SAYFA
36:
A) COŞKU VE HEYECANI
DİLE GETİREN METİNLER:
HAZIRLIK:
1)Şiirde ahenk ögeleri şunlardır: Ölçü,Uyak/Redif/İç uyak,Aliterasyon,Asonans,Ses
akışı,Vurgu ve tonlama (Söyleyiş tarzı)
SAYFA 37:
ALP ER TUNGA
SAGUSU
a----Alp Er Tunga/ öldi mü “dimü”ler redif
a----Isız ajun/ kaldı mu “l” yarım uyak
a---Özlek öçin/ aldı mu
b---Emdi yürek/ yırtılur
c---Ögreyüki /mundağ ok “ok” redif
c----Munda adın/ tigdağ ok
c----Atsa ajun /uğrap ok
b----Tağlar başı/ kertilür
d-----Begler atın/ argurup “up” redif
d------Kagdu anı/ turgurup “r” yarım uyak
d------Menğzi yüzü/ sargarup
b------Körküm ağnar/ türtülür
e---Ulşıp eren/ börleyü “leyü” redif
e----Yırtıp yaka/ urlayu “r” yarım uyak
e----Sıkrıp üni/ yurlayu
b-----Sıgtap közi /örtülür
f--Könğlüm için/ örtedi “di” redif
f---Yitmiş yaşığ /kartadı
f--Keçmiş özüg /irtedi b---Tün kün keçüp/ irtelür
a----Alp Er Tunga/ öldi mü “dimü”ler redif
a----Isız ajun/ kaldı mu “l” yarım uyak
a---Özlek öçin/ aldı mu
b---Emdi yürek/ yırtılur
c---Ögreyüki /mundağ ok “ok” redif
c----Munda adın/ tigdağ ok
c----Atsa ajun /uğrap ok
b----Tağlar başı/ kertilür
d-----Begler atın/ argurup “up” redif
d------Kagdu anı/ turgurup “r” yarım uyak
d------Menğzi yüzü/ sargarup
b------Körküm ağnar/ türtülür
e---Ulşıp eren/ börleyü “leyü” redif
e----Yırtıp yaka/ urlayu “r” yarım uyak
e----Sıkrıp üni/ yurlayu
b-----Sıgtap közi /örtülür
f--Könğlüm için/ örtedi “di” redif
f---Yitmiş yaşığ /kartadı
f--Keçmiş özüg /irtedi b---Tün kün keçüp/ irtelür
1.etkinlik:
a)
“dımu”lar redif, “l” yarım uyak şeklinde bir ahenk
sağlanmıştır.
b)
asonanslar: “a,ı,u,e” sesleriyle asonans
yapılmıştır.
Aliterasyon:
“l” ve “r”sesleriyle...
c)
Ölçü: 4+3 7’li hece ölçüsüyle
yazılmıştır.UYARI:Yukarıdaki şiirde (/) durakları
gösterir.
Ç) Tüm uyaklar şiirin yanında
gösterildi...(yukarıda)
d) Bu dönem şiirlerinde hece
ölçüsü ve genelde yarım uyak ve her türlü ses benzerliği(asonans/aliterasyon)
ile ahenk sağlanmıştır.
1)Şiir 7 birimden(dörtlükten) meydana gelmiştir.
ALPER
TUNGA SAGUSUNDA EDEBİ SANATLAR VE NASIL
YAPILDIKLARI:
“Alp Er Tunga öldü mü?”
denilerek tecahül-i arif (bilip de bilmemezlikten
gelme sanatı)
“Felek öcünü aldı mı?” felek’e insani özellik kazandırılarak teşhis (kişileştirme)
“Şimdi yürek yırtılır.” Mübalağa
“Felek niyet edip ok atarsa” teşhis
“Safran sürülmüş gibi” teşbih(benzetme) yüz rengi safrana benzetilmiş…
“Erkekler kurt gibi uluyorlar” teşbih (benzetme)
“Kalbimin içi yandı” mübalağa (abartma)
b) Metinde kullanılan bu sanatlar anlatımı güçlendiriyor.
“Felek öcünü aldı mı?” felek’e insani özellik kazandırılarak teşhis (kişileştirme)
“Şimdi yürek yırtılır.” Mübalağa
“Felek niyet edip ok atarsa” teşhis
“Safran sürülmüş gibi” teşbih(benzetme) yüz rengi safrana benzetilmiş…
“Erkekler kurt gibi uluyorlar” teşbih (benzetme)
“Kalbimin içi yandı” mübalağa (abartma)
b) Metinde kullanılan bu sanatlar anlatımı güçlendiriyor.
2)
erdemin zayıflaması,göçüp gitmek,benizleri sararmak,yakalarını
yırtmak...
3) TEMA:
Ölümün ardından
duyulan acı (ağıt)
4.Şiiri
yorumlayınız...
SAYFA 39:
1.BU ŞİİRLERİN OLUŞMASINI SAĞLAYAN ZİHNİYETİN ÖZELLİKLERİ:
* Destan döneminde ırka(kavmi) özgü özellikler hayata hakimdir.
* Göçebe bir yaşam sürüyorlardı.
* Avcılık, hayvancılık önemli geçim kaynaklarıdır.
* Pagan inanışı, Şamanizm ve GökTanrı inancı Türklerin ilk dinî inancını oluşturuyordu
* Türkler, ehlîleştirdikleri atlarla akıncılık yapmışlar, çiftçilikle uğraşan kavimler üzerinde üstünlük sağlamışlardır…
* Destan döneminin temel zihniyeti olağanüstü varlık ve figürlerin hayata hakim olmasıdır.
* Destan döneminde şimşek, rüzgar, yankı ve yağmur gibi doğal olaylara doğa üstü nitelikler kazandırılmıştır.
3.etkinlik:
a) asonans:"a,e" ünsüzleriyle
aliterasyon:"k,n" ünsüzleri
b)"KOŞUK"UN UYAK VE REDİFLERİ:
Uyak ve redifler:
a……..esneyu “yu” redif
a……..osnayu
a……..kasnayu
b……..kükreşür
c…….ıngraşu “şu” redif
c……möngreşü
c…..tanglaşu
b……mangraşur
d……yaşnadı “dı” redif
d…….tuşnadı
d……kişnedi
b……okraşur
e……yagmurın “ın” redif , “r” yarım uyak
e……torın
e……..karın
b…….engreşür
f…….erüşdi “di” redif “ş” yarım uyak
f…….akışdı
f……..örüşdi
b……..ügrişür
g……..kölerdi
g…….ilerdi “di” redif “r” yarım uyak
g…….yılırdı
b……çergeşür
h….saçıldı
h…..suçuldı “dı” redif “l” yarım uyak
h….açıldı
b….yugruşur
ı…..tizildi
ı……yazıldı
ı…….özeldi “dı” redif “l” yarım uyak
C) Ölçü: 4+3 7’li hece ölçüsü
SAYFA 40:
2.Şiir 13 birimden(dörtlük) oluşmuş ve bütün birimler "bahar" teması etrafında bir araya getirilmiştir.,
3) Edebi sanatlar:(teşhis,teşbih,mübalağa)
1.birimde Rüzgar kar tipisine benzetilerek teşbih
1.BU ŞİİRLERİN OLUŞMASINI SAĞLAYAN ZİHNİYETİN ÖZELLİKLERİ:
* Destan döneminde ırka(kavmi) özgü özellikler hayata hakimdir.
* Göçebe bir yaşam sürüyorlardı.
* Avcılık, hayvancılık önemli geçim kaynaklarıdır.
* Pagan inanışı, Şamanizm ve GökTanrı inancı Türklerin ilk dinî inancını oluşturuyordu
* Türkler, ehlîleştirdikleri atlarla akıncılık yapmışlar, çiftçilikle uğraşan kavimler üzerinde üstünlük sağlamışlardır…
* Destan döneminin temel zihniyeti olağanüstü varlık ve figürlerin hayata hakim olmasıdır.
* Destan döneminde şimşek, rüzgar, yankı ve yağmur gibi doğal olaylara doğa üstü nitelikler kazandırılmıştır.
3.etkinlik:
a) asonans:"a,e" ünsüzleriyle
aliterasyon:"k,n" ünsüzleri
b)"KOŞUK"UN UYAK VE REDİFLERİ:
Uyak ve redifler:
a……..esneyu “yu” redif
a……..osnayu
a……..kasnayu
b……..kükreşür
c…….ıngraşu “şu” redif
c……möngreşü
c…..tanglaşu
b……mangraşur
d……yaşnadı “dı” redif
d…….tuşnadı
d……kişnedi
b……okraşur
e……yagmurın “ın” redif , “r” yarım uyak
e……torın
e……..karın
b…….engreşür
f…….erüşdi “di” redif “ş” yarım uyak
f…….akışdı
f……..örüşdi
b……..ügrişür
g……..kölerdi
g…….ilerdi “di” redif “r” yarım uyak
g…….yılırdı
b……çergeşür
h….saçıldı
h…..suçuldı “dı” redif “l” yarım uyak
h….açıldı
b….yugruşur
ı…..tizildi
ı……yazıldı
ı…….özeldi “dı” redif “l” yarım uyak
C) Ölçü: 4+3 7’li hece ölçüsü
- Şiirde ahenk ögeleri şunlardır: Ölçü,Uyak/Redif/İç uyak,Aliterasyon,Asonans,Ses akışı,Vurgu ve tonlama (Söyleyiş tarzı)
SAYFA 40:
2.Şiir 13 birimden(dörtlük) oluşmuş ve bütün birimler "bahar" teması etrafında bir araya getirilmiştir.,
3) Edebi sanatlar:(teşhis,teşbih,mübalağa)
1.birimde Rüzgar kar tipisine benzetilerek teşbih
4.birimde bulutlar kayığa benzetilmiş teşbih
5.birimde dünyanın nefesi denilerek teşhis
6.birimde çiçekler inciye benzetilerek teşbih
7.birimde çiçeklerin sıkılması teşhis
6.birimde onbinlerce çiçek sıra
sıra dizildi > mübalağa
b.Bu sanatlar anlatımı güçlendirmektedir, duygu ve düşüncelerin daha edebi ve etkili aktarılmasını sağlamaktadır.
b.Bu sanatlar anlatımı güçlendirmektedir, duygu ve düşüncelerin daha edebi ve etkili aktarılmasını sağlamaktadır.
4)"dünyanın nefesi ısınmak, seller akmak,düğüm gibi
bağlanmak,coşturmak...."
5) Şiirin teması BAHAR
ANLAMA-YORUMLAMA:
4.etkinlik:
a) Eski Türklerde şiirler,
sığır adı verilen av törenlerinde, yuğ adı verilen yas törenlerinde ve şölen adı
verilen toplu ziyafetlerde söylenmiştir.Bu
dönemde ozan, baksı, kam denen kişilerce, müzik eşliğinde kopuz adı verilen
sazla şiir söylenirdi.İşte şiirler bu törenlerde ortaya
çıkmıştır.
- b)“Bulutlar gürleyip insanlar bağrışıyor” “Halk soğuktan titreşerek evlerine girdi.” İfadeler dönemin yaşantısını yansıtmaktadır.Halkın sağanak yağmurlar karşısında hayret etmesi ve bağrışması o dönemki insanların tabiat olaylarına takındığı tavrı da gösteriyor…
- Ölülerin ardından yuğ adı verilen törenler düzenliyorlardı.
- Göçebe kültürde atın çok önemli bir işlevi vardı.
- Doğayla iç içe bir yaşamları vardı.
- Okuduğumuz şiirler destan döneminin zihniyetini yansıtmaktadır.
5.ETKİNLİK:
ESKİ TÜRKLERDE ŞAİRLERE VERİLEN
ADLAR: “ozan,
kam, baksı, şaman”
b) hakimlik
X SANATÇILIK
X BÜYÜCÜLÜK
X HEKİMLİK
X BİLGELİK
1)
Sagunun halk edebiyatındaki karşılığı ağıt...
2)...................
DEĞERLENDİRME:
1)Y,D,D,D
2) boşluk doldurma
- OZANLAR
- dil, YABANCI ETKİLERDEN UZAK ÖZTÜRKÇEDİR.
- SÖYLENMEMİŞTİR.
3)E
4) C (Yakut Türklerinde
şairlere oyun dendiğini unutmayınız.)
5) B
koşuk
Bu yazı ilk kez http://edebiyatfatihi.blogspot.com sitesinde yayınlanmıştır.
