Bilimsel bir buluşu veya araştırmayı toplumla paylaşmak amacıyla yazılan yazılardır. Bilimsel bir yazının en önemli özelliği açık ve kesin olmasıdır. Bu metinler, alanlarında gerekli donanımlara sahip kişiler tarafından kısa, öz ve hemen anlaşılır bir nitelikte yazılır.
Bilimsel metinlerin deneme, fıkra, makale gibi öğretici yazılara göre daha ciddi bir üslubu vardır. Dergi ve gazetede yer alan bu türlerde ise okuyucuyla sohbet edermişçesine bir üslup kullanılır. Bilimsel metinler, bilimin ciddiyetini taşır. Deneme, fıkra ve makale gibi türlerin yazılış amacı bilgi vermektir. Ancak okuyucuyu düşündürmek bir adım öne çıkar. Bilimsel metinlerde ise amaç, açık ve kesin bir şekilde bilgi vermektir. Bu kesinlik bakımından bilimsel yazılar makaleye yaklaşır. Çünkü makalelerde de kanıt ve kesinlik vardır.
Bir yazar, düşüncelerini edebi metin şeklinde ortaya koyarken bir düşünür felsefi metin yazmayı tercih eder. Bir ilim adamı ise bilimsel yazılar yazar. Felsefi ve bilimsel metinler öğretici metinler grubuna girer. Bunların amaçları bilgi vermektir. Edebi metinler ise yoruma açıktır. Bir şeyler öğretme amacını gütmez. Bilimsel metinlerde ise anlam herkes için aynıdır.
Bilimsel yazılarda, araştırılan konuyla ilgili yapılmış daha önceki çalışmalardan yararlanılır. Daha önce bu konu üzerinde çalışan kişinin adını ve eserinin adını belirtmek, bilimsel etik gereğidir.
Bilimsel Yazıların Türleri
- Bilimsel Makaleler
- Tarama ve Değerlendirme Makaleleri
- Konferans Raporları
- Toplantı Özetleri
- Başlık
- Özet
- Giriş
- Asıl metin
- Sonuç ve tartışma
1. Başlık
Bilimsel yazılarda başlık çok önemlidir. Metnin başlığı, içeriği verebilecek en az sözcükten oluşmalıdır. Uygun başlık konulamamış bir bilimsel metin okuyucunun dikkatini çekemez. Çünkü başlık; metnin etiketi durumundadır.
2. Özet
Bilimsel yazıların özet bölümlerinde, metnin tamamında anlatılanların küçültülerek bir paragraf haline getirilmiş biçimi yer alır. Bu özet metnin içeriğini tam anlamıyla ifade edebilecek özellikte olmalıdır. Ayrıca özet kısmında, araştırmanın amaçları, araştırma yöntemleri, araştırma bulguları, sonuçları ve bu sonuçların önemi üzerinde durulur.
3. Giriş
Bilimsel makalelerin giriş bölümü nasıl yazılmalıdır?
- Makalede ifade edilenlerin kolay ve doğru anlaşılmasına yarayacak temel bilgiler verilmelidir. Yazıda geçen her türlü terim ve kısaltmanın ne anlama geldiği açıklanmalıdır.
- Çalışmanın gerekliliği ortaya konur.
- Makalede işlenen konunun daha önceki yayınlarda nasıl ele alındığı anlatılır.
- Makaleye konu olan araştırmada nasıl bir yöntem izlendiği ve bu yöntemin seçiliş sebebi ortaya konur.
- Araştırmada ana bulgular dile getirilir ve sonuçları belirtilir.
4. Asıl Metin
Bilimsel yazıların malzeme ve yöntemler kısmında yazarın neyi, niçin ve nasıl kullandığını okuyucuya açıklaması gerekir. Yazar böylece kendisinden sonra başka bir uzman kişinin aynı çalışmayı tekrar etmesini sağlar.
5. Sonuç ve Tartışma
Bilimsel makalelerin tartışma ve sonuç bölümlerinde araştırma sonucu elde edilen bulgular açık ve anlaşılır bir şekilde ortaya konur, tartışılıp genelleştirilir, başka çalışmalarla ilişkilendirilir. Ayrıca yapılan çalışmanın günlük hayattaki yeri ve önemi üzerinde durulur.
Dipnot Koyma
Yazıda geçen herhangi bir söz ya da sözcükle ilgili olarak sayfa altına konan aydınlatıcı veya kaynak belirten açıklamaya dipnot denir. Dipnot koyarken şu noktalara dikkat edilir:
- Yazıda dipnot gereken cümlenin sonuna, parantez içinde kaçıncı dipnot olduğunu gösteren numara konur. Sonra aynı sayfanın sonuna çekilen dipnot çizgisinin altına dipnot numarası yazılarak kaynağın adı belirtilir veya açıklama yapılır. Dipnot, bazı yazılarda, parantez içinde yıldız işaretiyle de gösterilir.
- Dipnot, bir kaynak eserse, yazarın adı, kitabın ya da yazının başlığı, varsa cilt numarası, basımevinin adı, kitabın basıldığı yer, basım tarihi ve sayfa numarası yazılır.
Örnek: (1) Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, 21. Baskı, İstanbul 1997
- Aynı kaynak tekrar verilirse ve araya başka yayın girmemişse, “adı geçen eser” ifadesinin kısaltması olan (a.g.e.) yazılır ve hangi sayfadan yararlanılmışsa, o belirtilir.
- Kaynak bir dergi ise, yazarın adı ve soyadı yazıldıktan sonra, yararlanılan yazının başlığı tırnak içine alınır, daha sonra derginin adı, cilt, sayı, basım tarihi ve sayfa numarası gösterilir.
Örnek: (5) Kemal Eraslan, “Çağatay Edebiyatı”, Türkoloji Dergisi, c. XI., sy. 4 (1967) s. 487-493
- Dipnota konu olan eserde birden fazla yazar adı varsa, hepsi arka arkaya yazılır. Eğer yazar adı üçten fazlaysa, ilk sıradaki yazarın adı belirtilir ve arkasından “ve diğerleri” sözü eklenir.
Örnek: İzzettin Önder ve Diğerleri, Türkiye’de Kamu Maliyesi, Türk Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1933, s. 12
- Dipnotta konu olan eser çeviriyse sırasıyla yazar adı, eser adı, çevirmen adı, yayınlayan yayın evinin adı, numarası, basıldığı yer ve yıl ile sayfa belirtilir.
Örnek: Peter F. Drucker, Değişim Çağı Yönetimi, Çev. Zülfü Dicleli, Türk Henkel Dergisi Yayınları, No:4, İstanbul 1995, s. 25
Bu alıntılarda faydalanılan eser ve yazar isimleri sonda “kaynakça” bölümünde yazarların soyadlarına göre alfabetik sıralanarak verilir.
Bilimsel Yazıların Özellikleri
- Bilimsel yazılarda dil “göndergesel işlev”de kullanılır.
- Bir üniversitenin ne kadar çok bilimsel makalesi yayımlanırsa itibarı da o derece artar. Hem ülkenin hem de üniversitenin ismi duyulur.
- Bu metinler “başlık, özet, giriş, asıl metin, sonuç ve tartışma” bölümlerinden oluşur.
- Alanında uzman kişilerce kaleme alınır.
- Bilimsel metinlerde nesnel bir anlatım benimsenir.Kişisel düşünceler ve yorumlar anlatıma katılmaz.
- Ortaya konan nesnel görüşler ise sağlam kaynaklara dayandırılır ve bu kaynaklar yazının sonunda belirtilir.
- Bilimsel metinlerde açık, anlaşılır bir dil kullanılır.
- Dilin göndergesel işlevi öne çıkar.
- Terimlere çokça yer verilir.
- Bu metinler çok anlamlılığa kapalıdır.
Bilimsel Yazılarla Makalenin Benzerlik ve Farkları
- Her iki türde de anlatılanların kanıtlanması gerekir.
- Her iki tür de kurallı cümlelerle kurulurlar.
- İki türde de amaç okuyucuyu bilgilendirmektir.
- Bilimsel yazılar makaleye göre daha geniş bir araştırmaya dayanırlar.
- Bilimsel yazıların okuyucusunun belli bir birikime sahip olması gerekir. Ancak makale her kesime hitap edebilir.
Bilimsel Yazılarla İlgili Terimler
Bibliyografya: Kaynakça
Kaynakça: Belli bir konu, yer veya dönemle ilgili yayınları kapsayan veya en iyilerini seçen eser
Dokümantasyon: Belge bilimi. Bir konu hakkındaki bilgilerin toplanması, analiz edilmesi, saklanması ve duyurulması
Dipnot: Sayfa içinde geçen herhangi bir düşünce veya bilgi ile ilgili olarak sayfa altına konulan açıklama
İndeks: Bir kitabın veya derginin kişi, konu, yer adı vb. bakımından içindekileri yer numarasıyla belirten ve eserin arkasında yer alan alfabetik liste, dizin, fihrist
