1)
Aşağıdaki cümlelerde verilen yargılar doğru ise “D“ yanlış
ise “Y“ yazınız. (10p)
*
Açıklayıcı betimlemede amaç sanat yapmaktır. ( )
*
Coşku ve heyecana bağlı anlatımın bir diğer adı da lirik
anlatımdır. ( )
*
‘Tahta kaşık’ söz grubu bir sıfat tamlamasıdır. ( )
*
Öyküleyici anlatımda olay, kişi, mekân ve zaman gibi ortak
öğeler bulunur. ( )
*
‘Dalgakıran’ sözcüğü isim+fiilden oluşmuş bir birleşik
isimdir. ( )
2)
Aşağıdaki noktalı yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız. (10p)
*
İsim tamlamaları ………………………….. oluşurken; sıfat
tamlamaları …………………………….. oluşur.
*
‘Başarıda zirveyi yakalayabilmek için çok çalışmalıyız.’
cümlesindeki ‘zirve’ sözcüğü hem ……….... isim;
hem
……..…… isim ; hem de …………. olarak kullanılmıştır.
‘Her
sabah, gözlerimi gökyüzünden gelen paslı seslerin gıcırtısıyla
açıyorum. Sanki binlerce çelik gibi makaslar, gökyüzünün
lacivertliğini doğramak için durmadan açılıp kapanarak,
havada cehennemi bir
gürültü
ile çakıyor. Bulutlarsa bir araya toplanmış, sınırsız bir
neşe içinde sokaktan çekilen el
ayağa
karşı galibiyetlerini kutluyorlar.”
3)
Yukarıdaki metinden aşağıda istenenlere uygun örnekler bulup
karşılarına yazınız. (8p )
İnsandan
doğaya aktarma:
Duyular
arası aktarma:
Ad
aktarması:
Benzetme:
4)
"Bu" sözcüğü, aşağıdaki dizelerin hangisinde tür
bakımından ötekilerden farklıdır? (3p)
A)
Kolay değil bu dünyadan ayrılmak
B)
"Bu taşındır" diyerek Kâbe’yi diksem başına
C)
Bu gelmiş miydi sen orada resimleri tutarken
D)
Gönlüm bu sevincin heyecanıyla kanatlı
E)
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
5)
‘Çekim eki almış her sıfat adlaşmıştır.’
Aşağıdaki
cümlelerin hangisindeki sözcük bu kurala örnek gösterilebilir?
(3p)
A)Dersin
sonuna kadar güzellik tartışıldı.
B)Yüzü
yaralı olan, hemen ameliyata aldılar
C)Yeniler
buna şiddetle karşı çıkıyordu.
D)Kalabalığın
içinden biri yavaşça yanımıza sokuldu.
E)Çamurla
kaplı, daracık yoldan yürüyüp oraya vardık
6)
“ En koyu umutsuzluğum içinde, bu umutsuzluğu aşmanın
yollarını ardım. Bunu da iyiliğimden, herkesten daha üstün
ruhlu olduğumdan yapmış değilim. Ama ben doğuştan içimde
taşıdığım bir sezgi ışığına bağlıyım. Bu sezgiyle
insanlar, binlerce yıldır, en büyük acıların içinde bile
yaşamayı, sevmesini bilmişlerdir.”
Yukarıdaki
metinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz. (8p)
Soyut isim
|
|
Tekil isim
|
|
Somut isim
|
|
Çoğul isim
|
|
Basit isim
|
|
Belirtili ad tamlaması
|
|
Türemiş isim
|
|
Belirtisiz ad tamlaması
|
|
7)
Aşağıdaki metinde geçen sıfatların hepsini bularak
çeşitleriyle birlikte altına yazınız. (14p)
‘Şehrin
gürültüsünü bırakıp şu dağlara tırmanan büyük dağcılar;
yolda birkaç çobanla karşılaşmıştı. Çobanlarla süren kısa
sohbetlerinden akıllarında, onların ilerideki tepenin zirvesinde
bulunduğunu söylediği iki köşk kalmıştı. Çobanlar fazla
önemli bilgi vermemişti. Dağcılar ise merak içindeydi. O dağ
başına hangi zenginler kendilerine ikişer köşk yaptırmış
olabilirdi? Bu kafalarından geçen ikinci soruydu herhalde. Lakin
bütün ekip öteki sorunun cevabını düşünüyordu…. Kaç kişi
cevabı düşünmezdi?’
8)
Öykü, roman gibi nesre dayalı anlatım türlerinde kaç tür
anlatıcı(bakış açısı) vardır? Kısaca açıklayınız. (10p)
9)
Mehmet Akif Ersoy’un ‘Bülbül’ adlı şiiri hangi olaydan
ötürü yazılmıştır? Açıklayınız. (9p)
10)
Okuduğunuz kitabın yazarı hakkında bilgi verip eserlerini
maddeler halinde yazınız. (10p)
11)
Betimleyici anlatımın özelliklerini yazıp kaç çeşidi olduğunu
ve bu çeşitlerin özelliklerinin neler olduğunu yazarak
açıklayınız. (15p)
NOT:
Süre 40 dakikadır. Yazım ve noktalama puanlamaya
dâhildir. BAŞARILAR DİLERİM
AKIN
DOĞAN
Türk Dili ve Edb. Öğrt.
10. SINIF
DİL
VE ANLATIM DERSİ 2. DÖNEM 1. YAZILI SORULARI CEVAPLARIDIR
Adı
- Soyadı: Sınıfı: No:
SORULAR
1)
Aşağıdaki cümlelerde verilen yargılar doğru ise “D“ yanlış
ise “Y“ yazınız. (10p)
*
Açıklayıcı betimlemede amaç sanat yapmaktır. (Y)
*
Coşku ve heyecana bağlı anlatımın bir diğer adı da lirik
anlatımdır. (D)
*
‘Tahta kaşık’ söz grubu bir sıfat tamlamasıdır. (Y)
*
Öyküleyici anlatımda olay, kişi, mekân ve zaman gibi ortak
öğeler bulunur. (D)
*
‘Dalgakıran’ sözcüğü isim+fiilden oluşmuş bir birleşik
isimdir. (Y)
2)
Aşağıdaki noktalı yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız.
(10p)
*
İsim tamlamaları iki
isimden oluşurken;
sıfat tamlamaları bir
sıfat bir isimden
oluşur.
*
‘Başarıda zirveyi yakalayabilmek için çok çalışmalıyız.’
cümlesindeki ‘zirve’ sözcüğü hem soyut
isim;
hem
tekil
isim ; hem de cins
isim olarak kullanılmıştır.
‘Her
sabah, gözlerimi gökyüzünden gelen paslı seslerin gıcırtısıyla
açıyorum. Sanki binlerce çelik gibi makaslar, gökyüzünün
lacivertliğini doğramak için durmadan açılıp kapanarak,
havada cehennemi bir
gürültü
ile çakıyor. Bulutlarsa bir araya toplanmış, sınırsız bir
neşe içinde sokaktan çekilen el
ayağa
karşı galibiyetlerini kutluyorlar.”
3)
Yukarıdaki metinden aşağıda istenenlere uygun örnekler bulup
karşılarına yazınız. (8p )
İnsandan
doğaya aktarma: Bulutlar sınırsız bir neşe içinde
galibiyetlerini kutluyorlar
Duyular
arası aktarma: Paslı seslerin gıcırtısı görme – işitme
Ad
aktarması: El ayak (insanlar için)
Benzetme:
Şimşekler çelik makasa benzetilmiş
4)
"Bu" sözcüğü, aşağıdaki dizelerin hangisinde tür
bakımından ötekilerden farklıdır? (3p)
A)
Kolay değil bu dünyadan ayrılmak
B)
"Bu taşındır" diyerek Kâbe’yi diksem başına
C)
Bu gelmiş miydi sen orada resimleri tutarken
D)
Gönlüm bu sevincin heyecanıyla kanatlı
E)
Ağır ağır çıkacaksın bu merdivenlerden.
5)
‘Çekim eki almış her sıfat adlaşmıştır.’
Aşağıdaki
cümlelerin hangisindeki altı çizili sözcük bu kurala örnek
gösterilebilir? (3p)
A)Dersin
sonuna kadar güzellik tartışıldı.
B)Yüzü
yaralı olan, hemen ameliyata aldılar
C)Yeniler
buna şiddetle karşı çıkıyordu.
D)Kalabalığın
içinden biri yavaşça yanımıza sokuldu.
E)Çamurla
kaplı, daracık yoldan yürüyüp oraya vardı.
6)
“ En koyu umutsuzluğum içinde, bu umutsuzluğu aşmanın
yollarını ardım. Bunu da iyiliğimden, herkesten daha üstün
ruhlu olduğumdan yapmış değilim. Ama ben doğuştan içimde
taşıdığım bir sezgi ışığına bağlıyım. Bu sezgiyle
insanlar, binlerce yıldır, en büyük acıların içinde bile
yaşamayı, sevmesini bilmişlerdir.”
Yukarıdaki
metinden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz. (8p)
Soyut isim
|
umutsuzluk
|
Tekil isim
|
ışık
|
Somut isim
|
insan
|
Çoğul isim
|
insanlar
|
Basit isim
|
acı
|
Belirtili ad tamlaması
|
aşmanın yolları
|
Türemiş isim
|
doğuş
|
Belirtisiz ad tamlaması
|
sezgi ışığı
|
7)
Aşağıdaki metinde geçen sıfatların hepsini bularak çeşitleriyle
birlikte altına yazınız. (14p)
‘Şehrin
gürültüsünü bırakıp şu dağlara tırmanan büyük dağcılar;
yolda birkaç çobanla karşılaşmıştı. Çobanlarla süren kısa
sohbetlerinden akıllarında, onların ilerideki tepenin zirvesinde
bulunduğunu söylediği iki köşk kalmıştı. Çobanlar fazla
önemli bilgi vermemişti. Dağcılar ise merak içindeydi. O dağ
başına hangi zenginler kendilerine ikişer köşk yaptırmış
olabilirdi? Bu kafalarından geçen ikinci soruydu herhalde. Lakin
bütün ekip öteki sorunun cevabını düşünüyordu…. Kaç kişi
cevabı düşünmezdi?’
Niteleme
Sıfatı : Büyük,
kısa, önemli / İşaret
Sıfatı : Bu,şu,o,
öteki / Soru Sıfatı
: Hangi, kaç
Belgisiz
Sıfat : Birkaç,
bütün / Sayı
Sıfatları : İki
(Asıl s.s.) - ikinci (Sıra s.s.) ikişer (Üleştirme s.s.)
8)
Öykü, roman gibi nesre dayalı anlatım türlerinde kaç tür
anlatıcı(bakış açısı) vardır? Kısaca açıklayınız. (10p)
Hâkim
(İlahi) Anlatıcının Bakış Açısı:Anlatıcı,
anlatılanların tamamını bilen bir varlıktır. Kahramanların
gizli konuşmalarını, kafalarından ve gönüllerinden geçeni
anlatır. Zaman zaman kendi yorumlarını ekleyebilir, açıklamalarda
ve yargılarda bulunabilir.
Kahraman
(Ben, 1.Şahış) Anlatıcının Bakış Açısı: Bu
durumda anlatıcı, kahraman neyi görüyor, ne biliyor, ne
düşünüyorsa onları dile getirir, olayları ve varlıkları
kahramanın gözünden anlatır. Anlatıcı metinin içinde yer alır
ve ancak
şahıslar kadar bilir.
Müşahit
(3.Şahıs) Anlatıcının Bakış Açısı: Bu
durumda anlatıcı, şahıs kadrosunun dışındadır ve hareketin
sadece bir şahididir. Anlatıcı, şahısların duygularını,
düşüncelerini, niyetlerini bilmez, sadece bir kamera gibi onların
hareketlerini, davranışlarını izler ve yansıtır.
9)
Mehmet Akif Ersoy’un ‘Bülbül’ adlı şiiri hangi olaydan
ötürü yazılmıştır? Açıklayınız. (9p)
‘Bülbül’
şiiri Bursa’nın düşman tarafından işgal edilmesi üzerine
yazılmıştır. Bu elim olaydan Mehmet Akif kendi ve milletin
duyduğu derin üzüntüyü anlatmıştır.
10)
Kitap sorusu olup herkesin cevabı ayrı ayrı değerlendirilecektir.
(10p)
11)
Betimleyici anlatımın özelliklerini yazıp kaç çeşidi olduğunu
ve bu çeşitlerin özelliklerinin neler olduğunu yazarak
açıklayınız. (15p)
BETİMLEYİCİ ANLATIM
(TASVİRLEME)
Özellikleri:
1. Betimlemeler
açıklayıcı ve sanatsal betimleme olmak üzere ikiye ayrılır.
2.
Kişinin iç dünyasını anlatan betimlemelere tahlil (ruhî portre)
denir.
3. Kişinin dış görünüşünü anlatan betimlemelere
simgesel betimleme denir.
4. Roman, hikâye, tiyatro, gezi yazısı,
Şiir gibi türlerde kullanılır.
5. Kelimenin yan ve mecaz
anlamlarına yer verilebilir.
TASVİRÎ ANLATIM (BETİMLEME)
ÇEŞİTLERİ
Sanatsal Betimleme:
1.İzlenim
kazandırmak amacıyla yazılır.
2.Değişik duyulara seslenen
özel ayrıntılar üzerinde durulur.
3.Ayrıntılar sübjektif
olarak verilir.
4.Amaç sanat yapmaktır.
Açıklayıcı Betimleme:
1.Bilgi
vermek amacıyla yazılır.
2.Genel ayrıntılar üzerinde
durulur.
3. Ayrıntılar objektif (olduğu gibi)olarak
verilir.
4.Amaç sanat yapmak için değil, bir konu hakkında
bilgi vermektir.
5. Değişik duyulara seslenen özel ayrıntılar
üzerinde durulmaz.
6.Betimlenecek varlığa kişisel duygu ve
düşünceler katılmaz.
NOT:
Süre 40 dakikadır. Yazım ve noktalama puanlamaya dâhildir.