10. Sınıf Edebiyat 1. Dönem 3. Yazılı Soruları ve Cevapları

1. Destansı öğelerin de yer aldığı 12 öyküden oluşan eser destandan halk hikâyeciliğine geçiş dönemi ürünüdür. Oğuz Türkçesi ile yazılmıştır. 15. yüzyılda yazıya geçirildiği sanılmaktadır. Nazım ve nesir karışımı bir anlatımla oluşturulan bu eserin el yazması bir nüshası Dresten’de, eksik bir nüshası da Vatikan’dadır.

Bu parçada sözü edilen eserin adı nedir?

2. Aşk hikâyelerinde ve uzun konuların işlendiği şiirlerde “mesnevi” nazım şeklinin kullanılmasının nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) Aruz kalıplarının çok zengin olması.

B) Şairlerin mesnevi nazım şeklini çok sevmiş olması.

C) Her beyti kendi içinde kafiyeli olduğundan uyak sıkıntısı çekilmemesi.

D) Mesnevilerin sıradan bir nazım şekli olması.

E) İran şairlerinin bu nazım şeklini tercih etmeleri.

3. Aşağıdakilerden hangisi, doğal destanların özelliklerinden biri değildir?

A) Konusu bir ulusun yaşamı ile ilgilidir.

B) Dili, ana dilin en güzel şeklidir.

C) Uzun soluklu olağanüstü olaylarla yüklüdür.

D) Okuyanları tarafından kaleme alınmıştır.

E) Konuları savaş, göç, doğal afetlerdir.

4. “Yuğ” denilen ölüm törenlerinde ölen kişilerin arkasından onun dürüstlüğünün, iyiliğinin ve ahlâkının, faziletinin anlatıldığı şiirlerdir. Hece ölçüsü, dörtlük birimi ve yarım kafiye ile söylenir. Divan edebiyatında mersiye adını alır bu şiirler.

Bu parçada sözü edilen edebiyat ürününün adı nedir?

5. Aşağıdakilerden hangisi Türkler’in İslamiyet’i kabulünden sonra oluşmuş bir Türk destanıdır?

A) Ergenekon Destanı B) Göç Destanı

C) Oğuz Kağan Destanı D) Köroğlu Destanı

E) Şu Destanı

6. 11 yüzyılda yazılmış olan eser sadece bir sözlük olmayıp İslamiyet öncesi Türk edebiyatını, Türk tarihini, coğrafyasını, folklorunu, mitolojisini aydınlatan bir ansiklopedi özelliği taşımaktadır. Yabancılara Türkçe’yi öğretmen amacıyla yazılmıştır. Kitapta 7500 Türkçe sözcüğün Arapça karşılığı verilirken atasözleri, ağıtlar, şiirler ve destan parçaları da bu eserde yer almıştır.

Bu paragrafta sözü edilen eserin ve yazarının adını yazınız.

7. “Hakikatlerin eşiği” anlamındadır. XII. Yüzyılda Edip Ahmet Yüknekî tarafından aruz vezniyle mesnevi tarzında yazılmıştır. Didaktik bir eserdir; cömertlik, ilim, doğruluk gibi konular işlenir. Bir ahlâk ve öğüt kitabı niteliğindedir.

Yukarıda tanıtılan eserin adı nedir?

8. 1069 yılında Karahanlı hükümdarı Buğra Han’a sunulan bu yapıtta adalet, saadet, devlet ve akıl kavramları hayali kişilerle sembolleştirilerek devlet yönetimi, toplumsal yaşamın nasıl olması gerektiği anlatılmıştır. Aruz ölçüsüyle ve mesnevi biçiminde yazılan bu yapıtta dörtlüklere de yer verilmiştir. Türk edebiyatında ilk siyasetnâme olarak da kabul edilir.

Bu parçada özelliklerinden söz edilen yapıtın ve yazarının adını yazınız.

9. Yüzyıllar boyunca Tekke şiirinin önderi sayılmış, şiirleriyle kafalara ve gönüllere Türkçe ile seslenmiştir. Tasavvuf akımını, taşkın ve gür lirizmi ile halka yansıtmıştır. Aruzla da şiirler yazmakla birlikte, genellikle heceyi kullanmıştır. Bu şiirlerde kullanılan ana tema, Tanrı aşkı ve insan sevgisidir. “Risalet’ün Nushiyye” ve “Divan” iki önemli eseridir.

Yukarıda özellikleri bahsedilen şair kimdir?

10. Aşağıdaki gruplardan hangisi tamamıyla Türk destanlarından oluşmaktadır?

A) Şu – Oğuz Kağan – Bozkurt – Türeyiş – Ergenekon

B) Oğuz Kağan – Kalevala – Ergenekon – Göktürk – İlyada

C) Oğuz Kağan– Alp Er Tunga – Türeyiş – Bozkurt – İlyada

D) Ergenekon – Kalevala – Alp Er Tunga – Türeyiş – Şu

E) Şehname – Oğuz Kağan – Ergenekon – Bozkurt – Göç

11. Gazel ve mesnevi ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Gazelde aşk ve güzellik konusu; mesnevide ise öğretici, dinî, ahlâki konular işlenir.

B) Gazellerin kafiye örgüsü aa / ba / ca... şeklindedir, mesnevide her beyit kendi arasında kafiyelidir.

C) Gazel aruzun uzun kalıplarıyla, mesnevi ise kısa kalıplarıyla yazılır.

D) Gazelde beyitler arasında konu birliği olmayabilir; mesnevide vardır.

E) Gazelde beyit sayısı sınırlı değildir, mesnevide ise beyit sayısı sınırlıdır.

12. Aşağıdaki özelliklerden hangisi Dede Korkut Hikâyeleri için söylenemez?

A) Dede Korkut Hikâyeleri, Dede Korkut tarafından yazılmıştır.

B) Dede Korkut Hikâyeleri, İslamiyet öncesi toplumsal yaşam hakkında bilgi veren önemli bir yapıttır.

C) İslamiyet öncesi Türkçe’nin özellikleri hakkında bize ışık tutmaktadır.

D) Destandan halk hikâyeciliğine geçişin ilk örneğidir.

E) Dede Korkut Hikâyeleri, hikâye-masal özelliği gösterir.

13.

Yolcuyum bir kuru yaprak misali

Rüzgârın önüne kapılmışım ben

Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Cinas B) Teşbih C) Telmih

D) Mecaz-ı mürsel E) Tezat

14. Din ve devlet büyüklerini övmek için yazılan şiir, aşağıdakilerden hangisidir?

A) Gazel B) Kaside C) Mesnevi

D) Şarkı E) Rubaî

15. Aşağıdaki cümleleri okuyunuz. Cümledeki bilgi doğruysa “D”, yanlışsa “Y” yazınız. (2+2+2+2+2=10 P)

a) (...) Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kültürel değişim, dinî değişim, coğrafi değişim ile lehçe ve şive ayrılıkları etkili olmuştur.

b) (...) İslamiyet’ten önceki yazılı kaynaklar günümüze kadar ulaşmıştır.

c) (...) Sözlü edebiyat ürünleri ortaya çıktıkları dönemde yazıya geçirilmiştir.

d) (...) Koşuklar coşkun bir ifadeyle söylenir.

e) (…) Tasavvufta önemli olan Allah aşkıdır. Buna da beşerî aşk denir.

16. Aşağıdaki kavramları tasavvufî düşünceye göre tanımlayınız. (2+2+2+2+2=10 P)

Maşuk:

Saki:

Mutasavvıf:

Tekke:

İnsan-ı Kâmil:

Lâle-hadler kıldılar gül-geşt-i sahrâ semt semt

Bâğ u râgı gezdiler idüp temâşâ semt semt

Bâkî

Açıklaması: Lâle gibi al yanaklı güzeller kırın her yönünü dolaşıp çiçek seyrine çıktılar. Her yanı seyrederek bahçeyi, çimenliği gezdiler.

S. 17. Yukarıdaki şiir hangi nazım şekli ile yazılmıştır? Bu nazım şeklinde kullanılan nazım birimi, ölçü, uyak örgüsü ve konu hakkında bilgi veriniz. (2+1+1+2+4= 10 P)

Nazım şekli:

Nazım birimi:

Ölçü:

Uyak örgüsü:

Konu:

S. 18. Aşağıdaki cümlede noktalı yeri doldurunuz.

Halk edebiyatında koşma, Divan edebiyatında gazel, Tasavvuf edebiyatında ise ………….. lirik şiir kabul edilir.

Gazelin son beyitine ………….. denir.

S. 19. Aşağıdaki cümlede noktalı yerleri doldurunuz.

Tamamı manzum olan ……………. ………………… 400.000 mısradan fazladır ve dünyanın en uzun destanıdır.

S. 20. Aşağıdakilerden hangisinde nazım biçimi ve türlerinin kullanıldığı edebiyat dönemi yanlış gösterilmiştir?

A) Gazel – Divan edebiyatı

B) Koşma – Âşık edebiyatı

C) İlahi – Tekke edebiyatı

D) Mesnevi – Divan edebiyatı

E) Semai – Tekke edebiyatı

21. Anadolu’nun fethini ve bu mücadelenin kahramanlarını anlatan İslâmî Devir Türk destanı hangisidir?

A) Manas B) Şehname C) Yaratılış

D) Danışmendname E) Oğuz Kağan

CEVAPLAR

1. Dede Korkut Hikayeleri

2. C) Her beyti kendi içinde kafiyeli olduğundan uyak sıkıntısı çekilmemesi.

3. D) Okuyanları tarafından kaleme alınmıştır.

4. Sagu

5. D) Köroğlu Destanı

6. Divan-ı Lügat’it Türk – Kaşgarlı Mahmut

7. Atabet’ül Hakayık

8. Kutadgu Bilig – Kaşgarlı Mahmut

9. Yunus Emre

10. A) Şu – Oğuz Kağan – Bozkurt – Türeyiş – Ergenekon

11. E) Gazelde beyit sayısı sınırlı değildir, mesnevide ise beyit sayısı sınırlıdır.

12. A) Dede Korkut Hikâyeleri, Dede Korkut tarafından yazılmıştır.

13. B) Teşbih

14. B) Kaside

15.

a) (D) Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasında kültürel değişim, dinî değişim, coğrafi değişim ile lehçe ve şive ayrılıkları etkili olmuştur.

b) (D) İslamiyetten önceki yazılı kaynaklar günümüze kadar ulaşmıştır.

c) (Y) Sözlü edebiyat ürünleri ortaya çıktıkları dönemde yazıya geçirilmiştir.

d) (D) Koşuklar coşkun bir ifadeyle söylenir.

e) (Y) Tasavvufta önemli olan Allah aşkıdır. Buna da beşerî aşk denir.

16. Aşağıdaki kavramları tasavvufî düşünceye göre tanımlayınız. (2+2+2+2+2=10 P)

Maşuk: Allah (sevilen)

Saki: İlahi aşk şarabını sunan mürit.

Mutasavvıf: Tasavvufu benimseyen ve onun ilkelerine bağlı olarak düşünen ve yaşayan kişilerdir.

Tekke: Tasavvuf okullarına denir.

İnsan-ı Kâmil: Nefis mertebelerini tamamlayıp kemale ulaşmış kişi.

S. 17.

Nazım şekli: Gazel

Nazım birimi: Beyit

Ölçü: Aruz ölçüsü

Uyak örgüsü: aa, ba, ca, da… şeklindedir

Konu: Aşk, ayrılık, hasret, ölüm, şarap ve tabiat güzellikleri gibi lirik konuların işlendiği şiir türüdür.

S. 18. Aşağıdaki cümlede noktalı yeri doldurunuz.

Halk edebiyatında koşma, Divan edebiyatında gazel, Tasavvuf edebiyatında ise İlahi lirik şiir kabul edilir.

Gazelin son beyitine makta denir.

S. 19. Aşağıdaki cümlede noktalı yerleri doldurunuz.

Tamamı manzum olan Manas Destanı 400.000 mısradan fazladır ve dünyanın en uzun destanıdır.

S. 20. E) Semai – Tekke edebiyatı

S. 21. C) Danışmendname