11. Sınıf Türk Edebiyatı Cevapları Sayfa 25 Biryay

SAYFA 25
II. Ünite: TANZİMAT DÖNEMİ EDEBİYATI
2. Öğretici Metinler

Hazırlık
1. Tanzimat’tan sonra edebiyatımızda ortaya çıkan türlerden hangilerini öğretici metinler kapsamında değerlendirebiliriz?
Tanzimat'tan sonra edebiyatımızda ortaya çıkan MAKALE, FIKRA, ELEŞTİRİ türleri öğretici metinlerdir.

2. Dokuz ve onuncu sınıfta edindiğiniz bilgileri hatırlayarak öğretici metinlerin yazılış amaçlarını maddeler hâlinde tahtaya yazınız.
Öğretici metinler;
bilgi vermek,
okuyucuya farklı bakış açıları kazandırmak
okuyucuyu yönlendirmek
amaçlarıyla yazılır.

3. “Çağdaş uygarlık düzeyi” sözünden ne anladığınızı sözlü olarak ifade ediniz.
Bilgi, teknik ve medeniyet bakımlarından en yüksek düzeyi ifade eder.

SAYFA 27

1. Metni oluşturan paragraflarda anlatılanların, iletisi etrafında nasıl birleştiğini açıklayınız.
Metnin bütününe baktığımızda devletin vatandaşlarına karşı vazifeleri ve sorumluluklarının anlatıldığını görüyoruz. (Mizancı Murat Bey'in Mizan gazetesinde yazdığı Vazife ve Mesuliyet Had ve Hak adlı metin)

2. Seçilenlerin ve onları seçenlerin birbirlerine karşı görevlerini metinden yola çıkarak ifade ediniz.
Seçilenler hizmet için gelmişlerdir. Vaatlerini yerine getirmezlerse halk onları görevden alır.
Seçilenlerden beklenen en önemli şey, görevlerini yerine getirmeleridir.
Seçilenler görevini yapmazsa halkın başkasını seçme yetkisi vardır.
Seçilenler görevlerini yerine getiremezse bu durumu halka şikayet edebilir ya da istifa edebilir.
Seçme gibi seçilmde de kabul ve isteğe bağlıdır.


3. Metinde “had (sınırlılık)” sözcüğü, kimler için kullanılmaktadır?
Hem yöneticiler hem de halktan kişiler için kullanılmıştır.

4. Eserin yazılış amacı nedir, yazarın hedeflediği okuyucu kitlesi kimler olabilir?
Eserin yazılış amacı devletin halka, halkın da devlete karşı görev ve sorumlulukları olduğu konusunda insanları bilgilendirmektir. Eser hem vatandaşa hem de yöneticilere hitap etmektedir.

5. Metnin tamamında yazarın iletmek istediği düşünceyi (ana düşünce) bir cümle ile belirtiniz.
Herkes hak ve sorumluluklarını iyi bilmelidir.

6. Ana düşünce ile Tanzimat Dönemi arasındaki ilişkiyi açıklayınız.
Tanzimat Döneminde hak, hukuk, hürriyet, adalet, eşitlik gibi kavramların öne çıktığını görüyoruz. Bu anlayış Tanzimat edebiyatının birinci döneminde de görülür. Metnin ana düşüncesi Tanzimat döneminin siyasi ve hukuki yenilikleriyle ilgilidir.

7. Ana düşünce soyut bir kavramı mı, teknik bir gelişmeyi mi, siyasi bir düşünceyi mi, sosyal bir buluşu mu ifade etmektedir? Sözlü olarak ifade ediniz.

Metnin ana düşüncesi siyasi bir düşünceyi ifade etmektedir. (demokrasi)

8. Bu metnin ana düşüncesini hikâye, roman, şiir gibi türlerle ifade etmek mümkün müdür? Niçin?
Metnin ana düşüncesi hikaye, roman, şiir gibi türlerle ifade edilebilir ancak ifade ediş tarzı ve gerçekliği ele alışı değişecektir. Bu ana düşünce öğretici bir metinde ele alındığı için gerçeklikle tam olarak örtüşür. Hikaye ve roman türlerinde ele alınmış olsaydı sanatsallık, kurgulama da işin içine girecekti. Şiirde doğrudan anlatmak yerine sanatlı üslup, heyecan, coşku, hissettirme ön plana çıkacaktı.

9. Ana düşüncenin, Tanzimat Döneminin sosyal hayatı ile nasıl bir ilişkisi olduğunu açıklayınız.

Vatandaşın devlete, devletin vatandaşa karşı yerine getirmesi gereken görevlerle ilgili bulduğunuz gazete yazılarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
10. Mizancı Murat, “hükûmet” ve “Çakır Aliler” sözleriyle kimi veya kimleri anlatmaktadır?
Yazar, hükümet sözüyle padişah rejimini, Çakır Aliler sözüyle de halkı anlatmaktadır.

11. Metinde verilen bilgilerin ışığında Çakır Ali’yi kendi cümlelerinizle betimleyiniz.
Yazarın halkı anlatmak için kullandığı hayali bir örnektir. Osmanlı halkının genel özelliklerini yansıtır.
12. Metinde kullanılan anlatım türünü 10. sınıf dil ve anlatım dersinde öğrendiklerinizden hareketle belirleyiniz. Bu anlatım türünün özelliklerini tahtaya yazınız.
Metinde açıklayıcı anlatım kullanılmış, düşünceyi geliştirme yollarından da örneklendirme ve karşılaştırmalara yer verilmiştir.

Read more

11. Sınıf Türk Edebiyatı Cevapları Sayfa 28 Biryay

13. Padişahın sarayı ile Çakır Ali’nin köyünü, evini karşılaştırınız. Farklılıkları aşağıya sıralayınız.

Padişahın sarayı ile Çakır Ali'nin köyü ve evi arasında dağlar kadar fark vardır. Çakır Ali'nin köyü, sarayın bahçesi kadar bir alana sahip değildir. Evi ise saraydaki kümes kadar yoktur. Bu farklılık o dönemde yönetici kesim ile halk arasındaki ekonomik dengesizliği göstermektedir.

14. Metnin anlatımını açıklık, kesinlik, yalınlık ve duruluk açısından değerlendiriniz.

Metinde duru, yalın, kesin bir anlatım vardır. Metin sadeleştirilmiş hali göz önünde bulundurulursa metin fazla akıcı değildir.

15. “Sözleşme, seçim, hak, vekil, görev, sorumluluk, yetki, istifa, ceza, öşür, hukuk, vergi, hükûmet, kabahatli, ortaklık, imdat” kelimelerinden hangileri kavram veya terimdir? Bu kelimelerden hangileri günlük hayatta da kullanılmaktadır?

"Öşür" kelimesi dışındaki diğer kelimeler günlük hayatta kullanılmaktadır. Hak, görev, yetki, ceza, sorumluluk, hukuk, ortaklık sözcükleri birer kavramdır.

16. Yazar, günlük hayattan alınan kelimelerle kavram ve terimleri niçin bir arada kullanmış olabilir?

Kavramların daha iyi anlaşılması için

a. Batı’daki Rönesans ile bizdeki Tanzimat hareketi arasında tespit ettiğiniz benzerlikleri arkadaşlarınızla paylaşınız.

İkisinde de yenilik amacı var
Özgürlük, eşitlik, düşünce ve ifade serbestliği hedeflenmiştir.Bu serbeslik Tanzimat'ta sınırlıdır.
Rönesansta kralların, Tanzimat'ta padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır.
Rönesansta Batı'da bilim ve sanat alanında yenilikler yapıldı, gelişmeler yaşandı. Tanzimat Döneminde de sanat alanında değişim yaşandı.
İkisinde de aydınlar, yenilikler öncülük yapmıştır.

b. Metinde geçen, Tanzimat’ın getirdiği özgür ortamla dile getirilebilen yeni kavram,
terim ve ifadeleri bularak tahtaya sıralayınız.
Hürriyet, hak, hukuk, adalet, eşitlik, seçim, sözleşme, vekil ...
c. On altıncı yüzyılın İstanbul’unda da sanatçılar bu kavramları, terimleri, ifadeleri dile getirebilirler miydi? Tartışınız. Ulaştığınız sonuçları defterinize yazınız.

Dile getiremezlerdi. Çünkü o dönemde padişahın mutlak otoritesi vardı.Ortam müsait değildi. Dönemin siyasi anlayışı bu düşünceleri dile getirmeye engeldi.

17. Yazar, makalesinin ilk bölümünün son paragrafında sözleşmenin yenilenmesi gerektiğini söylüyor. Bunu niçin istemektedir?
Sözleşmenin eskimiş olduğunu ifade ediyor.
Sözleşmenin yenilenmemesi durumunda devletin ve hilafetin zarar görebileceği endişesini dile getiriyor.
18. “Şeyh, halife, padişah” gibi ifadelerle “seçim, hürriyet, hak, istifa” gibi kelimelerin aynı metinde kullanılmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

Bu kelimelerin kullanılması dönemin siyasi ve sosyal ortamını yansıtır. Hem padişahlık devam ediyor hem de demokratikleşme yolunda adımlar atılıyor.

19. Metin, hangi geleneğe bağlı kalınarak yazılmıştır?
Dil ve anlatım yönünden divan nesrine yakın. İçerik bakımından Tanzimat edebiyatı geleneğine bağlı.

20. Okuduğunuz metinden somut ifadelere örnekler veriniz. Yazarın, bu ifadelerden nasıl yararlandığını açıklayınız.
kitap, padişah, vali, mahalle, köy, tarla, mera, dağ, kasaba, Çakır Ali.... Yazar bu somut ifadeleri hak ve görevlerin kapsamı ile ilgili konular olarak kullanmış.

Muallim Naci ile Recaizade Mahmut Ekrem arasında geçen tartışmalar ve Tanzimat
Dönemindeki “eski-yeni” çatışması ile ilgili araştırma sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.
Muallim Naici ile R. Mahmut Ekrem şiirde kafiye göz için midir, yoksa kulak için midir tartışması yapmışlardır. M. Naci, eski edebiyat anlayışıyla kafiye göz içindir demiştir. R. Mahmut Ekrem yenilik yanlısıdır kulak için kafiye anlayışını benimsemiştir. Eski edebiyat taraftarları M. Naci'nin yanında yer almışlar, yenilikçi sanatçılar R. M. Ekrem'i desteklemişlerdir.

a. Tanzimat Dönemi gazeteleri ile ilgili olarak kitabınızın 14. sayfasındaki “3. ODE” nin a, b ve c maddeleri doğrultusunda yaptığınız araştırma sonucu edindiğiniz bilgileri hatırlayınız.

b. Makale ve sohbet gibi öğretici metinlerin gazete aracılığıyla halkla buluştuğu; tiyatro, hikâye, roman örneklerinin öncelikle gazetelerde yayımlandığı Tanzimat Döneminde gazetelerin önemini gözden geçirerek yeniden değerlendiriniz.

Tanzimat gazeteciliği yeni düşünceleri halka benimsetmeyi amaçladığı gibi Batı'dan alınan edebi türlerin halka tanıtılmasında da önemli bir rol oynamıştır. Makale, roman, tiyatro, hikaye,eleştiri gibi türlerin ilk örnekleri gazetelerde yayımlanmıştır. Gazeteler yeniliklerin sözcüsü olmuştur.
21. Eserden hareketle yazarın fikrî ve edebî yönü hakkında çıkarımlarda bulunarak eser-yazar ilişkisini belirleyiniz.

Read more

10.Sınıf Türk Edebiyatı Fırat Yayıncılık Sayfa 19-27 Cevapları

2. Türk Edebiyatının Dönemlere Ayrılmasındaki Ölçütler

1. Sınıfta sekiz gruba ayrılınız. Grup sözcülerinizi belirleyiniz. Araştırma yapmak için aşağıdaki konulardan birini seçiniz.

1. grup : Türklerin, İslamiyet’i hangi tarihte kabul ettiğini araştırınız. XIII. yüzyılda yaşamış olan Yunus Emre’nin aşağıdaki ilahisinden hareketle İslam uygarlığının Türk edebiyatına etkisini açıklayınız.

Şol cennetin ırmakları

Akar Allah deyü deyü

Çıkmış İslam bülbülleri

Öter Allah deyü deyü. …

Yunus Emre

1.grup:Türklerin İslamiyet’le tanışması 8.yy.dan sonra olmuştur. Talas Savaşından sonra Müslümanlarla komşu olmuşlar ve bunun neticesinde boylar halinde İslamiyet’e geçmişlerdir. Türkler, İslamiyet’e geçince edebiyatlarında bir farklılaşma olmuştur. İçerik olarak artık İslami kelime ve kavramlar edebiyata konu olmaya başlamıştır. Allah, hak, peygamber gibi kavramlar eserlerinde kullanılmıştır. Aynı zamanda şekil olarak da değişim kendini göstermektedir. Dörtlükler yerini beyte, hece yerini aruz bırakmıştır. Divan edebiyatı diye bir edebi gelenek ortaya çıkmıştır.

2. grup : “Lale Devri” hakkında bilgi edininiz. Edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız.

Bir safa bahşedelim gel şu dil-i nâ-şâda

Gidelim serv-i revanim yürü Sadâbâd’a

İşte üç çifte kayık iskelede âmâde

Gidelim serv-i revanim yürü Sadâbâd’a

2. grup: Lale Devri, Pasarofça Antlaşması ile başlayan bir devir. Bu devrin en önemli özelliği zevk sefa ve eğlence dönemi olarak tarihe geçmektedir. Yıllarca süren harpler ve isyânlardan bıkan ahâli, antlaşmalardan sonra savaştan uzak bir hayat sürmeye başladı. İstanbul’da sünnet ve düğün merâsimleri artarak, mevsimine göre kır, deniz seyahatları ve helva sohbetleri tertiplendi. Pâdişah dahil, devlet adamları baharda, lâle mevsiminde Sâdâbâd, Şerefâbâd Emnâbâd, Hüsrevâbâd, Hümâyûnabâd, Kasr-ı Süreyya, Vezirbahçesi köşklerine, Tersâne Bahçesi, Çırağan Bahçesi, Beşiktaş yalılarına giderlerdi. Fakat bu devir sürekli eğlence olarak devam etmedi. Patrona Halil İsyanı ile bu devir de son buldu.

Nedim “Lale Devri”nin, Nedim’in yukarıdaki şarkısına nasıl yansıdığını açıklayınız.

Lale Devri, zevk, sefa ve eğlence dönemi demiştik ki bu da Nedim’in eserine yansımıştır. O dönemin en önemli eğlence ve gezi olan Sadabad , şairini şiirine de yansımıştır.

3. grup : Cahit Sıtkı Tarancı’nın “Gün Eksilmesin Penceremden” adlı şiirini bulunuz. Cahit Sıtkı Tarancı ve şairin yaşadığı dönem hakkında bilgi edininiz. Şairin, “Gün Eksilmesin Penceremden” adlı şiirine, o dönemde bireyin dünya ile ilişkisinin nasıl yansıdığını açıklayınız.

3. grup:

GÜN EKSİLMESİN PENCEREMDEN

Ne doğan güne hükmüm geçer,

Ne halden anlayan bulunur;

Ah aklımdan ölümüm geçer;

Sonra bu kuş, bu bahçe, bu nur.

Ve gönül Tanrısına der ki:

- Pervam yok verdiğin elemden;

Her mihnet kabulüm, yeter ki

Gün eksilmesin penceremden!

Cahit Sıtkı, Cumhuriyet döneminin yazarlarından olup bu şiirde yaşama bağlılık ve yaşama isteği dile getirilmiştir. Bu dönem içerisindeki yazarların karamsar bir hava içerisinde olabildiği gibi yaşama bağlılık da dile getirilmiştir. Burda önemli şairin duygu ve düşüncesinde bireyselliğin ön planda olmasıdır.

4. grup : “Süleyman Çelebi”nin edebî kişiliği, yaşadığı dönemde hâkim olan edebiyat anlayışının hangi zümreye hitap ettiğini araştırınız.

4. grup: 15. Yüzyılın en önemli Divan şairlerindendir. Dini konularda eser vermiştir. En önemli eseri Vesilet’ün-Necat (Mevlit), edebiyatımızda bir gelenek başlatmıştır. Bu eserinde Peygamberin hayatı doğumundan ölümüne kadar geçen süreyi ele almıştır. Süleyman Çelebi’den sonra Mevlit söylemeye geleneği ortaya çıkmıştır. Süleyman Çelebi, daha çok saray ve çevresinde aydın kesime hitap etmiştir.

5. grup : Ahmet Paşa’nın sanat anlayışı ve yaşadığı dönem hakkında bilgi edininiz.

5. grup: Fatih döneminin önde gelen şairlerindendir. Kaside ve murabbalarıyla bilinir. Genellikle dini kavramların dışındaki şiirlere yönelmiştir.Aruzu ustalıkla kullanır. Şairler Sultanı olarak bilinir.

6. grup : Tanzimat Dönemi edebiyatçılarının sanat anlayışlarını araştırınız.

6.grup: Tanzimat Döneminde Batı kültürü yeni tanınmaya başlandığı için Tanzimat sanatçıları Batıdaki kavramlardan olan hak, adalet, özgürlük gibi kavramları kullanmışlardır. Sanat anlayışlarında en önemli yön halkı bilinçlendirmek vardır. Toplum için sanat anlayışı ön plandadır. Bu dönem anlayış olarak Batı’yı yakından tanıdığımız bir dönemdir.

7. grup : a. Cenap Şahabettin’in sanat anlayışı ve yaşadığı dönemin zihniyeti hakkında bilgi edininiz.

7. grup: a. Cenap Şahabettin anlayış olarak bireysel bir anlayışla şiir yazar ve Cumhuriyet dönemi içerisinde hakim olan bireysel Cenap Şahabettin’de bulunmaktadır.

b. Cenap Şahabettin’in “Elhân-ı Şitâ” adlı şiirinin tamamını bulunuz.

b.

8. grup : Behçet Necatigil’in sanat anlayışı ve yaşadığı dönem hakkında bilgi edininiz.

8. grup: Şiirlerinde ev, aile, çevre, aşk, bunalım, hastalık, yalnızlık ve ölüm temalarını işlemiştir. Eski ve yeni kelimeleri şiirinde ustaca kaynaştırır. Şiirleri dışında, nesirlerini topladığı “Bile/Yazdı” adlı eseri vardır. Almanca’dan çeviriler yapan Necatigil, radyo oyunları da yazmıştır. Yine Cumhuriyet dönemi yazarlarındandır. Batı kültürünün yansımaları bu şairimizde de görünür.

2. Kitaplığınızdaki kitapları niçin gruplara ayırdığınızı belirtiniz.

2. Tasnif etmek , ayırmak daha kolay bulmayı, daha rahat ve iyi değerlendirmeyi sağlar.

3. Sizce Türk edebiyatı da tarihî dönemler gibi bölümlere (dönemlere) ayrılabilir mi? Düşüncelerinizi belirtiniz.

3. Ayrılabilir. Çünkü edebiyat tarihten, sosyal ve siyasi hayattan ayrı değerlendirilemez. Tarihteki bir olayın etkisi toplumda görüldüğü gibi edebiyata da yansır.

4. Oğuz Kağan’ın, beylerine ve halkına verdiği buyruğunu okuyunuz. Burada belirtilenlerden hareketle Oğuz Kağan Destanı’nda Oğuz Türklerine ait hangi özelliklerin yansıtıldığını söyleyiniz.

Ben sizlere oldum Kağan,

Alalım yay ile kalkan,

Nişan olsun bize buyan,

Bozkurt olsun (bize) uran,

Demir kargı olsun orman,

Av yerinde yürüsün kulan,

Daha deniz, daha müren,

Güneş bayrak, gök kurıkan.

4. Savaşçı oldukları, Kağanlık sistemi yönetildikleri, Bozkurt’un kutsal olduğu, yay, kalkan ve kargı gibi savaş aletleri kullandıkları, demir olduğuna göre madenciliğin geliştiği görebilir.

İNCELEME

1. metin

ŞU DESTANI

1. Okuduğunuz destanda, Saka Türklerinin hayatı ve kültürüne ait hangi özelliklerin olduğunu sıra­layınız.

1.

2. “Şu Destanından hareketle destanın oluştuğu dönemde Saka Türklerine (kavmine) ait özellikle­rin esere yansımasını nasıl değerlendirdiğinizi açıklayınız.

2. Eserler oluştuğu dönemin zihniyetinden ayrı düşünülemez. Toplumların içinde bulunduğu ortam bir şekilde kişiler istese de istemese de mutlaka eserlerine yansır.

2. metin

MEVLİD

1. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Süleyman Çelebi’nin edebî kişiliği, onun yaşadığı dönemde hâkim olan edebiyat anlayışının hangi zümreye hitap ettiği ile ilgili araştırma sonuçlarını arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. a. Süleyman Çelebi, Divan edebiyatı şairlerindendir. Divan edebiyatının yazarları ve okuyucu kitlesi genellikle saray ve çevresindeki okumuş aydın kimselerdir. Arapça ve Farsça kelimeler yoğun olduğu için halka hitap etmemektedir.

b. Okuduğunuz eserin temasını söyleyiniz. Bu temanın hangi medeniyetin ürünü olduğunu ve o dönemin hayat tarzını nasıl yansıttığını açıklayınız.

b. Peygamber’i anlatmaktadır. Doğumu ile ölümü arasında yaşadığı olaylar dile getirilmiştir. Bu eser İslamiyet’in etkisi ile yazılmıştır.

2. Mevlid, Hz. Muhammed’in doğumunu anlatan bir eserdir. Uzun konuları anlatmaya elverişli olan mesnevi ile hikâye ve romanı yapıları yönünden karşılaştırınız. Sonuçları sıralayınız.

2.

	Ait olduğu dönem	Ayırıcı özellikleri
Destan	İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı	Olağanüstü özelliklere sahiptir, heceyle yazılır. Nesilden nesile sözlü olarak aktarılır.
Mesnevî	İslami Devir Türk Edebiyatı	Aruzla yazılır. Bir olay örgüsü etrafında şekillenir.
Roman	Batı Tesirinde Gelişen Türk Edebiyatı	Düzyazıdır ve kurmaca yapıya sahiptir.

3. metin

GAZEL

1. Okuduğunuz şiirdeki Arapça ve Farsça sözcükler hangi kültürün etkisiyle kullanılmış olabilir? Açıklayınız.

1. Türklerin İslamiyet’in etkisine girdikten sonra oluşan kültürün etkisiyle kullanılmıştır.

2. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Ahmet Paşa’nın yaşadığı dönem ve sanat anlayışı hakkındaki bilgilerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

• Ahmed Paşa hem gazel hem de kaside türlerinde başarılı eserler yaratmış; şarkı ve murabbada da olgun örnekler vermiştir.
• Dizeleri divan şiirinin söz ve anlam özellikleriyle örülüdür.
• İşlediği konular genellikle din dışı olup beşeri aşk konusundaki şiirler de Divan’ında önemli yer tutmaktadır. Dinî ve tasavvufî konulara rağbet göstermemiştir.
• Şiirleri gayet ahenklidir ve aruz veznini çok ustaca kullandığı görülür.
• Kendi çağında “şairlerin sultanı” diye anıldığı bilinmektedir.
• Yazmış olduğu Kerem kasidesiyle ölümden kurtulmuştur.
• Ahmed Paşa’yi orijinallikten uzak görerek İran şairlerinden çevirmiş olduğu beyitleri kendine mal etmekle suçlayan edebiyat tarihçileri vardır.

b. Ahmet Paşa’nın gazeli, yazıldığı dönemde hangi zümreye hitap etmektedir? Düşüncelerinizi açıklayınız.

b. Yüksek zümreye hitap etmektedir. Saray ve çevresindeki medrese eğitim almış, okumuş, aydın kimselere hitap eder.

4. metin

KOŞMA

1. Şiirde kullanılan dil ve şiirin temasından hareketle şairin hangi zümrenin yaşamını yansıttığını açıklayınız.

1. Halk kültürünü ve yaşamını dile getirmiştir ve dolayısıyla halka hitap etmiştir.

2. Okuduğunuz koşma ile gazeli aşağıdaki özellikler yönünden karşılaştırınız. Tespitlerinizi ve iki metnin farklı yönlerini aşağıdaki tabloya yazınız.

2.

	Nazım Birimi	Uyak Düzeni	Tema	Dil	Hitap Ettiği Zümre
Gazel	Beyit	aa,ba,ca	Aşk	Arapça ve Farsça kelimelerle yüklü	Yüksek zümreye, aydın tabakaya hitap eder.
Koşma	Dörtlük	aaaa, bbba	Aşk	Halk söyleyişine sahiptir.	Halka hitap etmektedir.
İki Metnin Farklı Yönleri	XXXX	XXXXX	Benzer Yönüdür	XXXX	XXXXX

5. metin

ARABA SEVDASI

1. Metinden hareketle romanın kahramanı Bihruz Bey’in kişilik özelliklerini (tavırları, yaşamı vb.) açıklayınız.

1. Bihruz Bey yaşantı itibariyle Batı hayranlığı içinde olan bir kişidir. Yaşantısında önemli olan şeyler: Fransızca konuşmak, paytonla gezmek, Batılı kıyafetler giymek. Batı’yı sadece bunlardan ibaret gören ve bunları yapınca Batılı olduğunu düşünen bir kişidir.

2. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Tanzimat Döneminde yaşanan toplumsal ve kültürel değişikliklerle ilgili bilgilerinizi tazeleyiniz. Bu dönem edebiyatçılarının sanat anlayışları hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız.

a. Tanzimat dönemindeki toplumsal hayatta her yönden bir yenileşme görülmektedir. Toplumda ve devlet kurumlarının bazılarında Batılılaşma görülür. Bu dönemdeki sanatçılar Batı’yı yakından tanıdıkları için Batıdaki bilgi ve kavramları edebiyatımıza yansıtmaya çalışırlar. Sanat anlayışları halkı aydınlatmak ve bilinçlendirmektir.

b. Tanzimat Döneminde yaşanılan toplumsal ve kültürel olaylar ile okuduğunuz edebî eser arasında nasıl bir ilgi olduğunu açıklayınız.

b. Bu dönemde yaşanılan toplumsal ve kültürel olayların edebi eserlere yansıması mutlaka olacaktır. Yazar içinde bulunduğu toplumun özelliklerini eserlerine istese de istemese de bir şekilde yansıtır.

3. “Araba Sevdası” adlı eserin temasından hareketle bir edebiyat eseriyle dönemin yaşama tarzı arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

3. Toplumda önce değişim olur ve bu değişim sonradan yazar tarafında kaleme alınır. Buradaki yaşam tarzı ile eserlerin anlattıkları bize bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır.

6. metin

ELHÂN-I ŞİTÂ

1. a. Grup sözcünüz aracılığıyla Cenap Şahabettin’in yaşadığı dönem ve sanat anlayışı hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız. “Elhan-ı Şitâ” şiirinin tamamını sınıfta okuyunuz.

1.a. Daha çok bireysellik ön plandadır. Toplumu ya da belli bir grubu eğitme kaygısı bırakılmıştır. Onun yerine kişinin sanat eserinden estetik zevk duyması dile getirilmiştir. Bireysellik ön plandadır.

b. Şiirin, ait olduğu dönemin hâkim zihniyetini nasıl yansıttığını açıklayınız.

b. Şairim yaşadığı dönemde de bireysellik ön plandadır. Dönemin hakim olan zihniyeti bireysellik şairin eserine konu edinmiştir.

2. Bu şiiri, kitabınızda okuduğunuz “Mevlid ve koşma” ile tema, dil-anlatım ve hitap ettikleri zümre yönünden karşılaştırınız. Sonuçları sıralayınız.

2. Bu eser diğer iki eserden farklı olarak ne yüksek zümreye ne de topluma hitap etmektedir. Şair bireyselliği ön plana koymuştur. Bu nedenle de tema bakımından Mevlid ve koşmadan farklıdır. Dil ve anlatım yönünden mevlide benzer ama koşmadan tamamen uzak bir anlatımı vardır.

7. metin

GİZLİ SEVDA

1.Grup sözcünüz aracılığıyla Behçet Necatigil’in sanat anlayışı ve yaşadığı dönem

Read more

2013 10.Sınıf Türk Edebiyatı Fırat Yayıncılık Sayfa:12 -18

1. Tanzimat Fermanı’nın ilanını ve o dönemde sosyal hayata getirdiği yenilikleri araştırınız.

• Tanzimat Fermanı ile Batılılaşma akımı iyice hız kazanmıştır. Osmanlı toplumunda aşağıda değişimler göze çarpar: Mimari de Batı tarzı evler ve binalar oluşmaya başlamış,
• Eğitim ve öğretimde  Batı tarzı  okullar  açılmaya başlanmış.
• Toplumdaki insanların giyim kuşamında Batı tarzı görülür olmuş, fes, cüppe, kavuk, yemeni yerini pantolon, iskarpin, redingotlara bırakmış.
• Aydınlar Batı’yı daha yakından tanıyarak onların edebiyatını bize getirmeye çalıştılar.
• Özellikle eğlence merkezleri (Surdışı, Beyoğlu…) oluşmaya başladı.
• Dadılar Fransız olarak seçilmeye başlandı, çocuklar Batı tarzıyla yetiştirildi.

 2.  Kurtuluş Savaşı’nın tarihimizdeki yeri ve önemi hakkında düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Edebiyatımızda Kurtuluş Savaşı’nı konu edinen roman, hikâye ve şiir türündeki eserlerin adlarını öğreniniz. Bunlardan istediğiniz bir eseri okuyunuz. Kurtuluş Savaşı’nın, seçtiğiniz esere nasıl yansıdığını belirtiniz.

2.Bir milletin yok olmaması için bütün benliği ve varlığı ile yokluk içinde mücadele bir savaştır. Bir topluluk yok olmanın eşiğinde dönmüştür.

Halide Edip Adıvar-Ateşten Gömlek

Yakup Kadri-Yaban

Kemal Tahir – Yorgun Savaşçı

3.  “Türklerin cihan hâkimiyeti” düşüncesi hakkında bilgi edininiz.

3. Türkler, Tanrı’nın cihanı yönetme gücünü kendilerine verdiğine inanırlar. Oğuz Kağan Destanı’nda Oğuz Kağan,bir kurt ile yola çıkar ve önüne gelen kavimleri yener, ama burada Tanrı, dünyayı yönetme gücünü sadece o Türklere verdiği inancı yatmaktadır.

 4. XV. yy. şairi Şeyhî’nin “Harnâme” adlı eserinin tamamını okuyunuz. Eserin özetini defterinize yazınız.

4.

 5.  Destan, masal, mesnevi, halk hikâyesi, hikâye, roman türlerinin ortaya çıktıkları dönemleri araştırınız. Bu türleri, yapı özelliklerine göre tahtada gruplandırınız.

5. Destan: İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ortaya çıkmış olup tam tarihi bilinmez.

Masal: Sözlü edebiyat döneminde çıkmış olup yine tarihi belli değildir.

Mesnevi: Edebiyatımızda ilk defa 1072 Kutadgu Bilig isimli eserle girmiştir.

Halk Hikayesi: İslamiyet sonrası Halk edebiyatı içerisinde yer almış olup tam tarihi belli değildir.

Roman: Edebiyatımıza  Tanzimat dönemiyle girmiştir.

Hikaye: Yine Edebiyatımıza Tanzimat döneminde girmiştir.

6.  Mesnevi nazım şekli hakkında bilgi edininiz.

6. Kelime anlamı “ikili, ikişer ikişer”dir. İran edebiyatından alınmıştır. Klâsik halk hikâyeleri, destanî konular, aşk hikâyeleri, savaşlar, dinî ve felsefî konuları işlenir. Konu ne olursa olsun olaylar masal havası içinde anlatılır.      Divan edebiyatının en uzun nazım şeklidir (beyit sayısı sınırsızdır). 20-25 bine kadar çıkabilir. Mesnevîde her beyit kendi içinde kafiyelidir: aa bb cc dd ee … 

 7. Yakın tarihimizde yaşanmış bir olayı anlatan herhangi bir edebî eseri (şiir, hikâye vb.) bulup okuyunuz.

7.

8.  Edebî eserler konularını hangi kaynaklardan alır? Sıralayınız.

8. Tarih,sosyoloji,felsefe,psikoloji gibi bilimlerden alır.

9.  “Edebiyat” teriminin anlamını 9. sınıftaki bilgilerinizden yola çıkarak aşağıya yazınız.

9. Edebiyat: Okuyucuda estetik zevk uyandırmak amacıyla yazılmış olan kendine has biçimsel ve içerik özellikleri olan metinlere denir.

 10.  “Edebiyat tarihi” teriminin anlamını araştırıp arkadaşlarınızla paylaşınız.

10. Bir milletin meydana getirmiş olduğu edebi eserleri ve bu edebi eserlerin yazarlarını kronolojik olarak inceleyen eserlere edebiyat tarihi denir.

11. Yaşadığımız yüzyılda hangi olayı, bir edebî eserle anlatmak isterdiniz? Nedenleriyle açıklayınız.

11.

İNCELEME

1. metin

ORHUN ABİDELERİ

Doğu Cephesi

2. metin

GÖKTÜRKLER

1. 734 yılında dikilen Orhun Abideleri’nin doğu yüzünden alınan birinci metinde, Kül Tigin kimlere hitap ediyor? Onlara neleri öğütlüyor? Bu öğütleri niçin veriyor? Açıklayınız.

1. Türk milletine sesleniyor. Onlara geçmiş yapılmış olan hatalara anlatarak bunları yapmamaları ve bunlardan uzak durmaları tembihleniyor. Bu öğütlerde geçmişten ders alınsın diye veriliyor.

2.  İkinci metinde anlatılanları kısaca belirtiniz. Bunların birinci metinle ilişkisini açıklayınız.

2. Göktürk devleti ile ilgili bilgi verir.  Bumin Kağan ve İstemi Kağan’ın ülkeyi nasıl kurduklarını ve yaptıkları  savaşları ve o zaman içinde bulundukları şartları anlatır. Birinci metinde anlatılan edebi yönü ağır basan cümlelerle izah edilse içerik olan yani konu olarak anlatılanlar ikinci metinle uyumludur.

3. a. Kitabınızda okuduğunuz iki metnin türünü, eser adlarını karşılarındaki uygun seçenekle eşleştirerek belirtiniz.

a.            Orhun Abideleri            Edebî eser

               Göktürkler                     Tarihî eser

b. İki metni, anlatım yönüyle karşılaştırınız. Metinlerden hangisinin daha ilgi çekici olduğunu belirtiniz.

b. Birinci metin sanatsal ve edebi yönde daha zenginken diğer metin daha çok tarihsel  ve düz anlatım yöntemi tercih edilmiştir. Birinci metinde duygu yönü ağır basmakta ve daha etkileyici olabilmektedir. Diğerinde ise duygusal bir anlatım yoktur.

 4. a. “Türklerin cihan hâkimiyeti” hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız. Kitabınızda okuduğunuz Orhun Abidelerinden alınan metinde, Kül Tigin’in bu düşünceyi nasıl ifade ettiğini açıklayınız.

4.a. “Üstte mavi gök, altta yağız yer kılındıkta, ikisi arasında insanoğlu kılınmış. İnsanoğlunun üzerine ecdadım Bumin Kağan, İstemi Kağan oturmuş. Oturarak Türk milletinin ilini, töresini tutuvermiş, düzenleyivermiş. Dört taraf hep düşman imiş. Ordu sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış, hep tâbi kılmış. Başlıya baş eğdirmiş, dizliye diz çöktürmüş.”

                Yukarıda cümle göstermektedir, gök ve yer arasında bulunan her şey yönetmek üzere  ve onlara kağan olarak Bumin Kağan, İstemi Kağan’ın Tanrı tarafından gönderildiğine inanılmaktadır.

b. Yazıtta Köktürklerin yaşayışına, tarihine ilişkin hangi bilgileri edindiğinizi aşağıya sıralayınız.

b.            Cesur  ve savaşçı olmaları

                Doğruluktan yana olmaları

                Çinliler tarafında kandırılarak birbirine düşmeleri

                Çinlilerin egemenliğine girmeleri

               

5.  Kitabınızda okuduğunuz metinler, hangi tarihî döneme ışık tutmaktadır? Kültür alanlarıyla ilgili bu tür çalışmaların uygarlık tarihiyle ilişkisini açıklayınız.

5. Tarihte ilk Türk devleti olarak bilinen Göktürklülerin dönemine ışık tutmaktadır.

6. Aşağıdaki boş bırakılan yere, okuduğunuz metinlerden hareketle edebiyatın tarihle etkileşimini açıklayan bir paragraf yazınız.

6. Tarih ile edebiyat arasında doğrudan bir ilişki söz konusudur. Yalnız yöntemleri ve amaçlar farklıdır. Tarih eldeki vesika  ve belgelere dayanarak geçmiş hakkında bilgi verirken edebiyat ise estetik güzelliği ortaya çıkarmak için çalışır ve bunu yaparken de bilgi ve belgeye ihtiyacı yoktur. İkisinin arasındaki ilişki ise zaman zaman birbirlerinin alanlarına girerler. Edebiyat konu olarak tarihi bir olayı eserine aktarırken faydalanılabileceği tek bilim vardır ki o da tarihtir.  Tarihçi de bazen araştırdığı konulara edebi metinlere rastlar ki destanlar bunların en güzel örneğidir.

3. metin

HARNÂME

1. a. XV. yüzyıl şairi Şeyhî’nin “Harnâme” adlı eserin özetini arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. a. Yük taşımaktan yaşlanan zayıf ve yaşlı eşek, yaşamış olduğu sıkıntılardan sonra öküzlerin hiçbir iş yapmadan sabah akşam otlak ya da mera ot yemelerini içerler ve buna isyan eder. Bütün işleri kendisinin yapmasına elde ettiklerine kızar ve öküzler gibi yaşama arzusuyla otların arasına dalar ve sabah akşam otlamaya başlar. Bunu gören tarla sahibi ekinlerinin telef olduğunu görünce kızar ve yaşlı eşeğin kuyruğunu ve kulağını keser.

b. Kitabınızda okuduğunuz kısmın eserin hangi bölümünden alındığını belirtiniz.

b. Eserin  giriş bölümünde alınmıştır.

2. a. Okuduğunuz metin, içeriği ve yapı özellikleri yönüyle daha önce hakkında bilgi edindiğiniz hangi nazım şeklinin özelliklerini yansıtmaktadır? Açıklayınız.

a. Mesnevi nazım şeklinin özelliklerini yansıtır. Beyitlerle yazılmış, kafiyesi aa,bb,cc,dd… şeklinde olmaktadır ve olay çevresinde gelişen edebi metindir.

b. Destan, masal, mesnevi, halk hikâyesi, hikâye ve roman türlerinin ortaya çıktıkları dönemleri arkadaşlarınızla paylaşınız.

b.

• Destan:Çıkışı bilinmez
• Masal:Yine tarihi bilinmez.
• Mesnevi: 11.yy. da edebiyatımıza girer.
• Halk Hikayesi: 11.yy.dan sonra İslamiyet’in etkisiyle çıkmıştır.
• Roman:19.yy.da Tanzimat’ın etkisiyle çıkmıştır.
• Hikaye:19.yy.da Tanzimat’ın etkisiyle çıkmıştır.

c.  Edindiğiniz bilgi birikiminden yola çıkarak destandan başlayıp romana kadar yapı ve tema açısından gelişim gösteren edebî türleri aşağıdaki şemaya yazınız.

Destan:   İslamiyet öncesi Türk edebiyatında ortaya çıkmış olup tam tarihi bilinmez.	Masal: Sözlü   edebiyat döneminde çıkmış olup yine tarihi belli değildir.	Mesnevi:   Edebiyatımızda ilk defa 1072 Kutadgu Bilig isimli eserle girmiştir.
Halk   Hikayesi: İslamiyet sonrası Halk edebiyatı içerisinde yer   almış olup tam tarihi belli değildir.	Roman:   Edebiyatımıza  Tanzimat dönemiyle   girmiştir.	Hikaye: Yine   Edebiyatımıza Tanzimat döneminde girmiştir.

ç. Şemaya yazdığınız tespitler ve kitabınızdaki metinlerden hareketle edebî eserlerin ve edebî etkinliklerin de tarihî gelişimi olup olmadığını açıklayınız.

ç. Bu edebi eserler belli tarihi gelişim içerisinde çıkmışlardır.

4. metin

TANZİMAT SENELERİ

1839′dan 1860′a Kadar 1. TANZİMAT FERMANI

Şinasi’den sonra

NAMIK KEMAL

HAYATI

Vatan yahut Silistre Piyesi

ŞİİRLERİ

Şinasi’den Evvel

Şinasi’den Sonra

5. metin

VATAN MERSİYESİ

Namık Kemal

1. “XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi” adlı eserden alınan “Tanzimat Seneleri” adlı metnin paragraflarında anlatılanları sıralayınız. “Edebiyat tarihi”yle ilgili edindiğiniz bilgiler ve metinde anlatılanlardan hareketle edebiyat tarihinin hangi konuları incelediğini aşağıdaki şemanın bölümlerine yazınız.

1. “XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi” adlı eserden alınan “Tanzimat Seneleri” metni Tanzimat’ın ilanından sonraki dönemde meydana toplumsal değişiklikleri ve buralar karşılaşılan zorlukları dile getirmektedir. Buna göre

Edebiyat Tarihinin Kapsamı:

“Edebiyat tarihi; sanatçıların, eserlerini hangi şartlar altında meydana getirdiklerini araştırır ve onların gerçek değerini belirlemeye çalışır. Bu eser ve sanatçıların, dönemlerinde ve kendinden sonra edebiyat ve toplum hayatını ne şekilde etkilediğini tespit eder. Vatan ve din değişmesi, göçler, iktisadi ve siyasi olaylar toplumda olduğu gibi onun edebiyatında da etkilidir.”

2. a. Tanzimat Fermanı’nın ilanı ve sosyal hayata getirdiği yenilikler hakkında edindiğiniz bilgileri arkadaşlarınıza aktarınız. Bu bilgilerden hangilerinin “Tanzimat Seneleri” adlı metinde dile getirildiğini açıklayınız.

a. Yukarıdaki hazırlık sorularında cevap verilmiştir.

b. Tanzimat Dönemi Türk edebiyatının temsilcisi olan Şinasi, Ziya Paşa ve Namık Kemal kaleme aldıkları eserlerle halkı aydınlatmak istiyorlardı. Bu aydınlar, eserlerinde o güne kadarki şiir ve edebiyat geleneğinde olduğu gibi sadece aşk, kadın, şarap vb. konuları işlemiyor; toplumsal konuları da işliyorlardı. Tanzimat edebiyatıyla birlikte şiirimize hürriyet, vatan, millet gibi birçok yeni sözcük girmiştir. Topluma bu kavramları tanıtmak da aydınlara düşüyordu. Bu açıklamalardan ve bilgi birikiminizden yola çıkarak yaşanan toplumsal olayların ve sorunların edebî eserlerde yansıtılmasını tarihî yönden nasıl değerlendirdiğinizi açıklayınız.

b.

c. Tanzimat Fermanı’nın ilanı, toplumsal hayata getirdiği değişimler ve okuduğunuz “Vatan Mersiyesi” adlı şiiri göz önünde bulundurarak tarihî dönem, eser ve sanatçı arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

c. Bir eserin yazıldığı dönem ile eser arasında sıkı bir ilişki vardır. Çünkü yazar toplumun içinde bir ferttir. Yazılan eserlerde toplumun bireylerine sunulmak için yazılır. Bu yüzden eserlerde toplumun beklentileri ilgileri daha çok yer bulur. Bu nedenle eserlerde yazıldığı dönemin özelliklerini bulmak gayet doğaldır. Aynı şekilde yazar eserine mutlaka kendinden bir şeyler ekler. Çünkü yazılan eser anı zamanda yazarında beklentileri karşılamak için oluşturulmuştur. Bütün bunlardan dolayı, tarihî dönem-eser ve sanatçı arasında ayrılmaz bir bütünlük vardır.

ç. Okuduğunuz “Vatan Mersiyesi” şiirinin ve şairinin, edebiyat tarihi yönünden önemini belirtiniz.

ç.

YORUMLAMA – GÜNCELLEME

 1. Önceden hazırladığınız, yakın tarihimizde yaşanmış bir olayı anlatan edebî eseri (şiir, hikâye vb.) sınıfta arkadaşlarınıza okuyunuz. Hangi tarihî olayı anlattığını belirterek edebiyat ile tarih ilişkisini açıklayınız.

2.  Kurtuluş Savaşı sırasında yazılan İstiklâl Marşı’mız edebiyat tarihi açısından nasıl bir öneme sahiptir?

3.  “Orhun Abideleri, Vatan Mersiyesi ve İstiklâl Marşı yazıldıkları dönemi yansıtan eserlerdir.” diyebilir miyiz? Belirtiniz.

3. Her edebi eser gibi bu eserler de içinde bulunduğu toplumun duygu ve düşüncelerini anlatır.

DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun sözcükleri yazarak cümleleri tamamlayınız.

Edebiyat tarihi , tarihi/siyasi/sosyal/ekonomik/dini değişimleri  ve yazarların yaşadıkları dönemleri inceler.

Tarih ile edebiyat tarihiyle etkileşim içindedir.

2. Aşağıdaki bilgilerden doğru olanları işaretleyiniz.

Bir edebî eserin konusu, yazarı (şairi) edebiyat tarihine kaynaklık eder.

D             Edebî eserlerde yapı ve temalar tarih içinde gelişim gösterir.

D             Edebî eserler yazıldıkları dönemi yansıtan tarihî belge niteliğindedir.

Edebî eserlerin bir tarihî gelişimi yoktur.

D             Edebiyat tarihi araştırmaları uygarlık tarihine katkı sağlar.

3. Edebiyat tarihiyle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi doğrudur?

A. Sosyal olayların fikrî ve hissî etkilerini yansıtmaz.

B. Bir milletin uygarlık tarihi içindeki yeri ve katkılarıyla ilgili bilgi aktarmaz.

C. Sadece sözlü kültürümüzdeki ürünleri inceler.

D. Bir milletin tarihî süreçte yaşadığı olayları ve coğrafyayı aydınlatır.

E. Yazarların ve şairlerin sadece eserlerini inceler.

CEVAP:D

4. Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına da “Y” yazınız.

( Y  )   Roman türü, edebiyatımıza İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı Döneminde girmiştir.

( D )   Mesnevi türü şiir şeklinde yazılır.

( Y )   Halk hikâyesi yalnızca düz yazı şeklindedir.

Read more