10. Sınıf Edebiyat Sayfa 129 - 133 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 129

 UYARI: SU KASİDESİNDEKİ BÜTÜN SÖZ SANATLARINI 

( ilk 3 beyit)

• 1. Beyit: 
• Bir organ olan "göz "e kişilik verip ona hitap edilerek teşhis;
•  göz'e seslenirken "ey" ünle­mi kullanılarak nida; 
• "saçma" kelimesiyle gaipten, sözü "ey göz" ifadesiyle muhataba çevrilerek iltifat(Duygular ifade edilirken sözün, bahsedilen varlıktan çevrilip başka bir varlığa yöneltilmesi veya muha­taptan gaibe döndürülmesi, yani hitabın yönünün değiştirilmesi sanatıdır); 
• yüreğindeki acılar, "ateş"e benzetilerek açık İstiare vardır. 
• "Eşk" yani saçılan gözyaşları, ateşe sıkılan alelade suya benzetilerek benzetme yönü ve benzetme edatı verilmediği için Teşbih-i Müekke de (Buna Teşbih-i Belîg de denir.) 
• Dökülüp saçılan gözyaşları, bir amaca, yani gönüldeki ateşleri dindirme, söndürme sebebine yönelik akıtıldığı ifade edilerek bir gerçek, güzel bir sebebe bağlanmak suretiyle hüsn-i ta'lîl;
•  Anâsır-ı Erba'a'nın iki unsuru olan "od" ve "su" kelimeleri anlam zıtlıkları düşündürülerek uyumlu bir biçimde bir araya getirilmesiyle tezâd sanatı vardır.

2. Beyit: Beyitte yer alan edebî sanatlar şöylece sıralanabilir: 

Azerî Türkçesi’nin bir özelliği ola­rak, -belki de Farsça'nın etkisiyle "Âb-gûndur" ifadesiyle soru edatı olan "mı, mi, mu, mü" getirilmeden soru sorulup, "Âb-gûndur" denilerek "Âb-gûn mudur?" (su renginde midir?) anlamı kasdedilmiştir. Aynı biçimde ikinci mısradaki "günbed-i devvâr" ifadesiyle de "günbed-i devvâreyi mi?" (dönen gök kubbe­sini mi?) anlamı kasdedilerek İstifham (istifham: Arapça bir kelime olup lügatte "sorma, öğrenmek için sorma" demektir.) sanatı yapılmıştır.

• 3. Beyit: 
• "Tığ: kılıç" kelimesiyle sevgilisinin keskin yaralayıcı bakışları kastedildiği, başka bir de­yişle sevgilinin keskin, yaralayıcı bakışları, gamzesi kılıca benzetilip bir tek kendisine benzetilenin söy­lenmesiyle Açık îsti'âre; 
• âşığın parça parça olmuş gönlü, yarıklar açılmış duvara benzetilip edât-ı teş­bih (benzetme edatı) söylenmemesiyle teşbih-i temsili,
•  suyun duvarda yarıklar bıraktığını söylemekle irsal - i mesel (Bir fikri ispatlamak ya da güçlendirmek için daha önce söylenmiş bir sözü örnek olarak göstermek sanatıdır. Bu büyük bir şairin sözü olduğu gibi, bir atasözü ya da bir halk deyimi olabilir. Bazı şairler, kendi sözlerini misâl göstererek de irsâl-i mesel yapmışlardır.);
•  "Tığ", "gönül" ve "çak çak" kelimeleri sıralandıktan sonra bunlarla ilgili ve tamamlayıcı nitelikte, paralelindeki "su", "dîvâr" ve "rah­neler" kelimelerinin ikinci mısra'da, karışık bir düzen içinde söylenmesiyle leff ü neşr,
•  "Çak" kelimesinin birinci mısra'da iki defa tekrarlanmasına tekrir; "Tîğ-çâk; su-mürûr-rahne; zevk-gönül" kelimeleri ara­sındaki anlam ilgileri göz önünde bulundurularak bir araya getirilmesiyle tenâsüb sanatlarının yapıldığı tesbit edilebilir.

Okuduğunuz şiirin ilk beş beytinin ahenk ögelerini aşağıya yazınız.

Aliterasyon: s, r, l

Asonans: e, i, a

Kelime tekrarı: Su

Uyak: -a(-e) su: redif

Ar:Zengin uyak

Ölçü: aruz ölçüsü

Söyleyiş Özelliği: Kaside türünün söyleyiş özelliklerine uygun bir üslup vardır. Şair anlattığı kişiyi(Hz.Muhammed’i) çeşitli imge ve mecazlarla, benzetmelerle övmektir.

Sayfa 130

a. Şiirde, ses ve anlam birleşmesiyle oluşan birimlerin adını belirtiniz. Bunların özelliklerini aşağıya sıralayınız.

Şiirde beyitler arasında ses ve anlam uyumu vardır. Şiirin nazım birimi beyittir.

b. Şiirdeki her birimin temasını ve şiirin temasını aşağıdaki şemaya yazınız.

b.

1.Beyit:Gönülde sönmeyen ateş

2.Beyit:Gözyaşının dünyayı kaplaması

3.Beyit:Bakışın özelliği

4.Beyit: Gönlün güzellikten korkması

5.Beyit: Güzelliğin benzersizliği

6.Beyit: Gözlerin benzersiz olması

7.Beyit: Ağlayışın boşuna olmaması

8.Beyit: Güzelliğe muhtaç olma

9.Beyit: Güzelliği ve aşkı isteme

10.Beyit: Özlem

11.Beyit: Güzelliğin peşinden yürümek

12.Beyit: Kıskançlık

13.Beyit: Teselli

14.Beyit: Aşkın bedelini ödeme

15.Beyit: Güzelliğin tehlikesi

On Altıncı Beyit: Hz. Muhammed’in temiz yaradılışı

On Yedinci Beyit: Hz. Muhammed’in mucizeleri

On Sekizinci Beyit: Hz. Muhammed’in mucizeleri

On Dokuzuncu Beyit: Hz. Muhammed’in mucizeleri

Yirminci Beyit: Hz. Muhammed’in mucizeleri

Yirmi Birinci Beyit: Hz. Muhammed’in dostlarına ve düşmanlarına etkileri

Yirmi İkinci Beyit: Hz. Muhammed’in rahmeti

Yirmi Üçüncü Beyit: Suyun onu hep araması

Yirmi Dördüncü Beyit: Suyun ona olan bağlılığı

Yirmi Beşinci Beyit: Onu övmenin güzelliği

Yirmi Altıncı Beyit: Ona duyulan özlem

Yirmi Yedinci Beyit: Onun keramet ve bereketi

Yirmi Sekizinci Beyit: Onun her dileğinin kabul olması

Yirmi Dokuzuncu Beyit: Onun varlığının insanı rahatlatması

Otuzuncu Beyit: Onun layıkıyla övmenin zorluğu

Otuz Birinci ve Otuz İkinci Beyitler: Peygamberin şefaatini dileme

Şiirin Teması: Hz. Muhammed’e Duyulan Sevgi

•   Şemaya yazdığınız tespitlerden yola çıkarak "okuduğunuz şiiri meydana getiren birimlerin ortak paydasını" belirtiniz.

Okuduğumuz şiiri meydana getiren beyitlerin ortak paydası Hz. Muhammed’e duyulan sevgi ve özlemdir.

c. Şiirin ve birimlerin teması arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Şiirin beyitlerinden her biri peygamber sevgisini farklı bir yönüyle ele almıştır. Şiirdeki “su” imgesi berraklığı, saflığı, temizliği ifade eder.

Sayfa 131

1)Fuzûlî de Bâkî gibi 16. Yüzyılda yaşamış büyük bir divan şairidir. Dönemin sosyal ve siyasi ihtişamı onun şiirlerine de yansımıştır. Şiirlerinde güçlü bir ifade ve ince bir dil zevki vardır. İmge ve mecazların tasavvuf felsefesine özgü bir derinlikle ele alınır.

11.Etkinlik

A)Şiirin Özellikleri:

Birimlerin Sayısı: 32

Konu: Hz. Muhammed’in övülmesi

Uyak Düzeni: aa,ba,ca,da…

İlk Beyit: Matla

Son Beyit: Makta

Nesib Bölümünü Oluşturan Beyitler: 2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15

Girizgah Bölümünü Oluşturan Beyitler: 16,17,18

Methiye Bölümünü Oluşturan Beyitler: 19,20

Fahriye Bölümünü Oluşturan Beyitler: 30

Dua Bölümünü Oluşturan Beyitler: 31, 32

Ölçü: Aruz

b. Şiir kaside nazım şekliyle yazılmıştır.

2)Şiirde(ilk altı beyitte) kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler:

Kelime	Gerçek Anlamı	Şiirdeki Anlamı
Ateş	Ateş	Aşk acısı
Kubbe	Üstü yarım küre biçimindeki yapı	Dünya
Keskin	Kesiyici, yaralayıcı	Etkileyici bakış
Yaralı	Bir hastalık veya darbe sonucu	Aşk acısı çıkan kişi
Gül	Bir çiçek türü	Sevgili
Tüy	Yeni çıkmış, küçük kıl	Tazelik, güzellik

12.Etkinlik

Eşk: Gözyaşı anlamındadır. “Sevgilinin aşkıyla aşığın gözünden akan su” anlamında kullanılmıştır.

Od: Ateş anlamındadır. Aşkın gönülde yaktığı ateştir. Su bile ateşi söndüremez.

Günbed-i Devvar: Dünya anlamında kullanılmıştır.

Peykan: Kirpik anlamındadır. Sevgilinin kirpikleri bir ok gibi aşığı yaralar.

Dürr: İnci demektir. Sevgili, bir inci gibi kıymetlidir.

Gül: Sevgili anlamındadır. Sevgili gül gibi güzel ve narindir.

Müjgan: Kirpik anlamındadır.

Sayfa 132

a. Şiirin ilk beytinde şair, gönlündeki ateşin su ile söndürülemeyecek derecede çok olduğunu söyleyerek mübalağa (abartma) sanatı yapmaktadır. "Ateş" anlamındaki "od" kelimesini, aşk ateşi yerine kullanarak "mecaz" yapmaktadır. Yine aynı beyitte "su ve ateş" kelimelerini bir arada kullanarak da tezat (zıtlık) sanatı yapmıştır.

Şiirin ilk beytinde şair, kitapta anlatıldığı gibi mübalağa ve tezat sanatına yer vermiştir.

b. Şiirin 2, 3, 4, 5, 6 ve 7. beyitlerindeki söz sanatlarının adlarıaşağıda belirtilmiştir. Bu sanatla-rın nasıl yapıldığınıaçıklayınız.

İkinci beyit: Tecahüliarif:Şair  dünyanın rengini bilmiyormuş gibi davranır.

Mübalağa: Şairin gözyaşları dünyayı kaplamıştır.

Hüsnitalil: Dünyanın rengini gözyaşlarından aldığını düşünmektedir.

Tenasüp: Gözyaşı, göz, su ile kubbe, dünya  kelimelerinde anlam ilişkiis vardır.

Üçüncü Beyit:

Açık istiare: Akarsu sevgilinin keskin bakışlarına, duvar ise aşığa benzetilir.

TenasüP: Kılıç, keskin, parça parça yarık kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır.

Teşbih: Sevgilinin bakışları keskin bir kılıca benzetilmiştir.

Dördüncü Beyit:

Ad aktarması: Kirpiklerin sözünü korkarak söyleyen  gönül değil dildir. Gönül sözüyle dil kastedilmiştir.

Tenasüp: Korkmak, çekinmek kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır.

Açık istiare: Su aşka benzetilmiştir.

Beşinci Beyit:

Teşbih: Sevgilinin yüzü güle benzetilmiştir.

Tevriye: Sele vermek sözü hem boş vermek hem de bolca su vermek anlamında kullanılmıştır

Tenasüp: “Bahçıvan, gül, gül bahçesi” kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır.

Altıncı Beyit:

Teşbih: Su, siyahlığı yönüyle kalemin yazısına benzetilmiştir.

Kinaye: Kalem gibi sözüyle yüzdeki tüylerin özenle çizilmiş olduğu anlatılmaktadır.

Tenasüp: kalem, yazı kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır.

Yedinci Beyit:

Tezat: gül- diken kelimeleri arasında

Ad Aktarması: “Yanak” kelimesiyle sevgili kastedilmektedir. (parça- bütün)

Tenasüp: Yanak, kirpik kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır.

c. Şiirdeki imgeler ve söz sanatlarının şiire katkısını belirtiniz.

Şiirdeki imge ve söz sanatları anlatımın etkileyici ve derin bir özellik kazanmasına yardımcı olur.

ç. "Ahmed-i Muhtâr, Seyyit, Ensâr, Şeb-i Mirac" isimlerinin şiirde kullanılma nedenini açıklayınız.

”Ahmed- Muhtar, Seyyit, Ensar, Şeb-i Miraç”  isimleri Peygamber efendimizle ilgili duygu ve düşüncelerin daha somut bir biçimde ifade edilmesini sağlamak amacıyla  kullanılmıştır.

3.      Okuduğunuz şiirde Fuzulî'nin gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığını belirten bölümleri söyleyiniz. Bunların yaşanmasının mümkün olup olmadığını açıklayınız.

Fuzuli Hz. Muhammed’e duyduğu sevgi ve hürmeti kendine özgü şiirsel ve felsefi bir üslupla dile getirmiştir. Bu sevgiyi doğrudan anlatmak yerine tabiatın en kutsal varlığı ve yaşam kaynağı olan “su” kavramı ile özdeşleştirerek dile getirmiştir.  Birçok beyitte suyu kişileştirmiştir.

4.      Şiiri, yan anlam bakımından değerlendiriniz.

Şiirdeki kelimelerin büyük bir çoğunluğu yan anlamda kullanılmıştır.

b.  Fuzulî'nin şiirinde dile getirilen duygu ve düşüncenin günümüz şiirinde nasıl dile getirildiğini
belirtiniz.

Fuzuli’nin şiirinde peygamber sevgisi yoğun bir imge ve mecazla övülmüş, benzetmeler ve soyut ifadelerle derinlik kazanmıştır. Ağır ve süslü bir dille sunulan bu kasidenin  anlam boyutu da derinlerdedir.

5.   a. Şiirde kullanılan Arapça ve Farsça kelimelerden birkaç örneği aşağıya yazınız.

•   Bu kelimelerin şiirde neden kullanıldığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu belirtiniz.

Arapça Kelimeler:Devvar, muhit, aceb, mürur, rahne, vehm, mecruh

Farsça Kelimeler: Eşk, ab-gun, divar, peykan, bağ-ban, gül-zar, dil, gubar

Arapça ve Farsça kelimeleri kullanmak, divan şiirinin dil ve anlatım geleneğinin bir sonucudur.

b. Şiirin hangi geleneğin etkisiyle yazıldığını belirtiniz.

Divan şiiri kaside geleneğine göre yazılmıştır.

 Sayfa 133

b.  Fuzulî hakkındaki bilgileriniz ve okuduğunuz şiirden hakkındaki çıkarımlarınızı aşağıya yazınıZ

FUZULİ MADDELER HALİNDE 

FUZÛLİ (1495-1506)

• 1495 yılında Irak'ın Kerbela kentinde doğmuştur.ASIL ADI MEHMET'TİR.
• İyi bir öğrenim görmüştür.
• Bağdatın fethinde sonra Kanuni Sultan Süleyman'a ve devletin ileri gelenlerine kasideler takdim etmiş böylece dikkatleri çekmiştir.
• Kendisine dokuz akçelik bir maaş bağlanmış ama bunu hiç alamamıştır.Bunu dile getirdiği ŞİKAYET-NAMESİ çok meşhurdur.
• ŞİKAYET-NAMEDEN ÇOK ÜNLÜ DİZELER: (günümüz Türkçesiyle şöyle):
• selam verdim, rüşvet değildir diye almadılar. 
  hüküm gösterdim, faydasızdır diye iltifat etmediler. 
  eğer ki görünürde itaat eder gibi davrandılar.
  ama bütün sorduklarıma hal diliyle karşılık verdiler.
• Hayatı Hille,Bağdat ve Kerbela dolaylarında geçmiştir.
• Yalnızca yaşadığı yüzyılın değil, Divan şiirinin en büyük ustalarındandır.
• FUZULİ BİR AŞK,ISTIRAP ŞAİRİDİR.
• Arapça, Farsça ve dönemin bütün bilimlerini öğrenmiştir.
• Türkçe şiirlerini Azeri şivesiyle yazmıştır.
• Gazelleri ve "Leyla vü Mecnun" mesnevisiyle haklı bir şöhret kazanmıştır.
• Bir naat olan "Su Kasidesi" de çok beğenilen şiirlerindendir.(SU KASİDESİNDE BÜTÜN EDEBİ SANATLAR İÇİN TIKLAYINIZ...)
• Şiirlerinde coşkulu bir lirizm vardır.
• DİVAN ŞİİRİNİN EN LİRİK ŞAİRİDİR.
• "BİLİMSİZ ŞİİR KALIPSIZ DUVARA BENZER." anlayışındaki şair dil ustalığını engin kültür ve Divan geleneğiyle gösterir.
• Tasavvuftan etkilenmesine karşın, Tasavvuf şairi değildir.
• Dili diğer Divan şairlerine göre daha sadedir.
• Şiirin temeli bilim, özünün sevgi olduğuna inandı.
• Fuzuli'ye göre gerçek varlık Allah'tır.
• Hamse sahibi şairlerdendir.
• 1556 yılında veba salgını sırasında vefat etmiştir.
• Bilinen 16 eseri vardır.
• EK BİLGİ:FUZULİ NEDEN FUZULİ MAHLASINI KULLANMIŞTIR???
• Fuzuli kelimesinin iki anlamı vardır: 
  1. Gereksiz 
  2. Faziletli 
  
  Fuzulî bu mahlası seçerken muhtemelen bu iki anlamı düşünmüştür. Zaten devrinde şairler tarafından gereksiz denilerek alay konusu olmuştur. Ancak şiirlerindeki mükemmeliyet ile bu kıskanç tenkitleri susturmuştur. 
  Fuzulî özgün olmak istemiştir. Bu mahlası seçmesinin asıl maksadı budur. Çünkü birçok mahlas şairler tarafından iki, üç hatta dörder defa kullanılmasına rağmen başka bir Fuzulî mahlaslı şair bulunmamaktadır. 
  Fuzulînin mahlasıyla ilgili anlatılan bir nükte vardır ki Fuzulînin hazır cevaplılığını gösterir.  
  
  Bir gün Fuzulî ile o devrin Divan şairi Rûhî (Bağdatlı)beraber yürümektedirler. Yol üzerinde yere yatmış, kir pas içinde bir köpek görürler. Rûhî, Fuzulîye takılmak için: 
  Ey Fuzulî! Şu köpeğe bak ne kadar fuzuli, der. 
  Fuzulî altta kalır mı? Yapıştırır cevabı: 
  Vur tekmeği çıksın rûhi... 

ESERLERİ

1. Türkçe Divan: Mensur bir ön sözle başlar. 40 Kaside, 302 gazel, 1 müstezad, 1 terkib-i bend, 3 terci-i bend, 2 müseddes, 3 muhammes, 2 tahmis, 3 murabba, 42 kıta ve 72 rubaiyi kapsayan büyük bir divandır.
2. Farsça Divan: Mensur ve manzum karışık yazılmış bir ön sözle başlar. Türkçe divanından daha kalındır. 49 Kaside, 410 gazel, 1 terkib-i bend, 1 müsebba, 1 müseddes, 46 kıta ve 105 rubai vardır.
3. Arapça Şiirler: Arapça şiirlerinden yalnızca 11 kaside ve 1 eksik kıta bulunur, Sadıki Arapça bir divanı da bulunduğunu söylemektedir, fakat elimizde yoktur. Leningrad Asya Müzesinde bulunmuştur.
4. Leyla vü Mecnun: Bu konuda yazılmış olan en güzel eserdir. Mesnevi olarak 3096 beyitte tertib edilmiştir. Ayrıca hamsesi bulunduğuna dair Latifi, Kınalı-zade Hasan Çelebi, Beyani ve Riyazî tezkirelerinde bilgiler varsa da, elimizde sadece Leyla vü Mecnun, Beng ü Bade ve Saki-name mesnevileri vardır. Ali ve Sadıki hamsesinden bahsetmezler. Bağdad valisi Üveys Bey'e sunulmuştur. Asıl olarak, Arap hikâyesi olanLeyla ve Mecnun arasındaki aşkı anlatır. Kademe kademe maddi aşktan geçerek, ilahi aşka ulaşan Mecnun'un hikâyesidir.
5. Beng ü Bade: 444 beyitten oluşmuştur, Türkçedir ve Şah İsmail'e sunulmuştur. Şarap ile Esrar arasında hayale dayanan sembolik bir münazaradır. Tahir Olgun'un yapmış olduğu açıklama çok yerinde görülmüştür; Hikâye’de Bade, Şah İsmail'i, Beng ise II. Bayezid'i simgelemektedir. Sonunda Bade kazanır ve Şah İsmail'e sunulan bu eserde onun ihsanına kavuşma amacı vardır.
6. Heft-cam/Saki-name: Farsça yazılmış olan bu eser, 327 beyitten oluşmaktadır. Meyhane'nin övgüsü yapılmıştır ve yedi kadehten İlahi şarabı içerek kendinden geçer. Tamamıyla tasavvufi bir anlam taşıyan mistik bir eserdir.
7. Hadis-i Erbain Tercümesi: Manzum kırk hadis tercümesidir. Nevayi'nin de tercüme etmiş olduğu, Molla Cami'nin Hadis-i Erbain eserinin tercümesidir.
8. Enis'ül Kalb (Gönül Dostu): 134 beyitlik bir kasidedir.

Mensur Eserler:(düz yazı şeklinde olanlar)

8. Hadikatü's-süeda:(kutlu kişiler bahçesi) Fuzuli'nin tanınmış eserlerindendir ve Kerbela Vakasını anlatmaktadır. Mensur olarak tertib edilmiş, yer yer manzum parçalarla süslenmiştir. Hüseyin Vaiz'in Ravzatü'ş-şüheda eserinden telif edilmiştir ve tezkirelerde daha üstün olduğundan bahsedilmiştir. İçerisinde ünlü Kerbela Mersiyesi'ni de barındırmaktadır. Şiiler ve Bektaşiler arasında çok üstün bir yere sahiptir.
9. Türkçe Mektuplar: 5 mektubu vardır; Nişancı Celal-zade Mustafa Çelebi’ye, Musul Mirlivası Ahmed Beye, Bağdad valisi Ayas Paşa'ya, Kadı Alaüddin'e ve Şehzade Bayezid'e yazılmıştır.
10. Rind ü Zahid: Fuzuli'nin Farsça mensur eseridir, içinde yer yer manzum parçalar da vardır. Kâtip Çelebi Keşfü'z-Zünun'da Muhavere-i Rind ü Zahid olarak yazmıştır. Leningrad Asya Müzesi'nde ise Risale-i Rind ü Zahid olarak kayıtlıdır. Rind ve Zahid arasındaki tartışmadan bahsetmektedir.
11. Sıhhat ü Maraz: Farsça mensur bir risaledir. Ali ve Sadıki Sıhhat ü Maraz olarak, Leningrad Asya Müzesi ve British Museum'da Hüsn ü Aşk olarak kayıtlıdır. Ruhun beden ülkesine seyahatini, o günün tıp bilimine dayanarak açıklamış ve ruh-beden ilişkisini tasavvufi bir görüşle anlatmıştır.
12. Muamma Risalesi: Farsça yazılmıştır ve Fuzuli'nin bir çeşit manzum bilmece olarak bilinen muamma yazmadaki hünerini gösteren eserdir.
13. Matla'u'l-itikad fi Ma'rifeti'l-mebde' ve'l-Mead: Arapça mensur eseridir. Bu eser sadece Katip Çelebi'de geçer. Tek yazma nüshası Leningrad Asya Müzesi'nde bulunur. “Nereden geldik, nereye gidiyoruz” konusunu kelam ilmine göre incelemiştir.

c. Fuzulî'nin edebî ve fikrî yönüyle "Su Kasidesi" arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.

Su Kasidesi’nde Fuzuli’nin hem şair yönünü hem de peygamber sevgisini görmekteyiz.

1. Şiirdeki ahenk ögelerini belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya yazınız.

Aliterasyon:ş, z

Asonans: e, u

Ölçü: Aruz ölçüsü

Uyak: -uz biz:redif

-uş:Zengin uyak

Söyleyiş özelliği: Şair, duygularını kendinden emin bir söyleyişle dile getirmektedir. Aşk duygusuyla aklını yitirmekten, susup kalmaktan gururla söz etmektedir.

2. a. Okuduğunuz şîirîn bîrimini belirtiniz.

Şiirin birim benttir.

b. Birimin özelliklerini sıralayınız.

Rubailer dört dizelik bentlerden oluşur. Aaba biçiminde uyak şeması vardır. Genellikle tek bentlik şiirlerdir.

b.  Osmanlı Devleti'nin XVII. yüzyıldaki durumu Neşatî'nin söyleyişine nasıl yansımıştır? Açıklayınız.

Neşati, tıpkı Baki gibi şiirlerinde özgüven duygusuna dayalı, kendine güvenen, yüksek perdeden bir söyleyiş sergiler.

Read more

10. Sınıf Edebiyat Sayfa 121 - 126 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 121

XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıl Ortalarına

Kadar Osmanlı Edebiyatı

a.  Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

1. Divan Şiirî (Gazel, Kaside, Rubai, Tuyuğ, Murabba, Şarkı, Terkibi bent)

 Hazırlık Çalışmaları

1.   Divan şiiri hakkında bildiklerinizi söyleyiniz.

Divan Edebiyatı:
Özellikleri:
Türk edebiyatının gelişimi içinde divan edebiyatı varlığını 13–19. yüzyıllar arasında sürdürdü. Bu edebiyatın başlıca özellikleri şöyle sıralanabilir:

1. Sanatta kurallara bağlı olmak,
2. Yüksek tabakaya seslenmek,
3. Belirli türlerin ve kalıpların dışına çıkmamak,
4. Arapça ve Farsçanın dil kurallarını benimsemek.
5. Ama konuşma dilinden yararlanmak, (Divan edebiyatının özelliklerinden değildir.) (2010)
6. Divan şiiri, özellikle gazellerde, bir bakıma en az yarar güden şiirdir.
7. Divan şairi, gazellerde salt söz ustalığına önem verir, bu ustalığı ile duygulandırır okuyucusunu.
8. Mesnevilerde Divan şairi halk hikayecisi ile birleşir.
9. Kasidelerde ise şiire yararın karıştığı daha belirgindir. (1976)
10. Mecaz ve mazmunlarla yüklü olması
11. Şekil güzelliği sağlamak için eşanlamlı sözlere yer verilmesi
12. Kişisel sevinçlere ve acılara çok az yer verilmesi
13. Tasavvufla ilgili terimlere geniş ölçüde yer verilmesi Divan şiirinin belirleyici özelliklerindendir.
14. Dış dünyaya yönelik somut konuların İşlenmesi Divan şiirinin belirleyici özelliklerinden biri değildir. (1977)
15. Bütün şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır
16. Yapıt, değişmez kurallara göre, güçlü bir düzen içinde ve çoklukla beyit beyit işlenir.
17. Söz ve anlam sanatlarına sık sık başvurulur.
18. Biçim ve söyleyiş kaygısı oldukça ağır basar.
19. İnsandan kopuk, insanı anlatmayan soyut bir dünyası vardır. (1981)
20. Divan Edebiyatında, şairlerin büyük bir çoğunluğu, şiiri, toplumsal amaçlardan, bilimsel içeriklerden uzak, salt şiirsel değerleri ön plana alarak yazmışlar ve ortak biçimler içinde kalıplaşmış ortak kavramlar kullanmışlardır? (1987)
21. Arap ve Fars edebiyatlarından alınan, kaside, kıta, mesnevi gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.
22. Beyit, başlı başına bir bütün sayılmış ve düşünceleri anlatan cümleler bir beyit içinde tamamlanmıştır. (1994)
23. Yabancı sözcüklerle ve kurallarla yüklü bir dil kullanılmıştır.
24. Ölçü olarak aruz kullanılmıştır.
25. Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış söz­lerle anlatılmıştır.
26. Şiirler "divan" adı verilen kitaplarda toplanmıştır.
27. Konular genellikle gerçek yaşamdan alın(ma)mıştır, (soyut konular işlenmiştir.) (1997)
28. Divan şiirinde parça güzelliğine değil, bütün gü­zelliğine önem verilir. (Doğrusu tam tersidir.) (1998)
29. Divan şiirinin İran edebiyatından aktarılmış, şaire özgürlük tanımayan ---- bir estetiği vardır. Sevgilinin boyundan posundan başlayarak saçları, kaşları, gözleri, kirpikleri, ağzı, dişleri, dudakları, yanakları ---- mazmun adı verilen, hazır benzetmelerle anlatılır, övülür. (2009)

2.      Gittin ammâ ki kodun hasret üe cânı büe
İstemem sensiz olan sohbet-i yârânı büe

Neşatî

(Gittin ama canımı özlemle başbaşa bıraktın.

Sen olmadiktan sonra dostlarla sohbet etmeyi büe istemem.)

Yukarıdaki dizelerde aktarılan duyguyu açıklayınız.

Ayrılık ve hasret duyguları aktarılıyor.

3.   Bir dönemin sosyal yaşantısının şiire yansıtılmasını nasıl değerlendirdiğinizi belirtiniz.

Sayfa 122

a. Okuduğunuz şiirin ahenk ögelerini (aliterasyon, asonans, ritim, uyak, söyleyiş özelliği) belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya not ediniz.

Aliterasyon: n, l, m 
Asonans: a, ö, ü 
Ritim: Şiirde son dizelerin ritmik bir ses akışı vardır.
Söyleyiş özelliği: Şair aşk acısını çeken ve duygularını acılar içinde kıvranan, inleyen bir hasta gibidir. Şiirin genelinde bir yakınma ve acınma duygusu sezilmektedir.

b. Konuşma dilindeki tonlama ve vurguyla beyitlerdeki ses ve söyleyiş arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Bentlerdeki “ vay”  kelimesi konuşma diline özgü bir vurgu değeri taşımaktadır

Sayfa 123

b. Şiirin her bir biriminin ve şiirin temasını belirleyiniz. Tespitlerinizi tabloyatyazınız.

	Birimlerin Teması	Şiirin Teması
I.beyit	Felekten şikayet
2. beyit	Gönül ehlinden şikayet
3. beyit	Sözün önemi, değeri
4. beyit	Şairin etkili söz söylediği (Kendi şiiri över)
5. beyit	Nef’i’nin*kalbinin temizliği ile dostların kalbinin durumu

•Tabloya yazdığınız tespitlerden yola çıkarak "şiiri meydana getiren birimlerin ortak paydasını" belirtiniz.

Bu şiiri meydana unsurlar beyittir ve bu beyitlerdeki ortak payda kesinlikle temadır.

•Birimlerin ortak bir tema etrafında toplanarak bir bütün oluşturup oluşturmadığını açıklayınız.

Beyitler arasında ortak bir tema bulunmuyor ki zaten genel olarak gazeller*her beyitte farklı konuları işler.

 Sayfa 124

 

a.  "Yek ahenk ve yek avaz gazel" hakkındaki bilgilerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

b.  Bakî'nin şiirinin ilk beytinde aktarılan duyguyu belirtiniz. Bu duygunun diğer beyitlerde de farklı kelimelerle tekrar edilip edilmediğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu kısaca ifade ediniz.

c.  Fuzulî'ye ait aşağıdaki gazeli okuyunuz.

Âh eylediğim serv-i hırâmânın içindir Kan ağladığım gonce-i handânın içindir

Ser-geşteliğim kâkül-i müşgînin ucundan Âşüfteliğim zülf-i perişânın içindir

Can ver gönül ol gamzeye kim bunca zamanlar Cân ile seni beslediğim anın içindir

Vâ'iz bize dün dûzahı vasfetti Fuzulî Ol vasfsenin küübe-i ahzânın içindir

Fuzulî

ç. Okuduğunuz iki gazelin "yek ahenk mi yek avaz mı" olduğunu aşağıda verilen ilgili kutucukları eşleştirerek belirleyiniz.

d. Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun aşağıdaki şiirini okuyunuz.

ÇAKIL

Seni düşünürken

Bir çakıl taşı ısınır içimde

Bir kuş gelir yüreğimin ucuna konar

Bir gelincik açıhr ansızın

Bir gelincik sinsi sinsi kanar

Seni düşünürken

Bir erik ağacı tepeden tırnağa donanır Delüer gibi dönmeye başlar Döndükçe yumak yumak çözülür Çözüldükçe ufalır küçülür Çekirdeği henüz süt bağlamış Masmavi bir erik kesilir ağzımda Dokundukça yanar dudaklarım

Seni düşünürken

Bir çakıl taşı ısınır içimde

Bedri Rahmi Eyüboğlu

Sayfa 125

•  Modern şiir örneği olan "Çakı T'da şairin, duygu ve düşüncelerini dile getirirken anlatmak istediklerini nasıl aktardığını açıklayınız. Bu açıdan Bakî'nin gazeliyle "ÇakıT'ı karşılaştırınız. İki şiirin farklı olan yönlerini belirtiniz.

•    Bakî'nin gazelinde dile getirilen duygu ve düşüncenin, günümüz şiir örneklerinden olan "ÇakıT' da nasıl ele alındığını açıklayınız.

a.  Bakî'nin gazelinde kendi anlamı dışında (mecaz anlamda) kullanılan kelimelerin altını çiziniz.
Bu kelimelerin şiirde hangi anlamda kullanıldığını belirtiniz.

b.  Gül imgesinin şiirde nasıl kullanıldığını aşağıya yazınız.Gül:_

c.  Şiirdeki "yalvar" kelimesi "para" demektir. Ancak şiirde başka bir anlamda daha kullanılmıştır. Bir kelimenin iki anlamının aynıdizede kullanılmasına ne denildiğini belirtiniz. Aşağıda belirtilen söz sanatlarının şiirde nasıl kullanıldığını belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıda boş bırakılan yerlere kısaca yazınız.

Teşbih (benzetme):____________________________________________________________

Mübalağa (abartma):___________________________________________________________

Tecahülüarif (bilinmezlikten gelme):_____________________________________________

ç. Şiirdeki imgelerin ve söz sanatlarının şiire olan katkısını açıklayınız.

Hiç ovaya inmedin mi                                       Duman duman oldu

Aşk oduna yanmadın mı                                    Çayır çimen oldu

Gam gussadan donmadın mı                            Ben yâri görmedim

Haiim yaman oldu

Köroğlu

1.      Gazelde anlatılanların yaşanmasının mümkün olup olmadığını belirtiniz. Anlatılanlarda, şairin gözlemlerinin, izlenimlerinin, sezgilerinin, kişisel duyarlılığının etkisini açıklayınız.

2.      "Kapu" kelimesi şiirin ikinci beytinde yan anlamıyla kullanılmıştır. Şiirden yan anlamıyla kullanılan kelimelere başka örnekler veriniz. Tespitlerinizden hareketle şiirin yan anlam bakımından zengin olup olmadığını belirtiniz.

3.      Şiirdeki "ruhsâr, serv, şîve-i reftâr, müptelâ, dil-i bîmâr, çâk, girîbân vb." Arapça veya Farsça kelimelerin kullanılma nedenini tartışınız. Ulaştığınız sonucu belirtiniz.

4.      Bakî'nin şiirinin hangi geleneğin etkisiyle yazıldığını söyleyiniz.

5.      a. Şairin şiirde dile getirdiği duygu ve düşüncelere katılıp katılmadığınızı nedenleriyle açıklayınız.

b. Şiiri ilk okuduğunuzda neler hissettiğinizi belirtiniz. Şiiri bir kez daha okuyunuz ve neler hissettiğinizi açıklayınız.

 Sayfa 126 

a.  Bakî'nin hayatı ve sanat anlayışı hakkındaki bilgilerinizitarkadaşlarınızla paylaşınız.

b.  Bilgi birikiminiz ve okuduğunuz gazelden yararlanarak şairin fikrî ve edebîyönü hakkındaki düşüncelerinizi şemaya yazınız.

Bakî'nin fikrî ve edebî yönü

c. Okuduğunuz gazel ile Bakî arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

KYNK:testonline.blogcu.com 

Read more