Kaynak;
http://edebiyatfatihi.blogspot.com
11. Sınıf Türk Edebiyatı Kitabı Cevapları Milli Edebiyat
Döneminde Saf (Öz) Şiir (Sayfa 173-175)
|
SAYFA
173
Merdiven
Ağır
ağır çıkacaksın bu merdivenlerden
Eteklerinde güneş rengi bir yığın
yaprak
Ve bir zaman bakacaksın semaya ağlayarak
Sular sarardı yüzün perde perde solmakta
Kızıl havaları
seyret ki akşam olmakta
Eğilmiş arza kanar muttasıl kanar güller
Durur
alev gibi dallarda kanlı bülbüller
Sular mı yandı neden tunca benziyor
mermer
Bu bir lisan-ı hafidir ki ruha dolmakta
Kızıl havaları seyret
ki akşam olmakta |
|
|
Ahmet
Haşim
|
Sema:
Gökyüzü
arz:
Yeryüzü, yer
Muttasıl:
Durmadan, devamlı
Lisan-ı
hafî: Gizli dil, gizli ses
Okuduğunuz
şiirin ahenk öğelerini inceleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya
yazınız.
Ses
tekrarları: -rak (zengin uyak), -ol (tam uyak) –er (tam
uyak)
Redif
:-makta
Ölçü
:Aruz ölçüsü
Uyak
düzeni: abb cc ddd cc
Şiirdeki
ahengin sizi nasıl etkilediğini açıklayınız.
Ahmet
Haşim’in “Piyale” adlı eserinin ön sözünden alınan aşağıdaki bölümü
okuyunuz.
ŞİİR
HAKKINDA BAZI MÜLAHAZALAR
Hâlbuki
şair ne bir hakikat habercisi ne bir belagatli insan ne de bir kanun yapıcıdır.
Şâirin lisanı; “nesir” gibi anlaşılmak için değil fakat duyulmak üzere vücûd
bulmuş, musiki ile söz arasında, sözden ziyade musikiye yakın, ortaklaşa bir
dildir. Nesirde üslubun teşekkülü için zaruri olan unsurların hiçbiri şiir için
söz konusu olamaz. Şiir ile nesir, bu itibarla, birbiriyle yakınlığı ve ilgisi
olmayan, ayrı nizamlara tabi, ayrı sahalarda, ayrı boyutlar ve şekiller üzerinde
yükselen ayrı iki mimaridir. Nesri doğuran, akıl ve mantık; şiiri ise
kavrayışımızın bölgeleri dışında, sırların ve meçhullerin geceleri içine
gömülmüş, yalnız aydınlık sularının ışıklan zaman zaman duygularımızın ufkuna
aks eden, kutsi ve isimsiz bir kaynaktır.
“Mana”
araştırmak için şiiri deşmek, terennümü yaz gecelerinin yıldızlarını ürperten
zavallı bir kuşu eti için öldürmekten farklı olmasa gerek. Et zerresi,
susturulan o sihirli sesi telafiye kafi midir?
Ahmet
Haşim’in şiirle ilgili görüşlerini yansıtan yazısından yararlanarak “Merdiven”
şiirinde ritmin nasıl sağlandığını belirleyiniz.
Şiirin
tamamında bir ses ahengi, müzikal uyum vardır. Şiirde ritim, kafiye ve
rediflerle sağlanmış, aruz ölçüsünden yararlanılmıştır.
1. a. Okuduğunuz
şiirin birim değerlerini belirtiniz.
Şiir
üç dizelik bentler ve bentlerden sonra gelen birer beyitten
oluşmuştur.
a. Şiirin
birim sayısını söyleyiniz.
İki
bent ve iki beyitten oluşmuştur.
b. Şiirdeki
birimlerin arasında nasıl bir bağlantı olduğunu tartışınız. Ulaşılan sonucu
belirtiniz.
Bentler
ve beyitler birbiriyle anlam ve yapı bakımından
bağlantılıdır.
ç. Şiirde
anlamın, birimlerde ayrı ayrı mı verildiğini, yoksa şiirin bütününe yayılarak mı
tamamlandığını tartışınız. Sonuçları sıralayınız.
Şiirde
anlam şiirin bütününe yayılarak tamamlanmıştır.
• Yaptığınız
incelemeden hareketle şiirin yapı yönünden özelliklerini
sıralayınız.
Şiirin
ölçüsü aruzdur. Beyitler kendi arasında uyaklıdır.
SAYFA
174
Okuduğunuz
şiirdeki benzetme ve eğretileme sanatlarını ve bunların nasıl yapıldıklarını
tabloya kısaca yazarak şiire katkılarını açıklayınız.
|
Söz
sanatları
|
|
Nasıl
yapıldıkları
|
|
|
Teşbih
(Benzetme)
|
Durur
alev gibi dallarda kanlı bülbüller
Bülbüller
aleve benzetilmiş. Benzeyen: bülbül, benzetilen:
alev
Neden
tunca benziyor mermer? Mermer tunca
benzetilmiş.
|
|
Eğretileme
(İstiare)
|
Merdiven
– İnsan hayatı merdivene benzetilmiş (açık istiare)
Bir
yığın yaprak – insanın anıları (açık istiare)
Akşam
– ölüm, hayatın sonu (açık istiare)
Güllerin
kanaması – Güller yaralanmış, kanı olan canlı bir varlığa benzetilmiş. (kapalı
istiare)
|
2. Şair,
hayatın yollarında ağır ağır çıkan, aşkı, hayatı en güzel biçimde yaşayan
insanların bir süre sonra yaşayacağı duyguları hangi öğelerle dile getirmiştir?
Açıklayınız.
Eteklerinde
güneş rengi bir yığın yaprak ifadesiyle insanın hatıraları, geçmişi, acı tatlı
günleri anlatılmak istenmiş olabilir. Yaşlılık döneminde insan yaptıklarını
hatırlayarak bazen hüzünlenir, bazen buruk bir mutluluk
duyar.
3. Şiirin
temasını söyleyiniz.
Şiirin
teması “ölüm” duygusudur. Şiirde, merdiven, hayat; akşamı ve sonbahar
mevsimi ise hayatın sona yaklaşması olarak
düşünülmüştür.
a. Şiirde
geçen yabancı kelimeleri tespit ediniz. Bu incelemenizin sonucuna göre şiirin
dil özelliklerini sıralayınız.
“muttasıl,
lisan-ı hafî, arz, semâ” şiirdeki yabancı sözcüklerdir. Şiirin dili sade
değildir, fazla ağır da değildir. Ahmet Haşim, Milli Edebiyat sanatçılarının
dilde sadeleşme hareketine katılmamış, Fecr-i Ati anlayışını devam
ettirmiştir.
b. Ahmet
Haşim’in şiirinde “ruha dolan gizli dille” kastettiği nedir?
Açıklayınız.
“Ruha
dolan gizli dil” ifadesiyle dış dünyanın, tabiatın insana anlatmak istediği
şeylerin anlaşılmaya başlanması anlatılmak istenmiştir. Güneşin kızıl renginin
mermere yansıması, akşam vaktinde suların yanıyor gibi görünmesi, güllerin ve
bülbüllerin kızıl renge bürünmesi insana bir mesaj vermektedir: Sonun yaklaştı,
hayatın bitiyor. İşte bu ruha dolan gizli dil.
c. Şairin
duygularını dile getirirken kullandığı kelimelere gösterdiği özenden yola
çıkarak Ahmet Haşim’in şiirindeki dil zevki hakkında düşüncelerinizi
belirleyiniz.
Ahmet
Haşim, saf şiirinin öncülerindendir. Saf şiirde kelimelerin ses ve anlam
bakımından uyumu önemlidir. Akşamın tasvirini yaparken kelimeleri özenle seçmiş,
kelimelerin çağrışım gücünden yararlanmıştır. Sözcüklerin ahengine de önem
vermiştir. Kullandığı kelimelerle müzik ve resim sanatına ait unsurları bir
arada yansıtmış (kızıl, akşam, kanlı bülbüller kanayan güller, yanan sular,
tunca benzeyen mermer…)
4. a. Şiirdeki
birimlerde nasıl bir görüntünün tasvir edildiğini
açıklayınız.
Merdivenlerden
bir insan ağır ağır çıkıyor. Eteklerinde savrulan sarı yapraklar... Gökyüzüne
bakıyor, dalıyor, ağlıyor. Suların rengi soluk, havada, ufukta kırmızı bir renk
oluşuyor. Güneş batmak üzere. Gurup vaktidir. Güller, bülbüller, mermerler bu
kızıl renge bürünüyor. Bütün tabiat sanki insana bir şeyler anlatmak
istiyor.
b. Bu
tasvirlerin, nasıl bir duygu hâlini yansıttığını belirtiniz.
Hüznü
ve hayattan ayrılma duygusunu yansıtıyor.
c. Ahmet
Haşim bu tasvirleri (lirik anlatımı) ve duyguları şiirine seslerle nasıl
yansıtmıştır? Açıklayınız.
Sözcüklerin
ahenginden, çağrışım gücünden yararlanmış.
Şiirde
geçen “muttasıl (durmadan) kanar güller, alev gibi dallarda kanlı bülbüller,
lisân-ı hafî (gizli dil)” söz öbeklerinin eski şiir geleneğimizle ilgisini
açıklayınız.
Eski
şiirimizde (divan şiiri) gül, bülbül mazmunları sıkça kullanılmıştır. Bülbül,
güle kavuşmak için feryat eder, bülbül, şairin kendisidir, gül de sevgili.
Merdiven şiirinde gül, bülbül motifi, aşk temasıyla değil hayatın sona ermesi ve
bu varlıkların buna tanıklık etmesi şeklinde verilmiş.
5. a. Ahmet
Haşim, bu şiirinde insan hayatındaki hangi gerçekliği dile
getiriyor?
Ölüm
gerçekliği, hayatın geçici olduğu, her güzel şeyin bir gün sona
ereceği
b. Şair
bunu, hangi söz gruplarıyla hissettiriyor? Açıklayınız.
“Sular
sarardı… Yüzün perde perde solmakta.”
c. Şairin
şiirde dile getirdiği gerçekliği değiştirip okuyucuya nasıl sezdirdiğini
belirtiniz.
Akşam
vaktinin kızıllığında tabiatın görünüşünü şiirsel bir üslupla yorumlayıp ölüm
gerçekliğiyle ilişkilendirmiştir.
6. Şiirin size hissettirdiklerini değişik yaş
grubundaki insanlar da yaşayabilir mi? Açıklayınız.
Her
insan kendi ruh dünyasına, bilgi, birikim ve kültür düzeyine göre bir şiiri
farklı yorumlayabilir...
Aşağıda belirtilen özellikler yönünden şiiri inceleyiniz.
Uygun seçenekleri işaretleyiniz.
Duygu
ve hayal dünyası hâkimdir. (X)
Şiirde,
kelimelerin müzikalitesi (sesi) ön plandadır. (X)
“Sanat,
sanat içindir.” anlayışı benimsenmiştir. (X)
Ahmet
Haşim’in bu eseri, saf şiir anlayışına uygundur. (X)
Şiirde
duygular, sembolik benzetmelerle anlatılmıştır. (X)
Şiirde
akşam saatleri, kızıl hava, gece, sessizlik, grup rengiyle kızıllaşmış ağaçlar,
çiçekler ve bülbüller işlenmiştir. (X)
7. Okuduğunuz
şiirin oluşmasını sağlayan zihniyet (ait olduğu dönem, toplum, etkilenilen edebî
akım vb.) hakkında bilgi veriniz.
Fecr-i
Ati edebiyatının zihniyet özelliklerini taşır. Sembolizmin etkisi
görülmektedir.
a. Edindiğiniz
bilgiler ve okuduğunuz şiirden hareketle Ahmet Haşim’in fikrî ve edebî yönünü
değerlendirip kısaca aşağıya yazınız.
b. Şairin
fikirleri, yaşam tarzı, eğitimi şiirine nasıl yansımıştır?
Açıklayınız.
DEĞERLENDİRME:
1)
C ŞIKKI
2)
E ŞIKKI
3)
D,D,Y
I let you see the parts of me
