RÖPORTAJ
SAYFA 180
ÖN HAZIRLIK
1. Bir bölgeyi, kurumu, eşyayı veya insanı konu alan röportajlar bularak okuyunuz. Beğendiğiniz metinleri sınıfınıza getiriniz.
2. Röportaj ve mülakat kelimelerinin anlamlarını araştırınız.
RÖPORTAJ: Bir yazarın ya da gazetecinin herhangi bir olayı, kişiyi kuruluşu veya yeri; kendi anlayışına ve gözlemlerine göre araştırdığı ve değerlendirdiği yazılardır.
MÜLAKAT: (Görüşme) Kendi alanında uzmanlaşmış ünlü kişileri etraflıca tanıtmak veya toplumu ilgilendiren bir konuyu aydınlatmak amacıyla uzmanlarla veya ünlü kişilerle yapılan görüşmelerin aktarıldığı gazete yazılarıdır.
Röportaj ve mülakat birbirinden farklıdır. Mülakatta “karşılıklı konuşma, görüşme” vardır. Mülakatta sorular sorularak bilgi toplanır. Röportajda bir gerçeği soruşturma vardır, bir gerçeği ortaya çıkarma amacı vardır. Bunun için görüşmeler yapıldığı gibi ortam tanımlamalarına, gazetecinin izlenimlerine yer verilir.
3. Röportaj türünün tarihsel gelişimini, Türk edebiyatındaki önemli röportaj yazarlarını araştırınız.
Röportaj türü önceleri soru ve cevaplardan oluşmaktaydı ve mülakat türünden farklı bir tür değildi. Gazeteciliğin gelişmesi ve ünlü edebiyatçıların röportaj türünde eser vermeye başlamasıyla araştırma, inceleme, soruşturmaya dayanan ve bazı gerçeklerin ortaya çıkmasını amaçlayan bir tür haline gelmiştir.
4. Bir yeri, insanı ve eşyayı birlikte ele alan röportajlar olup olmadığını araştırınız.
Konusuna göre röportajlar
a) Bir Yeri Konu Alan Röportajlar: Bu röportajlarda tanıtılan yerin yaşamı her yönüyle anlatılır. Farklı yönleri fotoğraf ve filmlerle ortaya konur.
b) Eşyayı Konu Alan Röportajlar: Eşyanın dikkat çekici ve düşündürücü özellikleri ele alınır.
c) İnsanı Konu Alan Röportajlar: Tanınmış kişilerin dikkat çeken ve düşündürücü yönleri üzerinde durulur.
SAYFA 181
HAZIRLANALIM
1. KİM? KİM? KİM?
Kim yapmış acep ilk kez? Nasıl da bilmiş dut ağacının turna avazı vereceğini, kim denemiş de işte budur demiş tezene için kiraz ağacının kabuğunu. Ülkemizden, ülkelerden yok mu olmuş kiraz ağacı da plastikten yapar olmuşlar canım tezeneyi, renkleri bile meymenetsiz!
Fikret Otyam
Yukarıdaki metinde yazarın amacı konuyla ilgili merakını dile getirmek mi yoksa okuyucunun dikkatini ele aldığı konuya çekmek midir? Düşüncelerinizi açıklayınız.
Yazar, okuyucunun dikkatini ele aldığı konuya çekmek istemiştir. Dut ağacından düdük, kiraz ağacından tezene (mızrap, pena) yapılmasının ilginç olduğunu belirterek okuyucunun ilgisini çekmeyi amaçlamıştır.
2. Herhangi bir yer, kişi veya eşyayla ilgili merakınızı gidermek için neler yaparsınız?
3. Gezmek amacıyla ilk kez gideceğiniz bir yer hakkında bilgi edinmek için hangi yollara başvurursunuz?
O yeri tanıtan yazılar okunabilir. Gezilecek yerle ilgili çeşitli kaynaklardan, internetten bilgi edinilebilir.
4. Röportaj ve mülakat kelimelerinin anlamlarını açıklayınız.
Röportaj: Soruşturma, araştırma yoluyla bir gerçeğin ortaya çıkarılmasını amaçlayan gazete veya dergi yazısı
Mülakat: 1. Buluşma, görüşme. 2. Bir işe alınacak kişiler arasından seçim yapabilmek amacıyla kendileriyle karşılıklı konuşma, görüşme
SAYFA 183
1.ETKİNLİK
“İnsanı Selçuklu Devrine Götüren Şehir: Kayseri” adlı metni ve sınıfa getirdiğiniz röportajları yazılış amaçları, dil-anlatım ve şekil özellikleri bakımından inceleyiniz. Bu tür metinlerin ortak özelliklerini tartışarak belirlemeye çalışınız. Belirlediğiniz özellikleri sınıf tahtasına yazınız.
RÖPORTAJ TÜRÜNÜN ÖZELLİKLERİ
Röportaj, gazeteciliğin başlamasıyla ortaya çıkmıştır.
Röportaj türünün temel amacı gerçekleri olduğu gibi aktararak okuyucuyu aydınlatmaktır.
Röportajlarda genellikle toplumu ilgilendiren güncel konular ile sanat, tarih, siyaset, ekonomi, spor vb. alanlarındaki konular ele alınır.
Röportaj da düşünsel plânla yazılır.
Anlatılanlar sesli ve görüntülü belgelerle desteklenebilir.
Röportajların içeriği genişse röportajlar dizi olarak da hazırlanabilir.
Röportaj yazarı; açıklayıcı anlatım, öyküleyici anlatım, betimleyici anlatım ve tartışmalı anlatım gibi bütün anlatım yollarından yararlanır.
Dil genellikle göndergesel işlevde kullanılır.
Açık, akıcı, yalın bir üslup kullanılır.
Röportajlarda genellikle birinci tekil kişili anlatım vardır.
Röportaj yazıları zamanla tarihsel belge olabilir.
Röportaj öğretici yazı türüdür.
2.ETKİNLİK
“İnsanı Selçuk Devrine Götüren Şehir: Kayseri” adlı röportajı daha önce okuduğunuz “Küçük Tibet Ladahk” ve “Ladahk Brakpa Kabilesi” adlı gezi yazılarıyla karşılaştırınız. Röportajları gezi yazılardan ayıran özelliklerin neler olduğunu tartışınız. Ulaştığınız sonucu açıklayınız.
Gezi yazıları ile röportajların karşılaştırılması:
Benzer yönler:
Gezi yazılarında ve röportajlarda kullanılan anlatım biçimleri benzerlik gösterir. (açıklayıcı, betimleyici, öyküleyici anlatım biçimleri)
Dil genellikle göndergesel işlevde kullanılır.
Gidilen yerlerin belirgin özellikleri verilir. Gözlem gücü önemlidir.
Farklılıklar:
Röportajlarda asıl amaç gidilen yerin tanıtımını yapmak değildir. Röportajlarda bir gerçeğin ortaya çıkarılması amaçlanır. Bunun için farklı yerler gezilip anlatılabilir. Gezi yazılarında ise gezilen görülen yerlerin çeşitli yönleriyle tanıtılması amaçlanır.
Gezi yazılarında kişilerin konuşmalarına fazla yer verilmez. Röportajlarda yer verilir. Röportajda bir yerin güzelliklerini yansıtmaktan çok o yerde yaşayan insanların sorunlarını deşmek, ortaya çıkarmak ön plandadır.
3.ETKİNLİK
“İnsanı Selçuk Devrine Götüren Şehir: Kayseri” adlı metni ders kitabınızdaki “Mars Astronotlarının Ruh Sağlığı Mercek Altında” adlı haber yazısıyla yazılış amacı, anlatım özellikleri ve anlatıcının tavrı bakımından karşılaştırınız. Hangi metinde konunun yazarın kişisel görüş ve düşünceleriyle zenginleştirildiği; birçok kişinin bildiği, gördüğü şeylerin ustaca dile getirildiğini belirtiniz. Yaptığınız etkinlikten hareketle röportajları gazete haberlerinden ayıran özellikleri açıklayınız.
Haber yazılarıyla röportaj türünün karşılaştırılması
Benzerlikler:
Gazete yazılarıdır.
İkisinin temelinde de haber vardır.
Her iki tür de belge niteliği taşır.
Farklılıklar:
Haber yazıları nesneldir. Röportajda yazarın yorumu da yer alır.
Haber yazılarında olaylar ve gelişmeler olduğu gibi verilir. Röportajlarda olay ve kişilerle ilgili çok yönlü, daha detaylı, derinlemesine bir anlatım vardır.
Röportajların sanatsal yönü vardır.
Haber yazılarında dilin göndergesel işlevi kullanılır. Röportajlarda ise göndergesel işlevin yanında heyecana bağlı işlev de yer alır.
