10.Sınıf Dil ve Anlatım Sayfa 107-122 Etkinlikleri ve Cevapları

Metindeki boşlukları parantez içindeki uygun sözcüklerle doldurup tekrar okuyunuz.

CEVAP:

O gitti bilmem nereye? Galiba Plevne'ye gitti ve gelmedi. Ve bir daha hiç gelmedi.

Ben, bundan yirmi sene evvel, bugün sizin olduğunuz gibi, ey aziz kardeşlerim, bir şehidin yetimi olmuştum. Benimki de sizinkiler gibi hayatını barut dumanına sarmış, gitmişti. Bugünkü siz, yirmi sene evvel bensiniz; ben, sizin hissiyatınızı, bütün ruhunuzu bilirim. Ben o yaranın samimi bir aşinasıyım. O yarayı seviniz; o, sizin ebedî bir nişane-i iftiharınızdır. Söyledim, söyledim, çocukluğumun bütün kalb-i melulünü söyledim. Çünkü herkes size vermek istiyor; ben, sizden olmak, âlâmınıza iştirak etmek suretiyle sizin derdinizin bir kısmını almak istiyorum.

Cenap SAHABETTİN

Bu kelimelerin metindeki işlevini ve iki metin arasındaki anlam farkını belirtiniz.

CEVAP:

Bu kelimeler ismin yerini tutan kelimelerdir, yani zamirdir ve anlamlıdır. Bunlar cümleden çıkarıldığında cümlenin ya anlamı değişir ya daralır ya da anlamsızlaşır.

Metin İnceleme - 1.metin

1. "Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor" şiiriyle yukarıdaki şiiri karşılaştırınız. Bu iki şiirde aynı duygu yoğunluğunu bulabildiniz mi? Niçin?

Hayır her iki şiirin de duygu yoğunlu farklı, çünkü şiirler farklı temalarda yazılmış.

2. Lirik anlatım türünün özelliklerini yazınız. Lirik anlatımın diğer anlatım türlerinden en önemli farkını belirtiniz.

CEVAP:

• Coşku ve heyecana bağlı (lirik) anlatımda duygular ve içinde bulunulan ruh hali yansıtılır.

• Aşk, ayrılık, hasret, özlem, gurbet, dini hassasiyet gibi duygusal konular işlenirken kullanılır.

• Okurun duygularına, kalbine seslenir.

• Kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılır.

• Sanatsal özellikler sergilenir.

• Dil, “heyecanı dile getirme” işlevinde kullanılır.

• Daha çok şiir, roman, hikâye, tiyatro ve deneme türlerinde kullanılır.

• Öyküleyici anlatımda bir olay ve durumun anlatılması; betimleyici anlatımda kişi, durum ve varlıkların betimlenmesi; coşku ve heyecana bağlı anlatımda ise duyguların ifade edilmesi esastır.

3. Yukarıdaki şiirde ismin yerini tutan kelimeler kullanılmış mıdır? Bunların metindeki görevi nedir?

CEVAP:Yukarıdaki şiirde ismin yerini tutan kelimeler: ben, sana, seni, kimseler.

SAYFA 108

1. Şiirde kelime ve cümle seviyesindeki tekrarları bulunuz. Bunların anlatıma ne kazandırdığını tartışınız. Sonuçları sınıfta belirtiniz.

CEVAP : Cümle seviyesindeki tekrarlar:

- ben sana mecburum

- bilemezsin

- bilmiyor

Kelime seviyesindeki tekrarlar:

- ne vakit bir

2. Her iki şiirde (Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor- Ben Sana Mecburum) heyecan, mutluluk veya mutsuzluk ifade eden; dini duyarlılık, derin düşünce, yüceltme gibi hâlleri dile getiren söz ve söz öbekleri var mıdır? Belirtiniz. Varsa bunların özelliklerini açıklayınız.

CEVAP:

“Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor” isimli şiirde aşağıdaki mısralar dini duyarlılık ve yüceltme hallerini dile getirmektedir:

Türbesi yakışmış bu kutlu tepeye;

Yattığı toprak belli.

Tuttuğu bayrak belli.

Kim demiş meçhul asker diye?

…

Bir el ki; ahretten uzanmış,

Edeple gelip birer birer öpsün diye faniler!

Öpelim temizse dudaklarımız,

Fakat basmasın toprağa temiz değilse ayaklarımız.

…

Sesinden yüksek çıkmasın nutuklar, kasideler.

Geri gitsin alkışlar geri,

Geri gitsin ellerin yapma çiçekleri!

“Ben Sana Mecburum” isimli şiirde aşağıdaki mısralar ise ihtiras (tutkunluk) derecesindeki aşkı ve mutluluk hallerini dile getirmektedir:

ben sana mecburum bilemezsin

adını mıh gibi aklımda tutuyorum

büyüdükçe büyüyor gözlerin

ben sana mecburum bilemezsin

içimi seninle ısıtıyorum

Aynı şiirdeki şu mısralar ise mutsuzluk halini dile getirmektedir:

ne vakit bir yaşamak düşünsem

bu kurtlar sofrasında belki zor

3. Bu şiirler okuyucuya bilgi vermek için mi, okuyucunun duygularını harekete geçirmek ve okuyucuya edebi zevk tattırmak için mi yazılmıştır? Tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.

CEVAP:

Bu şiirler okuyucunun duygularını harekete geçirmek ve okuyucuya edebi zevk tattırmak için yazılmıştır.

4. Şiirlerde kimin duygularından söz ediliyor, şiir kime hitaben yazılmıştır? Duygular nasıl ve niçin yorumlanmıştır?

CEVAP:

Birinci şiirde dini ve tarihi hassasiyeti olan bir vatandaşın, ikinci şiirde ise aşkı ihtiras derecesine varmış olan bir aşığın duygularında söz ediliyor.

Birinci şiir şehit düşmüş askerlere, ikinci şiir ise sevgiliye hitaben yazılmıştır.

5. “Adını mıh gibi aklımda tutuyorum.” “içimi seninle ısıtıyorum” “Bulutlar parçalanıyor” gibi ifadelerin farklı duygu değerleri var mıdır? Metinden hareketle açıklayınız.

CEVAP:Bu ifadeler, âşığın sevgiliye bağlılığını, tutkunluğunu, onun adının bile onun için ne kadar kıymetli olduğunu dile getiriyor.

6. Şiirde ilk anlam değeri dışında kullanılmış kelimeler var mıdır? Metinden örnekler vererek açıklayınız.

CEVAP:Şiirde ilk anlam değeri dışında, yani mecaz anlamda kullanılmış olan kelimeler şunlardır:

Aklımda tutuyorum, büyüyor gözlerin, içimi seninle ısıtıyorum, ağaçlar sonbahara hazırlanıyor, saçlarını götürüyor, kurtlar sofrası, ellerimizi kirletmeden.

2. Metin

10. Metindeki cümlelerin kuruluşunda ve cümleler arasındaki ilişkilerde nelere dikkat edilmiştir?

CEVAP:Anlamın parçanın bütününden kopup gitmemesine, önceki cümle ve yargıyla bütünlük içinde olmasına ve birbirini çağrıştıracak anlam ilgisi içinde olmasına dikkat edilmiştir.

11. Metinde "O sanki sessizlikten ürkmüş." cümlesindeki "o" sözcüğü "Namık Kemal" isminin yerini tutmuştur. Metinde isimlerin yerini geçici olarak tutan sözcüklerin kullanılma nedenlerini açıklayınız.

CEVAP:Metinde devamlı aynı isimleri kullanmak suretiyle itici olmamak için bu isimlerin yerini tutan kelimeler (zamirler) kullanılmıştır. Örneğin; Namık Kemal konuşurken her defasında adını söylemesi hem zor hem de itici olacaktı. Oysa bunun yerine “ben” zamirini kullanması anlatım açısından daha kolaydır.

12. Bu sözcüklerin yerlerine gerçek isimlerini koyup metni yeniden okuyunuz ve anlatımda ne gibi değişikliklerin olduğunu belirtiniz.

.....................

13. Metinlerde isimlerin yerini tutan sözcüklerin cümledeki işlevini ve neden kullanıldığını açıklayınız.

CEVAP : Bu kelimelerin cümledeki işlevi zamirdir. Zamirler, anlatıma zenginlik katmak ve kolaylık sağlamak için kullanılır.

14. Metinlerde isimlerin yerini belli belirsiz tutan sözcükleri bulunuz. Bunların ifadeye neler kazandırdıklarını belirtiniz.

CEVAP:

1.metinde ismin yerini belli belirsiz tutan sözcük (belgisiz zamir): kimseler

2.metinde ismin yerini belli belirsiz tutan sözcük (belgisiz zamir): şey

15. Metinlerde hangi şahıs zamirinin daha çok kullanıldığını belirtiniz.

CEVAP:1.metinde “ben” ve “sen” şahıs zamirleri; 2.metinde ise “ben”, “siz” ve “o” şahıs zamirleri kullanılmıştır.

16. Bu çeşit anlatımlar daha çok hangi metin türlerinde kullanılmaktadır?

CEVAP:Bu çeşit anlatımlar (lirik anlatımlar) daha çok şiirlerde kullanılmaktadır.

SAYFA 109

1. etkinlik : “Ben Sana Mecburum” adlı şiirden aşağıda verilen özelliklere uygun dizeleri tabloya yazınız. Bu tarz kullanışların anlatımı nasıl etkilediğini tartışınız. Sonuçları defterinize yazınız.

CEVAP :

Devrik cümleler	- bir şileb sızıyor ıssız gözlerinden - içim sıra kımıldıyor gizli denizlerin
Eksiltili cümleler	- kaldırımlarda yağmur kokusu…
Soru cümleleri	- bu şehir o eski İstanbul mudur?
Kısa cümleler	- kimseler bilmiyor - kırılmışsın - telaş içindesin - bütün ıslanmışsın - tüylerin ürperiyor - belki körsün
İlk anlamı dışında kullanılan sözcükler	- tutuyorum - büyüdükçe - ısıtıyorum - hazırlanıyor - içindesin

2.Etkinlik

Cümleler	1.Metin (Heyecana bağlı-Şiir)	2.Metin (Nesir)
Duygu, çağrışım ve imge değeri bakımından	Aşk ve ihtiras (tutkunluk) ön planda. Aşkı ve ihtirası çağrıştıracak kelime ve imgeler var.	Duygu, çağrışım ve imge değeri yok. Açıklayıcı anlatım özellikleri var.
Ahenk öğeleri bakımından	Şiir olduğu için ahenk özellikleri (redif, kafiye) var.	Ahenk özellikleri yok.
Dil ve yapı özellikleri bakımından	Kurallı cümlelerin yanı sıra devrik cümleler, eksiltili cümleler ve kısa cümleler de kullanılmış. Yüklemler daha çok mecazi anlamda kullanılmış.	Düz (kurallı) ve uzun cümlelerden oluşmuş.
Sanat özellikleri bakımından	Söz sanatları yoğun bir şekilde kullanılmış: Abartma, benzetme, istiare, kişileştirme, tekrir, … gibi sanatlar.	Öğretici ve açıklayıcı bir metin olduğu için sanatsal özellikler yok denecek kadar azdır.
Tema bakımından	Aşk, ihtiras	Kitap fuarları
Yazılış amacı bakımından	Hisleri (duyguları) dile getirmek	Fikirleri (düşünceleri) dile getirmek

Sayfa 110

3. etkinlik

Zamirler, isim olmadıkları hâlde isim gibi kullanılan ve isimlerin yerini tutan kelimelerdir.

“Ağlatan Harita” adlı metinde bos bırakılan yerlere aşağıda verilmiş olan zamirlerden uygun olanları yazınız.

CEVAP:

Ağlatan Harita

Bizigenişçe bir bekleme salonuna aldılar. Huzurevinin sakinlerinden birkaçı gazete okuyor, birkaçı televizyondan haberlerini izliyordu. O ise kendisi gibi yaşlı iki arkadaşıyla bir köşede dalgın dalgın oturuyordu.

Bakışlarım bir mıknatıs tarafından çekilmiş gibi oraya odaklandı. Gözleri çukura kaçmıştı ama o çukurun içinde hâlâ parıl parıl parlayan iki tarihî ışık vardı. O kırış kırış olmuş alın, buruş buruş olmuş yüz neler anlatıyordu acaba?

Metindeki diğer zamirleri bulunuz. Bunların kullanılma nedenlerini açıklayınız.

Bulduğunuz zamirleri aşağıdaki tabloda uygun olan yerlere yazınız.

CEVAP:

Şahıs(Kişi) Zamiri : Ben, Onun, Bizi

İşaret Zamiri : Bunu, Oraya

Belgisiz Zamir : Birkaçı

Soru Zamiri : Neler

4. etkinlik

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerin yerlerine uygun zamirler getiriniz.

CEVAP:

Onun oğlu hastalanmış.

O oraya bağlıdır.

Onu oraya bırakınız.

Oradan elma aldık.

Onları babasına teslim ettim. Yarın onlara gideceğiz.

SAYFA 111

ANLAMA-YORUMLAMA

5. etkinlik

Aşağıdaki tabloyu şiirden hareketle doldurunuz.

CEVAP:

onu	Örnek	Diğer örnekler
Mecaz anlamlı sözcükler	Bağlamak-çözülmek	Üşümek, düşürmek, çizilmek, bağlanmak, çalmak, sığmamak, çekmek, kördüğüm
Yakın anlamlı sözcükler	Titremek-üşümek	Dert-gam
Sözcük tekrarı	Mihriban	-
Ses benzerliği	Gönlümü-ölümü	- Çözülmüyor-sezilmiyor - Düşüyor-şaşıyor-üşüyor - Hile-dile-bile - Yarama-arama-var ama - Gülüne-külüne-tahammülüne - Anlamı-gamı-tamamı

Sayfa 112

8. etkinlik

Aşağıdaki cevaplara uygun soru zamirleri yazınız. Bunların ifadeye kazandırdıklarını açıklayınız.

CEVAP:

A : Kime ne almışlar?

B : Bana elbise almışlar.

A : Ankara’ya nereden taşınmışlar?

B : Ankara’ya Kars’tan taşınmışlar.

A : Müdür Bey kimi arıyor?

B : Müdür Bey Ceren’i arıyor.

A : Kim derslerine çalışmıyor?

B : Kardeşim derslerine çalışmıyor.

9. etkinlik

Aşağıdaki metinlerde ismin yerini kesinlik kazandırmadan tutan sözcüklerin altını çiziniz.

CEVAP:

Başkası söyleseydi inanmazdım. Ama sen söylediğin için inanıyorum. Başkaları ne düşünürse düşünsün, benim sana güvenim fazladır. Sana sonuna kadar güveneceğim. Ancak birbirine güvenen insanlar yaşatırlar sevgiyi. İnsanların söylediklerinin hepsi bir yana, sen bir yana...

Hepsinden Beter

Kimi insan derbeder. Kimisi dul, kimisi öksüzdür.

Ömrünü heba edip gider, Alın yazısı kahreder.

Kimisi maişet derdine düşmüş Aklından zoru var kiminin

Rahattan bihaber. Merhamet ister.

Olmayacak işler peşinde. Ben sevda çekerim,

Kimisi taban teper. Hepsinden beter.

Cahit Sıtkı TARANCI

Bu sözcüklerin türünü söyleyiniz.

CEVAP:Belgisiz zamir.

SAYFA 113

10. etkinlik

Aşağıdaki tabloyu “Mihriban” şiirinden hareketle “sözcüklerin şiirdeki duygu değerini” dü*şünerek doldurunuz.

Deli gönül	Akıllıca ve mantıklı davranmamak, duyguların peşinden gitmek
Kalem elden düşüyor	Artık yazmamak
Saçlarına gönlümü bağlamışlar	Saçlarına âşık olmak
Aklım şaşıyor	Şaşırmak; inanmak istememek
Lambada titreyen alev üşüyor	Lambanın sönmesi, karanlık olması
Aşk kâğıda yazılmıyor	Aşkın tarifini yapamamak
Düşürür dile	Hep, devamlı anlatmak
Aşk deyince ötesini arama	Aşktan başka hiçbir şey düşünmemek
Aşka hudut çizilmiyor	Aşkın sınırsız olması
Kar koysan köz olur aşkın külüne	Aşkın yakıcılığına hiçbir şeyin dayanamaması
Kara bahtım tahammülüne	Kötü talihe sabır göstermek

CEVAP:

Deli gönül : Akıllıca ve mantıklı davranmamak, duyguların peşinden gitmek

Kalem elden düşüyor : Artık yazmamak

Saçlarına gönlümü bağlamışlar : Saçlarına âşık olmak

Aklım şaşıyor : Şaşırmak; inanmak istememek

Lambada titreyen alev üşüyor : Lambanın sönmesi, karanlık olması

Aşk kâğıda yazılmıyor : Aşkın tarifini yapamamak

Düşürür dile : Hep, devamlı anlatmak

Aşk deyince ötesini arama : Aşktan başka hiçbir şey düşünmemek

Aşka hudut çizilmiyor : Aşkın sınırsız olması

Kar koysan köz olur aşkın külüne : Aşkın yakıcılığına hiçbir şeyin dayanamaması

Kara bahtım tahammülüne : Kötü talihe sabır göstermek

11. etkinlik

Aşağıdaki tabloyu inceleyerek cümleleri uygun sözcüklerle tamamlayınız.

CEVAP:

İŞARET SIFATI	İŞARET ZAMİRİ
Varlıkların yerini işaret yoluyla gösterir.	İşaret yoluyla ismin yerini tutar. Niteleme ve belirtmegörevi yoktur.
Tamlama biçimindedir ve isimden önce gelir.	Çekim eki alabilir ve bu zamirden sonra virgül kullanılır.
Bu okul benim okulumdur.	Bu, benim okulumdur.
O çocuğu buraya çağır.	Onu buraya çağır.
Bu öğrenci başarılı oldu.	Bu, başarılı oldu.
Şu komşumuz çok iyi bir insan.	Şu, komşumuzdur.

SAYFA 114

12. etkinlik

Aşağıdaki tabloyu inceleyerek cümleleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

KARŞILAŞTIRMA
SORU SIFATI	SORU ZARFI	SORU ZAMİRİ
Soru sözcüğü sıfat tamlaması oluşturur.	Bir soru sözcüğünün soru zarfı sayılabilmesi için o sözcüğün cevabının da zarf olması gerekir.	Bir soru sözcüğünün zamir sayılabilmesi için, cevabının da isim ya da zamir olması gerekir.
Soru sözcüğü, bir ismi belirtir.	Soru sözcüğü fiili, fiilimsiyi, sıfatı ya da zarfı belirtir.	Soru sözcüğü, ismin yerini tutar.
İsim çekim eki almaz.	İsim çekim eki almaz.	İsim çekim eki alır.
NASIL? HANGİ? KAÇ? KAÇINCI? KAÇAR? KAÇTA KAÇ?	NE ZAMAN? NASIL? NE KADAR? NEDEN? (NİÇİN, NE DİYE, NİYE, NE?)	NE? KİM? HANGİSİ? KAÇI? NERE?
v Nasıl ev istiyorsun? v Geniş ev.	v Okula nasıl geldin? v Koşarak.	v Beni kim aradı? v Ceren.
v Hangi okula gidiyorsun? v Şu okula.	v Ankara’ya ne zaman gidiyorsun? v Üç hafta sonra.	v Bana ne getirdin? v Kitap.
v Hangi parkı arıyorsun? v Karşıki parkı.	v Niçin/neden böyle davranıyor? v Yaşlandığı için.	v Seni hangisi aradı? v Şu (Bu, O, Öteki).
v ÖSS’de kaç soru çözdün? v Seksen soru çözdüm.	v Ne/niye/niçin bakıyorsun? v Anlayamadığım için bakıyorum.	v Sınavı kaçınız kazandı? v Beşimiz.

Aynı sözcüğün nasıl hem zamir hem sıfat hem de zarf olduğunu örneklerle açıklayınız.

CEVAP:

Zamir, ismin yerini tutar; sıfat, ismi niteler veya belirttir; zarf ise genellikle yargıları belirtir. Örneğin;

Ø “Az önce biri seni sordu.” cümlesinde “bir” sözcüğü, “çocuk” isminin yerini tutarak belgisiz zamir görevinde kullanılmıştır.

Ø “Az önce bir çocuk seni sordu.” cümlesinde “bir” sözcüğü, “çocuk” ismini belirterek belgisiz sıfat görevinde kullanılmıştır.

Ø “Az önce çocuk bana bir baktı ki sorma.” cümlesinde ise “bir” sözcüğü, “baktı” fiilini belirterek durum zarfı görevinde kullanılmıştır.

13. etkinlik

Okuduğunuz metinlerden hareketle coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerde cümlelerin ne gibi özellikler taşıdığını,

CEVAP:

Coşku ve heyecana bağlı anlatımla oluşturulmuş metinlerde cümlelerde;

Ø Duygu, çağrışım ve imge değeri bakımından çeşitli duyguları barındıracak ve çağrıştıracak kelime ve imgeler kullanılır.

Ø Ahenk öğeleri bakımından, genellikle şiir olduğu için ahenk özellikleri (redif, kafiye) kullanılır; şiir değilse bile şiirsel özellikler taşıyan ahenk yüklü sözcükler tercih edilir.

Ø Dil ve yapı özellikleri bakımından, kurallı cümlelerin yanı sıra devrik cümleler, eksiltili cümleler ve kısa cümleler de kullanılır. Yüklemler daha çok mecazi anlamda kullanılır.

Ø Sanat özellikleri bakımından; abartma, benzetme, istiare, kişileştirme, tekrir, hüsnü talil,… gibi söz sanatları yoğun bir şekilde kullanılır.

Ø Tema bakımından, her türlü duyguyu dile getirir.

Bu metinlerde dilin hangi işlevlerinden yararlanıldığını tartışınız. Sonuçları sözlü olarak ifade ediniz.

CEVAP:Bu metinlerde genellikle dilin heyecanı dile getirme ve sanatsal işlevlerinden yararlanılır.

SAYFA 115

14. etkinlik

Metindeki zamirlerin altını çiziniz. (kalın olarak yazılan kelimeleri altı çizili olarak kabul edin)

Şoför

Bizde bankacılık gibi şoförlük de on iki senelik yeni mesleklerden sayılır. O zamanlarda bütün çocuklar gibi onlar da haşarı, atak ve gösterişçi idiler. Onların birçoğu şimdi yaşını başını almış, akıllı uslu, pişkin adamlardır. Ben kendi hesabıma uzun yollarda Anadolu şoförlerini daima uyanık, becerikli, uysal ve cana yakın gördüm.

Birçoğunun büyük bir zaafı var: yarışa dayanamıyorlar. Yolda birkaçının kendilerini geçmesine tahammül edemiyorlar. Onların en akıllı uslusu, birisinin tozu dumana katarak kendisini geçtiğini gördü mü ifrite dönüyor.

Evet, bu onların en büyük zaafıdır. Fakat dediğim gibi bu zaaf, hangimizde yok. Hangimiz, kendi yolumuzda bir meslektaş tarafından geçildiğimizi görüyor da kudur muyoruz?

Reşat Nuri GÜNTEKİN

Zamirlerin türlerini belirleyiniz.

Cevap :

Kişi zamirleri : Bizde, Onlar, Onların, Ben

Dönüşlülük zamirleri : Kendi, Kendilerini, Kendisi

Belgisiz zamirler : Birçoğu, Birçoğunun, Birkaçının, Birisinin

Soru zamirleri : Hangimizde, Hangimiz

İşaret zamirleri : Bu

Bu zamirleri yapı bakımından inceleyiniz.

Herhangi bir yapım eki almamış zamirleri belirtiniz. Bu tür zamirlere yapı bakımından ne isim verildiğini belirtiniz.

Herhangi bir yapım eki almış zamirleri belirtiniz. Bu tür zamirlere yapı bakımından ne isim verildiğini tartışınız. Sonuçlan açıklayınız.

Başka bir sözcükle birleşmiş zamirleri belirtiniz. Bu tür zamirlere yapı bakımından ne isim verildiğini tartışınız. Sonuçlan sözlü olarak ifade ediniz.

Zamirleri yapılarına göre sınıflandırınız ve bu zamirlerin özelliklerini açıklayınız.

CEVAP :

Basit Zamirler : Herhangi bir yapım eki almamış zamirlerdir.

Bizde,Onlar,Onların,Ben,Kendi,Kendilerini,Kendisin i,Birisinin,Hangimizde,Hangimiz,Bu

Türemiş Zamirler : Herhangi bir yapım eki almış olan zamirlerdir.

Parçada yok.

Birleşik Zamirler : Başka bir sözcükle birleşmiş zamirlerdir.

Birçoğu,Birçoğunun,Birkaçının

Ölçme ve Değerlendirme

A. Aşağıdaki özellikleri doğru-yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz.

(D) Şahıs zamirleri, kişilerin yerlerini tutan sözcüklerdir.

(Y) Belgisiz zamirler, varlıkların, kavramların yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.

(Y) İşaret zamirleri, yerlerini tuttukları varlıkları açıkça değil de şöyle böyle belli eden zamirlerdir.

(D) Soru zamirleri, soru anlamı veren ve cevapları isim ya da zamir olan kelimelerdir.

(D) İlgi zamiri, hatırlanan varlığın kiminle ilgisi bulunduğunu bildiren ek hâlindeki zamirdir.

B. Aşağıdaki kavram haritasını doldurunuz.

LİRİK ANLATIMDA KULLANILAN ÖGELER

• DUYGU

• HEYECAN

• DİNİ DUYARLILIK

• MUTLULUK

• YÜCELTME

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdakilerden hangisi "lirik" anlatımda kullanılan öğelerden değildir?

A)Heyecan B)Mutluluk C)Dinî duyarlılık D)Yüceltme E)Öğretme

2. Aşağıdaki dizelerin hangisinde coşku ve heyecana bağlı anlatımdan yararlanılmamıştır?

A) Bana bir gurbet adı gönder

Bir de anımsamak için sevdiklerimi

B) İnsanın kötüsü iyilikten bilmez

Kursaksıza öğüt versen de almaz.

C) Bütün sevgileri atıp içimden

Varlığımı yalnız ona verdim ben.

D) Yüreğinde deli taylar eşinen

Bir baş görsem sen gelirsin aklıma

E) Şehitler tepesi boş değil, biri var bekliyor.

Ve bir göğüs, nefes almak için; rüzgâr bekliyor.

3. Bugün anladım ki neşeli olduğum zamanların hemen ardından, tarifsiz kederlere düşebiliyorum. Karadeniz'de gemilerim batmış gibi düşünüp durduğum, karamsarlığa battığım sırada kalbime gelen bir sevinç dalgası beni bu fırtınalı havadan sütliman kıyılara çekebiliyor. Çevremdekiler beni anlatırken hep bu yönüme vurgu yapıyorlar. Ne kadar da dalgalı bir ruhum varmış! Korkuyorum, bir gün başkasına zarar vermekten...

Bu parçanın anlatımı ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

A) Coşku ve heyecana bağlı anlatım özellikleri vardır.

B) Farklı türden zamirler kullanılmıştır.

C) Yazar, kişisel duygularını dile getirmiştir.

D) Yazar, toplumsal bir eleştiri yapmaktadır.

E) Yazar, bir iç hesaplaşma içindedir.

4.Aşağıdakilerden hangisi lirik anlatımda kullanılmaz?

A) Mecaz anlamlı sözcükler

B) Öznel ifadeler

C) Zıt anlamlı sözcükler

D) Doğrudan bilgi aktaran ifadeler

E) Soyut anlamlı sözcükler

5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde kişi adılı kullanılmıştır?

A) Sen yalnız türkünü söylemeye bak

B) Akşam oldu diye yakma lambayı

C) Bırakacaksan şu nefreti bırak

D) Böyle gölge severim manzarayı

E) Karanlıktan çıkan ses daha berrak

6. Aşağıdaki cümlelerden hangisinde işaret adılı (zamiri) kullanılmamıştır?

A) Kar, yolları kapatınca buralara dışarıdan hiç yiyecek gelmez.

B) Dün sabah onları pikniğe giderken almışlar.

C) Onları akşama kadar rafa güzelce yerleştirin.

D) Ben bunun böyle olacağını biliyordum zaten.

E) Olanları panik yapmadan bir bir anlat.

7. "Şahıs zamirleri, isim tamlamalarında tamlayan görevinde bulunabilir."

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun kullanım vardır?

A) Demedim mi bu hasret bitirir seni.

B) Ay dolanır gider yalnız kalırız biz de.

C) Her gün yeni baştan dağılır, ufalanırsın.

D) Senin hangi çiçeğini sakladı bahar?

A) Demedim mi yüreğim sevme onu, diye.

8. I. Seversin bu dünyayı doludizgin sen.

II. Buradan ayrılmak istemez kimse.

III. Ama o senden ayrılacak bir gün.

IV. Yani sen, ben bu dünyayı seviyoruz diye

V Bu dünyanın da bizi sevmesi şart mı?

Yukarıdaki numaralı dizelerin hangisinde hem işaret zamiri hem belgisiz zamir kullanılmıştır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

Sayfa 117

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ismin yerini tutan bir sözcük kullanılmamıştır?

A) Ben bir köy öğretmeniyim, bir bahçıvanım.

B) Hepimiz bir bahçe sularız gönlümüzde.

C) Kimse bilmez, kimse anlamaz derdimizden.

D) Nasıl güller fışkırır bu çilelerimden, bu kırlardan.

E) Kandır, hayattır, emektir, bizim güllerimiz.

10. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belgisiz zamir kullanılmamıştır?

A) Bile bile aldanmak herkesi kahreder.

B) Birileri bahçede açan güzel gülleri koparmış.

C) Birkaçı yakalandığı hastalıktan daha kurtulamadı.

D) Başkalarının bize önem vermesi cesaretimizi artırır.

E) Bu güzel haberi alınca bütün çocuklar sevindi.

11.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden fazla zamir kullanılmıştır?

A) Bu güzel topraklarda ölmek istiyorum ben.

B) Yetiştirdiğin hiçbir bahçe yarıda kalmasın senin.

C) Tarumar olmasın istiyorum ben. şu bahçeler, bu bağlar.

D) Beni bilse bilse bu çiçekler bilir dostlarım.

E) Neler yaşadığımı onlara söyledim sadece.

12. I. İyi kotu bir iş tutmuşum kendime.

II. Acısı tatlısı hepsi bir aslında.

III. Ha Ankara ha Çemişgezek, bu yerden uzak olduktan sonra.

IV. Nerde olsa yaşıyor ya insan

V. Nasıl olsa bir gün ölmek var ya herkese.

Yukarıdaki cümlelerin hangisinde zamir (adıl) kullanılmamıştır?

A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

13. Bilmiyorum şimdi kim duyar bizi Bir çıkmaz yoldayız gel uyar hepimizi Bu yakın dostlarımız kırdılar kalbimizi Soracak kimse yok şimdi hâlimizi.

Yukarıdaki dörtlükte kaç tane zamir kullanılmıştır?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

14. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde farklı türde bir zamir kullanılmıştır?

A) Hiçbiri, bu film kadar seyirci toplamadı.

B) Pazardaki çiçekçilerin hepsini dolaştım.

C) Dertlerini kimseyle paylaşmaz, içine atardı.

D) Bu haberi kime söyleyeceğini şaşırmıştı.

E) Yoldan geçen birine bu soruyu soralım.

15. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru anlamı zamirle sağlanmamıştır?

A) Bu adamlardan hangisi yolu daha iyi biliyor?

B) Herkes merak ediyordu. Mehmet ne sormuştu?

C) Az önce bu kapıdan kim çıkmıştı acaba?

D) Bu hafta bize yemekte neler hazırladınız?

E) İstanbul'dan Ankara'ya kaç saatte vardılar?

16. Duymasa kimse şair gönlümün

Sende karar kıldığını

Ve içimin şerha şerha yarıldığını

Biz bilelim yeter

Yukarıdaki dizelerde bulunan zamirlerin türü aşağıdakilerin hangisinde sırasıyla verilmiştir?

A) Belgisiz zamir - kişi zamiri - kişi zamiri

B) İşaret zamiri - işaret zamiri - kişi zamiri

C) Kişi zamiri - kişi zamiri - kişi zamiri

D) Kişi zamiri - işaret zamiri - belgisiz zamir

E) Belgisiz zamir - kişi zamiri - işaret zamiri

SAYFA 118

17. Artık ovaya, dirliğin, düzenin ne zaman geleceğini kimse bilemezdi.

I II III IV

Bu cümledeki altı çizili sözcüklerin türü aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?

I II III IV

A) İsim isim zamir zamir

B) İsim isim isim zamir

C) İsim zamir zamir isim

D) İsim zamir zamir zamir

E) Zamir isim isim isim

18. Bir dağ başı yalnızlığı yasıyorum burada.

I

Dağ başı yalnızlığı, ölümden beter bu.

II

Hiçbiri aramasa sormasa beni.

III IV

Sen gelsen yeter.

V

Yukarıdaki dizelerde numaralandırılmış sözcüklerden hangisi belgisiz zamir görevinde kullanılmıştır?

A) I. B) II. C)III. D) IV. E) V.

19. I. Bana bir gurbet adı gönder

II. İçinden çıkamadığım çok şey var

III.Kuşların ağzını açarak ölmesi

IV.Ve dünyadaki çiçekler içinde

V. Fesleğenin örselenerek koklanması

Yukarıdaki numaralanmış dizelerin hangilerinde adıl (zamir) kullanılmıştır?

A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV. D) II. ve V. E) III. ve V.

20. Kimi zamirler özneyi pekiştirerek belirtir. Bunlar tek başlarına asıl şahıs zamirlerinin yerini tutabildikleri gibi onlarla birlikte de kullanılabilir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bu açıklamaya uygun bir zamir vardır?

A) Doğrusu, onun sözüne pek kulak asmadım.

B) Bence, alınan sonuç pek de olumlu değildi.

C) Bu elbiseyi ben kendim diktim.

D) İşittiklerimiz bunları doğrular nitelikteydi.

E) Ahmet o yaz, tatilini bizde geçirecekti.

21. "O" sözcüğü aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişi adılı (şahıs zamiri) olarak kullanılmıştır?

A) Çocuklar o ağacı sulamışlar.

B) Annesi onu, biraz önce hastaneye götürdü.

C) Kitaplıktan o kitabı alıp gitti.

D) Ben bu evi değil onu beğendim.

E) Dosyayı göstererek "Onu bana ver." dedi.

22. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde soru zamiri vardır?

A) Arkadaşın Ankara'ya ne zaman gelmiş?

B) Bu tabağı buraya kim koymuş olabilir?

C) Ben de onunla gidebilir miyim?

D) Kaçıncı katta oturuyorsunuz?

E) İstanbul'a ilk kez mi gidiyorsun?

23. Hayır, benim çocukluğumun hürriyeti, hiç de bu cinsten bir hürriyet değildir. Evvela, burası zannımca en mühimdir, onu bana hiç kimse vermedi. Bu sızdırılmış altın külçesini birden bire kendi içimde buldum. Tıpkı ağaçta kuş sesi. Suda aydınlık gibi... Ve bir defa için buldum. Bulduğum günden beri de küçücük hayatım, fakir evimiz, etrafımızdaki insanlar, her şey değişti.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Kişi adılı

B) İşaret adılı

C) Belgisiz adıl

D) Dönüşlülük adılı

E) Soru adılı