Masal Türü ve Tarihi Gelişimi
Masal
Genellikle halkın yarattığı, ağızdan
ağza, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, çoğunlukla olağanüstü durum ve olayları yine
olağanüstü kahramanlara bağlayarak anlatan halk hikâyelerine masal
denir.
Masallar, meydana geldikleri zaman
bir kişinin malıyken, yaygınlaştıkça, yöreden yöreye, ülkeden ülkeye geçtikçe
halkın malı olur. Masal, anonim bir türdür.
Masal terimi öncelikle,
Külkedisi, Ali Baba ve Kırk Haramiler, Keloğlan gibi ulusal ve uluslararası
sözlü geleneğin ürünleri olan halk öykülerini kapsar. Ama sözlü gelenekle
ilişkisi olmayan edebî yönü ağır basan bazı eserler de bu türün içinde yer alır.
Genellikle masallar "masal anaları" tarafından kendisini dinlemeye hazır
topluluklara anlatılır. Daha sonra derlemeciler tarafından yazıya
aktarılır. Türk masalları, dünya edebiyatının başköşesinde yer alır.
Halk masalları 4 temel grupta
toplanır. Hayvan masalları, olağanüstü ve gerçekçi masallar, güldürücü
öyküler, zincirlemeli masallar.
*Hayvan masalları genellikle kısa masallardır.
La fontaine masalları bu türün en güzel örnekleridir. Şeyhi’nin Har-name adlı
eseri de Divan edebiyatındaki hayvan masalları (fabl) türüne görmek
gösterilebilir.
*Olağanüstü masallarda, olağan varlıkların yanı
sıra cin, peri, dev, ejderha gibi olağanüstü varlıklara da yer verilir. Gerçekçi
masalların başlıca kahramanları ise padişahlar, vezirler, prenses ve prensesler,
zenginler, hırsızlar ya da haydutlar gibi gerçek hayattaki kişilerdir.
*Güldürücü masallar okuyan ve dinleyeni
eğlendirmeyi amaçlayan masallardır.
*Zincirleme masallarda sıkı bir mantık bağıyla
birbirine bağlanan, küçük ve önemsiz bir dizi olay art arda sıralanır.
Günümüzde belli bir kişinin ortaya
koyduğu yapma masallar da yazılmaktadır.
Masalların bölümleri:
a)
Tekerleme ya da döşeme: Masallar "bir varmış, bir
yokmuş" ya da "evvel zaman içinde, kalbur saman içinde" gibi ifadelerle
başlar.
b)
Serim: Kişi ve olayların tanıtılması
c)
Düğüm: Merakın doruklara ulaşması.
d)
Çözüm: Rahatlama. Kötülerin cezalandırılması, iyilerin
ödüllendirilmesi
e)
Dilek: Türk masallarında dilek bölümü "onlar ermiş
muradına, biz çıkalım kerevetine..." ya da "gökten üç elma düştü" biçiminde
başlar.
Masallarda genellikle iyilik-kötülük,
doğruluk-haksızlık- adalet-zulüm, alçakgönüllülük-kibir… gibi zıt durumların
temsilcisi olan kişilerin mücadelelerinden veya insanların ulaşılması güç
hayallerinden söz edilir.
Olaylar ve kişiler olağanüstü
özellikler taşırlar ve tamamen hayal ürünüdürler.
Masal kişileri her tabakadan
seçilebilir. Masallarda cinler, periler, devler: de rol alır.
Masalların bir kısmı hayvanlarla ilgilidir.
Masallarda genellikle bir eğitim
amacı saklıdır. Masallar bu yönüyle didaktik (öğretici) bir nitelik
taşır.
Masallarda yer ve zaman kavramları
belirsizdir. (zamanın birinde, peri padişahının ülkesinde gibi)
Anlatımda genellikle geniş zaman veya
öğrenilen geçmiş zaman kipi (-mişli geçmiş zaman) kullanılır.
Anlatım kısa ve yoğundur.
Masallarda milli ve dini motiflere
hemen hiç yer verilmez.
Çocukların eğitiminde etkilidir.
Hayal gücünü geliştirir.
Gerçek amacı eğitmek, öğretmek, ders
vermektir.
Evrenseldir.
Masalların anlatım
özellikleri:
-Anlatım hiçbir engele uğramadan akıp
gider.
-Gereksiz söz tekrarları
yapılmaz.(Akıcılık)
-Ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere
ve kelimelere yer verilmez. (Akıcılık)
-Gereksiz ifadeler olmaz. (Duruluk -
Açıklık)
-Anlaşılması güç cümlelere kurulmaz.
(Duruluk - Açıklık)
-Anlatım sade ve süssüz olur.
(Yalınlık)
-Duygu ve düşünceler kısa ve kesin
ifadelerle dile getirilirler. (Yalınlık)
Türk masalları üzerinde, bizde
PERTEV NAİLİ BORATAV, EFLATUN CEM GÜNEY gibi kişiler
çalışmışlardır.
Masal türünün önemli eserleri:
*Binbir Gece Masalları (Doğu Masalı)
*Grimm Kardeşlerin Masalları (Alman Edebiyatı)
-Pamuk Prenses ve Yedi Cüceler, Ormandaki Ev, Su Perileri,
Rapunzel, Altın Saçlı Şeytan, Hansel'le Gretel, Bremen Mızıkacıları, Parmak
Çocuk, Uyuyan Güzel, Fareli Köyün Kavalcısı, Kurbağa Prens, Kurt ve 7 Küçük
Oğlak, Kar Beyaz ile Kırmızı Gül, İmparatorun Yeni Elbiseleri, Yaban Kuğuları,
Kurşun Asker-
*Andersen Masalları (Danimarka Edebiyatı)
-Prenses ve Bezelye Tanesi, Kibritçi Kız, Dünyanın En güzel Gülü,
Küçük Deniz Kızı, Kara Buğday, Kumbara, Su Damlası, Uçan Sandık-
*Perrault Masalları (Fransız Edebiyatı) –Uyuyan
Güzel, Parmak Kız, Kül Kedisi, Çizmeli Kedi, Kırmızı Başlıklı Kız-
Türk ve Dünya Edebiyatında masal türünün tarihsel
gelişimi, önemli temsilcileri
Eski Yunan’da 6. yüzyılda Aisopos’un fablları masal
türünün ilk örnekleri arasında sayılabilir. Doğu coğrafyasının en eski masalları
Binbirgece masallarıdır. Avrupa’da masallar 19. yüzyılda derlenmiş ve sistemli
bir şekilde yayınlamıştır.
Türk edebiyatındaki öğretici nitelikteki ilk masal
örneği Uygurca Kalyanamkara ve Papamkara hikâyesidir.
Yazıya
geçirilen ilk masal örnekleri Tutiname, Pançatantra, Binbirgece masalları,
Decameron, Pentemerone’dir… 
