Anlatım Bozukluğu Konu Anlatımı, Ders Notları

Anlatım Bozuklukları

ANLATIM BOZUKLUĞU

1. Kelimelerin Yanlış Anlamda Kullanılması: Sözü söyleyenin, kullandığı kelimenin anlamını tam olarak bilmemesinden kaynaklanan bir anlatım bozukluğudur.

Sokakları kapsayan çöpleri. belediye bir türlü kaldıramıyor.

kapsayan: dolduran

Davranışlarıyla arkadaşlarının üzülmesini sağladı.

üzülmesini sağladı: üzülmesine neden oldu

2. Aynı Anlama Gelen Kelimelerin Kullanılması: Söyleyeceklerimizi en az kelimeyle anlatmalıyız. Buna duruluk denir. Cümlede gereksiz kelimelerin kullanılmasından ve du­ruluğun bozulmasından doğan anlatım bozukluğudur.

Öğretmeniyle bütün ders boyunca tartıştı.

(“bütün” kelimesi gereksiz)

Sanırım o da sizi bekliyor olmalı.

(“koyu renkli” kelimelerden biri çıkarılmalı)

Bu iş yerinde aşağı yukarı üç-dört yıldan beri çalışıyorum.

(“aşağı yukarı” kelime grubu gereksiz)

3. Anlamca Çelişen Kelimelerin Kullanılması: Anlam yönünden birbiriyle çelişen kelimelerin kullanılması, anlamın bulanık ve ifadenin çelişkili olmasına sebep olur.

Bu istek, hiç şüphesiz onun kulağına gitmiş olabilir.

(“koyu renkli” kelimelerin ifade ettigi anlam birbiriyle uyumsuz)

Bundan aşağı yukarı tam iki yıl önceydi.

(“aşağı yukarı” ve “tam” kelimelerinin ifade ettigi anlam birbiriyle uyumsuz.)

4. Söz Dizimi Yanlışları (Kelimelerin Yanlış Yerde Kullanılması): Özellikle sıfat ve zarfların uygun yerlerde kullanılmamasından doğan anlatım bozukluklarıdır.

Haber programları tekrar tekrar vurulan sivilleri gösteriyordu.

Doğru dizim: (Haber programları vurulan sivilleri tekrar tekrar gösteriyordu.)

Cumhurbaşkanı birkac gün içinde yapımı tamamlanan fabrikayı hizmete açacak.

Doğru dizim: (Cumhurbaşkanı yapımı tamamlanan fabrikayı birkaç gün içinde hizmete açacak.

5. Özne Eksikliği: Bu tür hatalar genellikle birleşik cümlelerde yapılır. Birleşik cümle­deki yargılar tek özneye bağlanmak istenir. Eğer cümlelerin özneleri farklıysa anlatım bo­zukluğu ortaya çıkar.

Katilin tabancası alındı, karakola götürülerek sorgusuna başlandı.

(Bu cümlenin ikinci bölümünün öznesi “katil”dir. Söylenmediği için karakola gätürülüp sorgusuna başlananın, birinci cümlenin öznesi olan “katilin tabancası” olarak algılanmaktadır.)

6. Özne – Yüklem Uyuşmazlığı: Bir cümlede özne ile yüklem; kişi, teklik-çokluk, olumluluk-olumsuzluk bakımlarından uygun olmalıdır.

Otobüste bir ben bir de o yaşlı adam kalmıştı. (yani biz kalmıştık)

Yürümekten ayaklarım ağrıyorlar. (ağrıyor)

Hiçbirimiz onu yeteri kadar tanıyorduk. (tanımıyorduk)

Eve geç dönececeğimi sen de o da biliyordu. (yani siz biliyordunuz)

Kimse seni suçlamadı, hak verdi. (…., herkes sana hak verdi.)

7. Nesne Eksikliği: Birleşik cümlelerde iki farklı yüklem vardır. Fiil kökenli yüklemlerin bzıları nesne ister, bazıları istemez. Nesne isteyen fiil cümlelerinde nesneyi kullanmamak hataya sebep olur.

Her gün ona telefon açıyor, çok sevdiğini söylüyordu.

Her gün ona telefon açıyor, onu çok sevdiğini söylüyordu.

Doktor çocuğun dişini çekip eve gönderdi.

Doktor çocuğun dişini çekip çocuğu eve gönderdi.

8. Dolaylı Tümleç Eksikliği: Birleşik cümlelerde dolaylı tümleç isteyen fiilleri dolaylı tümleçsiz kullanmak hataya sebep olur.

Onu gördü ve her şeyi anlattı.

Onu gördü ve her şeyi ona anlattı.

Hasan benden nefret ediyor, düşmanca davranıyordu.

Hasan benden nefret ediyor, bana düşmanca davranıyordu.

9. Yüklemin Yanlış Kullanılması: Birleşik cümlelerde fiillerin çatı olumluluk-olumsuzluk bakımlarından uyuşmamasından doğan hatadır.

Bir şişe kolonya alınarak hastayı ziyaret etti.

a) Bir şişe kolonya alınarak hasta ziyaret edildi.

b) Bir şişe kolonya alarak hastayı ziyaret etti.

Leyla Hanım oldukça titiz fakat kibirli değildi.

Leyla Hanım oldukça titizdi fakat kibirli değildi.

10. Yüklem Eksikliği: Farklı yüklem isteyen birleşik cümlelerde yüklemlerden birinin kullanılmamasından doğan hatadır.

Sabaha kadar dans ve müzik dinlediler.

Sabaha kadar dans ettiler ve müzik dinlediler.

Başbakan fabrikaya geldiğinde halkoyunları ve kurban kesilerek karşındı.

Başbakan fabrikaya geldiğinde halkoyunları oynanarak ve kurban kesilerek karşındı.

11. Tamlama Yanlışlıkları: Tamlayanın belirsizliği cümlede anlam kopukluğuna sebep olur.

Geldiğini görmedim. (senin mi? onun mu?)

Çocuk ilgi ister, çünkü ilgisizliğe tahammülü yoktur.

Çocuk ilgi ister, çünkü çocuğun ilgisizliğe tahammülü yoktur.

Doğa ve toplumsal olayları inceledik.

Doğa olaylarını ve toplumsal olayları inceledik.

Vali her konuda tüm önlemleri alması gerekirdi.

Valinin her konuda tüm önlemleri alması gerekirdi.

12. Noktalama Eksikliği: Adlaşmış sıfatlardan, sıfat-fiillerden sonra ya da özneyi belirlemek için özneden sonra virgül kullanmak gerekir. Kullanılmazsa cümlede anlam ikiliği olur.

Kapıcı kadın yazarımızla görüştü.

Kapıcı, kadın yazarımızla görüştü.

Genç kızın elindeki çantayı açmaua çalıştı.

Genç, kızın elindeki çantayı açmaua çalıştı.

İhtiyar polis müdürüne her şeyi anlattı.

a) İhtiyar, polis müdürüne her şeyi anlattı.

b) İhtiyar polis, müdürüne her şeyi anlattı.