Orhun (Göktürk) Kitabeleri Nelerdir? Ders Notları, Konu Anlatımı (Edebiyat)

Türk edebiyatının edebi değer taşıyan ilk yazılı belgeleridir. Göktürkler bu kitabeler yardımıyla Türk milletine seslenmiş kendi düştükleri yanılgılardan gelecek kuşakların ders çıkarmasını istemiştir.
Orhun ırmağının eski yatağında bulunduğu için bu kitabelere Orhun Kitabeleri de denir. Göktürkler bu kitabelere Ebedi Taş anlamına gelen Bengü Taş adını vermiştir. Bu kitabeler günümüzde kuzey doğu Moğolistan da bulunmaktadır. Orhun Kitabeleri 3 tanedir.

1-) Tonyukuk Yazıtı (720-725)

Tonyukuk 2. Göktürk kağanlığı döneminde görev yapmış bir vezirdir kendi sağlığında kendisi tarafından diktirilmiştir.

2-) Kültigin Yazıtları (732)

731 yılında Kültiginin ölümü üzerine  ağabeyi Bilge Kağan tarafından diktirilmiştir. Konuşan Bilge Kağan' dır. Türk - Çin ilişkilerini tarihi olayları, savaşları anlatmıştır.

3-) Bilge Kağan Yazıtları (734)
Bilge Kağan' ın ölümü üzerine oğlu Tengri Kağan tarafından diktirilmiştir.

• Orhun abideleri Göktürk alfabeleriyle yazılmıştır. Türkler tarih boyunca Göktürk, Uygur, Arap, Kril, Latin alfabelerini kullanmıştır.
• Göktürk alfabesi 38 harfli 26 sı ünsüz 4 ü ünlü 8 i de birleşik harflidir.
• 9. Yüzyıldan itibaren Uygur alfabesini kullanmışlardır.
• 14 harfli Uygur alfabesi 11 ünsüz 3 ünlü harften oluşur.
• Orhun Abideleri ilk defa 1893 yılında Danimarka' lı bilgin Thomson tarafından çözülerek dünyaya tanıtılmıştır.
• Göktürk Kitabelerinin yazarı Yolluk Tigin' dir. Bu kitabelerin üslupça en güzeli Kül Tigin Yazıtı dır. Bilge Kağan adına dikilen kitabe eşsiz bir nutuk örneğidir.

Doğal Destanlar

İgar : Rus
Nibelungen : Alman
Manas : Kırgızlar (En uzun Destan)
Şehname : İran
Şito : Japon
Kalevela : Finliler
Gılgamış : Sümerler
Mahabonata , Ramayana : Hintliler
Bozkurt, Ergenekon, Oğuz Kağan .. : Türkler

Uygur Metinleri : Göktürk Devleti' nin yıkılmasından sonra kurulan Uygur Hanlığı döneminden kalan taş ve kağıt üze
rine yazılmış çeşitli metinlerdir.

Read more

Türk Destanları Nelerdir? Konu Anlatımı, Ders Notları (Edebiyat Dersi)

Bir milletin başından geçen çeşitli olaylar , felaketler , sevinçler , yenilgi ve başarılar bu olaylardaki kahramanlar türeyiş , yaratılış ve bunun gibi konular destanlarda yer alır. Destanlar bir milletin sözlü ve ortak edebi ürünleridir. Destanlar milletlere özgüdür, ulusaldır. Bireysel değil toplumsaldır.

Destanların bir kısmı inanılmayacak kadar hayali, mitolojik, bir kısmıda tarihi olaylara dayanan olağan üstü özelliklerdir. Destanlar bir milletin efsanevi tarihi sayılabilir. Destanlar manzum olarak sölenir.

Destani Dönem (İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı)

1-) Sözlü Edebiyatın Özellikleri

• Eserler anonimdir.
• Bu eserler zaman içinde değişiklik göstermiş, her topluluk boy bunları kendine göre uyarlamıştır.
• Eserler sanatçı veya bilgin diyebileceğimiz kişiler tarafından söylenmiş bu kişilere ozan, şaman, baksı, kam gibi isimler takılmıştır.
• Müzikle iç içe edebiyat eserler kapuz denilen bir saz eşliğinde söylenmiştir.
• Dil, Türkçe'nin en sade halidir.
• Sözlü olarak taşınabildiği için şiir veya şiire yakın söyleyişlerdir.
• Eserler dörlüklerden oluşmuştur. Mısra başı kafiye ve mısra sonlarında yarım kafiyeler bu dönemin eserlerinin özelliklerindendir.
• Eserlerde milli hece ölçüsü kullanılmıştır.
• Son olarak toplum yaşantısı, aşk, ölüm, yiğitlik gibi konular ele alınmıştır.
• Sözlü dönemde verilmiş edebi ürünler koşuk sagu ve sav destandır.

 Sözlü Edebiyat                 Halk Edebiyatı                   Divan Edebiyatı

Koşuk            >>>>           Koşma              >>>>            Gazel
Sagu              >>>>              Ağıt              >>>>              Mersiye

Sav              >>>>              Atasözü          >>>>      Darb-ı Mesel

İslamiyetten Önceki Türk Destanları

1-) Altay - Yakut Destanı

• Yaradılış Destanı

2-) Saka Destanları

• Alp Er Tunga Destanı
• Şu Destanı

3-) Oğuz - Hun Destanları

• Oğuz Kağan Destanı
• Atilla Destanı

4-) Göktürk Destanları

• Bozkurt Destanı
• Ergenekon Destanı

5-) Uygur Destanları

• Türeyiş Destanı
• Göç Destanı

İslamiyetin Kabulünde Sonraki Türk Destanları

1-) Saltuk Buğra Han Destanı
2-) Manas Destanı
3-) Cengizname Destanı
4-) Seyyit Battal Gazi Destanı
5-) Daniişmend Gazi Destanı
6-) Köroğlu Destanı

Read more

11. ve 12. Yüzyıllarda İslamiyet ve Türk Kültürü , Ders Notları, Konu Anlatımı (Edebiyat)

Türkler orta asyada yaşadığı dönemde çadır kültürü veya çadır medeniyeti denilen bir hayat sürmekteydiler. Atlı göçebe denilen bu yaşayış tarzı Türkler'in İslamiyeti kabulüne kadar sürmüştür.

Türkler 751 yılında yapılan Talas savaşıyla İslamiyetle tanıştılar. Bu savaş Müslüman Araplarla Çinliler arasında oldu Türkler Araplara yardım ederek savaşın kazanılmasını sağladı. Bu savaştan sonra Araplarla Türkler arasında gerek ticari gerekse kültürel etkileşim başlamış oldu.

Müslümanlığı kabul eden ilk Türk devleti Karahanlılardır. 10. yüzyılın ilk yarısında hükümdar Satuk Buğra Han Müslümanlığı kabul etti. Türkler' de kitleler halinde Müslüman olmaya başladı.

Türkler İslamiyet' i kabul ettikten sonra şehirlerde toplanmış, kültür ve medeniyet merkezi kurmuşlardır. Camiyi şehrin merkezi kabul eden anlayış hakim olmuştur. İbadet edilen bu mekanların yanına hastane ve kütüphane, medrese gibi yapılar yapılmış, sosyal ve kültürel mekanlar oluşturulmuştur. Bu yapıların bütününe külliye ismi verilir. Ticaret alanları, külliyelerin yakınlarında kurulmuştur.

Yeni Kültürün Edebiyata Yansıması

Türkler İslamiyeti kabul ettikten sonra Kur'an ' ı Kerim ve temel kitapları Arapça olmasından dolayı Arapça öğrenmişlerdir. Medreselerde bilim dili Arapçadır. Edebiyat dili Farsça olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Bu durum Anadolu Selçuklu' larından sonra kurulan Anadolu Beyliklerine kadar sürmüştür. 15 Mayıs 1207 tarihinde Karaman oğlu Türkçe' yi devlet dili olarak ilan etmiştir. 

Osmanlı Devleti' nin kurulmasından sonra Türkçe İmparatorluk dili olmuştur. 15. yüzyıldan sonra Arapça - Farsça Türk Diline kurallarıyla Türk Diline girmiştir.

Geçiş Dönemi Eserleri

1-) Kutat-gu Bilig = Yusuf Has Hacip

2-) Atebetül-Hakayık = Edip Ahmet Bin Yük Neki

3-) Divan-ı Lügat-it Türk = Kaşgarlı Mahmut

4-) Divan-ı Hikmet = Ahmet Yesevi

1-) Kutat -gu Bilig = Yusuf Has Hacip

Kutlu bilgi anlamına gelir. Adaletli, erdemli, ahlaklı olmayı amaçlayan bir toplumun konuşmasını söylemek isteyen edebiyatımızın ilk siyaset örneğidir. Mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır. 6645 beyittir. Edebiyatımızın ilk mesnevisidir. Hakaniye lehçesi kullanılmıştır. Aruz ölçüsü kullanılmıştır. Didaktik (öğretici) bir eserdir.
Karahanlı hükümdarı, Tubgaç Buğra Han' a sunulmuştur. Hakaniye (Karahanlı) Türkçesiyle yazılmıştır.

Ödülmiş = Akıl, Zeka = Vezirin oğlu
Ay-Toldu = Saadet = Veziri sembolize eder.
Kün-Togdı = Adalet = Hükümdar
Odgurmuş = Akıbet ( Hayatın Sonu) =Vezirin oğlunun arkadaşı

2-) Atebetül-Hakayık

Karahanlı (Hakaniye) diliyle yazılmıştır. Yazarı Edip Ahmet Bin Yükneki dir. Bu yazar bir din adamıdır fakat başarılı bir şair değildir. Eserini aruz ölçüsüyle ve mesnevi tarzıyla yazmıştır. Eserin ismi hakikatlerin eşiği anlamına gelir. Eserde 44 beyit 1001 dörtlük vardır. Edip Ahmet eserinde bilim öğrenmenin faydalarını cömertliğin övülmesini, cimriliğin yerilmesini, alçak gönüllülüğü ve bunun gibi konuları anlatmıştır. Bu açıdan eser didaktik bir nasihatnamedir. Eserde bolca arapça ve farsçaya rastlamak mümkündür. Edip Ahmet son olarak bu eseri adının yaşaması, eserden faydalanılması, gelecek kuşaklara hatıra kalması amacıyla yazmıştır.

3-) Divan-ı Hikmet

Ahmet Yesevi yazmış olduğu şiirlerini topladığı kitaba Divan-ı Hikmet adını vermiştir. Ahmet Yesevi Türklere Müslüman' lığı ve tasavvufu öğretmek için Hikmet denilen şiirler yazdı. Bu şiirler 10.000 lerce seveni tarafından bütün Türk coğrafyasında halka öğretildi. Ahmet Yesevi' nin Hikmetleri İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatı nazım şekillerinden İlahi'nin ilk örnekleri olarak kabul edilir.

• Ahmet Yesevi Dini-Tasavvufi Türk halk şiirinin kurucusu kabul edilir.

Şiirleri dörtlüklerle, hece ölçüsüyle yazılmıştır. Dili sadedir.

4-) Divan-i Lugat-i Türk

1071 yılında Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Bağdat halifesine sunulmuştur. Eserin anlamı Türk dillerinin sözlüğüdür. Türkçe' nin ilk sözlüğüdür. Yazar Doğu Türkistan' dan Hazar çevresinde yaşayan bütün Türk boylarını gezerek eserini oluşmuştur. Farklı Türk Boylarındaki kelimeleri karşılaştırmalı sunmuştur.
Lehçelerin gramer yapılarıyla ilgilide bilgiler vermiştir. Ayrıca Türk kültürü coğrafyası ve tarihine ilişkin bilgilerde eserinde mevcuttur. Bu eserde eski Türk edebiyatına ait sagu, koşuk, sav, gibi eserler günümüze kadar ulaşmıştır. Türk Boyları haritası yer almaktadır. Türkçe' nin ilk ansiklopedik kaynağıdır. Kaşgarlı Mahmut bu eserini arapçanın yoğun olarak kullanıldığı dönemde Türkçe' ye sahip çıkmak ve Araplara Türkçe' yi öğretmek amacıyla yazmıştır.

Read more

Oğuz Türkçesinin Anadoludaki İlk Ürünleri 13-14. Yüzyıl Ders Notları, Konu Anlatımı (Edebiyat Dersi)

1071'den itibaren Anadolu'yu vatan edinen Atalarımız, bu topraklarda Anadolu Selçuklu Devletini ve Selçuklu Medeniyetini kurdu. Kurdukları adaletli ve insani yönetimi sayesinde Anadolu'da yaşayan insanların gönüllerini fethetmesini bildi. Bu yüzyıllarda Anadolu'nun Türkleşme ve İslamlaşmasında Tasavvuf düşüncesi ve hareketleri büyük rol oynadı.

Tasavvuf Allah'ın varlığını bilme kahinat ve insanın yaratılış sebebini anlama insanı mükemmel ve olgun bir varlık haline getirebilme anlayışıdır. Vahdet-i Vücud tek tanrı, tek vücut anlamına gelir. Kahinatı insanı ve herşeyi yaratan odur.
Tasavvufa göre iki türlü varlık vardır.
1-) Asıl varlık Allah'tır. O  ölümsüzdür.
2-) Onun dışındaki herşey sonradan yaratılmıştır, ölümlüdür.
Bu Tasavvuflar gelip geçici olduğu için gölge varlık olan Dünya'ya değer vermezler.



Tasavvufun asıl amacı insanı olgunlaştırmak, kamil insan yapmaktır. Tasavvuf yoluna Tarikat denir. Tarikat esasen yol demektir. Tasavvuf okullarına Tekke ve Dergah denir.
Selçuklu ve Osmanlı döneminde Medreselerde ;

• Dil
• Matematik
• Tıp
• Astronomi
• Din Bilimleri

gibi dersler öğretilirdi. Bu medreselerde yetişenler devlet kurumlarında görevlendirilirdi. Dergahlarda yetiştirilen insanlar kendilerini eğitir. Başkalarına faydalı olmayı amaçlardı.

Tasavvufta Allah Hüsn-ü Mutlak'tır. Bütün güzelliklerin sahibi odur. Allah'ı tanıyan insan onun kusursuz güzelliğine aşık olur. Kahinatta gördüğümüz bütün güzellikler onun eseri ve onun güzelliğinin yansımasıdır. Allah'a aşık olan kişi onun emirlerine severek uyar. Tasavvuf Allah'a yönelme eğitimi verir. Nefsi terbiye etmeyi kötü isteklerden vazgeçmeyi ahlakı güzelleştirmeyi kalbi Allah sevgisiyle doldurmayı amaçlar

Tasavvuf düşüncesine göre aşk ikiye ayrılır;
1-) İlahi Aşk : Allah'a duyulan aşk
2-) Mecazi Aşk : İnsan ve başka şeylere duyulan aşk

Read more

Edebiyat Dersi 9. Sınıf 1. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları

EDEBİYAT DERSİ 9. SINIF 1. DÖNEM 1. YAZILI SORULARI (1)

… – …  EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI ………..……………..… OKULU 9/… SINIFI

EDEBİYAT DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI

Tarih: …/…/……

ADI SOYADI:………………………… NU:………….. PUAN:………

(10p) S1.

“Zehra Kadın köylülere öfkeyle sordu:

- Hiç mi korkmuyorsunuz başınıza geleceklerden? ” cümlesindeki iletişim öğelerini yazınız.

(5p) S2. “esnemek” dil dışı göstergelerin hangisine girer? Kısaca yazınız.

(5p) S3. “oğul” kelimesi önceden kız ve erkek evlat yerine kullanılırken şimdi sadece erkek evlat yerine kullanılmaktadır. Bu durum dilin hangi özelliğini gösterir?

(5p) S4. Diller hangi ölçütlere göre sınıflandırılır, yazınız.

(20p)S5. Aşağıdaki sözcükleri Türkçenin ses özelliklerine göre inceleyiniz.

Yâd

Saadet

Hiddet

Blok

Jandarma

Performans

(20p)S6. Aşağıdaki cümlelerde altı çizili sözcüklerde hangi ses olayları vardır? ( ünlü uyumlarına bakılmayacak)

Burada herkes bizi selamlıyor.

Kardeşim sızlanıp duruyor.

Ne de olsa biricik kızıydı.

Minicik bir kediyi seviyor.

(15p) S7. Aşağıdaki parçadan ünsüz sertleşmesi (benzeşme) ve yumuşaması olan sözcükleri bulunuz.

“Horoz geceyi severse bir daha ötmez. Su bulutu severse, inmez toprağa. Arabayı severse at, yokuştan ürkmez. Akrebi severse yelkovan vay o zamana! Topacı severse ip sıkı sıkı sarılır. Ağacı severse yaprak, istemez sonbaharı.”

(20p) S8. S6Aşağıdaki parçada yapılan yazım yanlışlarını bulup doğrularını yazınız.

Buradan ayrılalı yirmidört yıl olmuştu. Kasaba da tanıdığı kimse kalmamış gibiydi. Ona kol kanat gerecek Hasan öğretmen olmasaydı bu halde ola bilirmiydi? Gelde kadere inanma! dedi içinden. Trenden tam inecektiki yıllar öncesinin bir hayali belirdi gözlerinde. Yanında babası, tuz gölünün kıyısında geziyorlardı. Herşey bugün gibi sıcak olmasa yaşıyamam, diye düşündü.

BAŞARILAR DİLERİM

Read more

Edebiyat Dersi 10. Sınıf 1. Dönem 1. Yazılı Soruları ve Cevapları

EDEBİYAT DERSİ 10. SINIF 1. DÖNEM 1. YAZILI SORULARI (5)

… – …  EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI ………..……………..… OKULU 10/… SINIFI

EDEBİYAT DERSİ 1. DÖNEM 1. YAZILISI

Tarih: …/…/……

ADI SOYADI:………………………… NU:………….. PUAN:………

1-    Tanzimat Dönemi Edebiyatı’nın birinci ve ikinci dönemlerini dil ve sanat anlayışı bakımından karşılaştırınız.

2-    Roman, koşuk, kaside edebi türlerinin edebiyatımızın hangi dönemlerine ait olduğunu karşılarına yazınız.

3-    “Safahat, Savaş ve Barış, Ölü Canlar, Esir Şehrin İnsanları, İki Şehrin Hikayesi” eserlerinin yazarlarını karşılarına yazınız.

4-    Edebiyatımızdaki ilk psikolojik ve edebi romanları yazarlarıyla birlikte yazınız.

5-    Sözlü edebiyat ürünlerimizden “koşuk, sagu, sav”ın İslami devir edebiyatımız ve halk edebiyatımızdaki karşılıklarını yazınız.

6-    Göktürklere ait destanları yazınız.

7-

Karvı çuvaç kuruldı

Tugum tiklip uruldı

Süsi otun oruldı

Kançuk kaçar ol tutar

Yukarıdaki koşuğun varsa rediflerini bularak kafiyelerini yazınız.

8-

Sazlıklarda sessizce süzülürken kayıklar

Ay sularda bir hasta kadın gibi sayıklar

Şiirdeki edebi sanatı bularak açıklamasını yazınız.

9-    Edebiyat kavramını kısaca açıklayınız.

10-  Şair ve yazarları dönemlerindeki tarihi olaylardan bağımsız düşünebilir miyiz?  Neden?

Not: Yazım ve imla kurallarına uyunuz. Her sorunun tam ve doğru cevabı 10 puandır.

Başarılar dilerim.

Read more