Çılgın Proje 2: TL Zone
Başbakan Tayyip Erdoğan, Almanya seyahatinde “İngilizler öneriyor, zaten ben de söylüyorum” diyerek “TLzone” önerisini ortaya attı. Türk parası parasal bir bölge yaratabilir mi? Ünlü ekonomistlere sorduk: Ortak yanıt, şimdilik hayır...
SONGÜL HATISARU
Başbakan Tayyip Erdoğan önceki gün euro’ya geçmeyen İngiltere’ye atıfta bulunarak, “TLzone” önerisini ortaya attı. İngiltere’nin halinden memnun olduğuna vurgu yapan Başbakan, “Hatta bize de tavsiyede bulunuyorlar. ‘Sakın’ diyorlar ‘Eurozone’a girmeyin. Siz de TLzone yaparsınız’ diyorlar. ‘Zaten ben de öyle düşünüyorum’ diyorum” dedi. ‘Zone’ kelimesi Türkçe’de “bölge” anlamına geliyor. Başbakan bu sözlerle “TL” kullanan ülkelerden oluşan bir para birliği isteğini paylaşmış oluyor. Bu çıkış TL’yi bölgesel bir para birimi haline getirir mi? Suriye gerçeğinde yaşananlar gözönüne alındığında hangi ülkeler TL altında birleşmeye razı olacak sorusu soruluyor. Suriye, İran, Rusya ile çok yakın olmadığımız ortada. Azerbeycan, Türki Cumhuriyetler, Ürdün, Irak seçenekleri kalıyor. Ancak ekonomik gerçekler bunu da havada bırakıyor. Çünkü TLzone’un ekonomik bir fayda yaratması için karşılıklı ticaretin yoğun olması şart. Türk Lirası bir “zone” yaratabilir mi? Ekonomistlere sorduk. Cevap ortak: Hayır, yaratamaz.
EGE CANSEN
Çin’e bile yeni güven geldi
TL, bölgesel bir para olabilir mi? Maalesef hayır. TLzone fantezi. Bir paranın bölgesel bir para birimi haline gelmesi çok zor bir hadisedir. Son dönemde yuan için (Çin parası) böyle birşeyden bahsediliyor. Çin dünyanın ikinci büyük ekonomisi. Sürekli cari fazla veriyor, borcu olmayan, herkesten alacağı olan bir ülke. Düşünün ki bu ülke için bile yeni yeni; artık yuan da bir bölgesel ödeme aracı olsun, deniyor.
Eskiden İngiltere’nin böyle bir ‘Sterlinzone’u vardı. Eski İngiliz sömürgeleri: Ürdün, Mısır sterlinzone’a dahildiler. Rezervlerini sterlin olarak tutarlardı. Ama TL için böyle bir şeyden bahsetmek fantezi. Bugün için mümkün değil.
TANER BERKSOY
Egemenliği verirler mi?
Eurozone gibi bir para birliği oluşturmanın ciddi kuralları var. İktisat politikası, maliye politikası uyumu, ortak merkez bankası lazım. ‘TLzone’ olabilmesi için kimle yapacaksanız, ortak bir maliye, borçlanma politikasını nasıl oluşturacaksınız. Para, biliyorsunuz en önemli egemenlik unsuru. İngiltere parası üzerindeki egemenlik hakkını birliğe aktarmak istemediği için eurozona girmedi. Kiminle yapacaksınız. Suriye, İran, Rusya, hatta Irak. Ortadoğu’da böyle bırakın egemenlik hakkından vazgeçip onu Merkez Bankası’na aktarmayı, millet birbirinin gırtlağını kesiyor. Bu ülkeler arasında ortaklık bile zor da, TL’de ortaklık daha da zor.
DENİZ GÖKÇE
Uzun vadede olabilir
Bir ülkenin parasının dünyada kabul edilen para olması için dünya ticaretinde payınızın büyük, paranın değerinin sağlam olması lazım. Bu parayı tutanların ziyan etmemesi için ülkelerin, o para cinsinden çok yüksek hacimde kendi kamu menkul kıymetlerinin olması lazım. Öte yandan paranızın konvertbıl olması lazım.
Bu şartların sağlanması için epeyce uzun zaman geçmesi lazım. Dolayısıyla TL belli bir bölgede kabul edilen bir para olabilir. Yani komşularımızla Azerbeycan, Irak, belki Ürdün gibi yerlerde kabul edilen bir para olabilir. Ama dünya çapında, yani dolar, euro ve Çin parasıyla rekabet edebilecek duruma gelmesi oldukça zor.
Başbakan güçlü TL’yi mi kastetti?
TLzone ile ilgili Milliyet’e konuşan dış ticaret yetkilileri, Eurozone’a bire bir benzeyen “TLzone” uygulaması için, para dolaşımını TL üzerinden yapan ülkelere ihtiyaç olduğunu belirterek, Erdoğan’ın bu ifade ile “AB’ye girilse bile güçlü TL” vurgusu yaptığını ifade etti.
TİM’den destek
Türkiye İhracatçılar Meclisi Başkanı Mehmet Büyükekşi, Euro bölgesindeki istikrarsızlığın aşikar olduğunu belirterek, Erdoğan’ın, Eurozone dışındaki İngiltere’yi örnek gösterdiğini söyledi. Erdoğan’ın para birimlerini tekleştirmekten çok TL üzerinden ticareti kastettiğini belirten Büyükekşi, “İran, Rusya ve Çin ile TL ve onların parası üzerinden kısmen ticaret yapılıyor. Eskiden TL’nin komşu ülkeler üzerinde kambiyo değeri yoktu. Şimdi bu ülkelerde TL kullanılabiliyor. Zone değil de kasıtın TL üzerinden ticaret olduğunu düşünüyoruz” dedi. Suriye, Irak, Mısır ve Suudi Arabistan gibi ülkelerde TL’nin etkili olduğunu anlatan Büyükekşi, ihracatçı olarak yerel parayla ticareti desteklediklerini kaydederek, “Kısa değil belki ama orta vadede olabilir” diye konuştu.
MİTHAT YURDAKUL Ankara
Eurozone garip karşıladı!
Başbakan Erdoğan’ın “TLzone” atfında bulunması dikkat çekse de bu yaklaşımın uygulanabilirliği tartışmalı. Euro Bölgesi’ne dahil olmamakla, “TL zone” oluşturma konseptinin tamamen farklı olduğuna dikkat çeken AB yetkilileri, ilkinin belli şartlar altında mümkün olduğunu belirtirken, detaylarını bilmemekle birlikte ikincisinin hayata geçirilmesinin pek mümkün olmadığını düşünüyorlar.
AB’den bir yetkili, “Üyelik aşamasına gelmeden bu tür bir tartışma yapılmasının dikkat çekici olduğunu söylemek gerek” dedi. “TL zone” fikri Brüksel’de biraz “garip” karşılandı. Verilen ortak mesajı, “Uygulanabileceğini pek ihtimal dahilinde görmüyoruz” şeklinde özetlemek mümkün. Euro Bölgesi üyeliği tüm üyelerden beklenen bir adım. İngiltere ve Danimarka istisna. İsveç de yasal düzenlemeyi yapmadığı için bölge dışında. 2004 ve 2007’deki son genişleme dalgalarında üye olan ülkeler de katılım antlaşmaları gereği gerekli kriterleri karşıladıklarında Euro Bölgesi’ne dahil olma taahhüdü altındalar.
GÜVEN ÖZALP Brüksel
Kaynak; http://ekonomi.milliyet.com.tr/cilgin-proje-2-tl-zone/ekonomi/ekonomidetay/01.11.2012/1620092/default.htm
