Anonim Halk Edebiyatının Nazım Biçimleri Nelerdir? Örnekler

ANONİM HALK EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

     MANİ

* Hem hece hem de aruz ölçüsü kullanılmıştır.
* Eserlerde genellikle Allah sevgisi işlenmiştir.
* Hem dörtlük hem beyit kullanılmıştır.
* Dil halkın kullandığı dil olmakla beraber Arapça-Farsça kelimelerde kullanılmıştır.
* Bu eserleri daha iyi anlayabilmek için belli bir dini bilgiye sahip olmak gerekir.
* Bu eserlerde dönemin çarpıklıkları da işlenmiştir.
* Şairler genellikle dini eğitim almışlardır.

* İlahi, nefes, şathiye, nutuk, devriye, hikmet gibi nazım şekilleri vardır.

 a. Düz mani: Yedişer heceli dört dizeden oluşur. Genellikle cinassızdır.

   Kahve Yemen’den gelir

   Bülbül çimenden gelir

   Ak topuk beyaz gerdan

   Her gün hamamdan gelir

b. Kesik mani: Birinci dizedeki hece sayısı 7’den az olan manilerdir.

   Yara sızlar

   Ok değmiş yara sızlar

   Yaralının halinden

   Ne bilsin yarasızlar

   c. Yedekli mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek söylenen manilerdir.

   Ağlarım çağlar gibi

   Derdim var dağlar gibi

   Her gelen bir gül ister

   Sahipsiz bağlar gibi

d. Cinaslı mani: Kafiyenin cinaslı sözlerle yapıldığı manilerdir.

   Mani benim ezberim

   Kan ağlıyor gözlerim

   Ben yarimin yolunu

   Akşam sabah gözler

  

e. Deyiş mani: Soru-cevap şeklinde düzenlenir.

 

        ERKEK

     Adile’m sen naçarsın

     İnci mercan saçarsın

     Dünya deniz olanda

     Gönlüm nere kaçarsın?

      

          KIZ

    Ağam derim naçarım

    İnci mercan saçarım

    Dünya deniz olunca

    Ben kuş olup uçarım

  

2.NİNNİ

-Çocukları uyutmak ya da onların ağlamasını durdurmak amacıyla ezgiyle söylenen çoğunlukla tek dörtlükten oluşan şiirlerdir.

- Hece ölçüsü ile yazılır.

-Anonimdir.

-Dili sade, günlük konuşma dilidir.

 -Kendine özgü bir ezgi ile söylenirler.

-7’li,8’li ve 9’lu hece ölçüsüyle söylenir.

ÖRNEK:

Dandini dandini danalı bebek

Elleri kolları kınalı bebek

Benim de yavrum cicili bebek

Uyusun da büyüsün ninni

3.TÜRKÜ

-Ezgiyle söylenen anonim halk şiiri nazım şeklidir.

-Anadolu’da bu nazım şekli “yır” adıyla anılır.

-Türkülerin büyük bölümü “aşk, hasret, ölüm, gurbet, üzüntü” üstüne söylenmiştir.

-Türkülerin acılı ve dokunaklı olması bu nazım şeklinin en önemli özelliklerinden biridir. “Türkü yakmak” deyimi bu özelliği yansıtır.

-Konularına göre, ezgilerine, yapılarına göre türküler olmak üzere 3’e ayrılır.

-Ezgilerine göre usullüler(oyun havaları) ve usulsüzler(divan, koşma, hoyrat gibi uzun havalar) olmak üzere 2 ye ayrılır.

-Yapılarına göre türküler bentlerdeki mısra sayılarına göre ad alır(üçleme, dörtleme, beşleme

-İki bölümden oluşur; bent ve nakarat

 -Asıl bölüme bent denir. Bentler 3,4,5 mısradan oluşabilir.

 -Her bentin sonunda tekrar edilen mısralara “nakarat” denir.

4. AĞIT        

-Ölenin arkasından söylenen ve onun ölümden duyduğu acıyı üzüntüyü anlatan şiirlerdir.

-Dörtleme adı verilen kıtalardan meydana gelir.

-Hece ölçüsüyle yazılır. Daha çok 8’li ,11’li, hece ölçüsü kullanılır.

-Nazım birimi dörtlüktür.  Dörtlük sayısı değişir.

- Dili sade halkın konuştuğu dildir.

-Anonimdirler.

-İslamiyet öncesi karşılığı sagu, divan edebiyatındaki karşılığı mersiyedir.

ÖRNEK:

Telgrafın direkleri sayılmaz

Böyle civan teneşire koyulmaz

Benim yavrum baygın düşmüş ayılmaz

Ne deyip de ağlayayım bugün ben

Mezarımı yol üstüne kazsınlar

Üzerine al yeşil koysunlar

Gelen geçen nâ-muratmış desinler

Ne deyip de ağlayayım bugün ben

Telgrafın direkleri dert olur

Sen ağlama yüreğime dert olur

Böyle yerler baykuşlara yar olur

Ne deyip de ağlayayım bugün ben