10. Sınıf Edebiyat Sayfa 134 - 140 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

Sayfa 134

17. Etkinlik

Şiirin yapısını(nazım birimi, birim sayısı, tema, ölçü, uyak düzeni) inceleyiniz. Tespitlerinizi tabloya yazınız. Daha sonra bu inceleme ve bilgi birikiminizden yararlanarak şiirin, hangi nazım şekliyle kaleme alındığını tablonun ilgili bölümüne yazınız.

Bent

1

Aşk

Aruz Ölçüsü

Aaba

Rubai

3.      Şiirin temasını söyleyiniz.

Teması aşktır.

4.      a. Şiirde kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler varsa bunları belirleyiniz.

Şiirde kendi anlamı dışında kullanılan kelimeler: boyun bükmek, aklını yitirmek, ağzı bağlanmak

b.  Şiirdeki imgeleri bulunuz.

Gül, gonca

c.  Şiirdeki söz sanatlarını bulunuz. Bunların nasıl yapıldığını açıklayınız.

Güzellik karşısında aklını yitirmek—Mübalağa

Gül gibi yüz parçaya ayrılmak— Teşbih

Gonca gibi ağzı bağlı olmak—Teşbih

Gül ve goncanın anlam yakınlığı—Tenasüp

Şaşkınlık ve aklını yitirmek arasındaki yakınlık—Tenasüp

ç. Belirlediğiniz imge ve söz sanatlarının kullanılmasının nedeni nedir? Bunların şiirin anlamına nasıl bir katkı sağladığını belirtiniz.

İmge ve söz sanatlarının kullanılması şiirin anlam ve söyleyiş yönünden etkileyici olmasına katkı sağlamıştır.

5.   Neşatî'nin şiirine yansıttığı"gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılık" yaşanabilir gerçekler midir? Düşüncelerinizi açıklayınız.

Neşati, aşk duygusunu benzetme ve imgelerle gerçeğin ötesine taşımış; hayal gücüyle zenginleştirmiştir.

 Sayfa 135

Neşatî'nin şiirinde dile getirilen duygu ve düşüncenin günümüz şairlerinden  Faruk Nafiz Çamlıbel'in eserinde nasıl ele alındığını belirtiniz.

Neşati’nin ağır, süslü ve imgelerle örülü bir dille anlattığı aşk duygusu Faruk Nafiz Çamlıbel’in şiirinde daha sade ve anlaşılır bir söyleyişle karşımıza çıkmaktadır.

6.   a. Şiirdeki "aklını yitirmek" söz grubunda bulunan "yitirmek" kelimesi "sağlığını kaybetmek" anlamıyla kullanılmıştır. Yani kelime yan anlamıyla kullanılmıştır.

b.  Şiirden yan anlamıyla kullanılan kelimelere örnekler bulunuz.

Şaşırmak- hayran olmak

Ayrılmak- dağılmak

Suskunuz—Dayanıklıyız

c.  İnceleme sonucundan hareketle şiirin yan anlam bakımından zengin olup olmadığını belirleyiniz.

Şiir yan anlam bakımından zengin sayılır.

7.     Şiirdeki Arapça ve Farsça kelimeleri tespit ediniz. Bunların şiirde niçin kullanıldığını tartışınız. Ulaştığınız sonucu belirtiniz.

Arapça kelimeler: Nezzare, hüsn, hayret, aşk

Farsça kelimeler: Medhuş, ser-efgen, bi-huş, sadpare, çü, gül, çün, gönce, dehen-beste, hamuş

8.     Neşatî'nin şiiri, eğitim seviyesi farklı iki kişiye okutulsa eserle ilgili yorumları neden farklı olur? Açıklayınız.

Neşati’nin şiirini anlayabilmek için Arapça ve Farsça dillerinin Türk edebiyatında kullanılan başlıca kelimelerini, imge ve mecazların anlam özelliklerini iyi bilmek gerekir.

9.   Şiirin teması, anlatımı ve yapısı arasındaki uyumu belirtiniz.

Şiirin teması aşktır. Aşk duygusu kalender bir üslupla dile getirilmiştir. Bu üslup rubai türünün belirgin özelliklerindendir.

1.      Şiirin ahenk ögelerini (aliterasyon, asonans, ölçü, uyak ve söyleyiş özelliği) defterinize yazınız.

Aliterasyon: d, l, r

Asonans: a, u

Ölçü: Aruz ölçüsü

Uyak: durur:Redif

An: Zengin Uyak

Söyleyiş özelliği: Divan şiirine özgü bir söyleyiş özelliği vardır. Şair sevgilinin güzelliğini  betimleyerek anlatmaktadır.

2.      Şiirin birimini söyleyiniz. Bu birimin özelliklerini belirtiniz.

Şiirin birimi benttir. Tuyuğ türünde rubaide olduğu gibi iki beytin birleştirilmesiyle bir bent oluşturulur. Bendin uyak şeması aaba şeklindedir.

Sayfa 136

a.  Şiirin yapısıyla ilgili özellikleri (nazım birimi ve sayısı, konusu, teması, uyak düzeni) belirleyiniz. Tespitlerinizi tahtaya yazınız.

Nazım birimi: bent

Birim sayısı:1

Konu ve Teması: Sevgilinin güzelliği

Uyak düzeni: aaba

b.  İnceleme sonuçları ve bilgi birikiminizden yararlanarak okuduğunuz şiirin hangi nazım şekliy le yazıldığını söyleyiniz.

Tuyuğ nazım şekliyle yazılmıştır.

3. Şiirin temasını aşağıya yazınız.

Sevgilinin güzelliği

4. a. Şiirde kendi anlamıdışında kullanılan (mecaz) kelimeleri ve bunların hangi anlamda kullanıldığını söyleyiniz.

Mecaz anlamda kullanılan kelimeler: gülmek(açılmak), gül(sevgili), gam çekmek(üzülmek, kederlenmek)

b. Şiirdeki söz sanatlarını ve bunların nasıl yapıldığını kısaca aşağıya yazınız.

Dilberin yanağı güle benzetilmiş— Teşbih

Sevgilinin saçı reyhana ve sümbüle benzetilmiş— Teşbih

Dilber- canan- gül kelimeleri arasında anlam ilişkisi vardır. — Tenasüp

c. İmge ve söz sanatlarının şiirde hangi işlevde kullanıldığını belirtiniz.

İmge ve söz sanatları şiirin anlam ve söyleyiş bakımından ilgi çekici ve estetik bir özellik kazanmasına yardımcı olur.

5.   Şairin şiirde aktardığıgözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığının yaşanabilir olup olmadı-
ğınıaçıklayınız.

Şairin şiirde aktardığı gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılıklar yaşanabilir ölçüde değildir.

b.  İvaz Paşazade Ataî'nin şiirindeki duygu ve düşüncelerin günümüz şiirinde nasıl dile getirildiğini belirtiniz.

İvaz Paşazade Atai’nin dile getirdiği duygu ve düşünceler günümüz şiirinde aynı imgelerle değil günümüz insanının zevk ve anlayışına göre ve daha anlaşılır bir dille ifade edilir.

6.      Şiiri, yan anlam bakımından değerlendiriniz.

Şiirde “açılmak, çıkmak, çekmek” kelimeleri yan anlamlıdır.

7.      Şiirdeki Arapça ve Farsça kelimelerin kullanılma nedenini tartışınız. Tartışmanızıyaparken eserin ait olduğu geleneğin etkisini de dikkate alınız. Sonucu kısaca belirtiniz.

Şiir divan edebiyatı Türk şiiri geleneğine göre yazılmış ve Arapça, Farsça kelimelere yer vermiştir.

8.      Şiirin yapısı, temasıve anlatımı arasında nasıl bir uyum olduğunu belirtiniz.

Şiirin teması Divan edebiyatının klasik teması olan sevgilinin güzelliğidir. Tuyuğ türünde güzellik ve aşk temaları sıkça işlenir. Yoğun bir anlam özelliği vardır.

b. Şair ve eseri arasındaki ilişkiyi belirtiniz.

İvaz Paşazade Atai  15.Yüzyıl divan şairlerindendir. Eserlerinde kendine özgü bir dil ve ifade özelliği vardır. Türkçeyi aruza başarılı bir şekilde uyarlamıştır. Şiirlerinde aşk, tabiat ve sevgilinin güzelliği temalarını işlemiştir.

 Sayfa 138

a.  Okuduğunuz şiirin ahenk ögelerini (aliterasyon, asonans, ritim, uyak, söyleyişözelliği) belir leyiniz. Tespitlerinizi tahtaya yazınız.

Aliterasyon: n, l, m

Asonans: a, ö, ü

Ritim: Şiirde son dizelerin ritmik bir ses akışı vardır.

Söyleyiş özelliği: Şair aşk acısını çeken ve duygularını acılar içinde kıvranan, inleyen bir hasta gibidir. Şiirin genelinde bir yakınma ve acınma duygusu sezilmektedir.

b.  Konuşma dilindeki tonlama ve vurguyla bentlerdeki ses ve söyleyiş arasındaki ilişkiyi açıklayınız.

Bentlerdeki “ vay”  kelimesi konuşma diline özgü bir vurgu değeri taşımaktadır.

25.Etkinlik

a)Şiirde mısralar beyitleri, beyitler de birleşip bentleri oluşturmuştur.

b)Tema: aşk

Aşkın kulu olmak, aşka müptela olmak, acıdan yakınma, övünmek, sevmek, kıskançlık, aşktan kurtulamamak

Okuduğumuz birimlerin ortak teması aşktır.

Birimlerde sevgilinin güzelliği, aşkın acı veren yönü, kıskançlık aşktan kaçamamak gibi duygu ve düşünceler aşk teması etrafında birleşmektedir.

Sayfa 139

a.  Şiirin yapısıyla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız.

•    Birimlere verilen adı söyleyiniz.

Şiirde birim olarak dört dizelik bentler vardır.

•    Birim sayısını belirtiniz.

Şiirde 7 bent vardır.

•    Uyak örgüsünü tahtada şema üzerinde gösteriniz.

Aaaa/bbba/ccca…

•    Şiirin ölçüsünü belirtiniz.

Şiir aruz ölçüsüyle yazılmıştır.

•    Temasını söyleyiniz.

Aşk teması işlenmiştir.

b.  Yaptığınız incelemeden ve bilgi birikiminizden yararlanarak Ahmet Paşa'nın şiirinin hangi nazım şekliyle yazıldığını söyleyiniz.

Ahmet Paşa, şiirini murabba nazım şekliyle yazmıştır.

b.  Osmanlı Devleti'nin XV. yüzyıldaki yapısıyla Ahmet Paşa'nın Murabba'sına hâkim olan söyleyiş arasında nasıl bir ilişki olduğunu açıklayınız.

Osmanlı Devleti’nin 15.yüzyılda gittikçe güçlendiği, siyasi ve askeri alanda geniş bir coğrafyaya hükmetmeye başladığı İstanbul’un başkent olmasıyla yüksek bir kültürün oluştuğu görülmektedir.

1.      Sınıfta yedi grup oluşturunuz. Grup üyelerinizle incelediğiniz birimde, kendi anlamı dışında kullanılan kelimeleri belirleyiniz. Bu kelimelerin şiirde hangi anlamda kullanıldığını söyleyiniz.

Şiirde yan ve mecaz anlamda kullanılan kelimeler:

Birinci Bent: kuru(boş abes), dolaşmak(sarılmak, tutunmak)

İkinci Bent: Ayağa düşürmek(değerini düşürmek), toprak etmek( yolunda feda etmek, harcamak), kul edinmek( değer vermek)

Üçüncü Bent: Zehir(acı, keder), diken( kahır, keder), baş koşmak(başbaşa vermek), kadeh(aşk)

Dördüncü Bent: Peşine takılmak(peşinden gitmek), hercai(karasız, vefasız)

Beşinci Bent: Başını feda etmek( kendini adamak

Altıncı Bent: Candan üstün tutmak( kendinden daha çok önemsemek),  akıvermek( çabucak sevmek)

Yedinci Bent: Sözlerimin ateşi( etkileyicilik), hareketli( dokunaklı, duygulu), aşk elbisesi( aşıklık hali)

2.      a. Şiirdeki imgeleri belirleyiniz.

Şiirdeki imgeler: zülüf, gönül, zehir, kadeh, diken, hançer, ağyar, gam, aşk hengamesi, ateş, aşk elbisesi

b.  Okuduğunuz murabba ve Bakî'nin gazelinde bulunan ortak imgeleri söyleyiniz.

Okuduğumuz murabba ile Baki’nin gazelinde “gönül” imgesi ortaktır.

c.  Murabbanın birinci dörtlüğünde sevgilinin neye teşbih edildiğini açıklayınız.

•    Ayrıca "gönül" bir insan gibi perişan hâldedir, boş sevdalar peşindedir. Bu dizedeki söz sanatının adınısöyleyiniz.

•    Murabbanın diğer dörtlüklerindeki söz sanatlarınıda bulup bunların nasıl yapıldığını açıklayınız.

Murabbanın ilk dörtlüğünde sevgilinin yüzü güle benzetilmiştir.

Gönül kavramı insan gibi düşünüldüğü için teşhis sanatı yapılmıştır.

Murabbadaki diğer söz sanatları:

Birinci Bent: “Vay gönül, eyvah gönül” – nida

İkinci Bent: Şair kendini heva yolunda toprağa benzetiyor— teşbih

Kakül sevgilinin bir parçasıdır— Mecaz-ı Mürsel

Ayağa düşmek ve kul olmak arasında anlam ilişkisi vardır—tenasüp

Üçüncü Bent: Zehri kadehlerle içmekte, cefa dikenleri göğsünü doğramaktadır—mübalağa

Dördüncü Bent

Köpek sürüsü ifadesiyle rakipler kastedilmiştir—istiare

Rakiplerin köpek sürüsü kadar çok olması— mübalağa

“Yar, güzel, şuh” kelimeleri arasında—tenasüp

Beşinci Bent

Aşk ve gam, insan gibi ney ve çalgı aletlerini çalamaz—Teşhis

Altıncı Bent:

İki dünya sözüyle dünya ve ahiret hatırlatılmıştır—telmih

Sevgilinin boyu selvi ağacına benzetilmiştir—teşbih

Yedinci Bent:

Şairin sözlerinin ateşi aşk mevsimini ısıtır—mübalağa

Aşk elbisesinin gönül tarafından giydirilmesi—teşhis

“Boy” kelimesiyle “vücut” kastedilmiştir—mecazımürsel

Şiirin her bendinin sonunda “vay, eyvah, gönül” kelimeleri tekrarlanmıştır.—Tekrir

ç. Belirlediğiniz söz sanatları ve imgelerin şiirdeki işlevini söyleyiniz.

Belirlediğimiz imgeler ve söz sanatları şiirin anlam bakımından etkileyici olmasını sağlamıştır.

3.      Şiirde şairin gözlem, izlenim, sezgi ve kişisel duyarlılığınıyansıtan ifadeleri açıklayınız.

Şair, gözlem, izlenim ve duyarlılıklarını duygusal bir söyleyiş ve bakış açısıyla dile getirmiştir. Aşkı anlatırken çeşitli imge ve benzetmelere başvurmuştur.

4.      Şiirin yan anlam bakımından zengin olup olmadığını örneklerle belirtiniz.

Şiir yan ve mecaz anlam bakımından zengin bir ifade özelliğine sahiptir.

5.      Murabbada kullanılan Arapça ve Farsça kelimelerin altını çiziniz. Bunların şiirde kullanılma nedenini belirtiniz.

zülf, sevda, hay, hak, heva, illa, nuş, niş, cefa, ağyar, aşk, gam, vaz, vasl, cihan, nam, name, came, felek

Farsça kelimeler: gül, semen-say, bi-serü bi-pay, pay-mal, zülf-i semensa, sagar, har, dilber, diriğ, yar, hercai, dildar, ser-baz, dil, serv, ab-ı revan, suz, hengame

Arapça ve Farsça kelimelerin yoğun olarak kullanılması Divan şiirinin dil ve söyleyiş geleneğiyle ilişkilidir.

6.      Şiirin hangi geleneğin ürünü olduğunu söyleyiniz.

Divan şiiri geleneğine göre yazılmıştır.

Sayfa 140

a. Okuduğunuz şiirin ahenk ögelerini belirleyiniz.

Aliterayon: ş, l, m

Asonans: a, e

Kelime ve dize tekrarı: gidelim serv- revanım yürü sa’dabad’a

Uyak

1.Bent: a:redif, ad:zengin uyak

2.Bent: dan:redif, a:tam uyak

3.Bent: olalım:redif, an:zengin uyak

4.Bent: da:zengin uyak

Şiirdeki her bendin son dizesi aynıdır. Bu dizeler de redif ve nakarat görevindedir.

Söyleyiş özelliği: Şair akıcı, eğlenceli bir üslupla sevgiliye hitap etmektedir.

b. Konuşmadaki vurgu ve tonlamayla şiirin ses ve söyleyiş özelliği arasında nasıl bir ilişki olduğunu belirtiniz.

Konuşmadaki vurgu ve tonlamalar şiirin anlamının daha belirgin ve daha etkili bir biçimde ortaya çıkmasına yardımcı olur.

 kynk:testonline.blogcu.com 

Read more