10. Sınıf Edebiyat Sayfa 112 - 113 Soruları ve Cevapları ( Biryay Yayınları )

SAYFA 112
c. Mevlânâ'nın fikirleri, inançları.yaşamı ve hayat felsefesinin Mesnevi'ye nasıl yansıdığını aşağıya not ediniz.CEVABI BURADA...
Mevlânâ’nın fikirlerinin temelinde ‘ilâhî aşk’, ‘gerçek kulluk’, ‘tolerans’ ve ‘hoşgörü’ bulunmaktadır.Mevlânâ’da aşk, hayatın aslıdır, özüdür; kâinatın yaratılış gayesidir. . Mevlânâ bu düşünceden hareketle, binlerce beyitte ilâhî aşktan bahseder./Ayrıca Mesnevisinde tasavvuf düşüncesini birbirine bağlı hikayelerle anlatır.
Anlama, Yorumlama...

1. Okuduğunuz metinlerden hareketle XIII-XIV. yüzyıla ait eserlerin oluşmasını sağlayan zihniyet hakkında bilgi veriniz.
Bu dönem eserleri tasavvuf zihniyeti etrafında şekillenmiştir
2. Battal Gazi ile Oğuz Kağan Destanı'ndaki Oğuz Kağan'ı kişilikleri ve olağanüstü özellikleri yönünden karşılaştırınız. İki kahramanın benzerlik ve farklılıklarını sıralayınız.

İslamın bütün emirlerini ahlâkını, adâlet, şefkat, insaniyet hükümlerini yerine getirir. Zayıfı, düşkünü kadını öldürmez, asla şarap içmez, harama bulaşmaz. İslam ilimlerini ve diğer dinleri oldukça iyi bilir. Dürüst, adaletli, alçak gönüllüdür. Tam bir Müslüman hayatı sürdürür. Derin bir manevi aşkı vardır.
Battal Gazi de savaş İslam için yapılmaktadır. Oğuz Kağan Destanında ise bireysel kahramanlık ön plandadır. Her ikisi, de kahramanlık temasını işlemişlerdir.Metnin teması eserin yazıldığı dönemin özelliklerini yansıtmaktadır. Temanın işlendiği zamanda Anadoluda savaşlar yapılmaktadır

Battalname , bazı olağanüstülüklerin işlenmesi yönüyle destan özelliği gösterir. Olay örgüsü, kişi mekan ve bir anlatıcının olması yönüyle günümüz hikayelerinin özelliklerini yansıtır.
16. eserin yazarı savaşa katılmış bir kişidir. Bu dönemde savaşlarda vak’a nüvistler vardır. Bunlar savaşa katılıp yaşananları yazıya geçirirlerdi.

3. Dede Korkut Hikâyelerindeki Türk aile yapısıyla günümüz aile yapısını bireylerin birbirleriyle ilişkileri yönünden karşılaştırınız. Benzerlik ve farklılıkları belirtiniz.
Dede Korkut hikâyelerinde aile, kutsiyetini tam manasıyla muhafaza etmekte; anne-baba-evlat ilişkisi saygı ve sevgi çerçevesinde sürdürülmektedir. Bunu sağlayan ise, küçük yaştan itibaren kişilerin, toplumsal rollerinin gereğince ihtimam gösterilerek yetiştirilmeleridir. Aynı şekilde bu yetişmede, yalnız anne baba değil, tüm toplum iş birliği içerisindedir. Dahası, toplumun "tam bilicisi" konumundaki Hak erleri de bu yetişmede en önemli manevi etken konumundadır.
4. Deli Dumrul Hikâyesi'ndeki Dede Korkut'un rolünü belirtiniz. Dede Korkut'un günümüz filmlerinde karşılaştığınız akıl danışılan, mesaj veren bilge kişiliklerle ilişkisini açıklayınız.
Dede Korkut simgesi, hikâyelerin değişmeyen motifidir. Oğuz boylarının başı derde girdiğinde veya sevinçli bir durumu olduğunda "Oğuz bilicisi" Dede Korkut'a danışır; o ne derse o yapılırdı. Çocuklara ad konulacağı zaman Dede Korkut çağrılırdı.
5. "Gördü dost, ağyârı- hâlinden - Ömer / Baktı etmiş'sırr-ı Hak' gönlünde yer." dizeleriyle anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız. Bu düşünceyi, Mevlânâ'nın "Gel, gel, ne olursan ol yine gel, / İster kâfir, ister mecusi, / İster puta tapan ol yine gel." sözüyle ilişkilendiriniz...

6. "Dede Korkut'ta tarihe dayanma vasfının tabii bir neticesi olarak bir coğrafya vardır. Bu coğrafya görünüşte, ön planda Doğu Anadolu ve Azerbaycan sahasıdır. Fakat bunun arkasında ya doğrudan doğruya veya çok defa bu sahaya adapte edilmiş olarak Orta Asya'nın Türkistan coğrafyasının unsurları yatar. Böylece eser, destan olarak zamansız ve mekânsız olan masal ve efsaneden ayrılmış olur."
Muharrem Ergin'in değerlendirmesinden yararlanarak "Deli Dumrul" hikâyesiyle masalları karşılaştırınız. Benzer ve farklı yönlerini sıralayınız.

Deli Dumrul Hikâyesi >>>>>>>>Masal
Benzerlikler
Her ikisi de olay çevresinde gelişen metinlerdir.

Her ikisinde de metnin yapısını olay örgüsü, yer, zaman ve kişiler oluşturur.

İkisinde de hikaye edici ve betimleyici anlatım sıklıkla kullanılır.
Farklılıklar

Masallarda zaman ve mekan belirsizdir.Deli Dumrul hikayesinde mekanlar bellidir.

Masalda milli ve dini motifler bulunmaz,Deli Dumrul'da  ise milli ve dini motifler kişilerin sosyal durumları mevcuttur.

DEĞERLENDİRME:

1. Aşağıdaki cümlelerde boşbırakılan yerlere uygun sözcükleri yazınız.

• XIII. yüzyılda yaşamış olan MEVLANA, Mevlevi tarikatının kurucusudur.

• XIII -XIV. yüzyılda anlatmaya bağlı metinler MANZUM  ve MENSUR olmak üze-

re iki gruba ayrılır.

• XIII-XIV yüzyılda kahramanlık hikâyeleri, FETİH  ve GAZA  temalarını işlemesiyle
halkın ilgisini çekmişti.

• MESNEVİDE  yalnız tarikat bilgileri verilmemiş; aynı zamanda efsanelerden, peygam-

berlere ve evliyalara ait menkıbelerden faydalanılan hikmetlere yer verilmiştir.

2. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise "D", yanlış ise "Y" yazınız.

(D) Anadolu'da yaşayan Oğuz Türkleri XIII-XIV. yüzyılda İslamiyetin etkisi altında oldukları için din temasını o dönem hikâyelerinin eksenine almışlardır..

(D) Dânişmentnâme, Battal Gazi Destanı'nın devamı niteliğindedir.

(Y) Dede Korkut Hikâyeleri XII. yüzyılda yazıya geçirilmiştir

(D) Battal Gazi'nin olağanüstü bir kuvveti vardır. Peygamberin ve Hızır'ın yardımlarıyla her türlü zorluğu yener.

(D) XIII-XIV. yüzyıllardaki eserlerin kaynağı İslamiyet öncesi destanlar ve İslami dönemde oluşan hikâyelerdir.

(D) Dânişmentnâme'de anlatılan olaylar, Anadolu coğrafyasında geçmiştir.

(D) Mesnevi, aruz ölçüsüyle yazılmış, 25.618 beyitten oluşan bir eserdir..


3. Aşağıdakilerden hangisi Dede Korkut Hikâyelerinin özelliklerinden biri değildir?

A.Oğuz Türklerinin hayatını anlatması

B. Anonim bir ürün olması

C. Olayların geçtiği mekânın değişken olması

D.Olayların geçtiği zamanın kısa olması

E. Kahramanlık destanı niteliğinde olması

4. Aşağıdakilerden hangisi Dânişmentnâme için söylenemez?

A.İslami dönemin etkisinde olması

B. Canlı savaş tasvirlerinin olması

C. Hikâyedeki Melik Gazi'nin olağanüstü özelliklere sahip olması

D. Benzetmelerden yararlanılması

E. Temasının evrensel bir nitelik taşıması

5. Dede Korkut Hikâyelerinin millî kültürümüz açısından önemini belirtiniz.

6. (I) Kitab-ı Dede Korkut, sanatçısı belli olmayan, halkın ortak malı olan bir eserdir. (II) Nazım ve nesir kanşımı on iki hikâyeden oluşur. (III) Hikâyelerde daha çok, Oğuzlann, düş-manlan ve insanüstü güçlerle savaşımlan anlatiimaktadır. (IV) Her hikâye bağımsız olmakla birlikte çoğunda ortak kahramanlar bulunur ve her hikâyenin sonunda Dede Korkut söz alır. (V) Hikâyelerde adı geçen Dede Korkut kahramanğıyla ün kazanmış Oğuz Beylerinden biridir.

Bu parçada numaralanmışcümlelerin hangisinde verilen bilgi yanlıştır?

A. I. B. II. C. III. D. IV E. V

(1996-ÖYS)

Araştırma

1. XIII-XIV. yüzyıllardaki öğretici metinlerin hangi geleneğin etkisiyle yazıldıdığını araştınnız.
TASAVVUF GELENEĞİ
Tasavvuftaki "marifet" terimi hakkında bilgi edininiz.

MARİFET: Bilgi, tecrübi ve ameli bilgi, tanımak, aşinalık. (tas.) Sofilerin ruhani halleri yaşayarak, manevi ve ilahi hakikatleri tadarak (iç tecrübe ile vasıtasız olarak) elde edilen bilgi.

Marifet iki nevidir :

(1) Taarruf: Allahü Teala’nın kullarına kendisini bizzat tanıtır. (2) Ta’rif: Allahü Teala kullarına kudretinin eserlerini dış dünyada ve iç dünyada maddi ve manevi alemlerde gösterir. Sonra onlarda bir lütuf (latife, akıl)  meydana getirir. Bu lütuf sayesinde eşya, kendisinin bir yaratıcısı bulunduğunu insanlara gösterir. Avamdan olan müminlerin marifeti budur. Taarruf ise havasın marifetidir. Kısacası taarruf, Allahü Teala’yı doğrudan,  ta’rif ise delil ile tanımaktır.

Bu yazının tamamı http://www.edebiyatfatihi.net/ sitesinden alınmıştır. Kaynak siteyi mutlaka ziyaret edin.

Read more