DEĞERLENDİRME
1. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
( D ) Her metinde, yazıldığı dönemin zihniyetini yansıtan bir yön vardır.
( D ) Metnin yazıldığı dönemin zihniyeti denildiğinde eserde dönemin sosyal, ekonomik, siyasi yapısı gibi kavramlar akla gelir.
( Y ) Metnin yazıldığı dönemdeki sanat tartışmaları yazarı etkilemez.
( Y ) Yazar içinde yetiştiği sosyal ve kültürel hayatı anlatmak zorundadır.
( Y ) Metin her zaman kültür aktarıcısı değildir.
2. Aşağıdaki şemayı tamamlayınız.
METNİN
ZİHNİYETİ
| Sosyal Yapı |
| Siyasi etkiler | |
| Yazarın duygusu anlayışı, zevki | |
| Ekonomik unsurlar | |
| Dini hayat | |
| Ahlaki hayat | |
| Kültürel hayat | |
| Dönemin diğer eserleri | |
3. Aşağıdakilerden hangisi metnin zihniyetiyle ilgili değildir?
A. Metnin yazıldığı dönemin kültürünü yansıtması
B. Metnin yazıldığı dönemin siyasi yapısını vermesi
C. Metnin bir olaya dayalı yazılması
D. Metnin yazarının belli bir sanat anlayışına bağlı olması
E. Metnin dönemin sanat anlayışına ve zevkine uygun yazılması
CEVAP:C
4. Aşağıdaki cümleleri bu bölümde öğrendiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.
a. Anlatmaya bağlı metinlerin yapısı incelenirken OLAY örgüsü, KİŞİ, mekân veZAMAN ögelerinin nasıl verildiğine bakılır.
b. Anlatmaya bağlı metindeki OLAY örgüsü ile yaşanmış OLAYLAR birbirinden farklıdır.
c. Anlatmaya bağlı metindeki neden/SONUÇ ilişkisi olay ÖRGÜSÜNÜoluşturur.
ç. Olay örgüsü okuyucuda DUYGUSAL etki uyandırmak amacıyla düzenlenir.
d. Günlük yaşamda yaşananların anlatılması KURMACA OLARAK dile getirir.
5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde mekân kavramı vardır?
A. “Sığırtmacın biri sürüsünü otlatırken bir dana yitirmiş.”
B. “Çocuklar yeni yeni ısınmaya başladıkları sırada, kapının üç dört defa hızlı hızlı çalındığını duymuşlar.”
C. “Bunu görünce zavallı değirmenci suratını asmış.”
D. “Erkek, salondan yemek odasına geçti. Odanın pancurlarını açarken karşılık verdi.”
E. “Muyo, şehadet parmağı ile kumun içinde derin bir çizgi çekti.”
CEVAP:
6. Anlatmaya bağlı metinlerde kişi ve mekânlar birbirleriyle nasıl bir bütünlükte verilmelidir?
6.
7. Masal, destan gibi anlatmaya bağlı türlerde zaman ve mekân niçin belli değildir?
7. Anlatılanlar evrensel nitelikte oldukları için okuyucu her dönem ya da her mekan öğütlerini alabilsin diye zaman ve mekan verilmez.
8. Masal, destan, hikâye, roman gibi edebî türlerin kişileri, her zaman insan olmak zorunda mıdır? Neden?
8. Değildir. Kurmaca gerçeklikle yazılan masal, destan, hikâye, roman türlerde insan dışındaki varlıklar da kullanılmaktadır ki masallarda da insan dışındaki varlıklar kullanılmaktadır.
9. Aşağıdaki cümleleri bu bölümde öğrendiğiniz bilgileri kullanarak tamamlayınız.
- Anlatmaya bağlı metinlerin teması bulunurken olay örgüsünü meydana getiren OLAYLAR arasındaki ÇATIŞMADAN hareket edilir.
- Anlatmaya bağlı metinlerde temayı destekleyen YAN UNSURLAR vardır.
10. Anlatmaya bağlı metinlerdeki tema, diğer sanat dallarında (resim, müzik, mimari vb.) da işlenebilir mi?
10. İşlenebilir. Mesela sevgi ya da nefret gibi temalar edebiyatta işlenebildiği diğer sanatlar dallarında da işlenebilir.
11. Temayı destekleyen düşüncelerin metindeki temel çatışma içindeki önemini açıklayınız.
11. Bir hikayenin oluşabilmesi olay olması gerekmektedir. Bu olay kişinin dış dünya ile çatışması olabildiği gibi iç çatışması da ele anılabilmektedir. Çatışmanın olmadığı yerde olay çevresinde gelişen edebi metin olmaz.
12. Aşağıdakilerden hangisi anlatmaya bağlı metnin temasıyla ilgili değildir?
A. Metnin sosyal hayatla ilgisi
B. Metnin başlığı
C. Metnin kişileri
D. Metnin temel çatışması
E. Metnin yan düşünceleri
CEVAP:C
13. Aşağıdaki ve 136. sayfadaki paragrafları kim, hangi bakış açısıyla anlatmaktadır?
KERKENEZ
Çocukluğumda çok sevdiğim bahçemizin dip köşesinde bir kaynak vardı. Yazın dereden avladığım balıkları getirip kaynağın sularına salardım. Annem benim o köşeyi sevdiğimi unutmamıştı, bizlerle ilgili hiçbir ayrıntıyı unutmazdı.
…
Adil YAKUBOV
(KAHRAMAN BAKIŞ AÇISI)
KAFDAĞI PADİŞAHININ KIZI
…
Hemen yola koyulmuşlar. Az gitmişler, uz gitmişler, dere tepe düz gitmişler. Uzun uzun yol almışlar. Nihayet büyük bir ormana ulaşmışlar.
Çocuk:
— Yoruldum, acıktım. Hem uykum da geldi. Önce yemek yiyelim, demiş. Ama yanlarında bir lokmacık olsun yiyecek yokmuş. Vezir ormana bir göz atmış.
…
Anonim
(GÖZLEMCİ BAKIŞ AÇISI)
BANDO TAKIMI
Kasabada uygun adımla öyle bir yürüyüşümüz var ki ilk gün, eh yani… Bir kez bizimle işi olan tüm vatandaşlar, ellerinde evraklarıyla peşimizde, acaba nerede fırsatını bulur da imzalatabiliriz diye. Onun ardından çocuklar, yürü babam yürü… Dön babam dön… Bilmem kaçıncı kez kasabayı fır dönmüştük ki İhsan Bey:
— Aman kalbim, dedi…
…
(İLAHİ BAKIŞ AÇISI)
Muzaffer İZGÜ
14. Aşağıdaki cümleleri bu konuda edindiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.
- Metinlerin YAZARI anlatıcı değildir. Anlatıcı ANLATIMIN sınırları içinde varlığından söz edilen bir kişidir.
- Aynı olayı farklı biçimde anlatmaya BAKIŞ AÇISI denir.
- Anlatmaya bağlı metinlerde İLAHİ bakış açısı, KAHRAMAN anlatıcının bakış açısı ve GÖZLEMCİ anlatıcının bakış açısı olmak üzere üç temel bakış açısı vardır.
- Metinlerde birden çok ANLATICI ve bakış BAKIŞ AÇISI bulunabilir.
15. Anlatmaya bağlı metinlerde dil hangi işlevde kullanılır?
15. Heyecan bildirme işlevinde kullanılır.
16. Metinlerin dili, günlük hayatta kullandığımız dilden niçin farklıdır?
16. Metinlerde anlatım edebi dille kullanılır ve tasvirler, betimlemeler, kişi ya da eşyaya dair ayrıntılar edebi üslupla verilirken günlük hayatta konuşma dili ön plana çıkar.
17. Metinlerde anlatıcı, anlatımdaki dilin özelliklerini belirleyebilir mi? Niçin?
17. Belirleyebilir, mesela kahraman bakış açısı ile yazılan bir eserde kişinin içinde sosyal ve ekonomik yapısı dikkat alınarak metnin dili de değişebilir. Kahramanı köylü ise dili de ister istemez onun konuştuğu gibi olmalıdır.
18. Aşağıdakilerden hangisi metinle yazıldığı dönem arasında ilişki kurmaya yarar?
A. Metnin bir roman olması
B. Metnin dünyanın geleceğiyle ilgili bir temadan oluşturulması
C. Metnin çözüm bölümünün bulunmayışı
D. Metnin yazıldığı dönemin dil özelliklerini taşıması
E. Metinde tasvirlere çokça yer verilmesi
CEVAP: D
19. Aşağıdaki anlatmaya bağlı metin türlerinin tarihî oluşum sıralamasının hangisi doğrudur?
A. Masal, roman, halk hikâyesi, hikâye, destan
B. Destan, masal, halk hikâyesi, roman, hikâye
C. Destan, halk hikâyesi, roman, masal, hikâye
D. Roman, halk hikâyesi, hikâye, destan, masal
E. Masal, destan, halk hikâyesi, hikâye, roman
CEVAP: B
20. Aşağıdaki cümleleri bu konuda öğrendiğiniz bilgilerle tamamlayınız.
- Her metin kendi tarzında daha önce yazılmış birçok metinden ETKİLENİR ve kendinden sonra ORTAYA ÇIKAN metinlere KAYNAKLIK eder.
- Roman, hikâye vb. türlerin hepsi bir edebî GELENEĞE uygun olarak oluşturulurlar.
21. Edebî eser geleneği nasıl devam eder?
21. Yazılan edebi eserler birçok kişi tarafından beğenilip devamında ise benzeri eserler yazılıyorsa burada gelenek ortaya çıkar.
22. Edebî eseri yazan kişinin bağlı olduğu sanat anlayışı, edebî eserin hangi geleneğe göre oluşturulduğunu nasıl ortaya koyar?
22.
23. Aşağıdakilerden hangisi anlatmaya bağlı türlerin özelliklerinden biri değildir?
A. Olay örgüsüne sahip olması
B. Anlam bütünlüğü taşıması
C. Ana temaya bağlı olmaması
D. Anlatıcı teknikleri kullanılması
E. Zaman – mekân – kişi unsurlarının bulunması
CEVAP:C
24. Anlatmaya bağlı edebî metinleri yorumlarken aşağıdakilerin hangisine öncelik verilmelidir?
A. Metnin türünün ne olduğunun belirlenmesine
B. Metnin anlam birimlerinin ne anlattığının belirlenmesine
C. Metnin kaç sayfadan oluştuğunun belirlenmesine
D. Metnin konusunun belirlenmesine
E. Metnin kişilerinin karakter özelliklerinin belirlenmesine
CEVAP:B
25. İncelediğiniz bir metnin yapısı, anlatımı ve temasını nasıl ilişkilendirirsiniz?
25. Her metnin yapısı metnin teması ve içeriğiyle ilgilidir. Mesela yapı olarak masal olan bir metin anlatım olarak rivayet temelli olup zaman ve mekan kavramında uzak olur. Teması da iyi ile kötü üzerine kurulu olup evrensel temalar üzerine kuruludur.
26. Aşağıdaki cümleleri bu konuda öğrendiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.
Birinci metin ………………………… temasında yazılmıştır. Bu tema ………………………. yönüyle ikinci metinden farklıdır.
Metin anlam yönünden incelenirken …………………… bakılır.
27. Aşağıdaki cümlelerin hangisinin anlamı daha açık ve yorumu daha kolaydır? Neden?
“Bunlardan alüminyum elde etmekte kullanılan en önemli bileşik boksit denilen maden filizidir.”
“Bu şehirde kendimi bir an için yabancı tasavvur etmek istemiştim, gerçekten yabancı olduğumu bilmiyordum.”
27.Üstteki metinlerden birinci cümle açık ve yorumu daha kolaydır. Çünkü öğretici metindir. Öğretici metinler açık ve net cümlelerle yazılı olur.
28. Aşağıdakilerden hangisi metin-yazar ilişkisini ortaya koyamaz?
A. Belli bir sanat anlayışının yansıtılması
B. Konunun günlük yaşamdan alınması
C. Yazarının bilinmesi
D. Döneminin sosyal, siyasi olaylarını yansıtması
E. Yazarın, kültürünü metne yansıtması
CEVAP: B
29. Bir yazar ile metin arasında ilişki kurabilmek için metinde neleri incelersiniz?
29. Yazarın hayatı ile eserleri karşılaştırırız. Eserleri anlattığı durumları kendi hayatında var mı yok mu anlamaya çalışırız. Metindeki olay ya da kavramların yazarın hayatında yeri olup olmadığı görmeye çalışırız.
30. Aşağıdaki cümleleri bu konuda edindiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.
- Yazar ile METİN arasında ilişki kurulurken yazarın HAYAT hikâyesi bilinmelidir.
- Her yazar ESERİNDE kendi yaşamından izlere yer verir.
31. Aşağıdaki cümlelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.
( D ) Metnin dili ve anlatımı, yazar hakkında bilgi verir.
( D ) Metnin yazarı, eserin teması ve anlatım türünden belli olabilir.
( D ) Her metinde yazarın yaşamından izler vardır.
( D ) Metnin yazarını bilmek, metinle yazar arasında ilişki kurmaya yetmez.
( D ) Metnin bitiriliş şekli yazarı hakkında bilgi verir.
