Türkçe'de Ünsüz benzeşmesi nasıl olur? Sert sessiz benzeşmesi örnekleri nedir?

Sert Ünsüzlerin Benzeşmesi (Sertleşme):

Sert ünsüzlerle biten sözcüklere “c,d,g” ünsüzleriyle başlayan ek getirilirken ekin ilk harfi sertleşerek “ç,t,k” ye döner. Bu duruma ünsüz benzeşmesi (ünsüz sertleşmesi) adı verilir.

simit-çi (-ci) şaş-kın (-gin) ağaç-ta (-de) 1945′te(-de) sınıf-ça (-ce) as-kı (-gi) sabah-tı (-di) 1974′ten (-den)

Bu kural, hem yazıda hem konuşmada geçerlidir. Bileşik sözcüklerde bu kural olmayabilir:

♦ Akdeniz, beşgen…..

P, ç, t, k, f, h, s, ş harfleri ile biten bir kelimeye c, d, g harfleri ile başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak harfler sertleşir. Buna göre; c-ç, d-t, g-k olur.


Kebap-cı...kebapçı,
Yavaş-ca...yavaşça,
Ayak-cak...ayakçak,
ayak-da...ayakta,
yurt-dan...yurttan,
ses-deş...sesteş,
yap-dı...yaptı,
aç-dır...açtır,
at-gı...atkı,
seç-gin...seçkin,
çalış-gan...çalışkan,
kıs-gaç...kıskaç...
kitap-da kitapta...
NOT : Bu kural, sayıların rakamla yazılışlarında da geçerlidir. Buna göre rakamlar okunur ve okunuşu p, ç, t, k, f, h,s, ş harflerinden biriyle biterse, ekler de sertleşir. Buna uyulmazsa yazım yanlışı yapılmış olur. Örnek : Saat 3'de geldim. (Yanlış), Saat 3'te geldim (Doğru)
Özel durumlar [değiştir]

1. Bazı birleşik kelimelerin bu kurala uymadığı görülür : Dikdörtgen, Akciğer... 2. Bazı matematik terimlerinin bu kurala uymadığı görülür: Üçgen, beşgen.. 3. -De, da bağlacı, başlı başına bir kelime olduğu için p, ç,t,k,f,h,s,ş harfleriyle biten kelimelerden sonra gelse bile sertleşme kuralına uymaz. Zaten de, da bağlacını -d, -d ekinden ayıran en önemli özelliklerden biri de budur. Örnek: Gitsek de olur, gitmesek de..
Farklı örnekler [değiştir]

Sözcük: Ek: Yazılışı:
Kayık -cı Kayıkçı
Piş -gin Pişkin
Ağaç -dan Ağaçtan
Üç -de Üçte
Simit -ci Simitçi
Çorap -ci Çorapçı
Sabah -cı Sabahçı
Dolap -de Dolapta
Taş -gin Taşkın

Read more