ÖĞRETİCİ METİNLER
ANI
SAYFA 53
1. Anı, kelimesinin sizde
uyandırdığı çağrışımlar nelerdir?
2. Anılarınızı anlatmaktan veya
başkalarının anılarını dinlemekten hoşlanır mısınız? Niçin?
3. Bir olayı, onu yaşayan
kişinin ağzından dinlemek olayın inandırıcılığını etkiler mi? Düşüncelerinizi
açıklayınız.
Etkiler. Hem daha etkileyici
hem de inandırıcı olur.
1. METİN
BİR GÖNÜL ADAMI
1. ETKİNLİK
Anı
türünün özellikleri:
Sanat, bilim ve meslek
dallarında ün yapmış kişilerin kendi hayatını, yaşadığı dönemde başından
geçenleri veya tanık olduğu olayları kendi gözlem ve izlenimlerine bağlı kalarak
anlattığı yazı türüdür. Anı yazma, insanoğlunun yaşadığı, geride bıraktığı olay
ve olguları anlatma, başkalarıyla paylaşma ihtiyacından doğmuştur.
Anı
Türünün Özellikleri
1. Anı türünde amaç,
yaşanılanları başkalarıyla paylaşmaktır.
2. Tanınmış bilim, sanat ve
siyaset adamlarının kaleme aldığı anılar, onların hayatlarını ve dönemlerini
aydın¬latması bakımından önemlidir. Çünkü yaşanmakta olanı değil, yaşanmış olanı
anlatan anı türü, geçmişin tanığıdır.
3. İnsanların kendilerini
anlatırken ne kadar samimi ve gerçekçi olabileceklerini düşündüğümüzde anı
yaz¬manın zorluğu ortaya çıkacaktır.
4. Yazar, olayları kendi bakış
açısından anlatır.
5. Kimi anılarda yazar, geçmişi
yönlendiren olayları, ünlü sanatçı ya da politik kişileri anlatır. Önemli
kişilerin anlatıldığı anılara "anı portre" denir.
6. Yazar, anılarını yazarken,
anlattığı dönemle ilgili tüm yazılı kaynaklardan, canlı kaynaklardan, fotoğraf
gibi belgelerden yararlanır. Bu nedenle anı türündeki bir yazı tarih bilimine de
kaynak olur; fakat yazar, yazdık¬larını yüzde yüz belgelendirmek zorunda
değildir.
Anı türünde kullanılan anlatım
biçimleri nelerdir?
Öyküleyici, açıklayıcı,
betimleyici anlatım
Anıda dilin hangi işlevleri
kullanılır?
Göndergesel işlev, heyecana
bağlı işlev.
Anılarda hangi anlatıcı
vardır?
Kahraman anlatıcı
2. ETKİNLİK
Selim İleri “Bir Gönül Adamı”
adlı anısında yaşadıklarını günü gününe mi yoksa aradan zaman geçtikten sonra mı
yazmıştır? Bu yargıya nasıl vardığınızı metinden örnekler vererek
açıklayınız.
Aradan zaman geçtikten sonra
yazmıştır.
3. ETKİNLİK
“Bir Gönül Adamı” adlı anıda
olaylar kimin etrafında meydana geliyor? Metindeki cümlelerden örnekler
göstererek anlatıcının kim olduğunu belirtiniz. Metindeki anlatıcı ile metnin
yazarının aynı kişi olup olmadığını söyleyiniz.
Bir Gönül Adamı adlı anıda
olaylar Haldun Taner'in etrafında geçiyor. Yazar, Haldun Taner'i nerede, nasıl
tanıdığını anlatıyor sonra eserlerini ve sanatçı kişiliğini tanıtıyor.
Metnin anlatıcısı yazarın
kendisidir.
4. ETKİNLİK
İnsanın kendi bilgi ve
izlenimlerini doğrudan doğruya aktarması ifadeye neler kazandırır?
Düşüncelerinizi açıklayınız.
İnsanın kendi bilgi ve
izlenimlerini doğrudan doğruya aktarması anlatılanın içten, gerçekçi ve
inandırıcı olmasını sağlar.
5. ETKİNLİK
"Bir Gönül Adamı” adlı anıda
yazarın, Haldun Taner ve dönemin özellikleri ile ilgili izlenimleri nelerdir?
Sizce anılar yazıldıkları dönemle ilgili birer belge niteliği taşır mı?
Düşüncelerinizi nedenleriyle açıklayınız.
Metne göre Haldun Taner,
sanatçı dostlarını ziyaret eden ölçülü, ağırbaşlı ve nazik bir kişidir. Tiyatro
türünde yazdığı eserlerle döneminde tanınmış bir yazardır. Dönemin önemli
yazarları arasında Kemal Tahir; tiyatrocular arasında Muhsin Ertuğrul ve Ulvi
Uraz gibi isimler vardır.
Anılar yazıldıkları dönemin
sosyal ve siyasi özelliklerini yansıttıklarından belge niteliği taşır.
6. ETKİNLİK
Selim İleri "Bir Gönül Adamı”
adlı anısında kendi gözlem ve izlenimlerinin dışında hangi kaynaklardan
yararlanmıştır? Bu kaynaklardan yararlanarak Haldun Taner’le ilgili hangi
bilgileri aktardığını belirtiniz.
Selim İleri, bu metni yazarken
yararlandığı ilk kaynak kendi yaşantılarıdır.
Haldun Taner'le ilgili
yazılardan yararlanmış. (anı, fıkra, biyografi,eleştiri)
Haldun Taner'in yakın
çevresindeki insanlardan yararlanmış.
Dönemin yazar ve
edebiyatçılarından alıntılar yapmış.
Haldun Taner'le ilgili verilen
bilgiler:
Kemal Tahir'in yakın
arkadaşıdır.
Döneminde tanınmış bir tiyatro
yazarıdır.
yazarlar tarafından
beğenilir.
Dedikoduyu sevmeyen, ölçülü,
zarif bir insandır.
Hoşsohbettir.
Ömrünün sonlarında yeniden öykü
yazmayı denemiştir.
1966'da vefat etmiştir.
7. ETKİNLİK
Anı yazarlarının anlattıkları
olay kişi ve zamanla ilgili olarak hangi kaynaklardan yararlanabileceklerini
tartışınız. Ulaştığınız sonuçları açıklayınız.
Öncelikle kendi yaşantısı,
gözlem ve izlenimleri
Yazar, anılarını yazarken,
anlattığı dönemle ilgili tüm yazılı kaynaklardan yararlanır.
Canlı kaynaklardan
yararlanır.
Fotoğraf... gibi belgelerden
yararlanır.
Anı türündeki bir yazı tarih
bilimine de kaynaklık eder; fakat yazar, yazdıklarını yüzde yüz belgelendirmek
zorunda değildir.
sayfa 62
8. ETKİNLİK
"Cephe Yarıldıktan Sonra Büyük
Komutanın Verdiği Karar” ve “Erzurum ve Sivas Kongrelerinde Millî Hudut Tespit
Edilirken Türk Süngüsünün İşaret Ettiği Hat” adlı anılardan hareketle Atatürk'ün
kişilik özellikleri hakkında neler öğrendiğinizi belirtiniz. Metinde dönemin
hangi özelliklerinin anlatıldığını açıklayınız.
Bu metinlerde Atatürk'ün şu
kişilik özellikleri öne çıkmıştır:
İleri görüşlü
Risk almayı sever.
Olayların nedenini ve olası
sonuçlarını çok iyi tahmin eder.
En kötü durumda bile
umutsuzluğa kapılmaz.
Vatanını ve milletini sever ve
korur.
Bu metinde anlatılanlardan o
dönemde Anadolu'da bir milli mücadele sürecinin yaşandığını görüyoruz.
Metinlerde dönemin siyasi ve sosyal gelişmeleri yansıtılmıştır.
10. ETKİNLİK
“Bir Gönül Adamı”, “Cephe
Yarıldıktan Sonra Büyük Komutanın Verdiği Karar”, “Erzurum ve Sivas
Kongrelerinde Millî Hudut Tespit Edilirken Türk Süngüsünün İşaret Ettiği Hat”
adlı metinlerde yazarların; anlattıklarını belgelerle ifade etme, kanıtlama
gayreti içine girip girmediklerini belirtiniz. Anı yazarlarının anlattıklarını
kanıtlamak zorunda olup olmadıklarını tartışınız. Ulaştığınız sonucu
açıklayınız.
• İncelediğiniz metinlerden
hareketle anı yazılarının öğretici, bilgi verici metinler içerisinde yer alıp
almadığını belirtiniz.
Bu metinlerde anlatılan
olaylarla ilgili yer, zaman ve kişiler belirtilmiş. Yer, zaman ve kişiyi
belirtmek anının inandırıcı olması bakımından önemlidir. Anılar dönemin siyasi
ve sosyal olaylarını yansıttığı için belge niteliği kazanır; ancak anı yazarı
anlattıklarını kanıtlamak zorunda değildir.
Anılar, öğretici metinler
içinde yer alır.
Anı ( Hatıra
) Türü Özellikleri :
1 - Yaşanmakta olanı değil,
yaşanmış bir konuyu anlatır.
2 - İnsan belleğinde iz bırakan
olay ve olguları anlatır
3 - Tarihsel gerçeklerin
öğrenilmesine katkı yaptığı için tarihçilere ışık tutar.
4 - Tanınmış, bilim, sanat ve
politika adamlarının yaşamlarını çalışma ve
araştırmalarını anlatır.
5 - Yazarın unutulmasını
istemediği gerçekleri kalıcı kılar.
6 - Geçmiş birinci kişinin
ağzından kişisel yargılar ve yorumlarla verilir.
12. ETKİNLİK
“Bir Gönül Adamı” ve “Cephe
Yarıldıktan Sonra Büyük Komutanın Verdiği Karar” adlı anılarda hangi anlatım
türlerinin kullanıldığını belirtiniz. Bu anlatım türlerinin metnin yazılma
amacıyla ilişkisini açıklayınız.
Bu metinlerde öyküleyici ve
açıklayıcı anlatım türlerine ağırlık verilmiştir.
14. ETKİNLİK
Metnin yazılış amacını da
dikkate alarak incelediğiniz anılarda dilin hangi işleviyle kullanıldığını
belirtiniz.
Bu metinlerde dil ağırlıklı
olarak göndergesel işlevde kullanılmıştır.
Anı ve günlük türlerinin benzer
ve farklı yönlerinin tartışınız. Ulaştığınız sonuçları açıklayınız.
ANI
İLE GÜNLÜĞÜN BENZER VE FARKLI YANLARI
1 – Anı da günlük gibi bir
kişinin başından geçen gerçek yaşantılardan kaynaklanan yazı türüdür
.2- Günlük yaşanırken anı ise
yaşandıktan sonra yazılır
3 - Anılar, yazarların yaşlılık
çağlarında yazdıkları ve yaşamları boyunca karşılaştıkları olayları nesnel bir
şekilde ortaya koyan yazılardır Günlükler ise daha öznel, derin, içten ve ruhun
derinliklerinden kopup gelen Anlık duygu ve düşünceler hakimdir.
4 - Anı yazılarının anlatım
açısından kurgusal niteliklere sahip olduğunu da söyleyebiliriz Günlükler ise
kurgudan uzak yoğun düşüncelerin toplamıdır.
ANLAMA, YORUMLAMA
sayfa 64
6.
|
Haldun Bey ağırbaşlıydı, ölçülüydü,
zarifti.
|
Kişi
adı ile birlikte kullanılan unvanlar büyük harfle başlar.
|
|
……aktörlük
için yazılmış bir başyapıttır.
|
Baş
ile başlayan sıfat tamlaması yoluyla yapılan birleşik isimler bitişik
yazılır.
|
|
Haldun
Bey tiyatroyu galiba yazı sanatları içinden en yakını hissediyordu kendine.
|
Ses
türemesi olan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
|
|
Kendisi
de duygusallığına matematiğin sıkı düzenini denek
taşı yaptı
|
Bazı
birleşik sözcükler bitişik yazılır.
|
|
Galatasaray
Lisesinde Parasız
yatılı okudum
|
Kurum
ve kuruluş isimleri büyük harfle başlar, sununa getirilen ekler kesme işareti
ile ayrılmaz.
|
|
Ardından
Almanya’da ekonomi ve siyasal bilimler konusunda yükseköğrenim çabası
|
Öğretim
ve öğrenim sözcükleri ile yapılan birleşik isimler bitişik
yazılır.
|
|
Olumsuzlukları
elbette göz ardı etmiyordu.
|
Göz
ardı, kulak ardı gibi kalıplaşmış ifadeler ayrın yazılır.
|
|
Yirmi
altı
yaşındaydım
|
Sayı
isimleri ayrı yazılır.
|
|
Bir
gün Elmadağ’da Divan’ın önünde
karşılaşmıştık.
|
Kurum
ve kuruluş adları büyük harfle başlar, sonuna getirilen ekler kesme işareti ile
ayrılır.
|
|
“Zilli Zarife”yi Elhamra’da…
|
Lakaplar
büyük harfle yazılır.
|
|
16
Mart 1916’da
dünyaya gelmiş, İstanbul’da
|
Belirli
bir tarihi belirten ay ve gün isimleri büyük harfle
başlar.
|
|
…maneviyatı
kalmamış birtakım insanlardan başka, kuvvet
denecek kimse kalmamış.
|
Birtakım, birkaç, birçok gibi belgisiz
sıfatlar bitişik yazılır.
|
|
Malumunuzdur
ki Misak-ı Milli’yi en nihayet Ankara ‘da tespit
ettim
|
Kongre
isimleri büyük harfle başlar.
|
|
Kazım
Paşa
derhal Limon Von Sonders’le…
|
Özel
isme bağlı unvanlar büyük harfle başlar
|
|
Bunlar
askeri kıyafet taşıyan urban ve Bedevilerdi
|
Topluluk
isimleri büyük harfle başlar.
|
|
Gayriihtiyari
çekildiler,
emrettim.
|
Kalıplaşmış
bazı sözcükler bitişik yazılır
|
65
.SAYFA
ÖLÇME
VE DEĞERLENDİRME
A.
Aşağıdaki cümlelerde yargı doğru ise yay ayraç içerisine “D”, yanlış ise “Y”
yazınız.
•
Anılarda anlatıcı ile yazar aynı kişidir. (D )
•
Anılarda dil göndergesel işleviyle kullanılır. (D )
•
Anı yazılarında yazar nesnel olmak zorundadır. ( Y)
•
Anı yazarı anlattıklarını belgelemek zorundadır. ( Y)
B.
Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.
1.
Yaşanmakta olanı değil, yaşanılmışı anlatır anıcılar. İster istemez
belleklerinde kalanı yansıtırlar. Bunun için de geçmişin tanıklığını yapar
anılarını yazan kişiler. Anılarla tarih kesişir. Yalnız tarih değil anıların
yaşam öyküleriyle günlüklerle de iç içe girdiği durumlar vardır. Ancak bu
türlerden belirleyici yönleriyle ayrılır anı. Söz gelimi tarihlerde gördüğümüz
nesnellik, bilimsel doğruluk, anlatılan yer, zaman ve tarih göstererek yüzde yüz
kanıtlama gibi bir kaygı yoktur anılarda. Salt anlatıcısının yaşam serüveni
içine sıkışıp kalmamış, onun dışına çıkıp o dönemi yansıtmasıyla da yaşam öyküsü
ve öz yaşam öyküsünden ayrılır. Güncelere gelince günlüğün oluşması; günü gününe
saptanan olaylara, düşüncelere duygulara bağlıdır.
Bu
parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?
A)
Günlüklerin günü gününe yazıldığına
B)
Anı yazarının geçmişe tanıklık yaptığına
C)
Anılarda anlatılanların belgelenmek zorunda olmadığına
D)
Anıların yaşanılan dönemi yansıttıklarına
E)
Anı yazarının farklı kaynaklardan yararlandığına
2.
(I) Hep pencereden içeri bakıyorum. (II) Duvarda resimler. (III) Resimler eni
konu etkiliyor. (IV) Aslında resimler mi renkler mi? (V) Renkler fırtına gibi
esiyor.
Yukarıdaki
cümlelerin hangisinde mecazlı anlatım vardır?
A)
I B)
II C)
III D) IV E)
V
3.
Üstadı başında lacivert bir bere, sırtında kaşmir bir ceket, elinde makas,
bahçesinde bulurduk. Bir dal, bir gül keserken... Telaşsız, yumuşak adımlarla
gelir, pek ölçülü bir nezaketle misafirlerini karşılardı. Birinci katta
pencerelerine yapraklar değen büyük bir odada toplanırdık. Hayal ötesi bir çay
masası kurulurdu. Fakir mahallelerin sulh günlerinde bile tatmadığı, zengin
konakların artık unutmaya başladığı dünya nimetlerine kavuşurduk burada. Çay,
süt, sütlü kahve, kakao... Sonra peynirlerin her çeşidi. Reçeller, reçeller,
reçeller... Çilek, muz, menekşe kokulu fondanlar... Pastalar, şokolalı, kremli,
meyveli pastalar...
Yukarıdaki
parçada kullanılan anlatım türleri seçeneklerin hangisinde doğru
verilmiştir?
A)
Öyküleyici anlatım- betimleyici anlatım
B)
Öğretici anlatım- betimleyici anlatım
C)
Açıklayıcı anlatım- öğretici anlatım
D)
Öyküleyici anlatım- öğretici anlatım
E)
Tartışmacı anlatım- açıklayıcı anlatım
C.
Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayınız.
1.
Anı ve günce türleri arasındaki farklılıkları açıklayınız.
2.
Anı türünde anlatıcının kim olduğunu belirtiniz.
3.
Anı yazarı anlattıklarını belgelerle kanıtlamak zorunda mıdır?
Niçin?
CEVAPLAR:
1.
Anıda yaşananlar aradan belli bir zaman geçtikten sonra yazılır. Günlüklerde ise
yaşananlar sıcağı sıcağına aktarılır.
Anıda,
yaşananlar sıcağı sıcağına anlatılmadığı için yazar, duygusallıktan uzak bir
tavır alır. Olayları daha geniş boyutuyla değerlendirir. Bu bakımdan gerçeğe
daha yakındır. Anıda ise anlatılan olayların üzerinden fazla bir zaman geçmediği
için yazar, duygusal bir tavır takınır. Anlattıklarına kişisel yargılarını
fazlaca yansıtabilir.
2.
Anı türünde anlatıcı yazarın kendisidir.
3.
Yazar, anlattıklarını belgelerle kanıtlamak zorunda değildir. Yazar, belgelere,
canlı tanıklara başvurur ancak anlattıklarını kanıtlamak zorunda değildir. Kendi
gözlem ve izlenimlerini yansıtır.
ÖN HAZIRLIK
1. Çalıştığı alanda ün yapmış kişiler hakkında yazılmış
biyografiler bulup okuyunuz.
2. Atatürk ve Halil İnalcık hakkında yazılmış birer
biyografi bularak okuyunuz.
3. Siyaset, askerlik, bilim, sanat, edebiyat, spor
alanlarında tanınmış kişilerin hayatını konu alan bir film izleyiniz (“Akıl
Oyunları”, “Piyanist”, “Çağrı”, “Ali” vb.).
4. Bulunduğunuz çevrede biyografisini yazabileceğiniz
bir kişi belirleyiniz. Biyografisini yazmaya karar verdiğiniz kişi hakkında
bilgi ve belgeler toplayınız.
5. Biyografilerin kültür tarihindeki yerini ve önemini
araştırınız.
Biyografilerde yaşamları öğrenim hayatları, mücadeleleri
anlatılan örnek, tanınmış kişiler kendilerinden sonra gelen kuşaklara örnek
olacaktır.Böylece yeni nesiller bu insanların hayatlarından ders alacak ve
hayatlarına daha doğru bir şekilde yön vereceklerdir.
6. Monografi türünün özelliklerini
araştırınız.
Monografi:
Ünlü bir kimsenin hayatını, kişiliğini, eserlerini,
başarılarını ayrıntılarıyla ele alan veya bilimsel bir alanda özel bir konu ya
da sorun üzerine yazılan inceleme yazısına monografi (tek yazı) denir.
.jpg "Beyonce Bikinili Fotoğrafını Paylaştı")
