|
19. YÜZYILDA OSMANLI
DEVLETİ
| ||||
|
Fransız
İhtilali ve Sonuçları
|
Sırp ve Yunan
İsyanları
|
Mısır ve
Boğazlar Sorunu
|
Kırım Savaşı
(1853-1856)
|
1877-78
Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)
|
|
Nedenleri:
1-Krallık
rejiminin baskısı ve yönetimdeki bozukluk
2-Halkın;
soylular, rahipler, burjuvalar ve köylüler olmak üzere sınıflara
ayrılması
3-Fransız
aydınlarından Monteskiyö, J.J. Russo, Volteir gibi filozofların
etkisi
4-Amerika’da
bağımsızlık mücadelesinin sonunda insan haklarıyla ilgili bir bildiri
yayınlanası
5-İngiltere’de
Manga Carta ile başlayan demokratikleşme sürecinin sonunda pek çok hak ve
özgürlüklerin elde edilmesi
6-İngiltere ile
yapılan Yedi Yıl Savaşlarının maliyeyi olumsuz yönde
etkilemesi
7-Sarayda aşırı
israf ve lüksün hüküm sürmesi
8-Giderleri
karşılamak için halka ağır vergilerin konulması
1789’da Etajenaro Meclisi’nde halk, meclisin kontrolünü ele geçirdi. Kral
meclisi basmak isteyince halk ayaklanmış. Bastil Hapishanesi’ni basarak siyasi
suçluları serbest bırakmışlardır.
Sonuçları:
1-Eşitlik,
hürriyet, adalet, egemenlik, demokrasi gibi kavramlar ortaya
çıktı.
2-Yeni Çağ sona
erdi, Yakın Çağ başladı.
3-Mutlak Monarşi
yerine egemenliğin halktan geldiği ilkesi kabul edildi.
4-İnsan Hakları
Evrensel Beyannamesi yayınlandı.
5-Avrupa
devletleri Fransız İhtilali ile yayılan fikirlerin ülkelerine de sıçramaması
için Fransa ile mücadele ettiler. (İhtilal Savaşları)
6-Milliyetçilik
fikrinin yayılması sonucu çok uluslu imparatorluklar
parçalandı.
Fransız
İhtilali’nin Osmanlı Devletine Etkileri
İhtilal sonucunda yapılan milliyetçilik akımının etkisi
ile Balkanlar’da önce Sırplar daha sonra Rumlar olmak üzere bir çok millet
ayaklanma başlattı. Bunun sonucunda bütün Balkan ülkeleri Osmanlıdan
koptu.
Fransız İhtilalinin Osmanlı Devleti’ne olumlu
etkileri de olmuştur. En büyük etkisi demokratikleşme ve anayasacılık
hareketlerinin Osmanlı toplumunda yayılmaya başlamasıdır. Yargı güvencesi,
eşitlik, vatandaşlık hakları gibi demokrasinin temel ilkeleri önce Osmanlı
aydınları daha sonra ise toplum arasında yayılmaya başladı.
Osmanlıda fermanların ilanında ve meşrutiyetin kabulünde
etkili olmuştur.
|
A- Sırp
İsyanı
Nedenleri:
1-Gerileme ve
dağılma döneminde Avrupa’ya yapılan seferlerde Sırp topraklarının savaş alanı
haline dönmesi
2-Osmanlı
Devleti’nin merkezi idaresinin zayıflaması
3-Fransız
İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik ve bağımsızlık ilkelerinin
etkisi,
4-Avusturya ve
Rusya’nın Balkanları kontrol altına almak için buradaki azınlıkları Osmanlı’ya
karşı kışkırtması
5-Sırbistan’da
görev yapan yeniçerilerin halka kötü davranması,
Bunların sonucunda 1804’te Kara Yorgi öncülüğünde ilk isyan çıkmıştır.
Sonuçları:
1-Sırplar Edirne
Antlaşması ile iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlıya bağımlı oldular
(1829).
2-Berlin
Antlaşması ile Sırbistan tam bağımsızlığını kazandı (1878).
Not: Osmanlı
Devleti’nde milliyetçilik akımlarından etkilenerek bağımsızlık için ilk isyan
eden ilk toplum Sırplardır.
B-Yunan
İsyanı
Nedenleri:
1-Milliyetçilik
akımının etkisi
2-Etnik-i Eterya
Cemiyeti’nin kurulması (1814)
3-Rusya, Fransa
ve İngiltere’nin Rumları kışkırtması
4-Osmanlı
Devleti’nin zayıflamış olması
Rusya’nın desteğini alan Etnik’i Eterya, Eflak ve Boğdan da isyanı
başlattı (1820). Osmanlı Devleti Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa’nın yardımı ile
isyanı bastırdı.
Fransa, İngiltere, Rusya birleşerek Yunanistan’a bağımsızlık verilmesini
istediler. II. Mahmut’un bunu kabul etmemesi üzerine üç devletin donanması,
Navarin Limanı’nda Osmanlı donanmasını yaktılar (Navarin Baskını 1827).
Rusya’nın da doğu ve batıda ilerlemesi üzerine zor durumda kalan Osmanlı Devleti
Edirne Antlaşması’nı imzaladı (1829).
Edirne
Antlaşmasının Maddeleri:
1-Osmanlı
Devleti, Yunanistan’ın bağımsızlığını tanıyacak
2-Sırbistan iç
işlerinde bağımsız, dış işlerinde Osmanlıya bağlı olacak
Not:Rumlar Osmanlı
Devletinden ayrılarak bağımsız olan ilk millet olmuştur.
|
II. Mahmut, Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Paşa’ya Mora
isyanını bastırsa Mora ve Girit valiliklerini vaat etmişti. Ancak Yunanistan’ın
Edirne Antlaşması ile bağımsız olması üzerine, Mora valiliği Mehmet Ali Paşa’ya
verilememiştir. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa, II. Mahmut’tan Mora valiliğine
karşılık Suriye valiliğini istemiştir. II. Mahmut’un bunu kabul etmemesi üzerine
Mehmet Ali Paşa isyan etmiştir.
Mehmet Ali Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır
Ordusu, Suriye’yi ele geçirmiş ve Kütahya’ya kadar ilerlemiştir.
Zor durumda kalan II. Mahmut, Rusya’dan yardım istemek
zorunda kalmıştır. Rus ordu ve donanması İstanbul önlerine gelince, bu durumdan
İngiltere ve Fransa rahatsız olmuştur. Bunun üzerine İngiltere ve
Fransa harekete geçerek, II. Mahmut ile Mehmet Ali Paşa arasında Kütahya
Antlaşması’nın imzalanmasını sağlamışlardır.
Kütahya
Antlaşması (1833)
Bu antlaşmayla, Mehmet Ali Paşa’ya Suriye ve Girit valiliği, oğlu
İbrahim Paşa’ya da Adana valiliği, ek olarak verilmiştir.
Antlaşmaya rağmen Mehmet Ali Paşa’ya güvenemeyen II. Mahmut, Rusya’nın
desteğini sağlamak için Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması’nı
yaptı (1833).
Hünkar İskelesi
Antlaşması’nın Maddeleri:
1-Osmanlı Devleti
bir saldırıya uğrarsa Rusya, asker yardımı yapacak fakat
masraflarını Osmanlı karşılayacak
2-Rusya saldırıya
uğrarsa Osmanlılar, Boğazlar’ı kapatacak
3-Antlaşma 8 yıl
yürürlükte kalacak
Not: Böylece ilk
kez boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.
Rusya’nın
desteğini alan II. Mahmut, Mehmet Ali Paşa’ya haddini bildirmek için Mehmet
Paşa’ya savaş açtı. Yapılan Nizip Savaşı’nı (1839), Osmanlı ordusu kaybetti. Bu
arada II. Mahmut ölmüş yerine oğlu Abdülmecit tahta
geçmiştir.
Hünkar iskelesi Antlaşması’na göre Rusya’nın yardım etmesinden çekinen
İngiltere, Mısır sorununu uluslar arası bir konferansa çekti. Fransa hariç
Avrupa’nın büyük devletlerinin katıldığı, Londra Protokolü imzalandı (1840).
Londra
Protokolü Maddeleri:
1-Suriye, Adana,
Girit, Cidde, Osmanlı’ya geri verilecek
2-Mısır Osmanlıya
yıllık vergi verecek
3-Mısır hukuken
Osmanlı Devleti’nin olacak, yönetimi Mehmet Ali Paşa’ya verilecek
Not: Böylece Mısır
Sorunu halledilmiş oldu.
Mısır Sorununu halleden Avrupalı Devletler tekrar bir araya gelerek
Londra Boğazlar Sözleşmesi’ni (Londra antlaşması 1841) imzaladılar.
Londra Boğazlar
Sözleşmesinin Önemi:
1-Boğazlar
uluslar arası bir statü kazandı
2-Boğazlar sorunu
çözüldü.
3-Boğazların
savaş gemilerine kapatılması ile Rusya’nın Akdeniz’e inmesi
önlendi.
Not: Mısır Sorunu
başlangıçta bir iç sorun iken sonraları dış sorun haline dönüştü.
Not:
Osmanlı
Devleti’nin kendi valisi ile bile başa çıkamayacak güçte olduğu ortaya
çıktı.
|
Nedenleri:
1-Rusların,
İstanbul ve Boğazlara yerleşmek ve Balkanlarda kendisine bağlı devletler kurmak
istemesi
2-Rusların,
kutsal yerlerde Ortodokslar lehine bazı haklar elde etmek
istemesi
3-Rusya’nın
isteklerini Osmanlı Devleti’ne kabul ettirebilmek için Prens Menkiçof’u
olağanüstü yetkiler ile İstanbul’a göndermesi
Rus ordularının Osmanlı topraklarına girmesi ile savaş başladı. Rus
donanması, Sinop Limanına baskın yaparak Osmanlı donanmasını Yaktı (Sinop
Baskını 1853).
Rusya’nın Boğazlar ve Akdeniz üzerinde oluşturduğu tehdit,
İngiltere ve Fransa’yı harekete geçirdi. İki devlet Osmanlının yanında savaşa
katıldılar.
İtalyan birliğini kurmak için Fransa’nın desteğine ihtiyaç duyan
Piyomento (Sardunya), Fransa’nın yanında savaşa girdi.
Bu ittifak karşısında, Rusya zor durumda kalarak Paris
Antlaşması’nı imzalamıştır.
Paris
Antlaşmasının Maddeleri:
1-Osmanlı Devleti
bir Avrupa Devleti sayılacak, toprak bütünlüğü Avrupalı devletlerin garantisi
altında olacak ve Avrupa devletleri hukukundan yararlanacak
2-Karadeniz
tarafsız hale getirilecek sadece ticaret gemilerine açık
tutulacak
3-Rusya ve
Osmanlı Devleti Karadeniz’de savaş gemisi ve tersane
bulunduramayacaktır.
4-Rusya, Osmanlı
Devleti’nin iç işlerine karışmayacak, alınan topraklar taraflara geri
verilecek
Paris
Antlaşmasının Önemi:
●Osmanlı
Devleti, Avrupa Devleti sayıldı.
●Osmanlı
Devleti’nin dağılma döneminde imzaladığı en karlı anlaşma
oldu.
●Osmanlı toprak
bütünlüğünün Avrupalı devletlerinin garantisi altında bulunması, Osmanlı
Devleti’nin kendi topraklarını koru- yamayacak kadar güçsüz olduğunu
gösterdi.
●Osmanlı
Devleti bu savaştan galip çıkmasına rağmen “Karadeniz’de donanma
bulunduramayacak” maddesi ile yenik devlet durumuna
düşmüştür.
●Bu antlaşma
ile İngiltere ve Fransa Akdeniz’de güvenliklerini
sağlamışlardır.
●Rusya’nın
Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri bir süre engellenmiştir.
Not: Kırım savaşı
sırasında Osmanlı padişahı Abdülmecit, ilk kez İngiltere’den borç para almıştır.
Not:
Osmanlı
Devleti, yabancıların Paris Antlaşmasında, iç işlerimize karışmasını engellemek
için Islahat Fermanı’nı ilan etti.
|
Nedenleri:
1-Almanya ve
İtalya’nın siyasi birliğini kurmasıyla Avrupa’da meydana gelen gelişmelerden
Rusya’nın faydalanmak istemesi
2-Rusya’nın Kırım
Savaşı’yla kaybettiği hakları elde etmek istemesi
3-Karadeniz
kıyılarını silahlandırmak istemesi
4-Rusya’nın
Balkan devletlerini kışkırtması. Bunun üzerine Hersek, Sırbistan, Karadağ ve
Bulgaristan’da isyanlar çıktı.
Yeni bir Osmanlı-Rus Savaşını istemeyen Avrupalı devletler İstanbul’da
bir konferans topladılar (İstanbul Konferansı 1878). Bu konferansta Sırbistan ve
Karadağ’dan Osmanlı askerlerinin çekilmesini, Bosna Hersek ve Bulgaristan’a da
özerklik verilmesini istediler. Osmanlı bu istekleri iç işlerine müdahale
sayarak reddetti.
Bunun üzerine Rusya Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti. Ruslar
Kafkaslarda Gazi Ahmet Muhtar Paşa’yı, Balkanlar’da ise Gazi Osman Paşa’yı
yenerek, Osmanlı Devleti ile Ayestefanos (Yeşilköy) Antlaşmasını
imzaladı.
Ayestefanos
Antlaşması (1878)
Bu Antlaşma ile Ruslar tarihi emellerine ulaşma yolunda önemli bir adım
atmıştır. Rusya’nın büyümesini istemeyen İngiltere ve Avusturya yanlarına
Almanya’yı da alarak savaşa itiraz etmiştir. Rusya bu devletler ile savaşı göze
alamadığından Berlin Antlaşmasını hazırlamak zorunda kalmıştır
(1878).
Berlin
Antlaşmasının Maddeleri:
1-Sırbistan,
Karadağ ve Romanya bağımsız olacak
2-Batum, Kars,
Ardahan ve Artvin Rusya’da, Doğu Beyazıt ve Eleşkirt Osmanlıda
kalacak
3-Bulgaristan üçe
ayrılacak
4-Osmanlı Devleti
Rusya’ya savaş tazminatı ödeyecek
5-Yunanistan’a
Teselya Bölgesi verilecek
6-Ermeni ve Rum
azınlıklara ayrıcalıklar verilecek
7-Bosna-Hersek
Osmanlıya ait olacak fakat yönetimi Avusturya’ya bırakılacak
Berlin
Antlaşmasının Önemi:
●19. yüzyılda
imzalanan en ağır antlaşmadır.
●Ermeni
meselesi ilk defa Berlin Antlaşması ile gündeme gelmiştir.
●Bulgaristan’ın
parçalanması ile Rusların Akdeniz’e inmesi önlenmiştir.
●Osmanlı
Devleti’nin Berlin antlaşmasındaki en önemli karı Doğu Beyazıt’ın geri
alınmasıdır. Buna karşılık Kıbrıs İngilizlere üs olarak verildi.
Not:
Ayestefanos
Antlaşması, Avrupalı devletlerin müdahalesi ile uygulanamamıştır. Bu nedenle ölü
doğmuş bir antlaşmadır. Bu yönü ile Sevr Antlaşması’na
|
Sıfatlar
|
Çeşitleri
|
Bütün insanlar barış içinde yaşamalı.
|
Belgisiz sıfat
|
Bu yalan yanlış konuşmaları bırak artık.
|
İşaret - niteleme
|
Tablodaki manzarayı uzun uzun seyrettim.
|
işaret
|
Beni nasıl bir durumda bıraktın böyle
|
Soru - belgisiz
|
Böyle anlarda ne yapmak gerektiğini biliyordu.
|
İşaret sıfatı
|
Yüzde on faizle kredi almak zorunda kaldı.
|
Kesir sayı
|
Çok vatansever bir şairdi.
|
Niteleme - belgisiz
|
Salonu çok geniş bir ev kiraladılar.
|
Niteleme - belgisiz
|
Senden daha akıllı biri yok sanıyorsun.
|
Niteleme
|
Marmara’nın mavi sularında duman qrisi köpükler dolaşıyor.
|
Niteleme
|
Kalem gibi ince, uzun, zarif minareli camiler süslüyor şehri.
|
Niteleme
|
Yüzlerce yıldır sürüp giden uykusuna devam ediyor.
|
Belgisiz - niteleme
|
Soğuk kış geceleri geride kaldı artık.
|
Niteleme
|
Bu sarımtırak ışık gözümüzü kamaştırıyor.
|
İşaret - niteleme
|
Kaç gündür seni arıyorum, neredesin?
|
Soru
|
Yarın hangi filme gideceksiniz.
|
Soru
|
Ellerine birer ekmek alıp gittiler.
|
Üleştirme sayı
|
Cümleler
|
Altı Çizili Sözcüklerin Türü
|
Bunu bana bir daha sakın yapma.
|
Zamir
|
Bu hareketlerin hiç hoşuma gitmiyor.
|
Sıfat
|
Bu. sana son uyarım.
|
Zamir
|
Vitrindeki şu elbiseye bayıldı.
|
Sıfat
|
Şunu dolaba kaldırır mısın?
|
Zamir
|
Hangi ayakkabıyı beğendin?
|
Sıfat
|
Hangisini tercih edersin?
|
Zamir
|
Bazı konularda onu uyarmam gerekiyor.
|
Sıfat
|
Bazıları ne yaptığının farkında değil.
|
Zamir
|
Kimi insanlar bunun farkında değil.
|
Sıfat
|
Kimileri kendi tuzaklarında kayboldular.
|
Zamir
|
