10. Sınıf Edebiyat Sayfa 121 - 126 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 121

XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıl Ortalarına

Kadar Osmanlı Edebiyatı

a.  Coşku ve Heyecanı Dile Getiren Metinler (Şiir)

1. Divan Şiirî (Gazel, Kaside, Rubai, Tuyuğ, Murabba, Şarkı, Terkibi bent)

 Hazırlık Çalışmaları

1.   Divan şiiri hakkında bildiklerinizi söyleyiniz.

Divan Edebiyatı:
Özellikleri:
Türk edebiyatının gelişimi içinde divan edebiyatı varlığını 13–19. yüzyıllar arasında sürdürdü. Bu edebiyatın başlıca özellikleri şöyle sıralanabilir:

1. Sanatta kurallara bağlı olmak,
2. Yüksek tabakaya seslenmek,
3. Belirli türlerin ve kalıpların dışına çıkmamak,
4. Arapça ve Farsçanın dil kurallarını benimsemek.
5. Ama konuşma dilinden yararlanmak, (Divan edebiyatının özelliklerinden değildir.) (2010)
6. Divan şiiri, özellikle gazellerde, bir bakıma en az yarar güden şiirdir.
7. Divan şairi, gazellerde salt söz ustalığına önem verir, bu ustalığı ile duygulandırır okuyucusunu.
8. Mesnevilerde Divan şairi halk hikayecisi ile birleşir.
9. Kasidelerde ise şiire yararın karıştığı daha belirgindir. (1976)
10. Mecaz ve mazmunlarla yüklü olması
11. Şekil güzelliği sağlamak için eşanlamlı sözlere yer verilmesi
12. Kişisel sevinçlere ve acılara çok az yer verilmesi
13. Tasavvufla ilgili terimlere geniş ölçüde yer verilmesi Divan şiirinin belirleyici özelliklerindendir.
14. Dış dünyaya yönelik somut konuların İşlenmesi Divan şiirinin belirleyici özelliklerinden biri değildir. (1977)
15. Bütün şiirlerde aruz ölçüsü kullanılmıştır
16. Yapıt, değişmez kurallara göre, güçlü bir düzen içinde ve çoklukla beyit beyit işlenir.
17. Söz ve anlam sanatlarına sık sık başvurulur.
18. Biçim ve söyleyiş kaygısı oldukça ağır basar.
19. İnsandan kopuk, insanı anlatmayan soyut bir dünyası vardır. (1981)
20. Divan Edebiyatında, şairlerin büyük bir çoğunluğu, şiiri, toplumsal amaçlardan, bilimsel içeriklerden uzak, salt şiirsel değerleri ön plana alarak yazmışlar ve ortak biçimler içinde kalıplaşmış ortak kavramlar kullanmışlardır? (1987)
21. Arap ve Fars edebiyatlarından alınan, kaside, kıta, mesnevi gibi nazım biçimleri kullanılmıştır.
22. Beyit, başlı başına bir bütün sayılmış ve düşünceleri anlatan cümleler bir beyit içinde tamamlanmıştır. (1994)
23. Yabancı sözcüklerle ve kurallarla yüklü bir dil kullanılmıştır.
24. Ölçü olarak aruz kullanılmıştır.
25. Kavramlar, ortaklaşa kullanılan kalıplaşmış söz­lerle anlatılmıştır.
26. Şiirler "divan" adı verilen kitaplarda toplanmıştır.
27. Konular genellikle gerçek yaşamdan alın(ma)mıştır, (soyut konular işlenmiştir.) (1997)
28. Divan şiirinde parça güzelliğine değil, bütün gü­zelliğine önem verilir. (Doğrusu tam tersidir.) (1998)
29. Divan şiirinin İran edebiyatından aktarılmış, şaire özgürlük tanımayan ---- bir estetiği vardır. Sevgilinin boyundan posundan başlayarak saçları, kaşları, gözleri, kirpikleri, ağzı, dişleri, dudakları, yanakları ---- mazmun adı verilen, hazır benzetmelerle anlatılır, övülür. (2009)

2.      Gittin ammâ ki kodun hasret üe cânı büe
İstemem sensiz olan sohbet-i yârânı büe

Neşatî

(Gittin ama canımı özlemle başbaşa bıraktın.

Sen olmadiktan sonra dostlarla sohbet etmeyi büe istemem.)

Yukarıdaki dizelerde aktarılan duyguyu açıklayınız.

Ayrılık ve hasret duyguları aktarılıyor.

3.   Bir dönemin sosyal yaşantısının şiire yansıtılmasını nasıl değerlendirdiğinizi belirtiniz.

Sayfa 122

a. Okuduğunuz şiirin ahenk ögelerini (aliterasyon, asonans, ritim, uyak, söyleyiş özelliği) belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıya not ediniz.

Aliterasyon: n, l, m 
Asonans: a, ö, ü 
Ritim: Şiirde son dizelerin ritmik bir ses akışı vardır.
Söyleyiş özelliği: Şair aşk acısını çeken ve duygularını acılar içinde kıvranan, inleyen bir hasta gibidir. Şiirin genelinde bir yakınma ve acınma duygusu sezilmektedir.

b. Konuşma dilindeki tonlama ve vurguyla beyitlerdeki ses ve söyleyiş arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Bentlerdeki “ vay”  kelimesi konuşma diline özgü bir vurgu değeri taşımaktadır

Sayfa 123

b. Şiirin her bir biriminin ve şiirin temasını belirleyiniz. Tespitlerinizi tabloyatyazınız.

	Birimlerin Teması	Şiirin Teması
I.beyit	Felekten şikayet
2. beyit	Gönül ehlinden şikayet
3. beyit	Sözün önemi, değeri
4. beyit	Şairin etkili söz söylediği (Kendi şiiri över)
5. beyit	Nef’i’nin*kalbinin temizliği ile dostların kalbinin durumu

•Tabloya yazdığınız tespitlerden yola çıkarak "şiiri meydana getiren birimlerin ortak paydasını" belirtiniz.

Bu şiiri meydana unsurlar beyittir ve bu beyitlerdeki ortak payda kesinlikle temadır.

•Birimlerin ortak bir tema etrafında toplanarak bir bütün oluşturup oluşturmadığını açıklayınız.

Beyitler arasında ortak bir tema bulunmuyor ki zaten genel olarak gazeller*her beyitte farklı konuları işler.

 Sayfa 124

 

a.  "Yek ahenk ve yek avaz gazel" hakkındaki bilgilerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

b.  Bakî'nin şiirinin ilk beytinde aktarılan duyguyu belirtiniz. Bu duygunun diğer beyitlerde de farklı kelimelerle tekrar edilip edilmediğini tartışınız. Ulaştığınız sonucu kısaca ifade ediniz.

c.  Fuzulî'ye ait aşağıdaki gazeli okuyunuz.

Âh eylediğim serv-i hırâmânın içindir Kan ağladığım gonce-i handânın içindir

Ser-geşteliğim kâkül-i müşgînin ucundan Âşüfteliğim zülf-i perişânın içindir

Can ver gönül ol gamzeye kim bunca zamanlar Cân ile seni beslediğim anın içindir

Vâ'iz bize dün dûzahı vasfetti Fuzulî Ol vasfsenin küübe-i ahzânın içindir

Fuzulî

ç. Okuduğunuz iki gazelin "yek ahenk mi yek avaz mı" olduğunu aşağıda verilen ilgili kutucukları eşleştirerek belirleyiniz.

d. Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun aşağıdaki şiirini okuyunuz.

ÇAKIL

Seni düşünürken

Bir çakıl taşı ısınır içimde

Bir kuş gelir yüreğimin ucuna konar

Bir gelincik açıhr ansızın

Bir gelincik sinsi sinsi kanar

Seni düşünürken

Bir erik ağacı tepeden tırnağa donanır Delüer gibi dönmeye başlar Döndükçe yumak yumak çözülür Çözüldükçe ufalır küçülür Çekirdeği henüz süt bağlamış Masmavi bir erik kesilir ağzımda Dokundukça yanar dudaklarım

Seni düşünürken

Bir çakıl taşı ısınır içimde

Bedri Rahmi Eyüboğlu

Sayfa 125

•  Modern şiir örneği olan "Çakı T'da şairin, duygu ve düşüncelerini dile getirirken anlatmak istediklerini nasıl aktardığını açıklayınız. Bu açıdan Bakî'nin gazeliyle "ÇakıT'ı karşılaştırınız. İki şiirin farklı olan yönlerini belirtiniz.

•    Bakî'nin gazelinde dile getirilen duygu ve düşüncenin, günümüz şiir örneklerinden olan "ÇakıT' da nasıl ele alındığını açıklayınız.

a.  Bakî'nin gazelinde kendi anlamı dışında (mecaz anlamda) kullanılan kelimelerin altını çiziniz.
Bu kelimelerin şiirde hangi anlamda kullanıldığını belirtiniz.

b.  Gül imgesinin şiirde nasıl kullanıldığını aşağıya yazınız.Gül:_

c.  Şiirdeki "yalvar" kelimesi "para" demektir. Ancak şiirde başka bir anlamda daha kullanılmıştır. Bir kelimenin iki anlamının aynıdizede kullanılmasına ne denildiğini belirtiniz. Aşağıda belirtilen söz sanatlarının şiirde nasıl kullanıldığını belirleyiniz. Tespitlerinizi aşağıda boş bırakılan yerlere kısaca yazınız.

Teşbih (benzetme):____________________________________________________________

Mübalağa (abartma):___________________________________________________________

Tecahülüarif (bilinmezlikten gelme):_____________________________________________

ç. Şiirdeki imgelerin ve söz sanatlarının şiire olan katkısını açıklayınız.

Hiç ovaya inmedin mi                                       Duman duman oldu

Aşk oduna yanmadın mı                                    Çayır çimen oldu

Gam gussadan donmadın mı                            Ben yâri görmedim

Haiim yaman oldu

Köroğlu

1.      Gazelde anlatılanların yaşanmasının mümkün olup olmadığını belirtiniz. Anlatılanlarda, şairin gözlemlerinin, izlenimlerinin, sezgilerinin, kişisel duyarlılığının etkisini açıklayınız.

2.      "Kapu" kelimesi şiirin ikinci beytinde yan anlamıyla kullanılmıştır. Şiirden yan anlamıyla kullanılan kelimelere başka örnekler veriniz. Tespitlerinizden hareketle şiirin yan anlam bakımından zengin olup olmadığını belirtiniz.

3.      Şiirdeki "ruhsâr, serv, şîve-i reftâr, müptelâ, dil-i bîmâr, çâk, girîbân vb." Arapça veya Farsça kelimelerin kullanılma nedenini tartışınız. Ulaştığınız sonucu belirtiniz.

4.      Bakî'nin şiirinin hangi geleneğin etkisiyle yazıldığını söyleyiniz.

5.      a. Şairin şiirde dile getirdiği duygu ve düşüncelere katılıp katılmadığınızı nedenleriyle açıklayınız.

b. Şiiri ilk okuduğunuzda neler hissettiğinizi belirtiniz. Şiiri bir kez daha okuyunuz ve neler hissettiğinizi açıklayınız.

 Sayfa 126 

a.  Bakî'nin hayatı ve sanat anlayışı hakkındaki bilgilerinizitarkadaşlarınızla paylaşınız.

b.  Bilgi birikiminiz ve okuduğunuz gazelden yararlanarak şairin fikrî ve edebîyönü hakkındaki düşüncelerinizi şemaya yazınız.

Bakî'nin fikrî ve edebî yönü

c. Okuduğunuz gazel ile Bakî arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

KYNK:testonline.blogcu.com