandadır. (X)

“Sanat, sanat içindir.” anlayışı benimsenmiştir. (X)

Ahmet Haşim’in bu eseri, saf şiir anlayışına uygundur. (X)

Şiirde duygular, sembolik benzetmelerle anlatılmıştır. (X)

Şiirde akşam saatleri, kızıl hava, gece, sessizlik, grup rengiyle kızıllaşmış ağaç­lar, çiçekler ve bülbüller işlenmiştir. (X)

7. Okuduğunuz şiirin oluşmasını sağlayan zihniyet (ait olduğu dönem, toplum, etkilenilen edebî akım vb.) hakkında bilgi veriniz.

Fecr-i Ati edebiyatının zihniyet özelliklerini taşır. Sembolizmin etkisi görülmektedir.

a. Edindiğiniz bilgiler ve okuduğunuz şiirden hareketle Ahmet Haşim’in fikrî ve edebî yönünü değerlendirip kısaca aşağıya yazınız.

AHMET HAŞİM'İN EDEBİ YÖNÜ MADDELER HALİNDE (TIKLAYINIZ)

b. Şairin fikirleri, yaşam tarzı, eğitimi şiirine nasıl yansımıştır? Açıklayınız.

DEĞERLENDİRME:

1) C ŞIKKI

2) E ŞIKKI

3) D,D,Y