Yunan desteğini alamayan Doğu Karadeniz Rumlarının Pontus devletini kurma amacıyla çıkarttığı ayaklanmalardır. Aralık 1920 de başlayan ayaklanmalar kesin zaferin kazanılmasından sonra 1923'de tam olarak bastırıldı.
Pontos ayaklanması, Kurtuluş savaşı sırasında bağımsız bir Pontos Rum devleti kurmak amacıyle çıkarılan ayaklanma (1919 -1921). 1904′te kurulan Pontos cemiyeti ile "Mukaddes Anadolu Rum cemiyeti" Birinci Dünya savaşı sonunda, Batum’dan İnebolu’ya kadar uzanan Kastamonu, Çankırı, Yozgat, Sivas, Tokat, Amasya, Çorum, Gümüşhane ve Erzincan’ın bir kısım toprakları üzerinde bir rum devleti kurmak için faaliyete geçtiler. Pontos’çular, Birinci Dünya savaşı sırasında Anadolu’ya giren ve sonra geri çekilen rus ordularının bıraktığı silâhlarla donatıldı; ayrıca İngilizlerden ve Yunanlılardan silâh yardımı gördüler. Yunanistan’dan gelen gönüllülerin katılmasıyle pontos çetecilerinin sayısı 25 000′i buldu. Millî kuvvetlerin âsilerle yaptıkları çarpışmalarda 2 500 tüfek, 1 200 000 mermi ele geçirildi, 11 188 çeteci öldürüldü. 1923′te bu bölgedeki rumlar Anadolu’dan çıkarılarak Pontos devleti çalışmalarına devam etmeleri önlendi.