10. Sınıf Dil ve Anlatım 2. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları

1) Aşağıdaki cümlelerde verilen yargılar doğru ise “D“ yanlış ise “Y“ yazınız. (10p)

* Açıklayıcı betimlemede amaç sanat yapmaktır. ( )

* Coşku ve heyecana bağlı anlatımın bir diğer adı da lirik anlatımdır. ( )

* ‘Tahta kaşık’ söz grubu bir sıfat tamlamasıdır. ( )

* Öyküleyici anlatımda olay, kişi, mekân ve zaman gibi ortak öğeler bulunur. ( )

* ‘Dalgakıran’ sözcüğü isim+fiilden oluşmuş bir birleşik isimdir. ( )

2) Aşağıdaki noktalı yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız. (10p)

* İsim tamlamaları ………………………….. oluşurken; sıfat tamlamaları …………………………….. oluşur.

* ‘Başarıda zirveyi yakalayabilmek için çok çalışmalıyız.’ cümlesindeki ‘zirve’ sözcüğü hem ……….... isim;

hem ……..…… isim ; hem de …………. olarak kullanılmıştır.

‘Her sabah, gözlerimi gökyüzünden gelen paslı seslerin gıcırtısıyla açıyorum. Sanki binlerce çelik gibi makaslar, gökyüzünün lacivertliğini doğramak için durmadan açılıp kapanarak, havada cehennemi bir

gürültü ile çakıyor. Bulutlarsa bir araya toplanmış, sınırsız bir neşe içinde sokaktan çekilen el

ayağa karşı galibiyetlerini kutluyorlar.”

3) Yukarıdaki metinden aşağıda istenenlere uygun örnekler bulup karşılarına yazınız. (8p )

İnsandan doğaya aktarma:

Duyular arası aktarma:

Ad aktarması:

Benzetme:

4) "Bu" sözcüğü, aşağıdaki dizelerin hangisinde tür bakımından ötekilerden farklıdır? (3p)

A) Kolay değil bu dünyadan ayrılmak

B) "Bu taşındır" diyerek Kâbe’yi diksem başına

C) Bu gelmiş miydi sen orada resimleri tutarken

D) Gönlüm bu sevincin heyecanıyla kanatlı

E) Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

5) ‘Çekim eki almış her sıfat adlaşmıştır.’

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki sözcük bu kurala örnek gösterilebilir? (3p)

A)Dersin sonuna kadar güzellik tartışıldı.

B)Yüzü yaralı olan, hemen ameliyata aldılar

C)Yeniler buna şiddetle karşı çıkıyordu.

D)Kalabalığın içinden biri yavaşça yanımıza sokuldu.

E)Çamurla kaplı, daracık yoldan yürüyüp oraya vardık

6) “ En koyu umutsuzluğum içinde, bu umutsuzluğu aşmanın yollarını ardım. Bunu da iyiliğimden, herkesten daha üstün ruhlu olduğumdan yapmış değilim. Ama ben doğuştan içimde taşıdığım bir sezgi ışığına bağlıyım. Bu sezgiyle insanlar, binlerce yıldır, en büyük acıların içinde bile yaşamayı, sevmesini bilmişlerdir.”

Yukarıdaki metinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz. (8p)

Soyut isim		Tekil isim
Somut isim		Çoğul isim
Basit isim		Belirtili ad tamlaması
Türemiş isim		Belirtisiz ad tamlaması

7) Aşağıdaki metinde geçen sıfatların hepsini bularak çeşitleriyle birlikte altına yazınız. (14p)

‘Şehrin gürültüsünü bırakıp şu dağlara tırmanan büyük dağcılar; yolda birkaç çobanla karşılaşmıştı. Çobanlarla süren kısa sohbetlerinden akıllarında, onların ilerideki tepenin zirvesinde bulunduğunu söylediği iki köşk kalmıştı. Çobanlar fazla önemli bilgi vermemişti. Dağcılar ise merak içindeydi. O dağ başına hangi zenginler kendilerine ikişer köşk yaptırmış olabilirdi? Bu kafalarından geçen ikinci soruydu herhalde. Lakin bütün ekip öteki sorunun cevabını düşünüyordu…. Kaç kişi cevabı düşünmezdi?’

8) Öykü, roman gibi nesre dayalı anlatım türlerinde kaç tür anlatıcı(bakış açısı) vardır? Kısaca açıklayınız. (10p)

9) Mehmet Akif Ersoy’un ‘Bülbül’ adlı şiiri hangi olaydan ötürü yazılmıştır? Açıklayınız. (9p)

10) Okuduğunuz kitabın yazarı hakkında bilgi verip eserlerini maddeler halinde yazınız. (10p)

11) Betimleyici anlatımın özelliklerini yazıp kaç çeşidi olduğunu ve bu çeşitlerin özelliklerinin neler olduğunu yazarak açıklayınız. (15p)

NOT: Süre 40 dakikadır. Yazım ve noktalama puanlamaya dâhildir. BAŞARILAR DİLERİM

AKIN DOĞAN

Türk Dili ve Edb. Öğrt.

10. SINIF

DİL VE ANLATIM DERSİ 2. DÖNEM 1. YAZILI SORULARI CEVAPLARIDIR

Adı - Soyadı: Sınıfı: No:

SORULAR

1) Aşağıdaki cümlelerde verilen yargılar doğru ise “D“ yanlış ise “Y“ yazınız. (10p)

* Açıklayıcı betimlemede amaç sanat yapmaktır. (Y)

* Coşku ve heyecana bağlı anlatımın bir diğer adı da lirik anlatımdır. (D)

* ‘Tahta kaşık’ söz grubu bir sıfat tamlamasıdır. (Y)

* Öyküleyici anlatımda olay, kişi, mekân ve zaman gibi ortak öğeler bulunur. (D)

* ‘Dalgakıran’ sözcüğü isim+fiilden oluşmuş bir birleşik isimdir. (Y)

2) Aşağıdaki noktalı yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız. (10p)

* İsim tamlamaları iki isimden oluşurken; sıfat tamlamaları bir sıfat bir isimden oluşur.

* ‘Başarıda zirveyi yakalayabilmek için çok çalışmalıyız.’ cümlesindeki ‘zirve’ sözcüğü hem soyut isim;

hem tekil isim ; hem de cins isim olarak kullanılmıştır.

‘Her sabah, gözlerimi gökyüzünden gelen paslı seslerin gıcırtısıyla açıyorum. Sanki binlerce çelik gibi makaslar, gökyüzünün lacivertliğini doğramak için durmadan açılıp kapanarak, havada cehennemi bir

gürültü ile çakıyor. Bulutlarsa bir araya toplanmış, sınırsız bir neşe içinde sokaktan çekilen el

ayağa karşı galibiyetlerini kutluyorlar.”

3) Yukarıdaki metinden aşağıda istenenlere uygun örnekler bulup karşılarına yazınız. (8p )

İnsandan doğaya aktarma: Bulutlar sınırsız bir neşe içinde galibiyetlerini kutluyorlar

Duyular arası aktarma: Paslı seslerin gıcırtısı görme – işitme

Ad aktarması: El ayak (insanlar için)

Benzetme: Şimşekler çelik makasa benzetilmiş

4) "Bu" sözcüğü, aşağıdaki dizelerin hangisinde tür bakımından ötekilerden farklıdır? (3p)

A) Kolay değil bu dünyadan ayrılmak

B) "Bu taşındır" diyerek Kâbe’yi diksem başına

C) Bu gelmiş miydi sen orada resimleri tutarken

D) Gönlüm bu sevincin heyecanıyla kanatlı

E) Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.

5) ‘Çekim eki almış her sıfat adlaşmıştır.’

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük bu kurala örnek gösterilebilir? (3p)

A)Dersin sonuna kadar güzellik tartışıldı.

B)Yüzü yaralı olan, hemen ameliyata aldılar

C)Yeniler buna şiddetle karşı çıkıyordu.

D)Kalabalığın içinden biri yavaşça yanımıza sokuldu.

E)Çamurla kaplı, daracık yoldan yürüyüp oraya vardı.

6) “ En koyu umutsuzluğum içinde, bu umutsuzluğu aşmanın yollarını ardım. Bunu da iyiliğimden, herkesten daha üstün ruhlu olduğumdan yapmış değilim. Ama ben doğuştan içimde taşıdığım bir sezgi ışığına bağlıyım. Bu sezgiyle insanlar, binlerce yıldır, en büyük acıların içinde bile yaşamayı, sevmesini bilmişlerdir.”

Yukarıdaki metinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz. (8p)

Soyut isim	umutsuzluk	Tekil isim	ışık
Somut isim	insan	Çoğul isim	insanlar
Basit isim	acı	Belirtili ad tamlaması	aşmanın yolları
Türemiş isim	doğuş	Belirtisiz ad tamlaması	sezgi ışığı

7) Aşağıdaki metinde geçen sıfatların hepsini bularak çeşitleriyle birlikte altına yazınız. (14p)

‘Şehrin gürültüsünü bırakıp şu dağlara tırmanan büyük dağcılar; yolda birkaç çobanla karşılaşmıştı. Çobanlarla süren kısa sohbetlerinden akıllarında, onların ilerideki tepenin zirvesinde bulunduğunu söylediği iki köşk kalmıştı. Çobanlar fazla önemli bilgi vermemişti. Dağcılar ise merak içindeydi. O dağ başına hangi zenginler kendilerine ikişer köşk yaptırmış olabilirdi? Bu kafalarından geçen ikinci soruydu herhalde. Lakin bütün ekip öteki sorunun cevabını düşünüyordu…. Kaç kişi cevabı düşünmezdi?’

Niteleme Sıfatı : Büyük, kısa, önemli / İşaret Sıfatı : Bu,şu,o, öteki / Soru Sıfatı : Hangi, kaç

Belgisiz Sıfat : Birkaç, bütün / Sayı Sıfatları : İki (Asıl s.s.) - ikinci (Sıra s.s.) ikişer (Üleştirme s.s.)

8) Öykü, roman gibi nesre dayalı anlatım türlerinde kaç tür anlatıcı(bakış açısı) vardır? Kısaca açıklayınız. (10p)

Hâkim (İlahi) Anlatıcının Bakış Açısı:Anlatıcı, anlatılanların tamamını bilen bir varlıktır. Kahramanların gizli konuşmalarını, kafalarından ve gönüllerinden geçeni anlatır. Zaman zaman kendi yorumlarını ekleyebilir, açıklamalarda ve yargılarda bulunabilir.

Kahraman (Ben, 1.Şahış) Anlatıcının Bakış Açısı: Bu durumda anlatıcı, kahraman neyi görüyor, ne biliyor, ne düşünüyorsa onları dile getirir, olayları ve varlıkları kahramanın gözünden anlatır. Anlatıcı metinin içinde yer alır ve ancak şahıslar kadar bilir.

Müşahit (3.Şahıs) Anlatıcının Bakış Açısı: Bu durumda anlatıcı, şahıs kadrosunun dışındadır ve hareketin sadece bir şahididir. Anlatıcı, şahısların duygularını, düşüncelerini, niyetlerini bilmez, sadece bir kamera gibi onların hareketlerini, davranışlarını izler ve yansıtır.

9) Mehmet Akif Ersoy’un ‘Bülbül’ adlı şiiri hangi olaydan ötürü yazılmıştır? Açıklayınız. (9p)

‘Bülbül’ şiiri Bursa’nın düşman tarafından işgal edilmesi üzerine yazılmıştır. Bu elim olaydan Mehmet Akif kendi ve milletin duyduğu derin üzüntüyü anlatmıştır.

10) Kitap sorusu olup herkesin cevabı ayrı ayrı değerlendirilecektir. (10p)

11) Betimleyici anlatımın özelliklerini yazıp kaç çeşidi olduğunu ve bu çeşitlerin özelliklerinin neler olduğunu yazarak açıklayınız. (15p)

BETİMLEYİCİ ANLATIM (TASVİRLEME)

Özellikleri:
1. Betimlemeler açıklayıcı ve sanatsal betimleme olmak üzere ikiye ayrılır.
2. Kişinin iç dünyasını anlatan betimlemelere tahlil (ruhî portre) denir.
3. Kişinin dış görünüşünü anlatan betimlemelere simgesel betimleme denir.
4. Roman, hikâye, tiyatro, gezi yazısı, Şiir gibi türlerde kullanılır.
5. Kelimenin yan ve mecaz anlamlarına yer verilebilir.

TASVİRÎ ANLATIM (BETİMLEME) ÇEŞİTLERİ

Sanatsal Betimleme:
1.İzlenim kazandırmak amacıyla yazılır.
2.Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulur.
3.Ayrıntılar sübjektif olarak verilir.
4.Amaç sanat yapmaktır.

Açıklayıcı Betimleme:
1.Bilgi vermek amacıyla yazılır.
2.Genel ayrıntılar üzerinde durulur.
3. Ayrıntılar objektif (olduğu gibi)olarak verilir.
4.Amaç sanat yapmak için değil, bir konu hakkında bilgi vermektir.
5. Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar üzerinde durulmaz.
6.Betimlenecek varlığa kişisel duygu ve düşünceler katılmaz.

NOT: Süre 40 dakikadır. Yazım ve noktalama puanlamaya dâhildir.