2013 - 2014 9.Sınıf Türk Edebiyatı Sayfa 23 - 28 Soruları ve Cevapları ( Fırat Yayıncılık )

3. Dilin İnsan ve Toplum Hayatındaki Yeri ve Önemi

(Konu işlenişi 9. sınıf dil ve anlatım dersi 1. ünitedeki “Dil ve Kültür İlişkisi” konusuyla ilişkilendirile­cektir.)

HAZIRLIK

Deli rüzgâr gibi bağrımda esen

Sabrımı savuran hasretinle sen

Çektiğim dertleri bilmek dilersen

Saçının telini sayıver de gel.

Necmettin Halil ONAN

Selçuklu soyundan olan beylikler içinde en uzun ömürlü olup sağlam ve düzenli bir devlet kuran Küçük Asya Selçukluları (veya Rum Selçukluları) olmuştur. Sonradan tamamen Türkiye olacak olan bu küçük Asya’nın gerçek fethini başlatan da onlar olmuştur.

Prof. Dr. Robert MANTRAN

1. Yukarıdaki metinler hangi yönlerden birbirinden ayrılmaktadır? Bu metinlerin yazılış amaçları nedir?

1.Biri şiirsel işlevde yazılmış diğeri göndergesel işlevde .

Biri duygu ve düşüncelere hitap eder, diğer bilgi verir.

Biri dizelerle yazılmıştır, diğeri düzyazı şeklindedir.

Biri imgesel  anlatıma sahiptir, diğeri sade ve yalın anlatıma sahiptir.

Biri kurmacadır, diğeri tamamen gerçektir.

Biri özneldir, diğeri nesneldir.

Biri yan anlam  ve mecaz anlam bakımından zenginken diğerinde kullanılan kelimeler gerçek anlamlıdır.

2. Dil olmasaydı insanlık bugünkü medeniyet seviyesine ulaşabilir miydi? Görüşlerinizi belirtiniz.

2. Olmazdı. İnsanlar daima konuşarak etkileşim halindedir. Bugünkü medeniyet seviyesine ulaşmamızdaki en büyük etken dilin insan hayatındaki yeridir.

ÇÖZÜMLEME- İNCELEME:

1. metin:

RAKS EDEN DİL

1. Metinde şiir ve dilin gücü hangi örneklerle açıklanmıştır?

1. Homeros’un destanları, Divan şairlerinin Türkçeye şarkı söyleten beyitleri, Fikret’in, Mehmet Akif’in ,Haşim’in ve Yahya Kemal’in kelimelerle sanki bir tablo çizdiği şiirleri, Hacı Bayram Veli’nin “gönlüm” şiiri, Yakup Kadri’nin hatırladığı bir halk türküsü, Endülüs’te Raks şiiriyle metinde şiir ve dilin gücü açıklanmıştır.

2. Metinden Türk kültürüne ait hangi bilgileri ediniyorsunuz? Bu bilgilerin, şairlerin şiirlerinde yansıması ne şekilde olmuştur? İnsanın her türlü birikimi kendinden sonraki kuşaklara nasıl aktarılmıştır?

2. Dervişlik geleneğinden, bayram geleneğinden, Halk Edebiyatı ve Divan edebiyatına ait Nedim, Akif, Fikret , Hacı Bayram gibi şairlere ait bilgiler elde ediyoruz. Bunların çoğu bir sonraki kuşağa dil vasıtasıyla aktarılmıştır. Dil kültürü bir sonra kuşağa taşıyan en önemli unsurdur.

3. a. Metinde bahsedilen şairlerin adlarını ve bu şairlerin yaşadığı yüzyılları aşağıya yazınız.

c. 3. a.    H.Bayram Veli :  14. – 15. yy,

           Karacaoğlan:  17.yy,

         T.Fikret, M. Akif,  A. Haşim, Yahya Kemal : 19. ve 20. yy.

b.Bu şairlerden bazıları aynı yüzyılda yaşamadıkları hâlde onları ortak bir noktada birleştiren olgu nedir?

b.Aynı yüzyılda yaşamasalar da kullandıkları dilin Türkçe olmasıdır.

c. Aynı dili konuşan insan toplulukları ortak kültür değerlerini nasıl paylaşırlar? Metinden de örneklerle düşüncenizi belirtiniz.

c. Aynı dili konuşan insanlar yüzyıllardan beri gelen ortak kültürlerini babadan oğula, kuşaktan kuşağa nesilden nesile aktararak bugüne getirirler ve bugün yaşadığımız topraklar belli bir gelenek varsa bunu da konuştuğumuz bu dile borçluyuz.

2. metin

DEYİMLER VE DEYİMLERDE AKTARMALAR

5. Deyimler, dilin hangi özelliğiyle oluşur? Yukarıdaki metne göre, deyimler oluşturulduğu toplumun ne tür özelliklerini yansıtır? Bu özellikleri topluca anlatan kavram nedir?

c.5. Deyimler sözlü olarak kuşaktan kuşağa aktarılarak gelir ve hepsinin de oluşumunda bir tecrübe söz konusudur. Oluştuğu toplumun  yaşama biçimini, kültürünü, gelenek görenek, örf ve adetleri ele alır.

6. a. “Deyimler ve Deyimlerde Aktarmalar” adlı metinden Türk kültürüne ait öğrendiğiniz özellikleri aşağıya yazınız.

c.6.a.  Baltanın önemi, odunun yaşamdaki yeri, mutfak kültürü, deniz ve çay çevre koşulları.

b. Bu özellikler size ne aracılığıyla aktarılmıştır?

c.b. Bütün deyimlerin bir hikayesi vardır. Bunlar dille anlatılmıştır.

7. “Gözde” kelimesini başka dillere çevirdiğimizde, tam karşılığını bulabilir miyiz? Niçin? Bir dilin, “tinsel tabaka” (kültür alanı)nın oluşumundaki rolü nedir? Metinlerdeki örneklerden yola çıkarak dilin, bireyin kültürel kimliğini oluşturmadaki rolünü açıklayınız.

c.7. Gözde kelimesini başka dillere çevirdiğinize aynı şekilde çevirmek mümkün değildir. Çünkü her dilin kendine ait mecaz ve yan anlamları vardır ve bunların diğer dillere çevrilmesi kolay değildir. Bir dilin kültürü oluşturmada rolü çok büyüktür. Bütün kültür öğeleri dille aktarılır. Dilin kullanımı bireyin kültür kimliğinin göstergesidir. Kişinin kültürel biçimlenmesi dille olur.

3. metin

TÜRK EDEBİYATI VE TÜRK MİLLETİNİN KÜLTÜREL DEĞERLERİ

8. a. “Türk Edebiyatı ve Türk Milletinin Kültürel Değerleri” adlı metinde yazar, Türk medeniyetine ait pek çok özelliği Divanü Lügâti’t-Türk’ten öğrendiğini söylüyor. Yazarın sözünü ettiği eserden aldığı örnekten, Türklerle ilgili hangi tarihî ve sosyal bilgileri edindiniz? Aşağıya çizilen şemaya bu bilgileri yazınız.

c.8. a. Tarihi Özellikler–> Atlı ve göçebe bir medeniyet oluşturmuşlardır.

          Sosyal Özellikler –>> düğün, matem, savaş, yaşayış, kullanılan dil ve dini inanış.

b. Dil, bireyin kültürel kimliğini hangi unsurlarla oluşturur ve ifade eder? Aşağıya yazınız.

b. Birey, doğumdan ölüme kadar hayatında ne kadar bilgiye, görgüye, kültüre, dine, ahlaka, vicdana…. Sahipse bunların hepsini dilini kullanarak konuşarak, sorarak öğrenir ve bir sonraki bireylere de

bunları aktarır. Birey aslında kendi toplumunun kültürünü  öğrenerek toplumunda şekillenmesine vesile olur.

9. a. Gurbeti bir cümle ile anlatmanız istense nasıl ifade edersiniz? Cümlenizi aşağıya yazınız. Yazdığınız cümle ile arkadaşlarınızın cümlelerini karşılaştırınız. Yazarın verdiği örnek cümleyle (Beşikten ötesi gurbet.) sizin yazdığınız cümleler birbirine benziyor mu? Bu farklılığı neye bağlıyorsunuz?

 a. Kullanılan  kelimeler aynı olsa da benzetmeler ve ifade ediş şekillerimiz kesinlikle aynı olmayacaktır. Bunda da en büyük etken duygu, düşünce ve hayallerimizin farklı olmasının yanı sıra dile hakim olup olmadığımızla ilgilidir.

b. Yazdığınız cümle ile arkadaşlarınızın cümlelerini karşılaştırınız. Yazarın verdiği örnek cümleyle (Beşikten ötesi gurbet.) sizin yazdığınız cümleler birbirine benziyor mu? Bu farklılığı neye bağlıyorsunuz?

b. Hayır benzemiyor. Çünkü her insanın hayata bakışı dili kullanışı, kültür birikimi, kelime hazinesi ve yorumlayışı aynı olmaz.

c. “Dil” ile “söz” kavramları aynı anlamlarda mı kullanılır? Dili oluşturan sistemde yer alan ögeler bireysel istek ve amaçlara göre nasıl değişir?

c. Aynı anlamlarda değildir. Her ne kadar insanlar dile direkt olarak bilinçli bir müdahale yapamasalar da aslında bütün doğal diller insanların istekleri doğrultusunda şekillenir. Yani illa ki şu veya kelimeyi kullanacaksın diye söyleyemesek de dili baskı altına alamasak da yine o dili bizim ve toplumun genel istekleri oluşturur.

10. Aşağıya verilen örneklerin hangisinde dil; bilim, günlük konuşma, edebiyat ve felsefe alanlarında kullanılmıştır?

Örneklerin altlarına yazınız.

a. “Bahçeye kurdum çifte salıncak

Yâr gidip … yâr gelip … sallanacak.”

EDEBİYAT

b. “Günlük dil veya edebî dil, baştan başa bir kültür hazinesidir.”

BİLİM

c. “Sevmek anlamakla olur. İnsanlar anlamadıkları, tanımadıkları şeyleri sevmezler.”

FELSEFE

ç. “Canım, nasılsın?”

GÜNLÜK KONUŞMA DİLİ

Verilen örneklerdeki dil farklılığının sebepleri nelerdir? Örneklerin hangisi dilin kültür taşıyıcılığı yönünü en iyi kanıtlar? Neden?

cevap:  Günlük  konuşma dili ile edebiyat, bilim ve sanatın dili farklıdır.

ANLAMA- YORUMLAMA

1. Hacı Bayram Veli’nin “Bayram’ım imdi” dizesindeki “imdi” kelimesi günümüzde nasıl kullanılmaktadır?

1. Şimdi olarak kullanılmaktadır.

2. Yüzyıllar öncesinin şairi olan Hacı Bayram Veli, Yunus Emre, Fuzulî gibi şairlerin günümüzde hâlâ okunuyorve beğeniliyor olmasını nelere bağlarsınız? Bu durum dilin kültür taşıyıcılığı rolünü nasıl kanıtlıyor? Dil ve anlatım dersi “dil ve kültür ilişkisi” konusuyla ilişkilendirerek soruyu yanıtlayınız.

2. Bu şairlerin halen okunuyor olmasında en büyük etken halkın ortak kültürüne hitap ediyor olmalarıdır. Kullandıkları dillerinde aynı olduğunu düşünecek olursak dil kültürü bir sonraki kuşağa taşıyan vazgeçilmez bir araçtır.

“İncecikten bir kar yağar

Tozar Elif Elif diye

Deli gönül abdal olmuş

Gezer Elif Elif diye”

s.3. Karacaoğlan’ın yukarıdaki dizelerinde kullanılan dilin günümüzde de kolaylıkla anlaşılıyor olmasının sebepleri nelerdir?

c.3. Halkın içinde yetişen bir şairin halkın duygu ve düşüncelerine hitap etmesidir.

s.4. İbn-i Sinâ hakkında yaptığınız araştırma ve okuduğunuz “İbn-i Sinâ” adlı tiyatrodan edindiğiniz bilgileri kullanarak İbn-i Sinâ’nın yaşadığı devirdeki kültürel özellikler hakkında bilgi veriniz. Araştırma ve tiyatro eserinden edindiğiniz bilgilerin birbirinin aynı olup olmadığını belirtiniz.

c.4.Felsefe, matematik, astronomi, fizik, kimya, tıp ve müzik gibi bilgi ve becerinin muhtelif alanlarında seçkinleşmiş olan, İbn Sînâ (980-1037) matematik alanında matematiksel terimlerin tanımları ve astronomi alanında ise duyarlı gözlemlerin yapılması konularıyla ilgilenmiştir.

Araştırma metni ile tiyatro metni aynı şekilde anlatmasa konu bakımından aynı şeyleri ifade edebilir.

DEĞERLENDİRME

1. Aşağıdaki dörtlük ve paragrafı okuyunuz. Dörtlük ve paragrafla ilgili verilen bilgilerden doğru olanların başına “D” yanlış olanların başına “Y” yazınız.

“Ben gidersem, sazım sen kal dünyada;

Gizli sırlarımı âşîkar etme.

Lâl olsun dillerin, söyleme yâda,

Garip bülbül gibi âh ü zâr etme.”

Âşık Veysel ŞATIROĞLU

“Türkçede ikinci ve daha sonraki hecelerde o, ö ünlüleri bulunmaz. Bunların yerini u, ü ünlüleri alır. İkinci hecede o, ö ünlülerinin bulunuşu ancak yabancı veya birleşik yazılan kelimelerde görülür.”

( Y ) İki metinde de kullanılan kelimeler birbirine benziyor.

( D ) İki metinde de Türk kültürüne ait özellikler hakkında bilgi vardır.

( D ) Dörtlüğün dili dilin şiirsel işleviyle oluşturulmuştur.

(D ) Paragrafın dili, dilin dil ötesi işleviyle oluşturulmuştur.

( D ) Dörtlüğün dili, günlük konuşma diline daha yakındır.

2. Aynı dili konuşan insan toplulukları aşağıdaki özelliklerden hangisini göstermez?

A. Ortak kültür değerlerini korur.

B. Ortak bir edebiyat zevki oluşturur.

C. Farklı coğrafyalarda lehçe farklılıkları oluşturur.

D. Dilin etimolojik yapısını inceler.

E. Ortak bir tarih oluşturur.

CEVAP:

s3. Dil, bireyin kültürünün oluşmasında ne ölçüde etkendir?

c.3. Kişinin oluşmasında beşikten mezara kadar etki faktörlerin başında dil gelir.

s.4. Aşağıdaki cümlelerde noktalı yerleri uygun kelimelerle tamamlayınız.

Dilin EDEBİ  kullanımıyla  BİLİMSEL  eserlerdeki kullanımı birbirinden farklıdır.

Dilin KÜLTÜR  taşıyıcı özelliği vardır

Read more