10. Sınıf Edebiyat Sayfa 141 - 148 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 141

a.  Şiirin birimlerini belirtiniz.

b.  Birimlerin özelliklerini sıralayınız.

Şiir bent birimiyle kurulmuştur. Her bent iki beytin birleşmesiyle oluşmuştur.

c.  Okuduğunuz şiirin ve birimlerinin temasını aşağıdaki şemaya yazınız.

Şarkının teması: Tabiat ve şak

Kayıkla gezmeye davet, çeşmeleri dolaşmaya davet, herkesten kaçıp birlikte eğlenmek arzusu, havuz kenarında saray çevresinde gezip eğlenmeye davet

•   Şemaya yazdığınız tespitlerden hareketle okuduğunuz şiirin birimlerinin ortak paydasını söyleyiniz.

Şiirin birimlerinde Boğaz’ın güzellikleri ve aşk duygusunun ortak payda olduğunu söyleyebiliriz.

•   Birimlerin teması ve şiirin temasıarasındaki bütünlüğü açıklayınız.

Birimlerle şiirin teması arasında anlam bütünlüğü vardır.

a. Şiirin yapısıyla ilgili özellikleri belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya yazınız.

Birimlerin adı: bent

Birim sayısı: 4

Uyak örgüsü: aaaa/bbba/ccca…

Ölçü: aruz ölçüsü

Tema: Tabiat ve aşk

b. Yaptığınız inceleme ve bilgi birikiminizden yararlanarak Nedim'in şiirinin, kuralları önceden belirlenmiş olan hangi nazım şekliyle yazıldığını söyleyiniz.

Nedim’in şiiri şarkı nazım şekliyle yazılmıştır.

Sayfa 142

32. Etkinlik

a. Okuduğunuz şiirde kendi anlamıdışında kullanılan kelimelere örnekler belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya yazınız. Bu kelimelerin şiirdeki anlamlarını da tabloya not ediniz.

Kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler:

Bağışlamak( hissettirmek, yaşatmak)

Salınmak( yürümek)

Gazel çekmek( şarkı söylemek)
okumak( söylemek)

Temiz edalı ( saygılı, nazik)

b. Şiirdeki imgeleri ve bunların nasıl kullanıldıklarını aşağıya yazınız.

Servi: Sevgilinin boyu servi ağacı gibi incedir.

Ejderha: Mitolojik bir öge olarak kullanılmıştır. Ejderha tehlikeli bir yaratıktır fakat ağzından hayat suyu akar. Bu suyu içmek için tehlikeyi göze almak gerekir.

Ab-ı hayat: Hayat suyu anlamındadır.

Felek: Zaman, devir anlamında kullanılmıştır.

•     Şair ilk dörtlükte gönlü, kederli bir insana benzeterek teşhis (kişileştirme) sanatı yapmıştır.

•     Üçüncüdörtlükte cennetteki ırmaklardan biri olan "Tesnîm" adı geçmektedir. Şair, bu ismi hangi söz sanatıiçin kullanmıştır? Söyleyiniz. Diğer dörtlüklerdeki söz sanatlarınıda bulup bunların şiirdeki işlevlerini belirtiniz.

1.Bent:

Gönül kavramının kederli oluşu—teşhis

Sevgili servi ağacına benzetilmiş—istiare

Son dize- tekrir

2.Bent:

Çeşme, su, ab- ı hayat— tenasüp

Gülmek, oynamak, muradını almak— tenasüp

3.Bent:

Geh kelimesi tekrir

Şarkı okumak, gazel çekmek—tenasüp

4.Bent:

Nedim, kendisini başka biriymiş gibi düşünür—Tecahül-i Arif

Aşktan çılgına dönmüş—Mübalağa ve teşbih

Ey şuh-  nida

1.   Okuduğunuz şiirden; şairin, gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığını belirten bölümleri söyleyiniz. Bunların yaşanmasının mümkün olup olmadığını belirtiniz.

Şiirde İstanbul ve Boğaz’ın güzellikleri Nedim’in gözlem  ve sezgilerine göre yansıtılmıştır.

2.   Şiiri, yan anlamlar yönünden değerlendiriniz.

Şiirde kelimelerin yan anlamlarına yer verilmiştir. Bağışlanmak, salınmak, oynamak, okumak, çekmek

4.   Şiirden Arapça ve Farsça kelimelere örnekler veriniz. Bunların şiirde kullanılma nedenini söyleyiniz.

şiirde kullanılan bazı Arapça ve Farsça kelimeler:

Arapça: safa, bahş, kam, dünya, ma havz, seyr, gazel

Farsça: serv-i revan, nev- peyda, ejderha, abıhayat, hıraman

Divan şiiri geleneğiyle ilgilidir.

5.   Okuduğunuz şiirin hangi geleneğin etkisiyle yazıldığını açıklayınız.

Divan şiiri geleneği

b. Nedim'in edebîve fikrî yönünü şiirine nasıl yansıttığını açıklayınız.

Nedim, dünyanın  somut güzelliklerini şiirlerinin teması olarak seçmiştir. Onun sevgilisi mecazi bir sevgili değil, etiyle kemiğiyle insandır. Bu yüzden şiirindeki doğal güzellikler de hayal ürünü yerler değil, somut mekanlardır.

Sayfa 144

7.Metin Terkibibent

1)Şiirin ahenk özellikleri:

Aliterasyon: z,l, r

Asonans: e, i, a

Kelime tekrarı: “olayın dir”

Uyak:

1.Bent:üz:redif, est:zengin uyak

2.Bent: olayın dir:redif, ad:zengin uyak

Ölçü: Aruz ölçüsü

Söyleyiş özelliği: 1.Bentte kendine güvenen kalenderce bir söyleyiş vardır. Şair, kendisi ve kendisi gibi düşünen gönül insanlarını över. 4.Bentte eleştiren, hicveden bir söyleyiş hakimdir.

35.Etkinlik

a)Şiirde ses ve anlam kaynaşmasıyla oluşan temel birim beyittir. Beyitlerin aynı uyak ve redifler kullanılarak oluşturduğu bütünlük ise benttir.

b) 1.Bent: Övünme

Şirin Teması: İlahi aşk

2.Bendin Teması: Gönülden şikayet

Birimlerin her birinde ilahi aşkın farklı bir yönüne vurgu yapılmıştır.

2)Osmanlı Devleti 16.yüzyılda yükselme dönemini yaşamaktadır.

Sayfa 145

Okuduğunuz şiirin yapısıyla ilgili aşağıdaki sorulara cevap veriniz.

•     Şiirdeki birimlerin sayısını söyleyiniz.

•     Şiirin konusunu belirtiniz.

•     Uyak şemasınıtahtaya çiziniz.

•     Birimleri (bentleri) birbirine bağlayan "vasıta beyitlerin" olup olmadığını söyleyiniz.

•     Ölçüyü belirtiniz.

Yaptığınız araştırma ve yukarıdaki sorulara verdiğiniz cevaplardan hareketle kitabınızdaki şiirin, hangi nazım şekliyle yazıldığını söyleyiniz.

3.      Okuduğunuz şiirde kendi anlamıdışında kullanılan kelimelere örnekler veriniz.

Şiirin Yapı Özellikler:

Şiirin birimleri benttir.

Şiirin konusu tasavvuf ehlinin ilahi aşkıdır.

Şiirin uyak şeması aaba/cada… biçimindedir.

Şiirde sekizinci beyit iki bendi birbirine bağlamıştır.

Şiir aruz ölçüsüyle yazılmıştır.

Şiir terkibibent nazım şekliyle yazılmıştır.

Şiirde kendi anlamı dışında kullanılan bazı kelimeler:

Yan anlamlı kelimeler: sarhoş(aşık kendinden geçmiş)

Bulaşmak( bir işe girişmek)

Kadehin dudağı( kenarı)

Meclis( dünya, insan topluluğu)

Gözetmek( beklemek)

İncitmek( gücendirmek, üzmek)

Ham( olgun olmayan, kaba)

Mecaz anlamlı kelimeler: Harabat(meyhane)

Eteği yaş( günahkar)

Kadeh(aşk)

Göz dikmek( bir şeye sahip olmaya çalışmak)

Şarap(aşk)

4.     a. Şiirdeki imgelerden bazıları aşağıya sıralanmıştır. Bunların şiirde nasıl kullanıldığını açıklayınız.

Şiirdeki İmgeler

şîre-i engûr, câm (kadeh), Harabât, gedâ, hum, mey, meyhâne, mest, gül, sadef, inci

Şîre-i Engûr(üzüm suyu): Şarap anlamında kullanılmıştır.

Câm: Aşk şarabının içildiği kadehtir.

Harabat: Meyhane anlamındadır.

Gedâ: Aşık, her zaman aşkı isteyen bir dilencidir.

Hûm: Şarap küpü aşk şarabının kaynağıdır.

Meyhane: Aşıkların toplandığı yer

Mest: Aşk sarhoşuyla kendisinden geçmiş insan

Gül: gül fidanı

Sadef: İncinin yetiştirdiği kabuktur.

İnci: Divan şiirinde kıymetli varlıkların benzetildiği bir imgedir.

b.  Birinci beyitte "Şîre-i engûr, mest, mest-i Elest" kelimelerinin bir arada kullanılmasının
nedenini açıklayınız. Bu söz sanatının adını söyleyiniz.

Tenasüp sanatı

•Birinci beyitte "üzüm şiresiyle" kastedilen nedir? Açık olarak belirtilmeyen bu kavramla hangi söz sanatının yapıldığını belirtiniz.

Birinci beyitte “üzüm şiresi” sözüyle şarap kastedilmiştir. Bu sanata dolaylama denir.

Şiirdeki diğer söz sanatlarını(mecaz, istiare, telmih, tenasüp vb.) bulunuz. Bunların nasıl yapıldıklarını açıklayınız.

1.Beyit:

Üzüm şiresi—dolaylama

Sarhoş, harabat, mest— tenasüp

2.Beyit:

Eteği yaş olanlar— dolaylama

Kadehin dudağı—kadeh insana benzetilmiş—teşhis

3.Beyit:

Şarap küpünün dibi—açık istiare

Şarap, küp—tenasüp

Şarap- ilahi aşk— açık istiare

4.beyit

Azarlanmak, incitmek, hatrını kırmak— tenasüp

Kadeh kıran ham sofu— kinaye

5.Beyit:

Garaz, kötülük— tenasüp

6.Beyit:

Bey- dilenci— tezat

Ululanmak- aşağıdan almak— tezat

7.Beyit:

Köşe(kadeh) sözüyle kadehin içindeki şarap kastedilir(mecazımürsel)

Gürültü-patırtı—tenasüp

Meyhane- sarhoş— tenasüp

Vasıta Beyti:

Can alemi( Bezm-i elest) Dolaylama ve telmih

c.  Şiirin dördüncü bendinde "Ferhat ve Necef" adının kullanılmasının nedenini söyleyiniz. Bu ismin şiirdeki işlevini açıklayınız.

Telmih sanatı yapılmıştır.

ç. Şiirdeki söz sanatları ve imgelerin işlevini belirtiniz.

Şiirdeki söz sanatları ve imgeler anlamın etkileyici olmasına yardımcı olmuştur.

5.     Okuduğunuz şiirde şairin gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığını yansıtan ifadeleri belirleyiniz. Bunun şiirdeki önemini söyleyiniz.

Şair, Allah’a kulluk ve aşk duygusunu çeşitli benzetme ve imgeler yoluyla ifade edilir.

7.     Okuduğunuz terkibibentten Arapça ve Farsça kelimelere örnekler veriniz. Bu kelimelerin şiirde kullanılma nedenini tartışınız. Ulaştığınız sonucu belirtiniz.

Arapça Kelimeler: ehl-i harabat, mest-i elest, mail, bus, leb, cam, kef, sadr, bezm, cihan, hum, mey, azar, hatır, zahid

Farsça Kelimeler: şire, engur, ter-damen, alude, lik, dest, bade-perest, şiken, peymane-şikest

8.     Okuduğunuz şiirin hangi gelenekle yazıldığını söyleyiniz.

Şiir, divan şiiri geleneğine göre yazılmıştır.

Sayfa 146

a.Yukarıdaki açıklamalardan ve okuduğunuz şiirden hareketle divan şiirinde evrensel ve insana özgü temaların soyut olanla nasıl ifade edildiğini belirtiniz.

Divan şiirinde insana ve evrene  dair temalar imge ve sanatlar yoluyla soyut hale getirilir. Hayal gücünün etkisi çok önemlidir. Kelimelerin derin anlamları vardır.

b. Okuduğunuz şiirler ve aşağıdaki şemadan yararlanarak divan şiirinde temaların ve imgelerin nasıl geliştirildîğînî açıklayınız.

Dini ve din dışı olmak üzere ikiye ayrılır. Her iki temanın ortak duygusu aşk ve sevgidir

Sayfa 147

Şeyhülislam Yahya'nın şiirini Destan Dönemi şiiri olan yukarıdaki koşukla "tema, ahenk ögeleri, ölçü, gelenek vb."yönünden karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıkları sıralayınız.

	Şeyhülislam Yahya’nın Şiiri	Destan Dönemine Ait Şiir
Tema	Gönül	Gece
Ahenk ögeleri	Olmadın gönül:redif Ad:zengin uyak	Ürsedim(ursadım):redif Ç:yarım uyak
Ölçü	Aruz ölçüsü	Hece ölçüsü
Gelenek	Divan şiiri geleneği	Destan dönemi geleneği

1.      Kitabınızdaki divan şiiri örneklerinden hareketle XIV. yüzyıldan XIX. yüzyılın ortalarına kadar yazılan şiirlerin oluşmasını sağlayan zihniyet hakkında bilgi veriniz.

14.yüzyılda başlayan divan şiiri 19.yüzyıla kadar varlığını sürdürmüştür. Divan şiirinde bireysel duyarlılık söz konusudur. Bu edebiyatın “yüksek zümre edebiyatı” olarak adlandırılmasında divan şairlerinin eğitimli, tahsilli olmasının da rolü vardır.

1.   Aşağıdaki cümlelerde boşbırakılan yerlere uygun sözcükleri yazınız.

Divan şiirindeki ses ve söyleyişte...........şiir dilinin................ yapısı, gücü etkilidir.

Divan şiirinde.......aruz.......... ölçüsü kullanılmıştır.

Divan şiiri, söz sanatları ve.......... imgelerle.......... örülmüştür.

Divan şiirinde beyitler (birimler)..........ortak......... bir tema etrafında birleşir.

Rubai ve tuyuğ........bentlerle.......... kurulan nazım biçimleridir.

Kasidelerde bulunan taç beytin gazellerdeki karşılığı........beytül gazel............. beyittir.

Bir...........şarkıda......... genellikle 5-10 bent bulunur.

2.   •  Nazım birimi beyittir.
•Aruz ölçüsüyle söylenir.

Konusu aşk, ayrılık, kadın, şarap ve özlemdir. Beyit sayısı 5-15 arasında değişir. Ilk beytine "matla", son beytine "makta" denir. Uyak düzeni aa, ba, ca ... dır.

Özellikleri belirtilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A. Kaside            B. Mesnevi              C. Tuyuğ              D. Redif             E. Gazel

3.   İran edebiyatından geçmiştir. Dört dizeden oluşur. Aruz ölçüsünün kendine özgü kalıplarıyla
yazılır. Az sözle çok şey söylenerek sağlanan anlam yoğunluğu, başta gelen özelliğidir. Genellikle
felsefeyle ilgili düşünsel temalar işlenir.

Sözüedilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A. Gazel              B. Müstezat             C. Murabba          D. Rubai            E. Kaside

(ÖYS - 1992)

4.   Aşağıdaki cümlelerin başına yargılardoğru ise "D", yanlışise "Y" yazınız.

(..D.)  Kasidelerde şairin kendini övdüğü bölüm "fahriye"dir.

(.D..)  Beyitleri arasında konu birliği olan gazellere "yek-ahenk" gazel denir.

(.D..)  "Fuzulî, Bakî, Nailî, Neşati" ünlügazel şairleridir.

(..Y .)  Terkibi bentlerde sadece aşk konusu işlenir.

Sayfa 148

(.D..)  Şarkılar, bestelenmek üzere yazılan divan şiirleridir.

(.Y..)  Divan edebiyatında şairler sadece şiirsel değerleri ön planda tutarak şiir yazmışlardır.

(.Y..)  Divan şiirinde kalıplaşmışortak kavramlar kullanılmamıştır.

(.D..)  Terkibibentler, konularına göre "mersiye ve hicviye" diye adlandırılır.

(.D..)  Murabbalar "aaaa, bbba, ccca..." biçiminde uyaklanır.

5.  •   Tek dörtlükten oluşur.

•    "aaba" biçiminde uyaklanır.

•    "Din, tasavvuf, aşk ve güzellik" konularını işler.

•    Aruzun özel kalıplarıyla yazılır.

Özellikleri belirtilen nazım şekli aşağıdakilerden hangisidir?

A. Rubai             B. Tuyuğ                 C. Gazel               D. Murabba       E.   Terkibibent

6.  Aşağıdaki nazım şekillerinin hangi nazım birimiyle ilişkili olduğunu eşleştirerek belirtiniz.

Beyit: gazel

Dörtlük: murabba, rubai, şarkı

Bent: terkibibent, terciibent

7.   Nedim ile Fuzulî'yi karşılaştıran aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A.Nedim, şiirinde günlük yaşamı yansıtmış, Fuzulî ise bundan kacınmıştır.

B.  İkisi de kasideden çok gazelde başarılı olmuşlardır.

C.  Fuzulî tasavvuftan etkilenmiş, Nedim ise tasavvufla hic ilgilenmemiştir.

D.  İkisinde de dil cağdaşlarına göre daha sadedir.

E.  İkisinin de "divan'larından başka "mesnevi"leri de vardır.

(ÖYS - 1984)

8.   Divan şiiriyle ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A. Yabancı sözcüklerle ve kurallarla yüklü bir dil kullanılmıştır.

B.ÖIçü olarak aruz kullanılmıştır.

C.  Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış sözlerle anlatılmıştır.

D.  Konular genellikle gerçek yaşamdan alınmıştır.

E.  Şiirler "divan" adıverilen kitaplarda toplanmıştır.

(ÖYS - 1997)

 KYNK: testonline.blogcu.com

Read more

10. Sınıf Edebiyat Sayfa 134 - 140 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 134

17. Etkinlik

Şiirin yapısını(nazım birimi, birim sayısı, tema, ölçü, uyak düzeni) inceleyiniz. Tespitlerinizi tabloya yazınız. Daha sonra bu inceleme ve bilgi birikiminizden yararlanarak şiirin, hangi nazım şekliyle kaleme alındığını tablonun ilgili bölümüne yazınız.

Bent

1

Aşk

Aruz Ölçüsü

Aaba

Rubai

3.      Şiirin temasını söyleyiniz.

Teması aşktır.

4.      a. Şiirde kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler varsa bunları belirleyiniz.

Şiirde kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler: boyun bükmek, aklını yitirmek, ağzı bağlanmak

b.  Şiirdeki imgeleri bulunuz.

Gül, gonca

c.  Şiirdeki söz sanatlarını bulunuz. Bunların nasıl yapıldığını açıklayınız.

Güzellik karşısında aklını yitirmek—Mübalağa

Gül gibi yüz parçaya ayrılmak— Teşbih

Gonca gibi ağzı bağlı olmak—Teşbih

Gül ve goncanın anlam yakınlığı—Tenasüp

Şaşkınlık ve aklını yitirmek arasındaki yakınlık—Tenasüp

ç. Belirlediğiniz imge ve söz sanatlarının kullanılmasının nedeni nedir? Bunların şiirin anlamına nasıl bir katkı sağladığını belirtiniz.

İmge ve söz sanatlarının kullanılması şiirin anlam ve söyleyiş yönünden etkileyici olmasına katkı sağlamıştır.

5.   Neşatî'nin şiirine yansıttığı"gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılık" yaşanabilir gerçekler midir? Düşüncelerinizi açıklayınız.

Neşati, aşk duygusunu benzetme ve imgelerle gerçeğin ötesine taşımış; hayal gücüyle zenginleştirmiştir.

 Sayfa 135

Neşatî'nin şiirinde dile getirilen duygu ve düşüncenin günümüz şairlerinden  Faruk Nafiz Çamlıbel'in eserinde nasıl ele alındığını belirtiniz.

Neşati’nin ağır, süslü ve imgelerle örülü bir dille anlattığı aşk duygusu Faruk Nafiz Çamlıbel’in şiirinde daha sade ve anlaşılır bir söyleyişle karşımıza çıkmaktadır.

6.   a. Şiirdeki "aklını yitirmek" söz grubunda bulunan "yitirmek" kelimesi "sağlığını kaybetmek" anlamıyla kullanılmıştır. Yani kelime yan anlamıyla kullanılmıştır.

b.  Şiirden yan anlamıyla kullanılan kelimelere örnekler bulunuz.

Şaşırmak- hayran olmak

Ayrılmak- dağılmak

Suskunuz—Dayanıklıyız

c.  İnceleme sonucundan hareketle şiirin yan anlam bakımından zengin olup olmadığını belirleyiniz.

Şiir yan anlam bakımından zengin sayılır.

7.     Şiirdeki Arapça ve Farsça kelimeleri tespit ediniz. Bunların şiirde niçin kullanıldığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu belirtiniz.

Arapça kelimeler: Nezzare, hüsn, hayret, aşk

Farsça kelimeler: Medhuş, ser-efgen, bi-huş, sadpare, çü, gül, çün, gönce, dehen-beste, hamuş

8.     Neşatî'nin şiiri, eğitim seviyesi farklı iki kişiye okutulsa eserle ilgili yorumları neden farklı olur? Açıklayınız.

Neşati’nin şiirini anlayabilmek için Arapça ve Farsça dillerinin Türk edebiyatında kullanılan başlıca kelimelerini, imge ve mecazların anlam özelliklerini iyi bilmek gerekir.

9.   Şiirin teması, anlatımı ve yapısı arasındaki uyumu belirtiniz.

Şiirin teması aşktır. Aşk duygusu kalender bir üslupla dile getirilmiştir. Bu üslup rubai türünün belirgin özelliklerindendir.

1.      Şiirin ahenk ögelerini (aliterasyon, asonans, ölçü, uyak ve söyleyiş özelliği) defterinize yazınız.

Aliterasyon: d, l, r

Asonans: a, u

Ölçü: Aruz ölçüsü

Uyak: durur:Redif

An: Zengin Uyak

Söyleyiş özelliği: Divan şiirine özgü bir söyleyiş özelliği vardır. Şair sevgilinin güzelliğini  betimleyerek anlatmaktadır.

2.      Şiirin birimini söyleyiniz. Bu birimin özelliklerini belirtiniz.

Şiirin birimi benttir. Tuyuğ türünde rubaide olduğu gibi iki beytin birleştirilmesiyle bir bent oluşturulur. Bendin uyak şeması aaba şeklindedir.

Sayfa 136

a.  Şiirin yapısıyla ilgili özellikleri (nazım birimi ve sayısı, konusu, teması, uyak düzeni) belirleyiniz. Tespitlerinizi tahtaya yazınız.

Nazım birimi: bent

Birim sayısı:1

Konu ve Teması: Sevgilinin güzelliği

Uyak düzeni: aaba

b.  İnceleme sonuçları ve bilgi birikiminizden yararlanarak okuduğunuz şiirin hangi nazım şekliy le yazıldığını söyleyiniz.

Tuyuğ nazım şekliyle yazılmıştır.

3. Şiirin temasını aşağıya yazınız.

Sevgilinin güzelliği

4. a. Şiirde kendi anlamıdışında kullanılan (mecaz) kelimeleri ve bunların hangi anlamda kullanıldığını söyleyiniz.

Mecaz anlamda kullanılan kelimeler: gülmek(açılmak), gül(sevgili), gam çekmek(üzülmek, kederlenmek)

b. Şiirdeki söz sanatlarını ve bunların nasıl yapıldığını kısaca aşağıya yazınız.

Dilberin yanağı güle benzetilmiş— Teşbih

Sevgilinin saçı reyhana ve sümbüle benzetilmiş— Teşbih

Dilber- canan- gül kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır. — Tenasüp

c. İmge ve söz sanatlarının şiirde hangi işlevde kullanıldığını belirtiniz.

İmge ve söz sanatları şiirin anlam ve söyleyiş bakımından ilgi çekici ve estetik bir özellik kazanmasına yardımcı olur.

5.   Şairin şiirde aktardığıgözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığının yaşanabilir olup olmadı-
ğınıaçıklayınız.

Şairin şiirde aktardığı gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılıklar yaşanabilir ölçüde değildir.

b.  İvaz Paşazade Ataî'nin şiirindeki duygu ve düşüncelerin günümüz şiirinde nasıl dile getirildiğini belirtiniz.

İvaz Paşazade Atai’nin dile getirdiği duygu ve düşünceler günümüz şiirinde aynı imgelerle değil günümüz insanının zevk ve anlayışına göre ve daha anlaşılır bir dille ifade edilir.

6.      Şiiri, yan anlam bakımından değerlendiriniz.

Şiirde “açılmak, çıkmak, çekmek” kelimeleri yan anlamlıdır.

7.      Şiirdeki Arapça ve Farsça kelimelerin kullanılma nedenini tartışınız. Tartışmanızıyaparken eserin ait olduğu geleneğin etkisini de dikkate alınız. Sonucu kısaca belirtiniz.

Şiir divan edebiyatı Türk şiiri geleneğine göre yazılmış ve Arapça, Farsça kelimelere yer vermiştir.

8.      Şiirin yapısı, temasıve anlatımı arasında nasıl bir uyum olduğunu belirtiniz.

Şiirin teması Divan edebiyatının klasik teması olan sevgilinin güzelliğidir. Tuyuğ türünde güzellik ve aşk temaları sıkça işlenir. Yoğun bir anlam özelliği vardır.

b. Şair ve eseri arasındaki ilişkiyi belirtiniz.

İvaz Paşazade Atai  15.Yüzyıl divan şairlerindendir. Eserlerinde kendine özgü bir dil ve ifade özelliği vardır. Türkçeyi aruza başarılı bir şekilde uyarlamıştır. Şiirlerinde aşk, tabiat ve sevgilinin güzelliği temalarını işlemiştir.

 Sayfa 138

a.  Okuduğunuz şiirin ahenk ögelerini (aliterasyon, asonans, ritim, uyak, söyleyişözelliği) belir leyiniz. Tespitlerinizi tahtaya yazınız.

Aliterasyon: n, l, m

Asonans: a, ö, ü

Ritim: Şiirde son dizelerin ritmik bir ses akışı vardır.

Söyleyiş özelliği: Şair aşk acısını çeken ve duygularını acılar içinde kıvranan, inleyen bir hasta gibidir. Şiirin genelinde bir yakınma ve acınma duygusu sezilmektedir.

b.  Konuşma dilindeki tonlama ve vurguyla bentlerdeki ses ve söyleyiş arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Bentlerdeki “ vay”  kelimesi konuşma diline özgü bir vurgu değeri taşımaktadır.

25.Etkinlik

a)Şiirde mısralar beyitleri, beyitler de birleşip bentleri oluşturmuştur.

b)Tema: aşk

Aşkın kulu olmak, aşka müptela olmak, acıdan yakınma, övünmek, sevmek, kıskançlık, aşktan kurtulamamak

Okuduğumuz birimlerin ortak teması aşktır.

Birimlerde sevgilinin güzelliği, aşkın acı veren yönü, kıskançlık aşktan kaçamamak gibi duygu ve düşünceler aşk teması etrafında birleşmektedir.

Sayfa 139

a.  Şiirin yapısıyla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

•    Birimlere verilen adı söyleyiniz.

Şiirde birim olarak dört dizelik bentler vardır.

•    Birim sayısını belirtiniz.

Şiirde 7 bent vardır.

•    Uyak örgüsünü tahtada şema üzerinde gösteriniz.

Aaaa/bbba/ccca…

•    Şiirin ölçüsünü belirtiniz.

Şiir aruz ölçüsüyle yazılmıştır.

•    Temasını söyleyiniz.

Aşk teması işlenmiştir.

b.  Yaptığınız incelemeden ve bilgi birikiminizden yararlanarak Ahmet Paşa'nın şiirinin hangi nazım şekliyle yazıldığını söyleyiniz.

Ahmet Paşa, şiirini murabba nazım şekliyle yazmıştır.

b.  Osmanlı Devleti'nin XV. yüzyıldaki yapısıyla Ahmet Paşa'nın Murabba'sına hâkim olan söyleyiş arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.

Osmanlı Devleti’nin 15.yüzyılda gittikçe güçlendiği, siyasi ve askeri alanda geniş bir coğrafyaya hükmetmeye başladığı İstanbul’un başkent olmasıyla yüksek bir kültürün oluştuğu görülmektedir.

1.      Sınıfta yedi grup oluşturunuz. Grup üyelerinizle incelediğiniz birimde, kendi anlamı dışında kullanılan kelimeleri belirleyiniz. Bu kelimelerin şiirde hangi anlamda kullanıldığını söyleyiniz.

Şiirde yan ve mecaz anlamda kullanılan kelimeler:

Birinci Bent: kuru(boş abes), dolaşmak(sarılmak, tutunmak)

İkinci Bent: Ayağa düşürmek(değerini düşürmek), toprak etmek( yolunda feda etmek, harcamak), kul edinmek( değer vermek)

Üçüncü Bent: Zehir(acı, keder), diken( kahır, keder), baş koşmak(başbaşa vermek), kadeh(aşk)

Dördüncü Bent: Peşine takılmak(peşinden gitmek), hercai(karasız, vefasız)

Beşinci Bent: Başını feda etmek( kendini adamak

Altıncı Bent: Candan üstün tutmak( kendinden daha çok önemsemek),  akıvermek( çabucak sevmek)

Yedinci Bent: Sözlerimin ateşi( etkileyicilik), hareketli( dokunaklı, duygulu), aşk elbisesi( aşıklık hali)

2.      a. Şiirdeki imgeleri belirleyiniz.

Şiirdeki imgeler: zülüf, gönül, zehir, kadeh, diken, hançer, ağyar, gam, aşk hengamesi, ateş, aşk elbisesi

b.  Okuduğunuz murabba ve Bakî'nin gazelinde bulunan ortak imgeleri söyleyiniz.

Okuduğumuz murabba ile Baki’nin gazelinde “gönül” imgesi ortaktır.

c.  Murabbanın birinci dörtlüğünde sevgilinin neye teşbih edildiğini açıklayınız.

•    Ayrıca "gönül" bir insan gibi perişan hâldedir, boş sevdalar peşindedir. Bu dizedeki söz sanatının adınısöyleyiniz.

•    Murabbanın diğer dörtlüklerindeki söz sanatlarınıda bulup bunların nasıl yapıldığını açıklayınız.

Murabbanın ilk dörtlüğünde sevgilinin yüzü güle benzetilmiştir.

Gönül kavramı insan gibi düşünüldüğü için teşhis sanatı yapılmıştır.

Murabbadaki diğer söz sanatları:

Birinci Bent: “Vay gönül, eyvah gönül” – nida

İkinci Bent: Şair kendini heva yolunda toprağa benzetiyor— teşbih

Kakül sevgilinin bir parçasıdır— Mecaz-ı Mürsel

Ayağa düşmek ve kul olmak arasında anlam ilişkisi vardır—tenasüp

Üçüncü Bent: Zehri kadehlerle içmekte, cefa dikenleri göğsünü doğramaktadır—mübalağa

Dördüncü Bent

Köpek sürüsü ifadesiyle rakipler kastedilmiştir—istiare

Rakiplerin köpek sürüsü kadar çok olması— mübalağa

“Yar, güzel, şuh” kelimeleri arasında—tenasüp

Beşinci Bent

Aşk ve gam, insan gibi ney ve çalgı aletlerini çalamaz—Teşhis

Altıncı Bent:

İki dünya sözüyle dünya ve ahiret hatırlatılmıştır—telmih

Sevgilinin boyu selvi ağacına benzetilmiştir—teşbih

Yedinci Bent:

Şairin sözlerinin ateşi aşk mevsimini ısıtır—mübalağa

Aşk elbisesinin gönül tarafından giydirilmesi—teşhis

“Boy” kelimesiyle “vücut” kastedilmiştir—mecazımürsel

Şiirin her bendinin sonunda “vay, eyvah, gönül” kelimeleri tekrarlanmıştır.—Tekrir

ç. Belirlediğiniz söz sanatları ve imgelerin şiirdeki işlevini söyleyiniz.

Belirlediğimiz imgeler ve söz sanatları şiirin anlam bakımından etkileyici olmasını sağlamıştır.

3.      Şiirde şairin gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığınıyansıtan ifadeleri açıklayınız.

Şair, gözlem, izlenim ve duyarlılıklarını duygusal bir söyleyiş ve bakış açısıyla dile getirmiştir. Aşkı anlatırken çeşitli imge ve benzetmelere başvurmuştur.

4.      Şiirin yan anlam bakımından zengin olup olmadığını örneklerle belirtiniz.

Şiir yan ve mecaz anlam bakımından zengin bir ifade özelliğine sahiptir.

5.      Murabbada kullanılan Arapça ve Farsça kelimelerin altını çiziniz. Bunların şiirde kullanılma nedenini belirtiniz.

zülf, sevda, hay, hak, heva, illa, nuş, niş, cefa, ağyar, aşk, gam, vaz, vasl, cihan, nam, name, came, felek

Farsça kelimeler: gül, semen-say, bi-serü bi-pay, pay-mal, zülf-i semensa, sagar, har, dilber, diriğ, yar, hercai, dildar, ser-baz, dil, serv, ab-ı revan, suz, hengame

Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun olarak kullanılması Divan şiirinin dil ve söyleyiş geleneğiyle ilişkilidir.

6.      Şiirin hangi geleneğin ürünü olduğunu söyleyiniz.

Divan şiiri geleneğine göre yazılmıştır.

Sayfa 140

a. Okuduğunuz şiirin ahenk ögelerini belirleyiniz.

Aliterayon: ş, l, m

Asonans: a, e

Kelime ve dize tekrarı: gidelim serv- revanım yürü sa’dabad’a

Uyak

1.Bent: a:redif, ad:zengin uyak

2.Bent: dan:redif, a:tam uyak

3.Bent: olalım:redif, an:zengin uyak

4.Bent: da:zengin uyak

Şiirdeki her bendin son dizesi aynıdır. Bu dizeler de redif ve nakarat görevindedir.

Söyleyiş özelliği: Şair akıcı, eğlenceli bir üslupla sevgiliye hitap etmektedir.

b. Konuşmadaki vurgu ve tonlamayla şiirin ses ve söyleyiş özelliği arasında nasıl bir ilişki olduğunu belirtiniz.

Konuşmadaki vurgu ve tonlamalar şiirin anlamının daha belirgin ve daha etkili bir biçimde ortaya çıkmasına yardımcı olur.

 kynk:testonline.blogcu.com 

Read more