2013 - 2014 11. Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 54- 65 Soruları ve Cevapları ( Evrensel İletişim Yayınları )

 ÖĞRETİCİ METİNLER

ANI

SAYFA 53

1. Anı, kelimesinin sizde uyandırdığı çağrışımlar nelerdir?

2. Anılarınızı anlatmaktan veya başkalarının anılarını dinlemekten hoşlanır mısınız? Niçin?

3. Bir olayı, onu yaşayan kişinin ağzından dinlemek olayın inandırıcılığını etkiler mi? Düşüncelerinizi açıklayınız.

Etkiler. Hem daha etkileyici hem de inandırıcı olur.

1. METİN

BİR GÖNÜL ADAMI

1. ETKİNLİK

Anı türünün özellikleri:

Sanat, bilim ve meslek dallarında ün yapmış kişilerin kendi hayatını, yaşadığı dönemde başından geçenleri veya tanık olduğu olayları kendi gözlem ve izlenimlerine bağlı kalarak anlattığı yazı türüdür. Anı yazma, insanoğlunun yaşadığı, geride bıraktığı olay ve olguları anlatma, başkalarıyla paylaşma ihtiyacından doğmuştur.

Anı Türünün Özellikleri

1. Anı türünde amaç, yaşanılanları başkalarıyla paylaşmaktır.

2. Tanınmış bilim, sanat ve siyaset adamlarının kaleme aldığı anılar, onların hayatlarını ve dönemlerini aydın¬latması bakımından önemlidir. Çünkü yaşanmakta olanı değil, yaşanmış olanı anlatan anı türü, geçmişin tanığıdır.

3. İnsanların kendilerini anlatırken ne kadar samimi ve gerçekçi olabileceklerini düşündüğümüzde anı yaz¬manın zorluğu ortaya çıkacaktır.

4. Yazar, olayları kendi bakış açısından anlatır.

5. Kimi anılarda yazar, geçmişi yönlendiren olayları, ünlü sanatçı ya da politik kişileri anlatır. Önemli kişilerin anlatıldığı anılara "anı portre" denir.

6. Yazar, anılarını yazarken, anlattığı dönemle ilgili tüm yazılı kaynaklardan, canlı kaynaklardan, fotoğraf gibi belgelerden yararlanır. Bu nedenle anı türündeki bir yazı tarih bilimine de kaynak olur; fakat yazar, yazdık¬larını yüzde yüz belgelendirmek zorunda değildir.

Anı türünde kullanılan anlatım biçimleri nelerdir?

Öyküleyici, açıklayıcı, betimleyici anlatım

Anıda dilin hangi işlevleri kullanılır?

Göndergesel işlev, heyecana bağlı işlev.

Anılarda hangi anlatıcı vardır?

Kahraman anlatıcı

2. ETKİNLİK

Selim İleri “Bir Gönül Adamı” adlı anısında yaşadıklarını günü gününe mi yoksa aradan zaman geçtikten sonra mı yazmıştır? Bu yargıya nasıl vardığınızı metinden örnekler vererek açıklayınız.

Aradan zaman geçtikten sonra yazmıştır.

3. ETKİNLİK

“Bir Gönül Adamı” adlı anıda olaylar kimin etrafında meydana geliyor? Metindeki cümlelerden örnekler göstererek anlatıcının kim olduğunu belirtiniz. Metindeki anlatıcı ile metnin yazarının aynı kişi olup olmadığını söyleyiniz.

Bir Gönül Adamı adlı anıda olaylar Haldun Taner'in etrafında geçiyor. Yazar, Haldun Taner'i nerede, nasıl tanıdığını anlatıyor sonra eserlerini ve sanatçı kişiliğini tanıtıyor.

Metnin anlatıcısı yazarın kendisidir.

4. ETKİNLİK

İnsanın kendi bilgi ve izlenimlerini doğrudan doğruya aktarması ifadeye neler kazandırır? Düşüncelerinizi açıklayınız.

İnsanın kendi bilgi ve izlenimlerini doğrudan doğruya aktarması anlatılanın içten, gerçekçi ve inandırıcı olmasını sağlar.

5. ETKİNLİK

"Bir Gönül Adamı” adlı anıda yazarın, Haldun Taner ve dönemin özellikleri ile ilgili izlenimleri nelerdir? Sizce anılar yazıldıkları dönemle ilgili birer belge niteliği taşır mı? Düşüncelerinizi nedenleriyle açıklayınız.

Metne göre Haldun Taner, sanatçı dostlarını ziyaret eden ölçülü, ağırbaşlı ve nazik bir kişidir. Tiyatro türünde yazdığı eserlerle döneminde tanınmış bir yazardır. Dönemin önemli yazarları arasında Kemal Tahir; tiyatrocular arasında Muhsin Ertuğrul ve Ulvi Uraz gibi isimler vardır.

Anılar yazıldıkları dönemin sosyal ve siyasi özelliklerini yansıttıklarından belge niteliği taşır.

6. ETKİNLİK

Selim İleri "Bir Gönül Adamı” adlı anısında kendi gözlem ve izlenimlerinin dışında hangi kaynaklardan yararlanmıştır? Bu kaynaklardan yararlanarak Haldun Taner’le ilgili hangi bilgileri aktardığını belirtiniz.

Selim İleri, bu metni yazarken yararlandığı ilk kaynak kendi yaşantılarıdır.

Haldun Taner'le ilgili yazılardan yararlanmış. (anı, fıkra, biyografi,eleştiri)

Haldun Taner'in yakın çevresindeki insanlardan yararlanmış.

Dönemin yazar ve edebiyatçılarından alıntılar yapmış.

Haldun Taner'le ilgili verilen bilgiler:

Kemal Tahir'in yakın arkadaşıdır.

Döneminde tanınmış bir tiyatro yazarıdır.

yazarlar tarafından beğenilir.

Dedikoduyu sevmeyen, ölçülü, zarif bir insandır.

Hoşsohbettir.

Ömrünün sonlarında yeniden öykü yazmayı denemiştir.

1966'da vefat etmiştir.

7. ETKİNLİK

Anı yazarlarının anlattıkları olay kişi ve zamanla ilgili olarak hangi kaynaklardan yararlanabileceklerini tartışınız. Ulaştığınız sonuçları açıklayınız.

Öncelikle kendi yaşantısı, gözlem ve izlenimleri

Yazar, anılarını yazarken, anlattığı dönemle ilgili tüm yazılı kaynaklardan yararlanır.

Canlı kaynaklardan yararlanır.

Fotoğraf... gibi belgelerden yararlanır.

Anı türündeki bir yazı tarih bilimine de kaynaklık eder; fakat yazar, yazdıklarını yüzde yüz belgelendirmek zorunda değildir.

sayfa 62

8. ETKİNLİK

"Cephe Yarıldıktan Sonra Büyük Komutanın Verdiği Karar” ve “Erzurum ve Sivas Kongrelerinde Millî Hudut Tespit Edilirken Türk Süngüsünün İşaret Ettiği Hat” adlı anılardan hareketle Atatürk'ün kişilik özellikleri hakkında neler öğrendiğinizi belirtiniz. Metinde dönemin hangi özelliklerinin anlatıldığını açıklayınız.

Bu metinlerde Atatürk'ün şu kişilik özellikleri öne çıkmıştır:

İleri görüşlü

Risk almayı sever.

Olayların nedenini ve olası sonuçlarını çok iyi tahmin eder.

En kötü durumda bile umutsuzluğa kapılmaz.

Vatanını ve milletini sever ve korur.

Bu metinde anlatılanlardan o dönemde Anadolu'da bir milli mücadele sürecinin yaşandığını görüyoruz. Metinlerde dönemin siyasi ve sosyal gelişmeleri yansıtılmıştır.

10. ETKİNLİK

“Bir Gönül Adamı”, “Cephe Yarıldıktan Sonra Büyük Komutanın Verdiği Karar”, “Erzurum ve Sivas Kongrelerinde Millî Hudut Tespit Edilirken Türk Süngüsünün İşaret Ettiği Hat” adlı metinlerde yazarların; anlattıklarını belgelerle ifade etme, kanıtlama gayreti içine girip girmediklerini belirtiniz. Anı yazarlarının anlattıklarını kanıtlamak zorunda olup olmadıklarını tartışınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.

• İncelediğiniz metinlerden hareketle anı yazılarının öğretici, bilgi verici metinler içerisinde yer alıp almadığını belirtiniz.

Bu metinlerde anlatılan olaylarla ilgili yer, zaman ve kişiler belirtilmiş. Yer, zaman ve kişiyi belirtmek anının inandırıcı olması bakımından önemlidir. Anılar dönemin siyasi ve sosyal olaylarını yansıttığı için belge niteliği kazanır; ancak anı yazarı anlattıklarını kanıtlamak zorunda değildir.

Anılar, öğretici metinler içinde yer alır.

Anı ( Hatıra ) Türü Özellikleri :

1 - Yaşanmakta olanı değil, yaşanmış bir konuyu anlatır.

2 - İnsan belleğinde iz bırakan olay ve olguları anlatır

3 - Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine katkı yaptığı için tarihçilere ışık tutar.

4 - Tanınmış, bilim, sanat ve politika adamlarının yaşamlarını çalışma ve

araştırmalarını anlatır.

5 - Yazarın unutulmasını istemediği gerçekleri kalıcı kılar.

6 - Geçmiş birinci kişinin ağzından kişisel yargılar ve yorumlarla verilir.

12. ETKİNLİK

“Bir Gönül Adamı” ve “Cephe Yarıldıktan Sonra Büyük Komutanın Verdiği Karar” adlı anılarda hangi anlatım türlerinin kullanıldığını belirtiniz. Bu anlatım türlerinin metnin yazılma amacıyla ilişkisini açıklayınız.

Bu metinlerde öyküleyici ve açıklayıcı anlatım türlerine ağırlık verilmiştir.

14. ETKİNLİK

Metnin yazılış amacını da dikkate alarak incelediğiniz anılarda dilin hangi işleviyle kullanıldığını belirtiniz.

Bu metinlerde dil ağırlıklı olarak göndergesel işlevde kullanılmıştır.

Anı ve günlük türlerinin benzer ve farklı yönlerinin tartışınız. Ulaştığınız sonuçları açıklayınız.

ANI İLE GÜNLÜĞÜN BENZER VE FARKLI YANLARI

1 – Anı da günlük gibi bir kişinin başından geçen gerçek yaşantılardan kaynaklanan yazı türüdür

.2- Günlük yaşanırken anı ise yaşandıktan sonra yazılır

3 - Anılar, yazarların yaşlılık çağlarında yazdıkları ve yaşamları boyunca karşılaştıkları olayları nesnel bir şekilde ortaya koyan yazılardır Günlükler ise daha öznel, derin, içten ve ruhun derinliklerinden kopup gelen Anlık duygu ve düşünceler hakimdir.

4 - Anı yazılarının anlatım açısından kurgusal niteliklere sahip olduğunu da söyleyebiliriz Günlükler ise kurgudan uzak yoğun düşüncelerin toplamıdır.

ANLAMA, YORUMLAMA
sayfa 64
6.

Haldun Bey ağırbaşlıydı, ölçülüydü, zarifti.	Kişi adı ile birlikte kullanılan unvanlar büyük harfle başlar.
……aktörlük için yazılmış bir başyapıttır.	Baş ile başlayan sıfat tamlaması yoluyla yapılan birleşik isimler bitişik yazılır.
Haldun Bey tiyatroyu galiba yazı sanatları içinden en yakını hissediyordu kendine.	Ses türemesi olan birleşik sözcükler bitişik yazılır.
Kendisi de duygusallığına matematiğin sıkı düzenini denek taşı yaptı	Bazı birleşik sözcükler bitişik yazılır.
Galatasaray Lisesinde Parasız yatılı okudum	Kurum ve kuruluş isimleri büyük harfle başlar, sununa getirilen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.
Ardından Almanya’da ekonomi ve siyasal bilimler konusunda yükseköğrenim çabası	Öğretim ve öğrenim sözcükleri ile yapılan birleşik isimler bitişik yazılır.
Olumsuzlukları elbette göz ardı etmiyordu.	Göz ardı, kulak ardı gibi kalıplaşmış ifadeler ayrın yazılır.
Yirmi altı yaşındaydım	Sayı isimleri ayrı yazılır.
Bir gün Elmadağ’da Divan’ın önünde karşılaşmıştık.	Kurum ve kuruluş adları büyük harfle başlar, sonuna getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.
“Zilli Zarife”yi Elhamra’da…	Lakaplar büyük harfle yazılır.
16 Mart 1916’da dünyaya gelmiş, İstanbul’da	Belirli bir tarihi belirten ay ve gün isimleri büyük harfle başlar.
…maneviyatı kalmamış birtakım insanlardan başka, kuvvet denecek kimse kalmamış.	Birtakım, birkaç, birçok gibi belgisiz sıfatlar bitişik yazılır.
Malumunuzdur ki Misak-ı Milli’yi en nihayet Ankara ‘da tespit ettim	Kongre isimleri büyük harfle başlar.
Kazım Paşa derhal Limon Von Sonders’le…	Özel isme bağlı unvanlar büyük harfle başlar
Bunlar askeri kıyafet taşıyan urban ve Bedevilerdi	Topluluk isimleri büyük harfle başlar.
Gayriihtiyari çekildiler, emrettim.	Kalıplaşmış bazı sözcükler bitişik yazılır

65 .SAYFA

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A. Aşağıdaki cümlelerde yargı doğru ise yay ayraç içerisine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

• Anılarda anlatıcı ile yazar aynı kişidir. (D )

• Anılarda dil göndergesel işleviyle kullanılır. (D )

• Anı yazılarında yazar nesnel olmak zorundadır. ( Y)

• Anı yazarı anlattıklarını belgelemek zorundadır. ( Y)

B. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları yanıtlayınız.

1. Yaşanmakta olanı değil, yaşanılmışı anlatır anıcılar. İster istemez belleklerinde kalanı yansıtırlar. Bunun için de geçmişin tanıklığını yapar anılarını yazan kişiler. Anılarla tarih kesişir. Yalnız tarih değil anıların yaşam öyküleriyle günlüklerle de iç içe girdiği durumlar vardır. Ancak bu türlerden belirleyici yönleriyle ayrılır anı. Söz gelimi tarihlerde gördüğümüz nesnellik, bilimsel doğruluk, anlatılan yer, zaman ve tarih göstererek yüzde yüz kanıtlama gibi bir kaygı yoktur anılarda. Salt anlatıcısının yaşam serüveni içine sıkışıp kalmamış, onun dışına çıkıp o dönemi yansıtmasıyla da yaşam öyküsü ve öz yaşam öyküsünden ayrılır. Güncelere gelince günlüğün oluşması; günü gününe saptanan olaylara, düşüncelere duygulara bağlıdır.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisine değinilmemiştir?

A) Günlüklerin günü gününe yazıldığına

B) Anı yazarının geçmişe tanıklık yaptığına

C) Anılarda anlatılanların belgelenmek zorunda olmadığına

D) Anıların yaşanılan dönemi yansıttıklarına

E) Anı yazarının farklı kaynaklardan yararlandığına

2. (I) Hep pencereden içeri bakıyorum. (II) Duvarda resimler. (III) Resimler eni konu etkiliyor. (IV) Aslında resimler mi renkler mi? (V) Renkler fırtına gibi esiyor.

Yukarıdaki cümlelerin hangisinde mecazlı anlatım vardır?

A) I    B)  II      C)  III      D) IV        E) V

3. Üstadı başında lacivert bir bere, sırtında kaşmir bir ceket, elinde makas, bahçesinde bulurduk. Bir dal, bir gül keserken... Telaşsız, yumuşak adımlarla gelir, pek ölçülü bir nezaketle misafirlerini karşılardı. Birinci katta pencerelerine yapraklar değen büyük bir odada toplanırdık. Hayal ötesi bir çay masası kurulurdu. Fakir mahallelerin sulh günlerinde bile tatmadığı, zengin konakların artık unutmaya başladığı dünya nimetlerine kavuşurduk burada. Çay, süt, sütlü kahve, kakao... Sonra peynirlerin her çeşidi. Reçeller, reçeller, reçeller... Çilek, muz, menekşe kokulu fondanlar... Pastalar, şokolalı, kremli, meyveli pastalar...

Yukarıdaki parçada kullanılan anlatım türleri seçeneklerin hangisinde doğru verilmiştir?

A) Öyküleyici anlatım- betimleyici anlatım

B) Öğretici anlatım- betimleyici anlatım

C) Açıklayıcı anlatım- öğretici anlatım

D) Öyküleyici anlatım- öğretici anlatım

E) Tartışmacı anlatım- açıklayıcı anlatım

C. Aşağıdaki soruları sözlü olarak yanıtlayınız.

1. Anı ve günce türleri arasındaki farklılıkları açıklayınız.

2. Anı türünde anlatıcının kim olduğunu belirtiniz.

3. Anı yazarı anlattıklarını belgelerle kanıtlamak zorunda mıdır? Niçin?

CEVAPLAR:

1. Anıda yaşananlar aradan belli bir zaman geçtikten sonra yazılır. Günlüklerde ise yaşananlar sıcağı sıcağına aktarılır.

Anıda, yaşananlar sıcağı sıcağına anlatılmadığı için yazar, duygusallıktan uzak bir tavır alır. Olayları daha geniş boyutuyla değerlendirir. Bu bakımdan gerçeğe daha yakındır. Anıda ise anlatılan olayların üzerinden fazla bir zaman geçmediği için yazar, duygusal bir tavır takınır. Anlattıklarına kişisel yargılarını fazlaca yansıtabilir.

2. Anı türünde anlatıcı yazarın kendisidir.

3. Yazar, anlattıklarını belgelerle kanıtlamak zorunda değildir. Yazar, belgelere, canlı tanıklara başvurur ancak anlattıklarını kanıtlamak zorunda değildir. Kendi gözlem ve izlenimlerini yansıtır.

ÖN HAZIRLIK

1.    Çalıştığı alanda ün yapmış kişiler hakkında yazılmış biyografiler bulup okuyunuz.

2.    Atatürk ve Halil İnalcık hakkında yazılmış birer biyografi bularak okuyunuz.

3.    Siyaset, askerlik, bilim, sanat, edebiyat, spor alanlarında tanınmış kişilerin hayatını konu alan bir film izleyiniz (“Akıl Oyunları”, “Piyanist”, “Çağrı”, “Ali” vb.).

4.    Bulunduğunuz çevrede biyografisini yazabileceğiniz bir kişi belirleyiniz. Biyografisini yazmaya karar verdiğiniz kişi hakkında bilgi ve belgeler toplayınız.

5.    Biyografilerin kültür tarihindeki yerini ve önemini araştırınız.

Biyografilerde yaşamları öğrenim hayatları, mücadeleleri anlatılan örnek, tanınmış kişiler kendilerinden sonra gelen kuşaklara örnek olacaktır.Böylece yeni nesiller bu insanların hayatlarından ders alacak ve hayatlarına daha doğru bir şekilde yön vereceklerdir.

6.    Monografi türünün özelliklerini araştırınız.

  Monografi:

Ünlü bir kimsenin hayatını, kişiliğini, eserlerini, başarılarını ayrıntılarıyla ele alan veya bilimsel bir alanda özel bir konu ya da sorun üzerine yazılan inceleme yazısına monografi (tek yazı) denir.

Read more