29
EKİM CUMHURİYET BAYRAMI OKUMA PARÇASI*
CUMHURİYET
NASIL İLAN EDİLDİ?
Aşağıda cumhuriyetin ilanını meclis muhabiri olarak izlemiş bir yazarımızın anısını okuyacaksınız.
Aşağıda cumhuriyetin ilanını meclis muhabiri olarak izlemiş bir yazarımızın anısını okuyacaksınız.
O
günlerde bütün gazeteciler ve halk merakta idi. Bir yenilik var…
Fakat bu nedir ? Bir türlü belli olmuyordu. Ben o zamanlar Öğüt
Gazetesinde çalışıyordum. Meclisin bütün toplantılarına devam
ediyordum.
Atatürk
Çankaya'da kendisine konuk olan arkadaşlarına Cumhuriyet'i ilan
etmenin zamanı geldiğini, bildiriyor. Bunun için anayasada
değişiklik yapmak gerektiğini açıklıyordu. 28 Ekim 1923 günü
konukları gittikten sonra İsmet İnönü ile birlikte anayasada ne
gibi değişiklikler yapılacağını görüştüler.
1923
yılının Ekim ayının yirmi dokuzuncu Pazartesi sabahı idi.
Güneşli bir hava. Samanpazarı ve Karaoğlan'dan insanlar sel gibi
meclise doğru akıyordu. Kalpaklı, başlıklı, fesli erkekler ve
bunların arasında kadınlar, meclisin karşısındaki Millet
Bahçesi'ne meydana toplanmışlardı.
Halk
Millet Meclisinin kararını merakla bekliyordu. Birçokları
tanımadıkları milletvekillerine yaklaşıyor, haber soruyordu.
Güneş battı. Karanlık bastı. Buna rağmen halk dağılmıyordu.
Hepimiz sabırsızlıkla bir haber bekliyorduk. Meclisin dar
kapısından bir milletvekili çıktı. Orada bulunan gazeteciler,
hepimiz milletvekilinin etrafını çevirdik. Milletvekili :
- Şu dakika içerde pek mutlu ve tarihsel kararlar veriliyor, dedi. Dışarıya sızan haber bu kadardı.
- Şu dakika içerde pek mutlu ve tarihsel kararlar veriliyor, dedi. Dışarıya sızan haber bu kadardı.
Akşam
saat on sekiz kırk beş'ti Millet Meclisi oturumu açıldı. Donuk
bir ışık. Sağda dinleyicilere ayrılmış bir yer, solda
gazeteciler balkonu, ortada okul sıralarında oturmuş
milletvekilleri, Atatürk yok. Bütün milletvekilleri sıkışık
bir durumda oturuyorlardı. Bu sessizlik içinde İsmet İnönü :
Anayasanın birinci maddesinin "Egemenlik kayıtsız şartsız
milletindir. Türkiye Devletinin hükümet şekli cumhuriyettir"
biçiminde değiştirilmesi için görüşme açılsın dedi.
Değiştirilmesi istenen başka maddeler de vardı. Değişiklik
isteği üzerine birçok milletvekili söz aldı. Heyecanlı
konuşmalar yapıldı. Bu sırada milli şair Mehmet Emin Yurdakul
söz alarak orada bulunanları "Yaşasın Cumhuriyet" diye
bağırmaya davet etti. Bütün milletvekilleri tek bir vücut gibi
harekete geçti, ayağa kalktılar. Gün görmüş gaziler,
generaller, kalemleriyle, kılıçlarıyla bu memlekete hizmet etmiş
kahramanlar dimdik durdular. Sonra hep bir ağızdan "Yaşasın
Cumhuriyet" diye bağırdılar. Anayasa değişikliği
görüşmeleri tamamlandıktan sonra değişiklik isteği oya
sunuldu. Bütün eller "kabul" diye kalktı. Türkiye
devletinin cumhuriyet olduğunu belirleyen değişiklik oy birliği
ile kabul edildi. Saat sekiz buçuktu. Bu dakikadan itibaren Türkiye
Devleti'nin adı Cumhuriyet olmuştu.
Bu
cumhuriyete bir başkan seçmek gerekiyordu. Türkiye Cumhuriyeti'nin
ilk Cumhurbaşkanlığı seçimine 158 milletvekili katıldı. Ankara
milletvekili Gazi Mustafa Kemal Cumhurbaşkanlığına seçildi.
Bu
anda Kemal Atatürk meclis salonunda göründü. Alkışlar arasında
kürsüye çıktı. Herkes Atatürk'ü dinliyordu. Konuşmasını
bitirdiği zaman uzun uzun alkışlandı. Gök gürültüsünü
andıran alkışlar arasında Atatürk yerine oturdu.
Halk
meclisin önünde bekliyordu. Cumhuriyetin ilanını ve Atatürk'ün
Cumhurbaşkanı seçildiğini duyunca coştu. Bu arada 101 pare top
atıldı. Top sesleri Türk ulusuna cumhuriyeti ilan ediyordu. Türk
ulusu, yıllardan beri hasretini çektiği egemenliğe ve cumhuriyete
kavuşmuştu.
Enver
Behnan ŞAHPOLYO
