Arşimet'in Suyun Kaldırma Kuvvetini Nasıl Bulmuştur?

Bir rivayete göre, banyosunu yaparken suyu ağzına kadar doldurup içine girmiş ve vücudunun suyu taşırmasıyla çok ilgilenmiştir.Bunun üzerine su gibi bir sıvı içine konulan her şeyin yukarı doğru itildiğini ve bu itme kuvvetinin yer değiştiren yani taşan sıvının ağırlığına eşit olduğunu söylemiştir. Archimadas yüzen cisimler isimli eserinde şu prensibi ortaya koymuştur.Bir sıvının veya gazın içine batırılmış bir cisim, batan bölümünün hacmi kadar yukarıya doğru itilir.Cismi kaldıran bu kuvvet yer çekiminin ağırlığı da kuvvet miktarı kadar azalır.Arşimed bu prensibinden cisimlerin hacminin hesabında istifade etti.Suyun yoğunluğu bir gram/cm3 olduğundan su içine daldırılan bir cisim hacmi kadar ağırlıkla suyu taşırır.O halde taşan suyun ağırlığı cismin hacmini verecektir.Deniz altıların çalışması Arşimed prensibinin doğruluğunu deneyler gösterdi. Örneğin banyodan çıktıktan sonra kol ve bacaklarımızı kurşun gibi ağır hissederiz.Bunun sebebi banyo içindeyken vücudun ağırlığını hemen hemen kaybetmesi su tarafından “ kaldırılması” dır.Her sıvı yada gaz,içine konan eşyaya kaldırma gücü uygulanır. Bir eşya bir sıvı yada gaz içine konduğu zaman iki şey olur.Eşya bir kısım sıvı yada gazın yerini değiştirir ve bir kısım ağırlığını da kaybeder.Deneyler ise yer değiştiren sıvı veya gazın ağırlığının eşyanın ağırlık kaybına eşit olduğunu gösterir. Bir deniz altı yer değiştirdiği suyun ağırlığını safra tankları vasıtasıyla kontrol eder.Safra tankları boşken (su basınçlı havayla dışarı atılmış olarak)deniz altı kendi ağırlığındaki sudan fazlasına yer değiştirir ve bir gemi gibi denizin üstünde yüzer.Safra tankları dolunca ağırlığı,suyun kaldırma gücünden fazla olduğu için dolar. Yada suyun içine, iple bağladığımız bir demir parçasını sarkıtarak, demiri su içinde kolaylıkla aşağı yukarı hareket ettirebiliriz ama sudan çıkardığımız vakit demir çok daha ağırlaşmış gibi gelir.Arşimed bunun nedenini açıklamıştır. Su gibi bir sıvı içine konulan her şeyin yukarı doğru itildiğini ve bu itme kuvvetinin yer değiştiren yani taşan sıvının ağırlığına eşit olduğunu söylemiştir
Arşimed, hamamda bilimsel başka bir problemi düşünürken,tasın su üzerinde batmadan durduğunu gözlemlemiş ve kavrayış yoluyla suyun kaldırma kuvvetini keşfetmiştir.Düşündüğü problem zamanın kralı 2. hieron un tacının saf altından mı ,yoksa içine gümüş karıştırılmış bir alaşımdan mı yapıldığı sorusu idi Bunu anlamak içinde saf altın ve tacı ayrı ayrı su dolu kablara bırakmıştır ve cisimlerin taşırdıkları sıvının hacminin ya da miktarının aynı olup olmadığını ölçmüştür.Sonuçta hem suyun kaldırma kuvvetini keşfetmiş hem de cisimlerin yoğunluklarının farklılığını ortaya koymuştur.Bu problemin çözümünün kaynağı hamamda ki tasın su üzerinde batmaması idi.

Read more

İvme Nedir? Konu Anlatımı, Örnekler

İvme (Hız Değişimi)

Cisimlerin hareketleri her zaman sabit hızlı hareket biçiminde olmaz. Gidilen yolun durumuna göre bazen hızlanma bazen de yavaşlama olur. Eğer cisim gittikçe hızlanıyorsa, hızın değeri zamanla büyürken, yavaşlayan cisimlerde hız küçülür. Buna göre, hızlanan cisim bir an öncesinden daha çok yol almaya, yavaşlayan cisim de daha az yol almaya başlar.

İvme, hızın birim zamandaki değişim miktarı olarak tanımlanır. t1 anındaki hız V1 iken, t2 anındaki hız V2 olan bir cismin ivmesi DV = V2 - V1 ve bu hız değişimi içen geçen süre Dt = t2 - t1'dir. Hızın birim zamandaki değişimi yani ivme ise şu şekilde formülleştirilir a = DV / Dt. İvmenin birimi ise m/s2'dir.

Hızlanan Hareket

Yukarıdaki şekli incelediğimizde, araba ilk 5 saniyede ortalama 5 m/s hızla giderken, 10. saniyeden sonra hızını 10 m/s ye çıkarmış, 15. saniyeden sonra ise hızı 15 m/s olarak belirlenmiştir. Bu duruma göre aracın hızlanan hareket yaptığı söylenir.
Yukarıda verilen şeklin hız zaman grafiğini çizecek olursak şu şekil ortaya çıkar:

Şekilde de görüldüğü gibi hız zamanla artmaktadır. Araç 5. saniyede 5 m/s hızla ilerlerken, 10. saniyede 10 m/s, 15. saniyede ise 15 m/s hıza ulaşmaktadır. Yani araç zamanla hızını artırmakta ve düzgün hızlanan hareket yapmaktadır.

Her zaman aralığı için ivmeleri bulmak için kullanılacak formül a = V / t dir. Yapılacak işlemler sonrasında a1, a2, a3 için ivmelerin 1 m/s2 olduğu bulunmuştur. Aşağıdaki tablo İvme-Zaman grafiğine ilişkin bilgileri vermektedir.

Her zaman aralığı için ivmeleri bulmak için kullanılacak formül a = V / t dir. Yapılacak işlemler sonrasında a1, a2, a3 için ivmelerin 1 m/s2 olduğu bulunmuştur. Aşağıdaki tablo İvme-Zaman grafiğine ilişkin bilgileri vermektedir.

Yavaşlayan Hareket

Bir cisim yavaşladığında hızı azalır. DV hız değişimi (-) işaretini alacağından cismin ivmesi de (-) olur. Yani cismin ivmesi azaldığından cisim düzgün yavaşlayan hareket eder.

Yukarıdaki verilen şekil incelendiğinde, araba ilk başlangıçta 15 m/s hızla giderken, 5. saniyeden sonra hızını 10 m/s ye , 10. saniyeden sonra ise hızı 15 m/s'ye düşürmüştür. 15. saniyeden sonra ise araç durmuştur. Bu duruma göre aracın yavaşlayan hareket yaptığı söylenir.

Düzgün hızlanan harekette olduğu gibi aracın bulunduğu her nokta için a1, a2, a3 ivmelerini hesapladığımızda a = -1 çıkmıştır. Bu durumda İvme -zaman grafiğini şu şekilde çizebiliriz.

İvme-zaman grafiğini incelediğimizde, aracın aynı ivme ile yavaşladığı görülmektedir. Bu durumdaki hareketlere düzgün yavaşlayan hareket denir.

Kuvvet, cisimlerin hızını değiştiren etkidir. Fakat bir kuvvet, her cisimde aynı zamanda aynı hız değişimini gerçekleştirmez. Aynı büyüklükteki iki kuvvetten birisi bir sandalyeye diğeri futbol topuna aynı süre etki ettiğinde top sandalyeye göre daha fazla hız kazanacaktır. Yani sandalye küçük ivme kazanırken top büyük ivme kazanmış olacaktır.

Cisimlerin kazandıkları ivme, hem cisme etki eden kuvvetin büyüklüğüne hem de cismin cinsine bağlı olarak değişiklik gösterir. Kuvvet etkisi ile hareketlenen cisimlerin ivmeleri aynı olduğunda büyük kütleli cisme etkiyen kuvvet daha büyüktür.

Her hangi bir cismi, sırası ile F, 2F ve 3F kuvvetleri ayrı ayrı hızlandırdığında, bu cismin ivmesi sırası ile a, 2a ve 3a olur. Yani her defasında cismi hızlandıran kuvvetin, cismin kazandığı ivmeye oranı sabittir. Buradan şu formülü elde ederiz:

Buradaki sabit oran, cismin ilerleme hareketine karşı gösterilen direnci simgeler. Buna da cismin eylemsizlik kütlesi ismi verilir. Eylemsizlik kütlesi m ile gösterilir. Eğer eylemsizlik kütlesi büyürse bu kuvvetin cisme kazandırdığı ivme azalır. Yani bir F kuvveti m kütleli bir cisme a ivmesi kazandırırsa, 2m ve 4m kütleli cisimlere a/2 ve a/4 ivmelerini kazandırır.

Bu bilgilerden yola çıkarak Newton'un II Hareket Yasasını şu şekilde tanımlayabiliriz: Cismi ivmelendiren kuvvetin cisme kazandırdığı ivmeye oranı sabit ve cismin kütlesine eşittir. Formül olarak ise;

Yukarıdaki formülde geçen kavramları tablolaştıracak olursak;

	Kuvvet	İvme	Kütle
Sembol	F	a	m
Birim	newton	metre/saniye2	kilogram
Birimin kısaltması	N	m/s2	kg

Read more

Ortalama Hız ve Sabit Hızl Nedir? Konu Anlatımı

ORTALAMA HIZ
Hızın bir vektör olduğu bilindiğinden, ortalama hız, bir nesnenin başlangıç noktasından bitiş noktasına kadar yer değiştirmesinin zamana bölümü ile bulunur. Cisimler yer değiştirirken belirli bir süre geçer. Bu nedenle birim zamanda yapılan yer değiştirmeye hız denir. Formül olarak ifade edecek olursak;
Hız = Yer değiştirme / Geçen süre

Hız bir vektörel büyüklük olduğundan bir yönü vardır. Hızın SI'deki birimlerini tablo halinde gösterecek olursak;

	Zaman	Yer değiştirme	Hız
Sembol	t	x	V
Birim	saniye	metre	metre/saniye
Birimin kısa yazımı	s	m	m/s

Sabit Hızlı Hareket
Bir doğru boyunca, eşit zaman aralıklarında eşit miktarda yer değiştiren cisim sabit hızlıdır. Böyle bir cismin hareketine sabit hızlı hareket veya düzgün doğrusal hareket denir.

Örnek; Bir cisim doğrusal bir yolun 2/3'ünü saatte 20 m/s'lik hızla 20 saniyede giderken yolun diğer kısmını da 20 saniyede gidiyor. Yolun ikinci kısmında cismin hızı nedir? Cismin hız zaman grafiğini çiziniz.

İlk olarak cismin ilk 20 saniyedeki aldığı yolu bulmak gerekir.

Dx = V.Dt ise 20.20 = 400 metredir. Yolun 2/3'si 400 metre olduğuna göre 1/3'ü 200 metredir. Cisim bu yolu da 20 m/s'de aldığına göre hızı;

V = Dx/Dt ise 200/20 = 10 m/s olur. Bu verilere göre hız zaman grafiğini şu şekilde gösterebiliriz:

Yukarıdaki şekilde cisim 0-20 saniye aralığında 20 m/s hızla, 21-40 saniye alalığında ise 10 m/s hızla sabit şekilde hareket ettiğinden hız zaman grafiği bu şekilde oluşmuştur. 

Read more

Kombinasyon Nedir? Örnek Çözümlü Sorular ve Konu Anlatımı

n elemanlı bir kümesin r elemanlı bir alt kümesine n nin r li bir kombinasyonu denir.

Örneğin A = {a, b, c, d} 4 elemanlı bir kümenin üçlü kombinasyonları;

{a, b, c} , {a, b, d}, {a, c, d}, {b, c, d} olmak üzere 4 tanedir. Bunların her biri A nın üçlü bir kombinasyonudur.
n elemanlı bir kümenin r elemanlı kombinasyonlarının sayısı

simgeleri ile gösterilir. Bu sayı ise

olarak da yazılabileceğini görünüz.

n elemanlı r li kombinasyonlarının sayısı için şu dört eşitlik ve özelliği gösterebiliriz.


IV) r sayısı 0 dan başlayarak den küçük en büyük tam sayıya kadar değiştiğinde gitgide artan değer alır.

içinde gitgide azalan değerler alır. (r ile n-r değerlerinde ise eşit olmaktadır.)


ÖRNEK:
Herhangi üçü doğrusal olmayan 10 nokta kaç doğru belirtir?

ÇÖZÜM:
10 nun ikili kombinasyonları kadar doğru belirtilir. = 45

ÖRNEK :
Herhangi üçü doğrusal olmayan 10 noktayla köşeleri bu noktalar olan kaç üçgen çizilebilir?

ÇÖZÜM :
10 nun üçlü kombinasyonları kadar üçgen çizilebilir.



ÖRNEK :
Üçü bir doğru diğer dördü bir doğru üzerinde olan 7 nokta kaç doğru belirtir?

ÇÖZÜM:


Şekilde görüldüğü gibi 3 nokta bir doğru 4 noktada bir doğru üzerindedir.

Önce 7 noktadan

doğru geçer.

3 noktadan

doğru geçerdi ancak bu 1 doğru üzerindedir.

4 noktadan

doğru geçerdi ama şimdi 1 doğru geçiyor. O halde 21 – 3 + 1 – 6 + 1 = 14 doğru bulunur.
Pratikte d1 doğrusu üzerinde 3 nokta d2 doğrusu üzerinde 4 nokta var.
Bunlardan
3.4 = 12 doğru geçer. d1 ve d2 yi alırsak
12 + 1 + 1 = 14 doğru bulunur.


ÖRNEK :
Bir sınavda 12 soru sorulmuştur. Baştan 3 soruyu herkesin yapması zorunludur. Diğer sorulardan 7 tane seçerek yanıtlaması istenmektedir. sınava giren bir öğrenci bunu kaç değişik şekilde yapabilir?

ÇÖZÜM :
12 –3 = 9 sorudan 7 tane seçecektir.


değişik seçenek vardır.


ÖRNEK :
Birbirine paralel 5 doğru ile bunları kesen ve birbirine paralel 6 doğru çiziliyor. Bu doğrular kaç tane değişik paralel kenar oluşturur?

ÇÖZÜM :

Verilen doğrular şekilde olduğu gibi d1, d2, d3, d4, d5 ve a1, a2, a3, a4, a5, a6 olsun. Karşılıklı kenarları olan dörtgenler paralel kenar olduğu için paralellerden ikişer ikişer almanız gerekir. O halde paralel kenar sayısı


ÖRNEK :


ÇÖZÜM :
Yamuk, karşılıklı iki kenarı paralel diğer iki kenarı paralel olmayan dörtgendir. O halde yamuk sayısı,



ÖRNEK :
10 voleybol oyuncusundan belli biri kaptandır. Kaptan daima takımda bulunmak üzere 6 kişilik değişik kaç voleybol takımı kurulabilir?

ÇÖZÜM :
Biri her takımda bulunacağı için 9 oyuncudan 5 ini seçmek gerekir. O halde



ÖRNEK :
9 kişilik bir gruptan 5’i A, 4’ü B kentine kaç değişik biçimde gider?

ÇÖZÜM:
9 kişiden 5’i A kentine gider geriye kalan 4’ü B ye gider. O halde yalnız A kentine giden-lerin sayısını bulmak yeterlidir.



ÖRNEK :
10 kişilik bir gruptan 5’i A, 3’ü B ve 2’si C kentine kaç değişik biçimde gider?

ÇÖZÜM :



ÖRNEK :
C(n,2) = 45 ise n kaçtır?

(C(n,2) , n elemanlı ikili kombinasyonlarının sayısıdır.)
ÇÖZÜM:



ÖRNEK :
bir torbada 5 kırmızı, 12 Beyaz bilye vardır. Bu torbadaki bilyelerle 1 kırmızı 3 beyaz olmak üzere kaç değişik grup bilye elde edilir?

ÇÖZÜM :



ÖRNEK :
Bir sandıkta bulunan 12 ampulden 4 ü bozuktur. Bu sandıktan 1 i bozuk 3 ü sağlam olmak üzere kaç değişik grup oluşturulabilir?

ÇÖZÜM :
4 ü bozuksa 8 i sağlamdır. O halde,

Read more

4 İşlem Önceliği Nedir? Konu Anlatımı Örnek Sorular ve Cevaplar

1) Parantez var ise önce parantezin dışındaki üslü ifadeler daha sonra parantezin içindeki işlemler yapılır.

2) Çarpma ve bölme işlemi yapılır.

3) Toplama ve çıkarma işlemi yapılır.

4) Çok işlemlilerde işlem soldan sağa doğru yapılır.

Örnekler
1. 3 + (12-8:4):5 = ?

Çözüm


2. 18 : 6-[2 (5-2)+ 12: 4]+ 1 =?

Çözüm
3 - [ 2.3 + 3 ] + 1 = 3 - (9) + 1 = -5   dir.

Eğer birden fazla çarpma  veya bölme yan yana ise işlem soldan sağa doğru yapılır.

Örnek
24 : 6 . 2 => (24 : 6). 2 daha sonra 4 . 2= 8 şeklindedir.

Örnek
14x8+(2x4):2

Çözüm
parantez varsa önce o yapılır
-çarpma ve bölme eşit öncelikli olup toplama ve çıkarmadan önce yapılır.
-yukarıdakiler dikkate alınarak işlemler soldan sağa doğru yapılır.
14x8 + (2x4):2
=14x8 + 8:2
=112 + 4
=116

Örnek
(2+6)x5-(3+2)x7=?

Çözüm
 (8x5)-(5x7)=40-35=5


Değişme özelliği ve Birleşme Özelliği

Çarpma işlemi “x” veya “.” sembolü ile doğal sayılar ise “ IN ” sembolü ile gösterilir.

Üç doğal sayıyla yapılan bir toplama işleminde, toplananların herhangi ikisinin birleştirilerek önce toplanması, sonucu değiştirmez. Üç doğal sayının çarpımında, çarpanlardan herhangi ikisinin birleştirilerek önce çarpılması sonucu değiştirmez.


Dağılma Özelliği

Çarpma işleminin toplama ve çıkarma işlemleri üzerine dağılma özelliği kullanılarak yapılan işlemleri inceleyelim:
13 . 21 = 13 . (20 + 1) = 260 + 13 = 273
33 . 29 = 33 . (30-1) = 990 - 33 =957


Toplama, Çarpma İşlemlerinde 1 ve 0

Doğal sayılarla toplama işlemi yapılırken bir doğal sayının “0” ile toplamında elde edilen sonuç, sayının kendisine eşittir. Bu yüzden “0” toplama işleminin etkisiz elemanıdır.

Çarpma işleminde ise bir doğal sayının “0” ile çarpımı yine “0”dır. Dolayısıyla “0” çarpma işleminin yutan elemanıdır. “1” ise çarpma işleminin etkisiz elemanıdır.


İşlem Önceliği

Birden fazla işlemin olduğu durumlarda, hangi işlemin daha önce yapılacağı ayraçlarla belirtilir. İşlem sıraları ayraçlarla belirlenmemişse önce çarpma veya bölme, sonra toplama veya çıkarma işlemleri yapılır. Aynı önceliklere sahip işlemlerde sıra soldan sağa doğru takip edilir.

Read more

Halk Edebiyatı Genel Özellikleri Nelerdir?

Halk Edebiyatı Genel Özellikleri

HALK EDEBİYATI

Anonim Halk Edebiyatı	Aşık Edebiyatı	Tasavvuf (Tekke) Edebiyatı
Söyleyeni   belli olamayan, halkın ortak malı olan bir edebiyattır.	Aşk, doğa,   yiğitlik, ölüm vb. konuları ele alan, söyleyeni belli olan bir edebiyattır.	Dini –   tasavvufi konuları işleyen, tekkelerde gelişen bir edebiyattır.
Sözlü   geleneğe dayalıdır. Halk hikayelerinde eski destanların, şiirlerde ise sagu   ve koşukların etkileri açıkça görülür.	Bu   edebiyatın yaratıcıları usta-çırak ilişkisiyle yetişen gezginci aşıklardır.	13.yy’da   gelişmeye başlayan Tekke edebiyatının asıl kurucusu Türkistanlı Hoca Ahmet   Yesevi’dir.
Şiirlerde   hece ölçüsü kullanılmıştır. Nazım birimi dörtlüktür.	Hece   ölçüsünün genellikle 7, 8, 11’li kalıpları kullanılmıştır. Nazım birimi   dörtlüktür.	Yesevilik,   Babailik, Mevlevilik, Bayramilik, Bektaşilik gibi tarikatlarda gelişmiştir.
Daha çok   yarım ve cinaslı kafiyeye yer verilmiş, redifler bolca kullanılmıştır.	Yalın bir   dil kullanılmıştır. Söz sanatları çok azdır.	Allah aşkı,   Allah’a ulaşmanın yolu, dünyanın faniliği, nefsin öldürülmesi, insan sevgisi,   ölüm vb. konular işlenmiştir.
Eserlerde   yalın bir dil kullanılmıştır.	Şiirlerin   son dörtlüğünde şairin adı (mahlas) geçer.	Nazım   birimi dörtlüktür. En çok yarım uyak kullanılmıştır. Hem hece hem aruz   kullanılmıştır.
Aşk, doğa,   özlem, yiğitlik vb. konular işlenmiştir.	Şiirler saz   eşliğinde söylenir. Doğaçlama yoluyla oluşturulur.	Dil, yalın   olmakla birlikte Arapça ve Farsça’dan alınan tasavvuf terimlerine yer verilmiştir.
Türkü,   mani, ninni, bilmece,  tekerleme gibi   manzum türlerde; masal, atasözü, fıkra, halk hikayeleri gibi mensur türlerde   eserler söylenmiştir.	Divan   şiirinden etkilenen bazı şairler aruzla da şiirler yazmıştır. (Yunus Emre,   Aşık Ömer, Gevheri, Dertli, Seyrani…)	Söz   sanatları yok denecek kadar azdır. Şiirlerin çoğu ezgili (besteli)dir.
	Koşma,   semai, varsağı, destan başlıca nazım biçimidir.	İlahi,   nefes, nutuk, deme, şathiye, devriye başlıca nazım türleridir.
	Cönk: Aşık edebiyatı şairlerinin şiirlerinin toplandığı defterlere   denir. Bu defterler, şiir antolojisi niteliği taşır.	Ahmet   Yesevi, Gülşehri, Sultan Velet, Yunus Emre, Hacı Bayram Veli, Mevlana, Pir   Sultan Abdal, Eşrefoğlu Rumî, Aziz Mahmut Hüdai, Kaygusuz Abdal, Hacı Bektaşi   Veli…
	Karacaoğlan,   Köroğlu, Aşık Ömer, Gevheri, Dadaloğlu, Kayıkçı Kul Mustafa, Dertli,   Bayburtlu Zihni, Erzurumlu Emrah, Seyrani, Noksani, Ruhsati, Aşık Veysel,   Aşık Mahsuni Şerif…

Read more

Öyküleyici Anlatım Nedir? Hikaye Etme Örnekleri, Sorular ve Cevaplar

Öyküleyici Anlatım-Hikaye etme- İsim
Öyküleyici Anlatım (Hikâye Etme) – İsim (Ad) 
Hazırlık
Oduncu ile Ayı
Adamın biri bir dağa oduna gitmişti. Orada karşısına bir ayı çıkmıştı. Ayı iki ayağının üstüne kalkarak ona:
– Ey insanoğlu sizinle benim aramda bir ayrım var mı, diye sordu. Bundan sonra da bir armudun başına tırmandı. Fakat dal uçlarındaki olgun armutlara erişemiyor bu yüzden onları aşağıya bükerek kırıyor ve ağacı harap ediyordu.
Buna oduncunun canı sıkılmıştı. Ona:
– Koca oğlan, dedi. Gelecek yıl yine meyve verecek dalları niçin kırıyorsun?
Ayı :
– Karnımı doyurabilmek için, diye homurdandı. O zaman adam:
– Işte ayılarla insanlar arasındaki en büyük farklardan biri, diye cevap verdi. Siz bugünü düşünerek hareket edersiniz. Biz ise yarını…

Masaldaki olayı, mekânı, zamanı ve kişileri belirtiniz.
Olay: Ayı ile insan arasındaki fark anlatan bir kıssadan hisse
Mekan: Orman
Kişiler: Ayı ile oduncu

Masaldaki olay kim tarafından anlatılmaktadır?
Olaylar kahramanların dışında bir gözlemci tarafından anlatılmaktadır.

Masaldaki zamanı, mekânı ve kişileri değiştirerek masalı tekrar yazınız.
Değişirse olay örgüsü de değişir.

Başınızdan geçen veya şahit olduğunuz bir olayı yer ve zaman belirterek anlatınız.
Cevabı size kalmış..

Seyrettiğiniz filmlerde anlatıcı kimdir? İzleyici kimin gözüyle olaylara bakmalıdır?
Bu durum filmine göre değişmektedir. Kimi filmlerde herkes kendi açısından bakarken kimi filmlerde kahramanlardan biri anlatmaktadır durumu. İzleyici filmin durumuna göre değişebilmektedir.

Öyküleyici anlatımla yazılmış değişik türdeki metinleri bulup sınıfa getiriniz.
…
Sınıfa makale, hatıra ve deneme metinleri getiriniz.
…

Hürriyete Doğru

Şiir metnindeki belirginleştirilmiş sözcüklerin ortak özellikleri nedir?
Varlıkları ve kavramları karşılaması, yani isim (ad) olması.

Şiirdeki bu sözcükleri çıkardığımızda metin anlamlı bir bütün olur mu? Niçin?
Şiirdeki bu sözcükleri çıkardığımızda metin anlamlı bir bütün olmaz. Çünkü isimlerin taşıdığı anlamı cümlede taşıyan başka sözcük yoksa cümlenin ya anlamı değişir ya da -bu şiirde olduğu gibi- cümle anlamlı bir bütün olmaktan çıkar. 

Metnin ikinci bölümündeki aynı özelliğe sahip sözcüklerin altını çiziniz.
Heeeey!
Ne duruyorsun be, at kendini denize;
Geride bekleyenin varmış, aldırma;
Görmüyor musun, her yanda hürriyet;
Yelken ol, kürek ol, dümen ol, balık ol, su ol;
Git gidebildiğin yere.
Orhan Veli KANIK


Metin İnceleme
1. Metin
Hayat Ne Tatlı

2. Metin
Binlerce Güvercin

3. Metin
Fatih – Harbiye

1. 1.     Öyküleyici anlatımda anlatımın esas olduğunu da düşünerek okuduğunuz metinlerin hangi anla­tımla kaleme alındığını söyleyiniz. Bu metinlerin ortak özellikleri nelerdir? Açıklayınız.

1. Bu metinler öyküleyici anlatımla kaleme alınmıştır. Öyküleyici metinlerin ortak özellikleri şunlardır:

• Sanat metinleri öyküleyici anlatımla yazılır. (Hikâye, roman, masal, tiyatro, fabl, vs…)
• Öyküleyici anlatımda bir olayın olması şarttır.
• Olay, kişi, mekân ve zaman ortak öğelerdir ve olay örgüsünü oluşturmak için kullanılır.
• Olay kişiler arasında gelişir, bir zamanda oluşur, bir mekân içerisinde gerçekleşir ve bir anlatıcı tarafından anlatılır. Kişiler insan olabileceği gibi, onun yerine geçebilecek varlık ya da kavramlar da olabilir. Seçilen kişi ne olursa olsun kastedilen insandır.
• Öyküleyici anlatım “sanat metinlerinde” kullanılabileceği gibi “öğretici metinlerde” de kullanılabilir. (anı, gezi yazısı, makale, vs…)
• Öyküleyici anlatımlardaki olay yaşanmış veya yaşanması mümkün olan özellik gösterir, olay örgüsü ise tasarlanmış, hayal edilmiş bir olaydan hareketle gerçekleştirilen bir düzenlemedir.
• Öğretici metinlerde anlatıcı gerçek kişidir. Sanat metinlerinde ise anlatıcı kurmaca bir kişidir.
• Kurmaca metinlerde olay örgüsü, kurmaca olmayan metinlerde ise olay zinciri vardır.
• Olaylar birinci şahsın ağzından anlatılabilir. Anlatıcı olay kahramanlarından biridir.
• Olaylar üçüncü şahsın ağzından anlatılabilir. Olan biten her şey bir kamera sessizliğiyle izlenip anlatılır.
• Olaylar ilahi (tanrısal, hâkim) bakış açısıyla anlatılabilir. Yazar; tüm olay, zaman, kişi ve mekâna hâkimdir, anlatıcı her şeyi bilir.

1. 2.  Öyküleyici anlatımda olay, kişi, zaman, mekân ve anlatıcı ortak öğelerdir. Her öyküleyici an­latımda anlatılacak, nakledilecek veya gösterilecek bir olay veya olay örgüsü vardır. Buna göre oku­duğunuz hikâyelerdeki ortak öğeler nelerdir?

2. Bu metinlerde de olay, kişi, zaman ve mekân ortak öğelerdir.

1. 3.  Bir anlatıcının bir olayı veya birbiriyle ilişkili olayları anlatması veya nakletmesi sonucu or­taya çıkan anlatıma “öyküleyici anlatım’ denir. Buna göre metinlerden hareketle öyküleyici anlatımın ayırıcı özelliklerini yazınız.

3. Bu sorunun cevabı 1. Soruda ayrıntılı olarak verilmiştir.

1. 4.  Bir arada bulunmak zorunda olan en az iki kişinin veya iki kişi yerine geçen kavram veya var­lığın bireysel farklılıklar sebebiyle karşı karşıya gelmesi veya çatışması sonucu ortaya çıkan eyle­me “olay”; eylem zincirine de “olay zinciri” denir. Buna göre “Binlerce Güvercin” adlı metindeki ola­yı ve buna bağlı olarak meydana gelen olay zincirini belirtiniz. Olay ile olay zinciri arasındaki farkı tartı­şınız. Sonuçları maddeler hâlinde defterinize yazınız.

4. “Binlerce Güvercin” metnindeki ana olay; Ömer’in, güvercin almak için gerekli olan parayı babasının cebinden çalmasıdır. Buna bağlı olarak meydana gelen olay zinciri ise şöyledir:
-   Ömer’in çaldığı parayı, babasından dayak yeme korkusuyla tarla yolundaki bir taşın altına saklaması
-   Paranın çalındığının ortaya çıkması
-   Ömer’in parayı çalmadığını söylemesi üzerine teyzesinin oğlu Mustafa’yı zan altında bırakması
-   Suçsuz olan Mustafa’nın ağlayarak kendi köyüne dönmek istemesi
-   Ömer’in vicdan azabı çekmeye başlaması
-   Mustafa köyüne gitmek üzereyken Ömer’in suçunu itiraf etmesi
-   Ömer’in hastalanması
-   Mustafa’nın, Ömerlerin köyüne bir daha hiç gelmemesi
Bu metinde de görüldüğü üzere olay tektir; bu olaya bağlı olarak ortaya çıkan ve birbirini takip eden olaylar ise olay zincirinin oluşturur.

1. 5.  Öyküleyici anlatımlardaki olay yaşanmış veya yaşanması mümkün olan özellik gösterir, olay örgüsü ise tasarlanmış, hayal edilmiş bir olaydan hareketle gerçekleştirilen bir düzenlemedir. Buna göre metinlerdeki olayları ve olay örgüsünü belirtiniz. Olay ile olay örgüsü arasındaki farkı metinlerden ve Türk edebiyatı 9. sınıf 3. ünitesinden faydalanarak açıklayınız.

5.

5.Metinlerden hareketle kişilerin olaydaki işlevlerinin ne olduğunu tartışarak belirtiniz.
5..Kişiler, olayların gerçekleşmesindeki en önemli öğedir. Kişi, bir insan olabileceği gibi, hayvan ya da cansız bir varlık da olabilir. Her olay mutlaka en az bir kişi etrafında şekillenir. Temelinde kişi olmayan bir öyküleyici metin düşünülemez.

1. 6.  Metinlerde varlıkları ve kavramları karşılayan kelimelerden on tanesinin altını çiziniz. Bunlar çıkar­tıldığında anlamda bir değişme oluyor mu? Bu kelimelerin kullanılma nedenlerini açıklayınız.

6.
HAYAT NE TATLI
Hafız Nuri Efendi, kapının arkasından şemsiye­sini aldı, yavaşça sokağa çıktı. Neden? Bir işi mi var? Birini mi görecekti? Hiçbir işi yok. Hiç çıkma­sa da olabilirdi. Ancak çıkmış bulundu. Ayakları onu dört yol ağzına doğru götürdü. İki evin arasın­daki dar aralıktan, vagonların geçtiği görülüyor! Geçti, geçti, sonra birdenbire bitti.
Metindeki altı çizili kelimeler cümleden çıkarıldığında anlamda büyük değişmeler olmaktadır. Bu kelimeler, varlıkları ve kavramları karşılamak amacıyla kullanılmaktadır.

1. 7.  Metinlerdeki çoğul eki alarak birden fazla varlığı karşılayan isimleri belirtiniz. Bunların kullanılma nedenlerini açıklayınız. Tekil ve çoğul isimler metne ne kazandırmaktadır?

7..

Metin adı	Çoğul eki alan isimler
HAYAT NE TATLI	Ayakları, vagonların, bostanlara, marullara,   salatalara, iskemlelere, satıcıları, takunyalarını, takunyalarla
BİNLERCE GÜVERCİN	Güvercinler, elbiseleri, yiyecekleri,   güvercinlerini, ceplerini, hıçkırıklarını, gözleri, gözlerimi, dizlerini,   insanlar, kötülüklerden, seneler
FATİH-HARBİYE	Gözlerini

Çoğul isimlerin kullanılma nedeni, karşılanan varlık ya da kavramın sayısının çokluğunu göstermektir.

4. Metin
Oğlumuz

5. Metin
Anadolu

1. 8.    İsimler çokluk eki almadan da birden fazla varlığı ifade edebilir mi? Açıklayınız.

8. İsimler çokluk eki almadığı halde, yani biçim bakımından tekil göründüğü halde birden fazla varlığı ifade edebilir. Bu tür isimlere topluluk ismi denir.  “Deste, alay, sürü, kurultay, jüri, meclis, takım, ordu, demet” örneklerinde olduğu gibi, -ler eki kullanılmamıştır; fakat bu isimler birden fazla varlığı ifade etmektedir.

9. Şiirde geçen; birden fazla ağacın ismi olan “orman” kelimesi ile çoğul eki (-ler, -lar) almış olan isimleri, varlıkların sayısını ifade edişleri bakımından karşılaştırınız. Farklılıkları belirtiniz.
9.

Eller, atalar, kahramanlar, zamanlar,   krallar, düşmanlar, kuşlar, koçlar	Çoğul İsim	-ler,-lar çokluk ekini alarak çokluk   anlamı taşıyan ad.
Orman	Topluluk İsmi	Biçim bakımından tekil göründüğü   halde çokluk anlamı taşıyan ad.

10. Okuduğunuz metinlerden topluluk ismi örnekleri bulunuz. Bunların ifadeye ne kattıklarını belir­tiniz.
10. Hayat Ne Tatlı metninde mahalle kelimesi, Anadolu isimli şiirde orman kelimesi topluluk ismi olarak kullanılmıştır.

11. Şiirde geçen “Osmanlı” kelimesi bir özel isim olduğu hâlde getirilen -lar” çekim eki kesme işa­retiyle (‘) ayrılmamıştır. Bunun sebebini tartışınız. Sonuçlarını bildiriniz.
11. Özel isimlere getirilen –lar / -ler ekinde önce o özel isme bir yapım eki getirilirse kesme iaşreti kullanılmaz.

12. “Oğlumuz” adlı metinde geçen “Ömer” kelimesine eklenen “-cik” eki, kelimeye nasıl bir anlam katmıştır? Bu tür kullanımlar ortaya nasıl çıkmıştır? Açıklayınız.
12.  “-cik” eki Ömer kelimesine “küçülme” anlamı katmış ve dolayısıyla “Ömercik” kelimesi “Küçük Ömer” anlamına gelecek şekilde kullanılmıştır.

13. Dilde sayılı kelimelerle sayısız kavramları ifade etme zorunluluğu sebebiyle türemiş ve bir­leşik kelimeler kullanılır. Siz de 4. ve 5. metinlerdeki isimleri yapılarına göre ayırınız. Bunların özellikle­rini açıklayınız.
13.

	Basit isimler	Türemiş isimler	Birleşik isimler
OĞLUMUZ	Şubat, gecesi, babamın, kucağına, isim,   kamus, kâinat, kelime,  ikbaline,  layık, diş, annesine, mektebe, evden,   kabul, mukadder, oğul, çarşı, mahkûm, yaş, karımın, endişem, liseyi,   fakülteyi,  arada, aşkın,  perişan, dünyamız, odaların, tarzını,   evi,  serçe, yavrusu, gözün,   dallarda,   misafir, odayı, tasavvur,   annen, sesini, vicdan, azabı, elinden, hayat.	Gülüş, varlığına, sokak, bölünmeye, hırçınlıklar,   iştahsızlıklar, bahtsızlığı, döşeniş, uçmayı, düşündüğün, kardeşlerini,   okutacağından, burkulması, çaresizliğin.	Beşibirliğini.
ANADOLU	Osman’ın, yurdu, Tuğrul, eller,   milletimiz, ana, kucağıdır, soyunu, hudut, boyunu, ateş, oyunu, ataların,   ocağıdır, devlete, temel, meydanda, can yaylasında, silah, kahramanlar,   krallardan, taç, kuştan, sudan, düşmanlardan, öç, kuvvetin, ormanında,   kuşlar, çayırında, koçlar, tarlasında, altın, başak, gölgesinde, gam, Rıza,   canım, kurbandır, sinesinde, atan, anandır, vatandır, anamızın.	Konağıdır, Osmanlılar, kaynağıdır.	Anadolu.

14. Aynı cinsten ve genel özellikleri ortak olan varlıkların ve kavramların ortak adı cins isim; bir tek varlığa veya kavrama özet olarak verilen isimler ise özel isimlerdir. Buna göre metinlerdeki özel ve cins isimleri belirtiniz.
14.

	Cins isimleri	Özel isimler
OĞLUMUZ	Şubat, gecesi, babamın, kucağına, isim,   kamus, kâinat, kelime,  ikbaline,  layık, diş, annesine, mektebe, evden,   kabul, mukadder, oğul, çarşı, mahkûm, yaş, karımın, endişem, liseyi,   fakülteyi,  arada, aşkın,  perişan, dünyamız, odaların, tarzını,   evi,  serçe, yavrusu, gözün,   dallarda,   misafir, odayı, tasavvur,   annen, sesini, vicdan, azabı, elinden, hayat, gülüş, varlığına, sokak,   bölünmeye, hırçınlıklar, iştahsızlıklar, bahtsızlığı, döşeniş, uçmayı,   düşündüğün, kardeşlerini, okutacağından, burkulması, çaresizliğin.	Ömer, Ömercik.
ANADOLU	Yurdu, eller, milletimiz, ana,   kucağıdır, soyunu, hudut, boyunu, ateş, oyunu, ataların, ocağıdır, devlete,   temel, meydanda, can yaylasında, silah, kahramanlar, krallardan, taç, kuştan,   sudan, düşmanlardan, öç, kuvvetin, ormanında, kuşlar, çayırında, koçlar,   tarlasında, altın, başak, gölgesinde, gam, canım, kurbandır, sinesinde, atan,   anandır, vatandır, anamızın, konağıdır, kaynağıdır.	Osman’ın, Tuğrul, Osmanlılar, Anadolu, Rıza.

Anlama ve Yorumlama

1.etkinlik
Öyküleyici anlatımda bir anlatıcı bulunur. Sanat metinlerinde anlatıcı kurmaca kişi: öğretici öyküleyici metinlerde ise gerçek bir kişidir. Sanat metinlerinde anlatıcı üç temel bakış açısının birin­den hareketle olayı, mekânı, kişileri ve zamanı anlattır. Buna göre incelediğiniz sanat metinlerinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

	Binlerce Güvercin	Fatih Harbiye	Hayat Ne Tatlı
Anlatıcı olay kahramanlarından   birisidir. (1. şahıs ağzından anlatım)	X
Anlatıcı, olayın içinde olmayıp   sadece gözlemlenen yönlerini aktarmıştır. (3. şahıs   ağzından anlatım)			X
Anlatıcı, olayın içindeki   kahramanlardan birisi olmamasına rağmen kişilerin iç dünyaları dâhil her şeyi   bilmektedir. (Hâkim (ilahi) bakış   anlatımı)		X

2.etkinlik
Metindeki küçültme eklerinin altı çizili kelimelere kattığı anlamı belirtiniz.
Bebeciği:  küçültme anlamı
Çocuk­cağız:  acıma anlamı
Anneciğim:  sevgi anlamı
Kızcağızı: acıma anlamı


3.etkinlik
İnceleme bölümündeki ilk üç metinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

	Zaman	Mekân	Kişiler	Olay	Tema
1. Metin	Sabahtan akşama bir gün	İstanbul sokakları	Hafız Nuri Efendi,   Kavaf’ın Şükrü, Halil ve mahalleli	Hafız Nuri Efendi’nin   İstanbul sokaklarındaki bir günlük macerası	Hayatın tadı
2. Metin	Uzun günler	Köy, tarla, ev	Ömer, Mustafa, Ömer’in   babası ve annesi	Ömer’in, güvercin almak   bahanesiyle babasının cebinden para çalması ve sonrası	Son pişmanlık
3. Metin	Kısa bir an	Evin bir odası	Şinasi, Faiz Bey	Faiz Bey’in kızının eve   geç gelmesi	Hakikat

4.etkinlik
Devenin Yularını Çeken Fare

Masalın olay örgüsünü belirleyip şema hâlinde gösteriniz.

1. Farenin deveyi   yularından tutarak sürüklemesi		2. Farenin gurura   kapılması		3. Irmağı görünce   farenin durması ve utanması
6. Devenin fareye   nasihat etmesi		5. Farenin gerçeği   görmesi ve deveye yalvarması		4. Devenin, ırmağın   derinliğini

5.etkinlik
Ahmet Rasim’in “Şehir Mektupları” adlı eserinden alınan aşağıdaki metinden türemiş isim örnekleri bulunuz.
Çımacı, yaygınlaşmasından, isimlendirilmesi, dilekçe, sunulmasına, Sucu, Zeytinlik, çekici, ağırlığı.

Kelime türetme yöntemi dilimizin hangi yapı özelliğini gösterir? Tartışarak sonuçları belirtiniz.
Türkçe  sondan eklemeli bir dil olduğunu gösterir.

Aşağıdaki metinde bir kavramı karşılamak üzere en az iki kelimenin aralarına başka bir ke­lime kabul etmeyecek şekilde birleşmesiyle oluşmuş birleşik kelimelere örnekler bulunuz. Bun­ların ifadeye neler kazandırdığını açıklayınız.
Sarıyer’de, Beyler­beyi’nin, Pazarbaşı’nda, Bakırköy’de, Göztepe, Karakulak, Kayışdağı, Taşdelen.

Aşağıdaki metinde geçen özel ve cins isimlere örnekler bulunuz. Bunların metne neler ka­zandırdığını belirtiniz.

Cins isimleri	Özel isimler
Unvanının, hamallardan, renk, hakkında, karar, ismi, suyu, imza, deposunun, levha,  dikkat, su, can, gözü, yüzü, boyu, ateşi, kanı, başının, içi,   huyu, ismi.	Sarıyer’de,   Beyler­beyi’nin, Pazarbaşı’nda, Bakırköy’de, Göztepe, Karakulak, Kayışdağı,   Taşdelen, Monitör, Oryantal, Yakacık, Zeytinlik.

6.etkinlik
Kurmaca metinlerde olay örgüsü, kurmaca olmayan metinlerde ise olay zinciri vardır. Yuka­rıdaki tarihi metnin olay zincirini belirleyiniz.
1. Yavuz Sultan Selim’in, Kocaeli’nin bağ ve bahçelerinden geçmesi
2. Askerlerin izinsiz elma alıp almadığını kontrol etmek için orduyu durdurması
3. Yeniçeri ağasını yanına çağırarak askerlerin heybelerini arama emri vermesi
4. Askerlerin heybelerinden elma çıkmaması üzerine mutlu olması

Gerçek ya da gerçek dışı unsurlarla örgülenmiş olan öyküleyici metinlerde kime seslenilmektedir? “Devenin Yularını Çeken Fare” ve “Sefere Giderken” adlı metinlerden hareketle açık­layınız.
Okuyucuya seslenilmektedir. Her iki metinde de görüldüğü üzere okuyucuya ders verme amacı güdülmekte, toplumda kişilerin eksik görülen ahlaki davranışlarını tamamlamalarına yardımcı olmaya çalışılmaktadır.

Tarihî bir olayı anlatan “Sefere Giderken” metni ile “Devenin Yularını Çeken Fare” masalı­nı inceleyerek aşağıdaki tabloyu doldurunuz.

	Masal	Tarih
Metinde geçen olay,   zaman ve mekânın neler olacağını yazar kendisi kurgulamış ve bunları olay   örgüsü hâline getirerek anlatmıştır.	X
Yazar; var olan bir   olayı, zamanı ve mekânı bir olay zinciri hâlinde anlatmıştır.		X

7.etkinlik
Öyküleyici anlatımın hangi metin türlerinde kullanıldığını belirtiniz.
Olay anlatımının esas olduğu metinlerde (hikâye, roman, masal, fabl, anı, gezi yazısı…) çok yaygın olarak kullanılır. Ancak bazı öğretici metinlerde (tarihi metinler, makale, söyleşi, fıkra…) ve mülakat yazılarında da öyküleyici anlatım kullanılmaktadır. 

9.etkinlik
Aşağıdaki metinleri isimlerinin soyut- somut olması yönünden karşılaştırınız.

1.metin SOMUT	Duyu organlarımızla   algılayabildiğimiz (somut) varlıklar yoğun bir şekilde kullanılmıştır.	Salata, turp, jambon, turşu, sos,   ekmek, tabak, ressam, boya, insan, göz, elma, kayısı, erik, şekil, çiçek,   dil, kamçı, hıyar, şeker, hindi, but, reçel, bezelye, pilaki, omlet, ıspanak,   ciğer, yahni, yemek, tabak.
2.metin SOYUT	Duyu organlarımızla algılayamadığımız(soyut   ) kavramlar yoğun bir şekilde kullanılmıştır.	Kalp, sevinç, keder, vefasızlık,   ölüm, felaket, acı, ayrılık, gurbet, hasret, sıkıntı, refah, his.

12.etkinlik
Göstergelere uygun birleşik isim örnekleri bulunuz.

Birleşik ismin oluşum şekli	Birleşik isim örneği
İsim tamlaması	Aslanağzı, demiryolu, devekuşu,   keçiboynuzu, gökyüzü, ateşböceği, Çanakkale, Pamukkale, …
Sıfat tamlaması	Kırşehir, Uludağ, akarsu, bozkır,   sivrisinek, alabalık, akbaba, kırkayak, …
Bir isimle bir fiilin birleşmesi	Gecekondu, ateşkes, imambayıldı,   bilgisayar, …
İki fiilin birleşmesi	Çekyat, gelgit, uyurgezer, kapkaç,   biçerdöver, …

13.etkinlik
Han Duvarları

Şiirdeki öyküleyici anlatım unsurlarını bulunuz.

	Anlatıcı	Zaman	Mekân	Kişi
Han Duvarları	1.şahıs	- geçmiş zaman - şimdiki zaman	- yollar - han	Şair

14.etkinlik
Aşağıdaki metinde geçen isimlerin altını çiziniz.
Dönüş adlı romanda roman kahramanı Seyyit YILMAZ, kişiliğiyle ön plana çıkmıştır. Erzincan’ın Kemah ilçesinden İstanbul’a göç eden ve Narin Tekstilde, biraz da araya adam koyarak güç bela ge­ce bekçiliği işini bulan Seyyit YILMAZ, aslında Türk insanının tarım toplumundan sanayi toplumuna geçişinde yaşadığı bütün gelgitleri yansıtmaktadır.

Metindeki özel isimleri uygun başlıkların karşısına yazınız.
Sosyal statü adları: Türk
Kişi adları                  : Seyyit YILMAZ
Coğrafya adları        : Erzincan, Kemah, İstanbul
Kurum-kuruluş adları: Narin Tekstil
Eser adları                 : Dönüş

Ölçme ve Değerlendirme
A. Aşağıdaki yargıları doğru-yanlış (D/Y) şeklinde değerlendiriniz
(D)  Olaylar tema çerçevesinde meydana gelir.
(D)  Cins isimler bazen özel isim olarak kullanılabilir.
(Y)  Öyküleyici anlatımda kişi öğesi insan dışındaki varlıklardan olamaz.
(Y)  Psikolojik tasvirlerde genellikle somut isimler kullanılır.
(D)  Öyküleyici anlatımda zaman, mekân, kişi ve olay olmak üzere dört unsur vardır.
(D)  Varlıkların sayısının birden fazla olduğunu (- ler/lar) ekini kullanmadan da ifade edebiliriz.
(D)  üçüncü şahıs anlatımda anlatıcı olayı dışarıdan gözlemleyen birisidir.
(Y)  “Güneş, balçıkla sıvanmaz.” atasözünde “-çık” eki kelimeye küçültme anlamı katmıştır.
(Y)  Hâkim bakış açısında, anlatıcı olayın içerisinde bir kahramandır.
(Y)  Öykülemede olay her zaman kronolojik olarak ilerler.
(Y)  Öyküleyici anlatım, “öğretici metin” ve “sanat metinleri”nde kullanılır.
(Y)  Topluluk isimlerinin çoğulu yapılamaz.

B.  Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun şekilde doldurunuz.

• Olay zinciri ile olay örgüsü arasındaki fark: Olay örgüsü, kurmaca metinlerde; olay zinciri ise, kurmaca olmayan metinlerde vardır.
• Beş duyu organımızla algılayamadığımız varlıkların isimleri soyut isimdir.
• Özel isimlere gelen “-ler, -lar” eki kelimeye topluluk, aile, millet anlamı katarsa bitişik yazılır.

C.  Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız.
1.   Aşağıdaki türemiş isimlerin hangisinin kökü farklı bir kelime türüne örnektir?      
A) Birlik         B) Verim              C) Yazı   D) Uyku               E) Yorgun
CEVAP:A

2.      Solgun yüzünde kaygı taşır her geçen
I                                 II
Hep saz benizlidir, bu yıl eylül çocukları
III                IV                        V

Yukarıdaki dizelerde numaralandırılmış sözcüklerden hangisi isim görevinde değildir?
A) I.              B) II.                      C) III.                     D) IV.                    E) V.
CEVAP:A

3.   “Somut bir isim anlam genişlemesi yoluyla soyut anlam kazanabilir.”
Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin hangisinde böyle bir özellik vardır?
A)   Sabahın erken saatlerinde balık avlamaya gittiler.
B)   Bütün ağaçlar bahar aylarında güzelleşir.
C)   Batı Anadolu’nun bu küçük kasabası ol­dukça şirindir.
D)   Adam akşama kadar çalıştı, hâlâ yorulmadı.
E)    Dün akşam, ağzındaki baklayı nihayet çı­kardı.
CEVAP:E


4.    Sofraya hep birlikte otururduk. Tahtadan, yu­varlak bir yer sofrasına, ayaklarımızı altımıza alıp yan oturarak yaklaşırdık. Sofra örtüsünü dizlerimizin üzerine çekerdik. Babam bağdaş kurarak baş köşede otururdu. Beni sağına, kız kardeşimi de soluna alırdı. Karşısında an­nem otururdu. Babam, yemeğe başlamadan içimizden biri yanılıp da yemeğe uzanacak olursa hiç acımadan kaşığının tersini, uzanan elin sırtına indirirdi.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerin hangisinden yararlanılmıştır?
A)      Betimleme – öyküleme
B)   Öyküleme – örnek verme
C)   Betimleme – açıklama
D)  Açıklama – öyküleme
E)   Açıklama – örnek verme
CEVAP:A

5.    Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut bir isim mecaz anlama gelerek soyut an­lam kazanmıştır?
A)      Saçların beyazlayınca anlarsın gençliğinin kıymetini.
B)   Çok yorgun ve hasta olduğundan dünkü davete katılmadı.
C)   Kuraklıkta ağaçların bile yaprakları kavrul­muş, kararmıştı.
D)  Onun kafasında ne tilkiler dolaştığını sen asla tahmin edemezsin.
E)   Çok kitap okuyunca aklım karışıyor zih­nim yoruluyor.
CEVAP:D

6.    Çalışmalarımız sonuç verdi. Meler mi oldu? Ot bitmeyen bozkırlar, ipek gibi yumuşak topraklı ovalara dönüştü. Tarlalar, an kovan­ları gibi uğuldamaya başladı. Toprağın derin­liklerinde uyuyan sular yeryüzüne çıkarıldı. Kova kova süt veren inekler, kovan kovan bal veren arılar yetiştirildi. Sofraları, el ele verile­rek üretilen yiyecekler süsledi.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi yoktur?
A)  Benzetme sanatından yararlanma
B)   Öykülemeye başvurma
C)   Yinelemelere yer verme
D)  Betimleme yapma
E)  Tanık gösterme
CEVAP:E



7. Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisi farklı yolla oluşturulmuş bir birleşik isim­dir?
A)  Dağlardan her yaz kuşüzümü toplardık.
B)   Akşam olunca gökyüzünü sığırcıklar kap­lardı.
C)   Eskiden ebegümeci ilaç yapımında kulla­nılırmış.
D)  Bu şirin derede alabalıktan bol bir şey yok.
E)   Geceleri ateşböceği yakalamaya bayılırdık.
CEVAP:D

8. Kapıyı arkasından çekince açılan boşluğu doldurarak içeriye doğru yürüdü kar. Tüm bedeni birden kuşatarak… Sabaha değin sü­rüp doldurmuştu evin duldada kalan önünü. Kapının yarı boyuna çıkmıştı çığ. Rüzgâr kö­şe bucak dolaştı evi bir anda. Hemen çocuk­ların yataklarına giderek iyice bastırdı yorga­nı, başlarına değin çekerek. Sonra da küreği aldı, içeriye doğru göçen karları attı, ardından ahırın yolunu açmaya koyuldu.
Bu parçanın anlatımında aşağıdakilerden hangisi ağır basamaktadır?
A) Öyküleme
B) Tanımlama
C) Açıklama
D) Tanık gösterme
E) Karşılaştırma
CEVAP:A

9.   Aşağıdaki cümlelerin hangisinde somut isim kullanılmamıştır?
A)      Hepimiz şaşkın şaşkın, kıyıya yanaşmaya çalışıyorduk.
B)   Kürek çeken arkadaşlarımın yüzleri sıcak­tan kıpkırmızı olmuştu.
C)   Dibinde beyaz taşların parıldadığı bir koya yaklaştığımızı gördüm.
D)  Yukarıda küçük, tahta bir kulübe vardı.
E)   Zihnimde güzel hayaller canlandı birden.
CEVAP:E

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde çoğul isim kullanılmamıştır?
A)   Yolumuz bir gün onlara da uğrayacak.
B)   Yıllar birer hüzün kırışığı bırakıyor yüzler­de, gönüllerde…
C)   Dalgalar temiz sahillere hasret kalmıştı.
D)   Sizleri olaylara karışmamanız için uyarmıştım.
E)   Bu güzel insanlar niçin uzaklaşıyordu bu­ralardan.
CEVAP:A

11. Aşağıdaki cümlelerden hangisi tamamıyla isim olan sözcüklerden oluşmuştur?
A)      Su kenarları, duvar dipleri çocukların eğ­lence yerleriydi.
B)   Bu sokaklar onun çocukluğunun geçtiği yerlerdi.
C)   Önüne çıkan fırsatları dikkatle değerlendi­rerek bugüne geldi.
D)  Bu çocuklar birer altındır, bunu zamanla siz de anlayacaksınız.
E)    O. çok eski bir aile dostumuzun yakın akrabasıydı.
CEVAP:A


12. Korkmadım, korkmuyorum ölümden.
Siz çiçek getirin, yalnız çiçek getirin.
    Bu dizelerde kaç tane isim kullanılmıştır?
A) 1                           B) 2                          C) 3                        D) 4                       E) 5
CEVAP:C

13. Ekmeği bol eyledik / Acıyı bal eyledik
 I                                                     II
Sıratı yol eyledik / Geldik bugüne
III     IV                                            V
Yukarıdaki numaralandırılmış sözcüklerden hangisi isim değildir?
A) I.                B) II.                      C) III.                     D) IV.                    E) V.
CEVAP:B

14. “Soğuk, kelebek, rüya, heyet”
Aşağıdakilerden hangisi bu kelimelerin hepsi için söylenebilir?
A) Somut                  B) Tekil                  C) Cins                   D) Basit                    E) Soyut
CEVAP:C

Read more