SAYFA 123
Ön Hazırlık
Gözlem çeşitleri
Nicel gözlem: Ölçülebilirliğe dayalı gözlemlere denir.
Nitel gözlem: Öznel yapılan gözleme denir.
Bunların yanında edebi metinlerde fiziksel ve ruhsal gözlem kavramları da karşımıza çıkar.
Hazırlık
1. Herkes bakar ama görmez. Görmek için bilinçli, dikkatli bir bakış gerekir. Hafta içi her gün okula giden bir kişi, geçtiği sokaklardaki birçok yere bakmaktadır; ancak bunlardan kaçına dikkatli bakmıştır? Bunun yanında bir sanatçının eşyaya, insana, tabiata bakışı daha farklıdır. Tabi bunu öğrenmek de bir çaba gerektirir.
2. Sınıfınızda bulunan bir arkadaşınızı, adını söylemeden ayırt edici özelliklerini anlatarak tanıt¬maya çalışınız. Arkadaşlarınızdan, tanıttığınız kişiyi bulmalarını isteyiniz.
3. Arkadaşınızı tanıtırken onun ayırt edici özelliklerini hangi tür kelimelerle ifade ettiğinizi belirtiniz.
4. Sıfatları kullanmadan betimleme yapıp yapamayacağınızı tartışınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.
Sıfatları kullanmadan betimleme yapılamaz. Varlıkların belirleyici özelliklerini sıfatlarla anlatırız. Sıfat kullanmadan betimleme yapamayız.
SAYFA 124
2.etkinlik:
Bir Adam adlı metinde
Kavak hışırtıları = işitme
pis kokulu dere = koklama
serinlik = dokunma
incecik iki keçi yolu = görme
3. etkinlik: “Bir Adam” adlı metindeki manzara betimlemesi hangi duyu organları ile desteklenerek sunulmuştur? Metinden hareketle betimlemelerde gözlemin önemini açıklayınız.
CEVAP:
“Bir Adam’’ adlı metin; işitme, koklama, dokunma, görme duyularıyla desteklenerek sunulmuştur. Gözlem yapılarak varlıkların belirgin ve ayırt edici özellikleri aktarılır.
4. etkinlik: Sınıfa getirdiğiniz ve okuduğunuz metinlerde betimleme yapılırken gözlemden yararlanılmış mıdır? Gözlem çeşitleri ile ilgili yaptığınız araştırmadan hareketle incelediğiniz metinlerde ne tür gözlem yapıldığını söyleyiniz.
5. etkinlik: “Bir Adam” adlı metinde isimleri niteleyen ya da belirten sözcükleri bulunuz. Bu sözcüklerin kullanılma nedenlerini belirtiniz.
İsimleri niteleyen ya da belirten sözcükler (sıfatlar) kırmızı ile gösterilmiştir.
BİR ADAM
Kavak hışırtıları alttan akan pis kokulu derenin şırıltısıyla karışınca rutubetli bir serinliğin havaya yayıldığını, derinizin üzerinde gezindiğini duyumsar gibi oluyordunuz. Daha fecr-i kaziptir. O serinliğin derinizin, göz çukurlarınızın, ayak parmaklarınızın ucunda kıpır kıpır oynaştığını duyumsarken kavakların, kararmış söğüt ağaçlarının yukarılarda göğün alacasına doğru ağdığını görürsünüz. Kentin birkaç tepesinden birinin eteğindedir bu dere. İki yanında incecik iki keçi yolu.
Diğer sıfatları da siz bulunuz.
Bu niteleyici ya da belirleyici birlikte kullanıldıkları isimlerin ayırt edici özelliklerini vermek için kullanılmıştır.
6. etkinlik: Aşağıdaki paragrafta altı çizili sözcüklerin kendisinden sonra gelen ismi nasıl nitelendirdiği veya ne şekilde belirttiğini belirleyiniz. Bu sıfatların hangi tür sıfatlara örnek gösterebileceğini tabloya yazarak belirtiniz.
“Kavak hışırtıları alttan akan pis kokulu derenin şırıltısıyla karışınca rutubetli bir serinliğin havaya yayıldığını, derinizin üzerinde gezindiğini duyumsar gibi oluyordunuz. Dahafecr-i kaziptir. O serinliği derinizin, göz çukurlarınızın, ayak parmaklarınızın ucunda kıpır kıpır oynaştığını duyumsarken kavakların, kararmış söğüt ağaçlarının yukarılarda göğün alacasına doğru ağdığını görürsünüz. Kentin birkaç tepesinden birinin eteğindedir bu dere. İki yanında incecik iki keçi yolu.
Önemli olan sorun başka bir şeydi. Bu adamın karşısına hangi yüzle çıkacaktım? Kim olursa olsun şu kara yüzümü ona nasıl gösterecektim?”
Pis kokulu dere: Niteleme sıfatı
Rutubetli bir serinlik: Niteleme sıfatı
O serinlik: İşaret sıfatı
Kararmış söğüt ağaçları: Niteleme sıfatı
Birkaç tepe: Belgisiz sıfat
iki yan: Sayı sıfatı
İncecik keçi yolu: Niteleme sıfatı
Hangi yüz: Soru sıfatı
Şu kara yüzüm: İşaret ve niteleme sıfatı
7. etkinlik:
Küçük kapısından başka aydınlık başka yeri olmayan dükkânında, tek başına gece gündüz kıvılcımlar saçarak dolaşan koca Ali, tıpkı kafese konmuş terbiyeli bir aslanı andırıyordu.
Uzun boylu, iri pençeli, kalın pazılı, geniş omuzlu bir pehlivandı. Beş yıldır bu karanlık içinde ham demirden dövdüğü kılıç namluları, Batı Anadolu’da, Doğu Rumeli’de serhat boylarına kadar büvük bir nam kazanmıştı.
Ömer SEYFETTİN
Sıfatlar, varlıkların belirgin ve ayırt edici özelliklerini verirler.
